brochure fhi
DESCRIPTION
Namens FHI drukken wij ondermeer voor Het Instrument.TRANSCRIPT
Process Control Security EventProcesintensificatie
Safety in de industrieEnergiemanagement
Reach in bedrijf!MES in de industrie
The IT Software BattleInline analysetechniek
Kennis maKen
2
Kennis maKen een beslissende voorsprong
is de weg naar
in industrie en wetenschap
HET Instrument is al ruim vijftig jaar lang
het ontmoetingspunt voor mensen rond
de meest actuele technologie. Beurs en
conferentieprogramma hebben een in-
ternationale reputatie ontwikkeld, zowel
in de wereld van de industrie als in de
global science. Diegenen in de Benelux
en ook velen daarbuiten, die een beslis-
sende voorsprong willen nemen qua
technologie in de industrie en weten-
schap realiseren zich dat een bezoek aan
HET Instrument als beurs en conferentie-
programma een must is, elke twee jaar
weer. Voor de editie van 2008 is door
de organiserende bedrijven, verenigd in
FHI, federatie van technologiebranches,
gekozen voor een logisch thema:
Mensen maken kennis
De keuze voor dit thema accentueert de
toegenomen betekenis van het conferentie-
programma ten opzichte van de show op
de beursvloer. In beide elementen van het
evenement gaat het erom dat, voor het eerst
of opnieuw, mensen kennis maken met el-
kaar, in de zin van het elkaar ontmoeten. Het
conferentieprogramma onderscheidt zich van
het gebeuren in de stands door de nadruk op
kennisoverdracht en kennisuitwisseling, los
van de directe commercie. De vele non-profit
organisaties die samenwerken bij de organi-
satie van de verschillende onderdelen van het
conferentieprogramma staan borg voor een
sterke mate van objectivering en professio-
naliteit van hetgeen wordt gepresenteerd en
bediscussieerd in de vele seminars.
Ten opzichte van de voorgaande edities van
HET Instrument onderscheidt deze editie van
2008 zich in twee aspecten: het programma
is uitgebreider, veelzijdiger en de opzet van
de verschillende onderdelen is interactiever
van aard. Kennisuitwisseling en -overdracht
gebeuren in 2008 meestal niet meer via het
stramien van een spreker die lang praat en
een publiek dat zwijgend toehoort. Work-
shops, lagerhuisdiscussies en forumsessies
zijn werkvormen die het programma dragen.
Deze brochure bevat de uitgewerkte pro-
gramma’s van die conferentieonderdelen
die relevant zijn voor mensen die te maken
hebben met de wereld van procesautoma-
tisering. Van de andere onderdelen, factory
automation, industriële elektronica, labora-
toriumtechnologie en micronanotechnologie
zijn alleen de titels van de verschillende ses-
sies opgenomen in een compleet program-
maoverzicht. De complete informatie, ook
over de beurs en allerlei flankerende activi-
teiten is te vinden op www.hetinstrument.nl.
Via deze site kan worden ingeschreven voor
bezoek aan één of meer conferentieonder-
delen of voor een bezoek aan de beursvloer.
3
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
index
DINSDAG 20 MEI
PRoCESINTENSIfICATIEKansen voor Nederland, uitdaging voor control & instrumentation 6croesezaal • ochtend
REACH IN BEDRIjf! 8croesezaal • middag
WoENSDAG 21 MEI
SAfETy IN DE INDuSTRIE 10croesezaal • ochtend
ENERGIEMANAGEMENT 12croesezaal • middag
PRoCESS CoNTRol SECuRITy EvENT 14media plaza • ochtend + middag
DoNDERDAG 22 MEI
MES IN DE INDuSTRIEManagement Execution Systems 16clauszaal • ochtend
THE IT SofTWARE BATTlEDrie domeinen vechten om dominantie 18croesezaal • middag
vRIjDAG 23 MEI
INlINE ANAlySETECHNIEK IN DE INDuSTRIE 20clauszaal • ochtend
4
XS2PAintroductie
XS2PA staat voor ‘access to proces-automatisering’. Het is de titel voor dat deel van het conferentieprogramma van HET Instrument 2008 dat gericht is op bedrijven, instellingen en personen die te maken hebben of krijgen met allerlei aspecten van en rond de automatisering van industriële processen.
Het programma XS2PA van HET Instru-ment 2008 bestaat uit acht verschillende bijeenkomsten, verdeeld over vier dagen, 20, 21, 22 en 23 mei. Deze bijeenkom-sten worden gehouden in de congresza-len van het Jaarbeurs Tentoonstellings-complex in Utrecht.
De onderwerpen die aan de orde komen in de verschillende bijeenkomsten zijn geselecteerd door deskundigen uit de markt, op basis van hun actualiteit en hun technologisch economische relevantie. Bij de voorbereiding op de uitvoering is een groot aantal professionele organisaties betrokken.
De overall organisatie is in handen van FHI, federatie van technologiebranches, die als non-profit organisatie, in het belang van de aangesloten lidbedrijven en hun klanten ernaar streeft zoveel mogelijk geobjectiveerde en inhoudelijk houtsnijdende informatie-uitwisseling te bewerkstelligen.
Dat er een zo kwalitatief sterk en kwan-titatief breed programma gepresenteerd kan worden, is het resultaat van een jarenlange opbouw van de status van het evenement. Tegelijkertijd staat het uitgebreide netwerk van de organisatie achter het geheel er borg voor dat niet alleen de inhoud actueel is, maar ook de vorm waarin de kennis wordt gepresen-teerd en de interactie die gezocht wordt ‘bij de tijd’ is.
5
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
PRoCESINTENSIfICATIEKansen voor Nederland, uitdaging voor control & instrumentation
De procesindustrie in Nederland is leading voor de rest van de wereld. Of je het nu over de (petro-)chemische industrie, fijnchemie of de water-sector hebt, Nederland blijkt in staat om tegen relatief lage kosten producten te produceren. Wat is het geheim hiervan? En hoe kunnen we deze leading positie vasthouden? De industrie en de onderzoeks-instellingen richten hun pijlen o.a. op procesintensificatie. Maar wat is procesintensificatie eigenlijk? Waarom gaat het voor de Nederlandse industrie zoveel betekenen? En hoe speelt de wereld van process control en instrumentatie in op deze ontwikkelingen?
voor wie bestemd• Procestechnologen• Plantmanagers• Instrumentatie specialisten• Proces automatiseerders• Ontwikkelaars microreactoren
OCHTENDSEMINARjAARBEuRS uTRECHTCROeseZaaLContactpersoon: Marjoleine Haisma
tel. (033) 465 75 07 [email protected]
The chemical process industry faces challenges concerning cost competitiveness, availability of resources, materials and energy efficiency, environmental burden and operational safety. Meeting all those challenges requires focusing on development of innovative equipment and processing methods that would drastically increase the efficiency of (bio)chemical manufacturing. Process Intensification presents a set of often radically innovative principles (“paradigm shift”) in process and equipment design, which can bring significant (more than factor 2) benefits in terms of process and chain efficiency, capital and operating expenses, quality, wastes, process safety, etc. The lecture provides a general overview of Process Intensification and discusses the latest developments in the field.Andrzej Stankiewicz • TU Delft
What is Process Intensification?
09.00 - 09.20
08.30 - 08.55
ONTVANGST met koffie en thee
Vereniging voor microsysteem- en nanotechnologie
KennisPositieKennisPositieKennisPositie
08.55 - 09.00
OPENING door de dagvoorzitter
DinsDaG 20 mei
Empowered by:
6
organisatiecomité• Brooks Instrument B.V.• Bronkhorst Nederland B.V.• SenterNovem• Ehrfeld Mikrotechnik• MinacNed• Enabling M3• Zeton B.V.
• LioniX BV• PIN-NL• STW• TNO
• IMM• Chemtrix
The chemical process industry faces challenges concerning cost competitiveness, availability of resources, materials and energy efficiency, environmental burden and operational safety. Meeting all those challenges requires focusing on development of innovative equipment and processing methods that would drastically increase the efficiency of (bio)chemical manufacturing. Process Intensification presents a set of often radically innovative principles (“paradigm shift”) in process and equipment design, which can bring significant (more than factor 2) benefits in terms of process and chain efficiency, capital and operating expenses, quality, wastes, process safety, etc. The lecture provides a general overview of Process Intensification and discusses the latest developments in the field.Andrzej Stankiewicz • TU Delft
The roadmap for process intensification published in January 2008 will be summarized. The roadmap contains a detailed description of industrial needs, the barriers to overcome, the ‘available’ technologies with a review on the possible contributions and the road to follow in order to achieve implementation in industry and to reach the ultimate goal: saving 20% of energy in 2050. A short view on the recent program developments based on the roadmap will be given as well.Hans de Wit • Creatieve Energie
The largest implemented process intensifications are to be found in the petrochemical industry. There are two prime applications. First of all the reactive distillation, mostly found in refinery processes, of which more than 150 have been commercially implemented. A second application is the complex integrated distillation columns of which more than 120 have been commercially implemented. Energy and capital cost savings compared to conventional processes range from 15 to 80%. Jan Harmsen • RijksUniversiteit Groningen
De Nederlandse zuivelindustrie heeft altijd een sterke focus gehad op efficiënte procesvoering. Nederland vervult hier een leidende rol in de wereld. Procesintensificatie is een middel om deze positie de komende jaren vast te houden. Daarbij gaat het niet alleen om het terugdringen van energieverbruik en afvalstromen, maar zeker ook om het beheersen van de productkwaliteit. In de lezing zullen enkele voorbeelden worden gegeven van technologieoplossingen die leiden tot verdere procesintensificatie, zowel binnen als buiten de zuivel!Peter de Jong • Nizo
This presentation will provide you with a short overview of The Dow Chemical Company in general, how Dow is positioned in the global chemical industry, and the presence of Dow in the Benelux. Dow is like all big chemical companies operating in a global market. A key element for our industry is having a competitive ad-vantage. We live in an environment with high energy process, focus on CO2 (GHG) emissions and high EPC costs for building new and modify existing plants. Process intensification is one of the tools we use to reduce the ‘footprint’. During this presentation examples of PI implementation, new applications and some boundaries cur-rently met in the implementation will be presented.Henk Pelt • DOW Chemicals
One of the aims of the roadmap ‘Process Intensification’ (PI) presented in March 2008 is to identify possible barriers to the introduction of PI-technologies. More than fifty international experts and representatives of companies from chemical and food industry discussed benefits and barriers to a wide range of technologies. This presentation will focus on one of the most important general issues deducted from the roadmap: the need for advanced process control! The authors will address the question why the introduction of process intensification technologies calls for new developments in areas like model predictive control, process analytical tools and advanced sensors.Arend de Groot • ECN Arij van Berkel • TNO
BioSMBTM technology is an example of process intensification in the biopharmaceutical industry, showing an increase in productivity by a factor of 5 - 20. Considering the costs of the stationary phase involved (Protein A chromatography media), this represents a huge economical benefit. In addition to this, the consumption of buffers, made of highly purified water or even WFI, is decreased significantly. Combinations with other modern production technologies, such as membrane adsorbers, seem to offer an additional increase in specific productivity.Marc Bisschops • XENDO
The benefits & the drivers for PI
Sustainable Process Innovation in Petrochemicals
Procesintensification and Process
Process Intensification in the purifi-cation of Monoclonal Antibodies
09.20 - 09.40
10.50 - 11.10
09.40 - 10.00
11.40 - 12.00
12.00 - 12.20
10.30 - 10.50
10.00 - 10.30 PAuzE
11.10 - 11.40 PAuzE
Procesintensificatie in de chemische industrie
Procesintensificatie in de zuivelindustrie
12.20
GEzAMENLIJKE LuNCH gevolgd door beursbezoek
Din
sD
aG
20
me
i
7
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
REACH IN BEDRIjf!
REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van CHemische stoffen) be-tekent dat producenten informatie hebben verzameld en geregistreerd over stoffen en mengsels (preparaten). Deze informatie vormt mede de basis voor de nieuwe indeling en etikettering: Global Harmonized System (GHS). Dat kan consequenties hebben, zeker ook voor de gebruikers. Stoffen kunnen bijvoorbeeld niet meer of maar beperkt toegelaten zijn: ‘Wat doe je dan als afnemer?’.
De lezingen geven inzicht in de praktijk zoals die nu ontstaat. Daarnaast zijn er technisch en applicatiegerichte bijdragen en komen ‘tools’ aan bod om uw werkwijze en keuzes te optimaliseren.
voor wie bestemd:Functionarissen/disciplines, o.a.:• Algemeen directeuren en managers • Commercieel managers en medewerkers• Regulatory affairs managers en
medewerkers• R&D managers en medewerkers• Inkoop managers en medewerkers• Operations managers en medewerkers• Hoofden milieu, arbo en veiligheid • Beleidsmedewerkers
ToepassingsgebiedenAlle ondernemingen waar met chemica-liën/chemische stoffen wordt gewerkt
MIDDAGSEMINARjAARBEuRS uTRECHTCROeseZaaLContactpersoon: Mirjam Fiege
tel. (033) 465 75 07 [email protected]
13.30 - 14.00
ONTVANGST met koffie en thee
Vanaf 1 juni 2008 begint het registratieproces van duizenden chemische stoffen in het kader van de nieuwe Europese REACH-verordening. Welke voordelen heeft de REACH-verordening? En welke nadelen? Weet u welke chemische stoffen belangrijk zijn voor uw bedrijfsvoering? Worden die stoffen geregistreerd? Door wie? Wat betekent dat voor uw bedrijf? Wat moet u doen? Hoe bereidt u zich voor? In de presentatie zal de heer Von Meijenfeldt u bekend maken met de REACH-systematiek.Frits von Meijenfeldt • Ministerie van Economische Zaken
REACH: een kansrijke uitdaging
14.10 - 14.30
I. SLIM OMGAAN MET REGELGEVING
14.00 - 14.10
OPENING dAGVOORzITTERJan Venselaar • Avans Hogeschool, bestuurs-lid NPT-Nederlandse Procestechnologen
DinsDaG 20 mei
8
Conformiteit met REACH garanderen, leidt vaak tot de noodzaak om veel data te verzamelen. De (pre-)registratie en autorisatie van gegevens zal ook leiden tot veel uit-wisseling van gegevens met betrekking tot REACH-substances. De communicatie naar het ECHA (Europees agentschap voor chemi-sche stoffen), het intern verzamelen van gegevens van chemicaliën, de communicatie tussen SIEF-partners (substance information exchange platform) en privé-consortia. Huidige IT-aspecten (stap-penplan) en ondersteunende tools voor industrie en MKB worden toegelicht ter ondersteuning van REACH.Frans Lemaire • Hemmis
Dat REACH grote gevolgen heeft voor het (chemische) bedrijfsleven moet iedereen ondertussen weten. De preregistratie staat voor de deur, waarbij intensief samengewerkt moet worden met de andere producenten en importeurs. Hoe ziet een preregistratie eruit, wat bedoelen ze met ‘SIEF’, wat betekent werken in een consortium, en wat doet een ‘lead registrant’? Dit zijn allemaal onderdelen om tot een geslaagde registratie te komen!Fred Kerkhof • Shell Chemicals
Er wordt een overzicht gegeven van de chemische, fysische en toxicologische onderzoeken die nodig zijn om in REACH een chemische stof geregistreerd te krijgen. Voor een groter productievolume is ook een uitgebreider testprogramma nodig. Toegelicht wordt ook hoe de verschillende programmaonder-delen op elkaar aansluiten. Een aantal testen wordt meer in detail besproken, met de nadruk op de instrumentele testmethoden. Daarnaast worden voorbeelden gegeven hoe technologische ont-wikkelingen invloed hebben op het efficiënter testen voor REACH.Theo Noij • NOTOX
IT-tools voor REACH ondersteuning
Hoe pakt Shell REACH aan?
Testen voor REACH: hoe doe je dat?
14.30 - 14.50
15.05 - 15.25
15.25 - 15.45
Vanaf 1 juni 2008 begint het registratieproces van duizenden chemische stoffen in het kader van de nieuwe Europese REACH-verordening. Welke voordelen heeft de REACH-verordening? En welke nadelen? Weet u welke chemische stoffen belangrijk zijn voor uw bedrijfsvoering? Worden die stoffen geregistreerd? Door wie? Wat betekent dat voor uw bedrijf? Wat moet u doen? Hoe bereidt u zich voor? In de presentatie zal de heer Von Meijenfeldt u bekend maken met de REACH-systematiek.Frits von Meijenfeldt • Ministerie van Economische Zaken
I. SLIM OMGAAN MET REGELGEVING
II. ONTWIKKELINGEN IN TESTEN EN BEOORDELEN
14.50 - 15.05 PAuzE
Blootstellingsscenario’s: een garantie voor veilig werken op iedere werkplek?
15.45 - 16.05
Bij de implementatie van REACH is het van belang dat u zich realiseert dat uitgegaan wordt van de eigen verantwoordelijkheid. Het is dus niet gewoon een compliance issue met wet- en regelgeving; het raakt de kern van het bedrijf. In deze lezing zal worden ingegaan op het antwoord op de volgende kernvragen:- Wie moet wat gaan doen?- Wat moet u gaan doen?- Wanneer moet u wat gaan doen?- Hoe moet u het gaan doen?Tevens zal in de lezing een verband worden gelegd naar de komende veranderingen rondom classificatie en labelling van stoffen: GHS.Arthur Groot • DHV
MKB-bedrijven zijn over het algemeen gevoeliger voor REACH, omdat zij een beperktere capaciteit hebben om producten te herformuleren. REACH vraagt om een ingrijpende omslag in denken en werken. U kunt zich onderscheiden van uw concurren-ten door effectief in te spelen op de veranderende markt. REACH levert ook een bijdrage aan innovatie voor duurzaam ondernemen en duurzame technologie.Ton Broekhuis • Rijksuniversiteit Groningen
Hoe bereidt u zich voor?
Kansen voor imago, continuïteit en kwaliteit
16.40 - 17.00
16.20 - 16.40
III. CONSEQUENTIES VOOR PRODUCTINNOVATIES
17.00 - 17.20
dISCuSSIE onder leiding van de dagvoorzitter
17.20 - 18.00
GEzAMENLIJKE BORREL
16.05 - 16.20 PAuzE Din
sD
aG
20
me
i
9
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
Afhankelijk van het tonnage moet de producent/importeur (P/I) blootstellingsscenario’s (BS) beschrijven voor alle bij hem bekende manieren van het gebruik (‘intended uses’) van de stof of het pre-paraat verderop in de keten. Dit geldt zowel voor de compartimen-ten consumenten- en werkplekblootstelling als milieu. Alleen een veilig gebruik mag worden geregistreerd en gecommuniceerd in de keten. In de presentatie zal worden uitgelegd hoe deze BS worden opgesteld, welke rekenmodellen (tools) hiervoor gebruikt mogen worden en wat een BS betekent voor downstream-users in relatie tot de arbo- en milieuwetgeving. Aan de hand van voorbeelden zal de rol van de downstream-user worden toegelicht. De nadruk zal hierbij liggen op de werkplek.Henri Heussen • Arbo Unie
SAfETy IN DE INDuSTRIE
Safety in de industrie. Hoe vaak moet de installatie “down” om de instrumentatie te testen? Is dat nu wel noodzakelijk… of kunnen we nog even wachten? Hoe gaan we om met de shutdown data en hoe koppel je SIS-systemen aan de processturing?
voor wie bestemd• Safetyspecialisten• Instrumentatiespecialisten• Plantmanagement• Procesautomatiseerders
OCHTENDSEMINARjAARBEuRS uTRECHTCROeseZaaLContactpersoon: Marjoleine Haisma
tel. (033) 465 75 07 [email protected]
08.30 - 08.55
ONTVANGST met koffie en thee
08.55 - 09.00
OPENING dAGVOORzITTERJan Wiegerinck • Shell
WOensDaG 21 mei
10
organisatiecomité• TOTAL • Yokogawa Nederland B.V.• Honeywell B.V.• ABB b.v.• Siemens Nederland N.V.
Het functioneel testen van instrumentele beveiligingen is niet eenvoudig. Enerzijds is een test nodig om een veiligheidsniveau te handhaven. Anderzijds introduceert een test een onveilig moment of een verstoring van de continuïteit. Fabrikanten doen misschien aanbevelingen maar het kiezen van de meest haalbare en veilige testmethode is uiteindelijk de eindgebruikers verantwoording. In deze bijdrage wordt ingaan op de mogelijkheden en moeilijkheden van het functioneel testen van instrumentele beveiligingen. Samenwerking tussen eindgebruiker en fabrikant blijkt onontbeerlijk!Paul Borggreve • Endress & Hauser
Met Veiligheid als basis en Productie en Onderhoud als zijden hebben we, soms een gespannen, soms een perfecte driehoeks-verhouding. Veiligheid, ondergebracht in ‘smart’ regelsystemen die in staat zijn te leren van elke ingreep en die Productie kunnen adviseren over bediening. Veiligheid, ondergebracht in ‘smart’ instrumenten die Onderhoud kunnen vertellen wat hun conditie is. Maar het cliché leert ons. ‘Een keten is zo sterk als zijn zwakste schakel’. Wat wordt ondertussen de zwakste schakel in de keten, in deze presentatie een zoektocht naar deze zwakste schakel.André Goossens • Total
Industriepark Emmen heeft een stoomvoorziening van 110 ton/h bij 30 bar. Bij de ketelbeveiliging van ketel 10 en 11 wordt gebruik gemaakt van een veiligheidssysteem geïntegreerd in de besturing. Ketel 9 heeft de veiligheid nog gescheiden van de besturing. De veiligheid voldoet aan SIL 3 voor zowel de ketelbeveiliging als de branderbesturing. Aan de hand van praktische voorbeelden worden de voor- en nadelen van geïntegreerde veiligheid besproken zoals dat door een gebruiker ervaren wordt. Geïntegreerde veiligheids-systemen zijn bij de meeste leveranciers beschikbaar en worden ook wereldwijd op grote schaal toegepast. Rene Velthuis • Emmtec Services bv
Het juist selecteren van ESD- (en regel-)kleppen voor onderhoud blijkt meestal een lastige aangelegen-heid en wordt vaak gebaseerd op intuïtieve gronden. Vele criteria (technische, financiële en emotionele) worden gehanteerd, terwijl het uitvoeren van onderhoud in zichzelf ook financiële risico’s met zich meebrengt die groter zijn dan de kosten van het onderhoud zelf. Deze voordracht geeft een mogelijke strategie om het selectie-proces volgens een vast patroon te laten verlopen. Een selectieflow-chart wordt behandeld, gebaseerd op een onderzoek uitgevoerd tijdens een shutdown in één van de Shell-locaties.Hans Beerling • Shell
Verificatie-activiteiten worden vaak beperkt tot het uitvoeren van PFD-berekeningen in combinatie met een check op de ‘fault tolerance’. In deze lezing willen we de doel-matigheid, onafhankelijkheid en eenduidigheid van instrumentele beveiligingen bespreken. Hoe detecteer je succesvol de ongewenste situatie? Welke acties zijn effectief om in het proces de ongewenste situatie te voorkomen? Bepaling van het ‘Point of no return’, afhan-kelijk van ontwerpcondities en procesdynamica versus responsietijd van de instrumentele beveiliging, zullen eveneens de revu passeren.Leon Heemels • DSM
Selectie ESd-kleppen voor shutdown
Instrumentatie beveiligingen
Testen om te testen?
Veiligheid, Productie en Onderhoud, een driehoeksverhouding
Geïntegreerde veiligheid in ketelbesturing
09.30 - 10.00
10.00 - 10.30
11.00 - 11.30
11.30 - 12.00
09.00 - 09.30
12.30
GEzAMENLIJKE LuNCH gevolgd door beursbezoek
12.00 - 12.30
dISCuSSIE over de voorgaande onderwerpenonder leiding van Jan Wiegerinck
10.30 - 11.00 PAuzE WO
en
sD
aG
21
me
i
11
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
ENERGIEMANAGEMENT
Het energieverbruik in de industrie is groot en de hoge olieprijzen zorgen ervoor dat de energiekosten een steeds grotere plaats innemen in de kostprijs van het product. De strenger wordende milieuregels en een meer duurzame kijk op energieverbruik daarbij opgeteld, roepen op tot kostenbesparing en intelligent management ten aanzien van energie.
voor wie bestemd• De plantowner• Energiemanager• Productiemanager• Procesautomatiseerder• Engineering contractor
MIDDAGSEMINARjAARBEuRS uTRECHTCROeseZaaLContactpersoon: Marjoleine Haisma
tel. (033) 465 75 07 [email protected]
13.00 - 13.25
ONTVANGST met koffie en thee
13.25 - 13:30
OPENING door de dagvoorzitter
WOensDaG 21 mei
12
organisatiecomité• Eurotherm B.V.• ABB b.v.• GMC-Instruments B.V.• Isotron Systems BV
Besparing op kostbare energierekeningen is een van de manieren om als Europees producent uw internationale concurrentiepositie te versterken en uw operationele kosten aanzienlijk te reduceren. In toepassingen waar een veelvoud van hoog vermogen elektrische verwarmingsblokken regelen moet, is het nu mogelijk om met Pre-dictive Load Management piekbelasting te beheersen en reduceren. Tijdens een live demo met simulatiesoftware kunt u ervaren hoe Predictive Load Management functioneert bij het dimensioneren van uw elektrische voorzieningen en installaties en hoe u als producent financiële besparingen realiseert op uw energierekening. Ook ziet u een aantal praktijkvoorbeelden waarbij Predictive Load management ingezet kan worden.René van den Oord • Eurotherm
Doelstellingen op gebied van energiemanagement zijn binnen de meeste bedrijven platgezegd ‘bezuinigen op energiekosten’! De hieraan gebonden metingen gebeuren bijna uitsluitend met energiemeters. Maar, heeft u wel eens stilgestaan bij het alloceren van deze energiekosten intern over de afdelingen, de verrekening van deze kosten naar uw eindproduct en de rapportagevormen naar de directie of holding? In de meer complexe bedrijven, met een gelaagdheid van plant tot aan directie, zal deze informatievoorziening en de manier van presenteren, goed ondersteund moeten worden met relevante ‘energie-analyses’. Hierop worden de beslissingen genomen!Erik Seijner • Isotron Systems
zuinig omgaan met energie: mediagekte of kostenbesparing?
Hoe reduceert u operationele kosten met Predictive Load Management?
14.00 - 14.30
14.30 - 15.00
13.30 - 14.00
15.00 - 15.30 PAuzE
Hoe te bezuinigen op energiekosten?
De kreet ‘Energy Management’ kennen we tegenwoordig allemaal. Lang niet iedereen is in staat om dit modewoord te vertalen naar voordelen. Want hoe groot is bijvoorbeeld het stempel van energieverbruik op de kostprijs? Hoe kunt u de snel veranderende en strenger wordende milieueisen interpreteren en hoe gaat u ze invoeren? Kortom: hoe kunt u uw energiemanagement beheren? Frank Paridaens • ABB
Elektriciteitsproducenten werken hard aan de modernisering en uitbreiding van het energiepark, ook in Nederland. Daarbij wordt gebruik gemaakt van moderne, milieuvriendelijke en efficiënte tech-nologieën. De toenemend strengere milieunormen stellen steeds hogere eisen aan meetapparaten en regeltechniek. Voor de gebrui-ker is energie echter een ‘noodzakelijk kwaad’ en hij heeft vaak een beperkt inzicht in zijn eigen energiehuishouding. Goedbedoelde studies zijn dikwijls een papieren tijger, omdat de implementatie en opvolging van de verbeterpunten de zwakke schakel blijken te zijn. Jos Menting • Laborelec
Energie bestaat naast electriciteit ook uit de varianten stoom, perslucht, stikstof, aardgas, koudwater en warmwater. Deze laatste zijn net zo belangrijk voor de energieba-lans en facturering! Tijdens deze presentatie worden de ervaringen op het EMMTEC Industrie & Business Park te Emmen wat betreft het meten, monitoren en verrekenen van de energiestromen in beeld gebracht. Het gaat hier om het voormalige industriepark van AKZO NOBEL waar diverse grote bedrijven zijn gevestigd zoals Colbond, DSM, Diolen en TeijinAramid. Hendrik van der Ploeg • Emmtec Services bv
Wat komt er op u, als bedrijf, af rondom energiemanagement? Hoge energiekosten, technische ontwikkelingen, milieuwetgeving, zelf energie opwekken, energie besparende maatregelen, CO2- uitstootbeperking, bedrijfsimago etc. Welke aanpak volgt u als bedrijf? Welke ontwikkelingen zijn er te verwachten? Welke problemen komt u tegen? Hoe kunt u zich daar als bedrijf op voorbereiden? Wat doet u hierbij zelf en wat laat u aan anderen (intern en extern) over?Dirk Jan Middelkoop • Eneco
Energy Management: van hype naar winst!
Besparen op energie is meer dan alleen een inkooptaak
15.30 - 16.00
16.00 - 16.30
16.30 - 17.00
17.00
GEzAMENLIJKE BORREL
Factureren en monitoren van energie
WO
en
sD
aG
21
me
i
13
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
PRoCESS CoNTRol SECuRITy EvENT
Process Control systemen zijn gemeengoed in sectoren als chemie, nucleair, water, energie, transport en multinationals. Ze worden gebruikt voor de beheersing van de productieprocessen, bijvoorbeeld voor de productie en distributie van drinkwater.
In het Informatieknooppunt Cybercrime overleggen de diverse sectoren over de ontwikkelingen op het gebied van cybercrime. Voor security in relatie tot Process Control systemen is (nog) onvoldoende aandacht. Bij alle sectoren is er behoefte aan het uitwisselen van kennis, informatie en delen van good practices, ondermeer over de koppeling en de informatieuitwisseling met de kantoorautomatisering.
Het NICC speelt in op deze behoefte en organiseert daarom dit jaar een Process Control Security Event. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de sectoren die zijn aangesloten op het Informatieknooppunt Cybercrime, het CIO Platform Nederland, TU Delft, WIB en FHI, federatie van technologiebranches.
Het Process Control Security Event vindt plaats tijdens Het Instrument 2008. Het doel van dit Event is kennis delen en informatie uitwisselen over security op het gebied van procesautomatisering.
De dagvoorzitter is Foppe Vogd, programmadirecteur van het CIO Platform Nederland. Hij is bekend om zijn uitdagende aanpak om voor u als bezoeker alles uit dit Event te halen.
Het definitieve programma van deze dag is eind april bekend en kunt u vinden op www.hetinstrument.nl.
voor wie bestemd:Uitsluitend degenen die persoonlijk zijn uitgenodigd door een van de organiserende partijen
09.30 - 18.00 uuruTRECHTmeDia PLaZa
Meer informatie:FHI, federat ie van technologiebranches Eelco van Har tentel. (033) 465 75 07www.hetinstrument.nl
WOensDaG 21 mei
14
WO
en
sD
aG
21
me
i
15
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
MES IN DE INDuSTRIEManagement Execution Systems
Iedereen heeft het over MES (Management Execution Systems), maar wanneer besluit je over te gaan tot investering? Hoe ziet de businesscase eruit? En wat brengt het?
voor wie bestemd• Managers uit de discrete productie
en procesindustrie• Automatiseringstechnologen• Machinebouwers• Installatie engineers
OCHTENDSEMINARjAARBEuRS uTRECHTCLaUsZaaLContactpersoon: Marjoleine Haisma
tel. (033) 465 75 07 [email protected]
08.30 - 08.55
ONTVANGST met koffie en thee
08.55 - 09.00
OPENING dAGVOORzITTERJan Snoeij • MESA (Driving Manufacturing Excellence)
DOnDeRDaG 22 mei
16
organisatiecomité• Atos Origin Nederland BV• Emerson Process Management B.V.• Honeywell B.V.• Koning & Hartman B.V.• Siemens Nederland N.V.
Vandaag wordt ons de kans geboden om kennis te maken met het jargon en de realiteit van MES. De term MES was enkele jaren geleden nog niet zo bekend bij het grote publiek. Dit MES-congres illustreert hoe snel de shop floor kennis heeft gemaakt met de top floor. Is industriële automatise-ring nu ineens IT? Deze vraag en nog vele andere onderwerpen zullen u vandaag op de proef stellen. Ik nodig u dan ook uit om in alle openheid te gaan kijken naar de veranderingen die in uw bedrijfscultuur nodig zullen zijn, wanneer er MES-systemen worden geïmplementeerd.Mike James • MESA
Jargon en de realiteit van MES
09.00 - 09.30
Als IT-verantwoordelijke en directielid van het familiebedrijf Muyshondt NV - met zusterbedrijven Gerona en Ammeux France - is de spreker nauw betrokken bij de implementatie en uitbouw van een tweede MES-platform voor de groep. In deze presentatie zal hij niet alleen toelichten hoe een MES-systeem helpt bij het uitbouwen van de groep en een ondersteuning is voor ‘just in time delivery’, kwaliteit- en kostenbeheersing, hij zal ook het gevolgde implementatietraject bespreken.Hans Muyshondt • Muyshondt
In de pharma wordt veel gebruik gemaakt van Package Units. Dit zijn complete procesmachines aangekocht op de markt (zoals: sterilisatoren, vulmachines, vriesdrogers, nakijk-machines, etc). Om uit deze diverse machines van diverse leveranciers één gehele productielijn op te zetten is een IT plan ontwikkeld, waarbij MES functionaliteiten zijn geintegreerd, zonder in eerste instantie elektronische interfaces naar de PU’s.Johan Ike • Akzo Nobel Technology & Engineering
There is a considerable effort in the upstream oil & gas industry to improve efficiency of the management of oil and gas fields. These initiatives have different names in different companies such as Shell Smart Fields, BP’s field of the future, Chevron’s i-field or the Digital Oilfield (DOF). An important component of these activities is data acquisition, data management and management information systems. This ranges from collection, storage and use of real-time data such as pressures, temperatures and flow rates of the various oil and gas wells up to the accounting of production and reserves. The presentation will focus on the role these IT systems play in the improvement of efficiency in the management of oil & gas fields.Edwin van Donkelaar • Shell Exploration & Production
Wat betekent MES voor aardappelverwerker Muyshondt?
Implementatie van MES functionaliteit binnen een IT-plan
Efficiency improvement in oil & gas field management
12.00 - 12.30
11.30 - 12.00
11.00 - 11.30
12.30
GEzAMENLIJKE LuNCH gevolgd door beursbezoek10.30 - 11.00 PAuzE
Om de performance van de productieprocessen van de elektriciteits- centrales van Nuon op een uniforme en eenduidige wijze te kunnen rapporteren, monitoren en analyseren is in 2001 door Nuon Power Generation een meerjarig project gestart voor de bouw van een centrale database systeem PIM (Proces Informatie & Management). In de presentatie wordt ingegaan op ontwerpfilosofie, systeem-keuze, systeembeheer & data-validatie, voorbeelden van functio- naliteiten op het gebied van geautomatiseerde rapportages, proces monitoring, condition monitoring en banded trending.Alex Muller • Nuon
In trying to achieve Operational Excellence, most leading manufacturers have been working on innovating their manufacturing operations. Most of them have adopted Lean and/or Six Sigma programs, or have implemented state of the art Manufacturing Execution Systems to leverage modern day Information Technology. But how mature are manufacturers really in their goal to achieve Operational Excellence? How mature are they in using these Manufacturing Execution Systems? And is there a relation between the two?Alain Plasschaert • Atos Origin
Performance Rapportage en Monitoring bij Nuon
Justifying Systems - Integrating into the Corporate Initiatives
09.30 - 10.00
10.00 - 10.30
DO
nD
eR
Da
G 2
2 m
ei
17
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
IT in de industrie,drie domeinen vechten om dominantie
Bedrijfs-proces
Productie-proces Engineering
THE IT SofTWARE BATTlEDrie domeinen vechten om dominantie
GRATISDEElNAMElagerhuis-discussie
voor wie bestemdFunctionarissen/disciplines• Plantowners• CIO’s • Procesautomatiseerders
LAGERHuISDISCuSSIEjAARBEuRS uTRECHTCROeseZaaLContactpersoon: Marjoleine Haisma
tel. (033) 465 75 07 [email protected]
13:00 - 13:25
ONTVANGST met koffie en thee
13.30 - 15.00
LAGERHuISdISCuSSIE
Deelnemers:Kees Jans • Schiphol Alex van Delft • DSMJos Simons • Philips LightingMildo Bleeker • GivaudainPeter van der Weijde • IntergraphBianca Scholten • OrdinaRon van den Broek • SiemensHarry Schmeitz • ImtechTom Kuipers • Atos Origin
13:25 - 13:30
OPENING dAGVOORzITTERKees Groeneveld • FHI
15.00
NAPRATEN/BORREL op de beursvloer
DOnDeRDaG 22 mei
We zien dat de scheidslijn tussen kantoorautomatisering en productie-automatisering aan het vervagen is. Dat is ook logisch aangezien de manager steeds meer informatie wil over de status van zijn fabriek en hoe hij/zij hierop kan sturen. Naast het ontstaan van een security vraag-stuk, is er nog meer aan de hand. Want hoe moet je deze twee verschil-lende werelden aan elkaar koppelen? Doe je dat vanuit de ERP laag of vanuit de PLC, SCADA kant? Of kies je toch voor PDM en PLM mogelijk-heden. Iedere automatiseerder, waar hij ook vandaan komt, geeft aan de oplossing in huis te hebben. Maar wat is nu het beste voor de plantow-ner? Wat zijn de wensen en hoe kunnen we die invullen?
18
organisatiecomité• Honeywell B.V.• Philips Lighting B.V.• Givaudain• DSM• Imtech
DO
nD
eR
Da
G 2
2 m
ei
19
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
INlINE ANAlySETECHNIEK IN DE INDuSTRIE
Het terugbrengen van productieverliezen en het optimaliseren van procesparameters wordt steeds interessanter. Maar hoe kunnen we dat bereiken? Wat kunnen de diverse analysetechnieken hiervoor betekenen? En wat zijn de do’s en de don’ts met betrekking tot inline analysetechniek.
voor wie bestemd• Procestechnologen en
automatiseerders in de procesindustrie
• Engineers• Engineer contractors
OCHTENDSEMINARjAARBEuRS uTRECHTCLaUsZaaLContactpersoon: Marjoleine Haisma
tel. (033) 465 75 07 [email protected]
Sinds de jaren dertig worden Process Analysers gebruikt voor een betere opvolging van het proces met analyseparameters als dicht-heid, viscositeit, pH en geleidbaarheid. De daarop volgende jaren werd het mogelijk selectief de chemische samenstelling te bepalen. Microprocessoren deden hun intrede. Tijdens het laatste decennium zagen complexe analysemethoden zoals massaspectrometrie, NMR en Raman het licht. In de nabije toekomst zal het zwaartepunt van de ontwikkelingen liggen in miniaturisatie en voorspellingen. De locatie van de analyser verplaatst zich van analysergebouwen naar het proces zelf. Doel: het verkorten van de analysetijd zonder aan betrouwbaarheid te verliezen!Arno van Adrichem • ExxonMobil
Geschiedenis, heden en toekomst van procesanalyse
09.00 - 09.20
08.30 - 08.55
ONTVANGST met koffie en thee
08.55 - 09.00
OPENING dAGVOORzITTERTom Kuperij • WIB
VRiJDaG 23 mei
20
The use of continuously gained analytical process data to optimise chemical and other production processes is widely accepted. This optimisation affects product quality, yield, throughput and needed resources. The benefits are often by far outweighing the investment and maintenance costs of the analytical online measurement equipment. Moreover: the use of innovative analytical technology can lead to further relevant economisation! Especially the maintenance of process analytical measurements can significantly contribute to the life cycle costs. This new technology is able to reduce the costs and enhance performance at the same time. In some applications only special equipment will work satifactorily.Holger Blaak • Knick Elektronische Messgeräte
Sinds de jaren dertig worden Process Analysers gebruikt voor een betere opvolging van het proces met analyseparameters als dicht-heid, viscositeit, pH en geleidbaarheid. De daarop volgende jaren werd het mogelijk selectief de chemische samenstelling te bepalen. Microprocessoren deden hun intrede. Tijdens het laatste decennium zagen complexe analysemethoden zoals massaspectrometrie, NMR en Raman het licht. In de nabije toekomst zal het zwaartepunt van de ontwikkelingen liggen in miniaturisatie en voorspellingen. De locatie van de analyser verplaatst zich van analysergebouwen naar het proces zelf. Doel: het verkorten van de analysetijd zonder aan betrouwbaarheid te verliezen!Arno van Adrichem • ExxonMobil
Infraroodspectrometrie is een veel toegepast meetprincipe voor gasmetingen en vloeistofanalyse. De presentatie gaat in op twee aspecten van infraroodgasmetingen. Bij procesmetingen staat omwille van de procesregeling een snelle meting voorop. We gaan in op de toepassing van in-situ laserspectrometrie voor een snelle zuurstofmeting onder lastige procescondities. Bij emissiemetingen, draait het vooral om gevoeligheid en nauwkeurigheid. Als voorbeeld een Continu Emissie Meet Systeem (CEMS) met ook aandacht voor aspecten als normen, wettelijke eisen en beschikbaarheid.Mart Gloudemans • Sick Instruments BeneluxBram Luiten • Multi Instruments Analytical
Online Analytical Measurement for Automized Process Control
Infrarood Spectrometrie, toepassingen in gasanalyse
09.20 - 09.40
10.30 - 10.50
12.40
GEzAMENLIJKE LuNCH gevolgd door beursbezoek
10.00 - 10.30
GC-analyzers worden al jaren gebruikt voor online analyses, maar dat betekent niet dat hierin geen ontwikkelingen meer plaatsvinden. Tijdens deze korte presentatie wordt ingaan op de toepassingen waarin een online GC gebruikt worden. Hierbij gaan we na wat de invloed vanuit de markt is geweest op de ontwikkeling van de online GC. Een aantal voorbeelden van deze ontwikkelingen: het nauwkeuriger meten met een analyzer die zo min mogelijk onderhoud vereist en productiesturende metingen die moeten voldoen aan de diverse wetgevingen.Steve Bostic • ABB
Raman spectroscopy is a powerful technique for quantitative and qualitative chemical composition analysis, process control applications, reaction monitoring and kinetic studies. Raman delivers detailed spectral analysis of organic systems, hallmarking the mid-IR spectroscopy. Raman analyzers provide information faster than GC and complementary to NIR and FTIR. As Raman scattering obeys different rules than FTIR and NIR, certain molecules can be measured with higher sensitivity and greater ease. Raman is the only spectrophotometric method that can be used to measure diatomic molecules such as O2 and Cl2.Matthew Rice • Techmation / Kemtrak AB
de ontwikkelingen van de GC-analyzers voor online metingen
Evolution of Raman process analysers for inline liquid and gas analysis
09.40 - 10.00
11.40 - 12.00
10.50 - 11.10
12.00 - 12.20
12:20 - 12:40
11.10 - 11.40 PAuzE
PAuzE
Refractometers are well known instruments for laboratory and process analysis. The measuring of a medium’s refractive index can be used for the concentration and quality control of a wide range of liquids. This far process refractometers have been working according to the critical angle measuring principle. Unlike laboratory use, this measuring principle has some disadvantages at inline measurements, e.g. the drift and deposit sensitivity. With a new refractometer measuring principle - the transmitted light method with a biprism - a differential measurement is established that compensates drift and provides users with additional information about the process.Ingrid Knoblauch • Flexim
Teijin Aramid is de producent van de high-performance vezel Twaron, geproduceerd in Emmen. Het Research Instituut te Arnhem ondersteunt deze productie. Naast een korte introductie van Teijin Aramid geeft de spreker een overzicht van interessante inline en at-line metingen op de locaties. Centraal staat de ontwikkeling van een inline loogmeting die begint bij de probleemstelling en eindigt bij een succesvolle applicatie. De spreker laat zien dat de optimale keuze van analysetechniek bepaald wordt door de randvoorwaar-den en niet door de merites van de analysetechniek!Wim Haanstra • Teijin Aramid
uV / VIS / (N)IR Technologie
New Refractometer Technologies
Inline analyse bij Teijin Twaron, hoe te kiezen?
VR
iJD
aG
23
me
i
21
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
Een korte uiteenzetting over de verschillende soor-ten licht, de absorptie van licht en de meetprincipes bij optische metingen. Aan de hand van de meetprincipes geeft de spreker voorbeelden van onderzoeken, analyses en applicaties te zien in de Food & Beverage, Chemie, Petrochemie en Biotechnolo-gie. De spreker sluit af met een toekomstvisie en een presentatie van enkele recente ontwikkelingen.Rob Slooten • optek-Danulat
inschrijving
inschrijven kan ook op www.hetinstrument.nl
VACUUM
INDUSTRIALELECTRONICS
TEST TECHNOLOGY
PERS
MARIJKEZAAL
EHBO
HAL 9
HAL 8HAL 7
HAL 11 HAL 10
ENTREE
ENTREE
ENTREE
ENTREE WEST
ENTREE OOST
cw
cw
cw cw
cw
cw
cwcw
cw
cw
cw cw
cw
FIELDINSTRUMENTATION
PROCESSAUTOMATION
DIAGNOSTICS
FACTORYAUTOMATION
BIOTECHNOLOGY& LIFE SCIENCES
ANALYTICAL &OPTICAL INSTRUMENTS
GENERAL LABORATORYEQUIPMENT
INDUSTRIALICT
1
2
3
Inschrijven als deelnemer van een seminar kan via twee methodes:
via www.hetinstrument.nl
via dit inschrijfformulier (betaling na ontvangst van een factuur)
Na betaling van uw deelname krijgt u een bevestiging dat u staat geregistreerd als deelnemer. De entreebadge ontvangt u vooraf per post op het door u aangegeven adres. De seminars zijn inclusief consumpties, congresdocumentatie, Instrumentengids (waarde € 18,-) en toegang tot de beurs HET Instrument 2008.
Annulering is niet mogelijk. Bij verhindering kan de aangemelde deelnemer een vervanger aanwijzen. Op de dag van het seminar kunt u zich melden bij de congresbalie bij entree oost.
Het volledige conferentieprogramma met registratiemodule staat op www.hetinstrument.nl.
Zalenoverzicht
Roltrap naar Clauszaal/Irenezaal
Trap naar Croesezaal
Marijkezaal
1
2
3
22
inschrijven kan ook op www.hetinstrument.nl
Fax of verstuur naar:FHI, federatie van technologiebranchesT.a.v. Marjoleine HaismaUraniumweg 233812 RJ AmersfoortFax: 033 461 66 38E-mail: [email protected]
1 ■ Mevr. 1 ■ Prof. 3 ■ Dr. 5 ■ Ir.2 ■ Heer 2 ■ Mr. 4 ■ Drs. 6 ■ Ing.
voorletter(s) tussenvoegsel(s) voluit achternaam
naam bedrijf of organisatie
afdeling
postadres bedrijf of organisatie
postcode plaats
land
telefoon fax
gsm nummer
datum handtekening
eventueel purchase ordernummer
Schrijft zich in voor:
PROCESINTENSIFICATIE dinsdag 20 mei • croesezaal • ochtend
REACH IN BEDRIJF! dinsdag 20 mei • croesezaal • middag
SAFETY IN DE INDUSTRIE woensdag 21 mei • croesezaal • ochtend
ENERGIEMANAGEMENT woensdag 21 mei • croesezaal • middag
PROCESS CONTROl SECURITY EVENT woensdag 21 mei • media plaza • alleen voor genodigden
MES IN DE INDUSTRIE donderdag 22 mei • clauszaal • ochtend
THE IT SOFTWARE BATTlE donderdag 22 mei • croesezaal • middag
INlINE ANAlYSETECHNIEK IN DE INDUSTRIE vrijdag 23 mei • clauszaal • ochtend
GRaTis
Een week voor het seminar ontvangt u een bevestiging van
deelname per e-mail.
U ontvangt van FHI een factuur voor uw seminardeelname
(€ 95,- excl. BTW per seminar).
23
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
ConferentieprogrammaHeT instrument 2008Compleet overzicht van alle conferentieonderdelen
DINSDAG 20 MEI Zaal Dagdeel
Procesintensificatie croesezaal ochtend
Toekomst in de Analytische Chemie (KNCV) (gratis) clauszaal ochtend
REACH in bedrijf! croesezaal middag
WoENSDAG 21 MEI
Sensortechnologie in de Discrete Productie clauszaal ochtend
Safety in de industrie croesezaal ochtend
Vacuümtechniek in cleanrooms, cleanroomtechniek in machines irenezaal ochtend
Nanotechnologie voor niet-nanotechnologen marijkezaal ochtend
Energiemanagement croesezaal middag
Laboratorium- en infectieziektendiagnostiek marijkezaal middag
Process Control Security Event media plaza ochtend/middag
DoNDERDAG 22 MEI
MES in de industrie clauszaal ochtend
Schone Sport: met dank aan het laboratorium croesezaal ochtend
Motion Control en Besturingen irenezaal ochtend
Weet wat je meet marijkezaal ochtend
The IT Software Battle (gratis) croesezaal middag
Life Sciences Research irenezaal middag
KennisPlatform LabManagers (Checkmark) marijkezaal middag
vRIjDAG 23 MEI
Inline Analysetechniek in de industrie clauszaal ochtend
Innovaties in de High Tech croesezaal ochtend Van Geen Therapie tot Gentherapie (NVGT) irenezaal ochtend
Eerste Hulp Bij Chromatografie (gratis) marijkezaal doorlopend
www.hetinstrument.nl
XS2PACONFERENTIEPROGRAMMA
HET Instrument 2008
FEDERATIE VANTECHNOLOGIEBRANCHES
Uraniumweg 23 · 3812 RJ AmersfoortPostbus 2099 · 3800 CB AmersfoortTel. (033) 465 75 07 · Fax (033) 461 66 38Internet www.fhi.nl · E-mail [email protected]