bouwhistorische survey 4022012 · weergegeven op het primitief kadasterplan. in de oorspronkelijke...
TRANSCRIPT
-
Bouwhistorische survey
Oude Sluisstraat 4 Beveren-Kieldrecht
Kadastergegevens: 6de
afd., sectie A 0453 C
Uitvoerder/Bouwhistoricus: Steven Van den Borne
Antwerpen
6 februari 2012
-
© Steven Van den Borne 2012
Alle rechten op deze rapporten zijn de auteur voorbehouden.
Niets eruit mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of
openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën,
opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur.
© Foto’s Steven Van den Borne
-
1. Situering
De onderzoeksite bevindt zich in het noordelijk gelegen poldergebied van Kieldrecht. Het
hoevecomplex ligt aan de Oude Sluisstraat, een verbindingsweg tussen de Nieuw Arenbergstraat en de
Polderdijk/ Muggenhoek.
googlemaps
-
2. Voorgeschiedenis
Kaart van Ferraris (1771-1777)
http://www.ngi.be
Primitief Kadasterplan (ca. 1817)
Gent, Archief van het Kadaster
Uitsnit Primitief Kadasterplan (ca. 1817)
Kaarte van de dykagien van Kieldregt en Aremberg (1784) Engels en Verbeeck 1982, p.35
-
De kern van het hoevecomplex klimt op tot omstreeks 1817 of eerder. Er is namelijk reeds bebouwing
weergegeven op het primitief kadasterplan. In de oorspronkelijke aanwijzende tabel werd het perceel
vermeld als maison.1 De toenmalige eigenaars waren Prosper le Duc en Pierre et Paul Princes, zonen
van Lodewijk Engelbert van Arenberg, die vanaf 1783 de Nieuw Arenbergpolder liet ontginnen.2
De oprichtingsdatum van het oorspronkelijke complex dient waarschijnlijk gesitueerd te worden na
1785 toen de Nieuw Arenbergpolder gelegen tussen de Arenberghse zee-dijk (huidige
Pillendijk/Hogendijk)en de nieuwen zee-dijk (huidige Muggendijk/ Polderdijk) verkaveld werd.3
Het hoevecomplex bestond oorspronkelijk uit twee rechthoekige bouwvolumes haaks op de straatzijde
gelegen, vermoedelijk een woonhuis aan zuidelijke zijde en een schuur aan noordelijke zijde. Afgezien
van een perceelsvergroting die voor 1920 plaatshad4, bleef deze situatie waarschijnlijk grotendeels
ongewijzigd tot omstreeks 1929. Het perceel bestond op dat moment uit een woonhuis, boomgaard en
landgebouw.5 Het woonhuis werd in opdracht van Frans Josef Pauwels-Heyn, landbouwer te
Kieldrecht, herbouwd en uitgebreid met annexen met onregelmatig grondplan.6 Volgens de kadastrale
gegevens lijkt het bouwvolume van de schuur ongewijzigd gebleven.
1 Gent, Archief van het Kadaster, Primitief kadasterplan (ca. 1817)
2 Hertog van Arenberg in Arenberg in de Lage Landen. Een hoogadellijk huis in Vlaanderen & Nederland, p. 43-
44. 3 D. Verest in Arenberg in de Lage Landen. Een hoogadellijk huis in Vlaanderen & Nederland, p. 258.
4 Gent, Archief van het Kadaster, mutatieschets coëfficient a 1920/3.
5 Ibidem. Mutatieschets coëfficient b c 1929/2.
6 Ibidem. Aanwijzende legger 3272.
Prosper Louis, 7de
hertog van Arenberg (1785-1861) Het Land van Beveren 1993, p. 110
-
Uitsnit primitief kadasterplan (ca. 1817)
Gent, Archief van het Kadaster
Situatie 1929
Gent, Archief van het Kadaster
Uitzicht van de hoeve van toenmalige eigenaar Gerard Pauwels omstreeks 1982 Engels en Verbeeck 1982, p. 100
-
3. Bestand
De site:
Het hoevecomplex bestaat uit een L-vormig woonhuis opgebouwd uit een voorbouw, parallel met de
straatzijde gelegen, en een achterbouw. Daarachter bevinden zich functionele bijgebouwen die in een
meer recente periode werden opgericht. Aan de noordelijke grens bevindt zich een vrijstaande
dwarsschuur.
Het woonhuis:
googlemaps
-
De voorgevel van het woonhuis uit omstreeks 1929 heeft een eenvoudige maar elegante uitstraling
mede door de gevelafwerking met opliggende knipvoegen, het gebruik van decoratieve gele
baksteenbanden, grote steekboogvormige vensters en een opvallende toegangsdeur met verzorgd
schrijnwerk (o.a. florale motieven; gekleurd byzantijnse beglazing en bovenlicht; decoratief
smeedwerk).
-
Zuidelijke zijgevel is bekleed met eternit(?)
kunstleien. De vensters lijken in meer recente
tijden aangepast.
De noordelijke zijgevel bleef in oorspronkelijke staat bewaard. Lichte verzakking,
wellicht rechtsonder, of scheur in het voegwerk links van het rechter bovenraam
De venster van de achtergevel van de voorbouw is later ingezet. De onhandige aansluiting
tussen de daken doet vermoeden dat de achterbouw later is aangebouwd en ook voorzien
werd van een bedaking met eternitleien. Enkele ramen zijn gebroken.
-
Het interieur heeft een verzorgde vormgeving die onder meer tot uiting komt in de centrale hal met
decoratieve consoles in late art nouveau en elegante geometrische tegelvloer. Het binnenschrijnwerk
bleef integraal bewaard. Er werd een (gestabiliseerde?) verzakking vastgesteld in richting van de
voorgevel.
-
De polderschuur:
De oorspronkelijke bedaking van de bakstenen constructie werd in de loop van de 20ste
eeuw
vervangen door ‘eternit’ golfplaten. Opvallende bewaarde elementen zijn de houten toegangspoort en
een decoratief muuranker ter hoogte van de voorgevel en een nis boven een deur van de zijgevel. Het
bouwvolume werd in één geheel in sobere baksteenpolychromie opgetrokken, behalve de noordgevel
die ongedecoreerd bleef. De schieters verankeren de gordingen, die in deze constructie zeer belangrijk
zijn. De dakconstructie is waarschijnlijk in een latere periode verlaagd, waarvan getuige de
onregelmatige afwerking van de topgevel aan de achterzijde en de mogelijk aangepaste juffers van de
draagstructuur.
Voorgevel schuur met toegangspoort en decoratief muuranker
Zijgevel met nis boven toegangsdeur, baksteenpolychromie
-
Achtergevel en zuidelijke zijgevel met baksteenpolychromie. De gevelopening met houten ontlastingsbalk en
hieraan gerelateerde afschuiving in het metselwerk daarboven is van latere datum. De onregelmatige verankering
van de gordingen in de achtergevel wijzen mogelijk op een verlaging van de dakstructuur.
Noordelijke zijgevel met muurankers, geen baksteenpolychromie
-
De schuur bestaat uit 4(?) traveeën met centrale doorgang. Boven de toegangspoorten in voor- en
achtergevel bevinden zich ronde oculi. De draagstructuur heeft een onverwacht monumentaal karakter.
Het gebruik van machinaal gezaagde balken doet vermoeden dat de constructie 20ste
-eeuws is.
De stijlen ten noorden van de doorgang werden afgezaagd, waarschijnlijk om meer ruimte te creëren.
De travee ten zuiden van de doorgang is ingedeeld in stallen op begane grond en stapelplaats voor
stro(?) op verdieping. Het stalgedeelte is afgescheiden van de centrale doorgang d.m.v. recent
aangebrachte beplanking.
Interieur schuur: zicht op voorgevel met toegangspoort en daarboven een oculus.
-
Zicht op de draagstructuur van de schuur in richting van de achtergevel.
-
Zicht op twee traveeën ten noorden van de doorgang. Een aantal oorspronkelijke stijlen werden onderaan
afgezaagd, waardoor de draagstructuur waarschijnlijk moest aangepast worden.
Zicht op travee ten zuiden van de doorgang in de richting van het binnenerf met recente beplanking ter hoogte van
de stallen.
-
Zicht op de zuidelijke travee. Tegen de juffers van de balklagen van de verdieping hangen zwaluwnesten.
-
4. Samenvatting
Fase 1: 1785-1813
Het oorspronkelijk hoevecomplex werd opgericht tussen 1785 en 1813, vermoedelijk in opdracht van
Hertog Lodewijk Engelbert van Arenberg.
Fase 2: ca. 1929
Volgens kadastergegevens werd het woonhuis voor 1929 integraal herbouwd. Toch lijkt de
achterbouw in een latere fase dan het voorhuis te zijn toegevoegd. Waarschijnlijk werd voor 1929 ook
de schuur heropgericht met grosso modo hetzelfde bouwvolume als haar voorganger.
Na 1980 werden de landbouwactiviteiten stopgezet. De hoeve is vandaag onbewoond.
5. Conclusie
De kern van het hoevecomplex gaat terug tot 1785-1813 toen er op de locatie reeds een hoeve werd
gebouwd. Er is dus wellicht een continuïteit van bewoning gedurende 200 jaar.
Het huidige woonhuis en schuur lijken 20ste
-eeuwse constructies te zijn.
De vormgeving van het woonhuis veruitwendigt geen specifieke stijl maar heeft een sobere, vrij gaaf
bewaarde uitstraling. Het betreft een boerenwoning met dorpsallures, waarvan getuige de inkomdeur
met achterliggende elegante hal met late art nouveau consoles en het nog aanwezige verzorgde
binnenschrijnwerk.
De schuur bezit een monumentale, weliswaar verbouwde draagstructuur en is in gezonde staat. Het is
een treffend voorbeeld van een uitloper van de 18de
- en 19de
-eeuwse rurale bouwtraditie,
herinnerend aan houtbouw en verplaatsbare schuren.
Het geheel van woonhuis, binnenerf en schuur biedt, mits de nodige instandhoudingswerken zonder
meer herbruikbaar voor toekomstige herbestemming, geïntegreerd in het omringende
polderlandschap.
-
Bibliografie
V. De Bonne et al., Onderzoek naar de erfgoedwaarde van de hoevesites Oud Arenberg nr. 71 en nr.
73 te Kieldrecht (Beveren), onuitgegeven rapport, Brussel 2009
M. Derez, M. Nelissen, J. Roegiers, et al., Arenberg in de Lage Landen, een hoogadelijk huis in
Vlaanderen en Nederland, Leuven 2002.
E. Engels en P. Verbeeck, Kieldrecht, polders gewonnen op de zee, Beveren 1982.
J.-P. Tytgat, ‘Werknemers in dienst van het doorluchtige huis van Arenberg in de polders van het
Land van Beveren (1803-1914)’ in Het Land van Beveren 1993 (36)3.
Archiefbronnen
Gent, Archief van het Kadaster. Oost-Vlaanderen. 6de
afdeling Beveren/ Kieldrecht, sectie A. Primitief
kadasterplan (ca. 1817). La reproduction du parcellaire primitif sur le plan supplémentaire et le
collationnement avec le tableau n° 209 … été effectués par le géomètre soussigné, Gand le 12 mars
1886, Alf … Winnens(?)
Gent, Archief van het Kadaster. Oost-Vlaanderen. 6de
afdeling Beveren/ Kieldrecht, Sectie A.
Mutatieschetsen 1920/3 en 1929/2.