bosansko komparativno pravo - pomoćni materijal za pripremu ispita

7/22/2019 Bosansko komparativno pravo - Pomoni materijal za pripremu ispita

1/23

BOSANSKO KOMPARATIVNO PRAVO WWW.STUDOMAT.BA

1

BOSANSKO SREDNJOVJEKOVNO PRAVO

I FEUDALNO STATUSNO PRAVO

1. Pravna priroda feudalnog posjeda u Bosni sva vlastela u posjedu svojih feuda, feude uivali kao oevinu odn. posjed

koji su naslijedili od svojih predaka nosioci prava nisu bili pojedinci nego cijela rodovi ili cijela bratstva, pa se

vlastelinske batine zovu plemenita batina ili plementina jednom darovana batina nije se mogla povratiti, a vladar je mogao oduzeti

batinu samo ako neki vlastelin izvri izdaju

2. Sistem vazaliteta u Bosni odnos vladara i njegovih feudalaca naziva se vazalitetom i postojala su dva

vazaliteta: krunski i hijerarhijski krunski gdje je centralna vlast bila jaka i gdje su svi feudalci bili direktnovezani za vladara (krunu) a u Bosni je to bila samo krupna vlastela, a obina

vlastela je zavisila od krupne vlastele pripadnici nie vlastele bili obavezni na vjernu slubu (vojna obaveza i

sluenje na dvoru svog gospodara) vailo pravilo vazal mog vazala nije moj vazal tj. Vladar je saniom

vlastelom mogao komunicirati samo posredstvom krupne vlastele (vodilo dovelikog uticaja i moi krupne vlastele a slabljenja centralne vlasti)

3. Imunitetska prava vlastele to su prava feudalca na posjedu i svaki je uivao trojaki imunitet: ekonomski,

administrativni i sudski ekonomski: pravo vlastelina da ubire feudalnu rentu (radna-kuluk, naturalna

i novana renta) administrativni: pravo vrenja upravno policijske vlasti nad naseljenicima

njegovog posjeda, kao i da sudi svim naseljenicima feuda- sudski (vrlosnaan i samostalan poloaj)

obaveze vlastele prema vladaru bile neodreene i labave (vojna-da sluivladaru orujem vladaru kako najbolje moe) i nisu davali vladaru nikakvuodreenu godinju dadbinu

4. Zavisni zemljoradnici obino se nazivali kmetovima ili kmetiima i bilo im je zabranjeno naputanje

vlastelinskih posjeda samovoljno odn. prelaenje s jednog vlastelinstva nadrugo

obaveze prema gospodaru nisu izriito poznate a vjerovatno su bili obaveznida rade na imanju gospodara-kulue 90 dana (u Srbiji 104, a u Slavoniji 150dana)


2/23


2

imali su obavezu zalaznine po kojoj su bili duni davati smjetaj i hranu svomvlastelinu i njegovoj pratnji te stranim poslanicima kad putuju kroz Bosnu

teko su ivjeli i ne pruaju nikakav otpor Osmanlijama5. Vlasi (stoari) zavisni stoar Vlah (rije starogermanskog porijekla znai Rimljanin) tokom vremena postepeno nastanjivali Bosnu i od nekadanjeg nomadskog

naina ivota prelaze na ivot u katunima u kojima provode zimskemjesece,a kasnije se spominju i stalna stoarska sela

u direktnom odnosu prema vladaru sa obavezom da mu daju dio proizvoda ustoci i da vre komordijsku slubu u ratu i daju tovarne konje za prijenossoli iz dalmatinskih gradova

imali su laki poloaj od zemljoradnika jer su po katunima imali odreenusamoupravu sa svojim vlakim starjeinama

6. Robovi vlastela nikad nije drala robove jer se trgovina robljem smatrala

nedostojnom i sramnom pa su se njom zanimali uglavnom stranci katolika crkva zabranjivala dranje robova katolike vjere u XV st. poveao se obim trgovine bosanskim robljem, a su i seljaci prodavali

svoju djecu u ropstvo za vrijeme gladnih vremena

7. Gradovi i gradsko stanovnitvo ve u doba Kulina bana tri vea grada sa utvrdama: Vrhbosna, Visoko i

Drijeva (Narenta)

mirna vladavina Stjepana II obiljeena privrednim usponom (razvojrudarstva te trgovina i eksploatacija plemenitih metala-razvila se trgovina sadalmatinskim i prekomorskim gradovima

formiraju se rudarska naselja: Srebrenica, Olovo, Kreevo, Fojnica anajveu korist imaju vladari i krupna vlastela kuje se prvi bosanski srebreninovac-dinar

glavni uvozni artikl bila so iz dubrovakih solana, te luksuzna roba za potrebevlastele

izvozili se lovaki i stoarski proizvodi razvijaju se domai rudarski i trgovaki centri: Foa, Jele, Jajce, Konjic,

Zvornik, Srebrenik, Rogatica, Prozor, Trebinje..

stanovnici gradova preteno trgovci, zanatlije i rudari, a veinu gradskogstanovnitva inili su stranci (Dubrovani kao trgovci i Sasi kao rudari) dok jedomae gradsko stanovnitvo bilo malobrojno i nikad se nije oformilo kaoposeban graanski stale i nije u politikom ivotu Bosne igralo nikakvuposebnu ulogu


3/23


3

II PRAVNI SISTEM

1. Sudovi bili vlastelinski (patrimonijalni) i svaki vlastelin imao pravo da sudi zavisnim

ljudima svog posjeda (sudio tako to je sjedio na nekoj kamenoj stolici,odatle pratio raspravu i izricao presudu)

sporovi izmeu bosanskih podanika i Dubrovana raspravljani u jednommjeovitom pograninom sudu koji se zvao stanak (sud se sastojao od 12porotnika i jednog sudskog izvritelja sa obje strane)

Dubrovani su imali i svoje konzule koji su rjeavali njihove meusobnesporove nastale iz trgovakih poslova i drugih odnosa po Bosni

Sasima i drugim stanovnicima gradova sudio je knez koga je imenovaovladar, a u nekim gradovima postojalo je i gradsko vijee

nije bilo posebnih dravnih sudova ili sudova na dvoru vladara

2. Sudski postupak podaci malobrojni, a u pogledu odreivanja mjesne nadlenosti u sporovima

izmeu Bosanaca i Dubrovana tuba se podnosila sudu nadlenom za tuenustranu

dokazna sredstva najee zakletva, a stranci su pri zaklinjanju pomagali isaklevetnici

znaajna ustanova u sudskom postupku bilo je pravo azila koje je bilorazvijeno i esto koriteno u nemirnim bosanskim vremenima

Dubrovani su pravo utoita davali bosanskoj vlasteli, a i crkvi je pripadalopravo azila

3. Krivino pravo i sistem kazni podaci malobrojni, a u pogledu odreivanja mjesne nadlenosti u sporovima

izmeu Bosanaca i Dubrovana tuba se podnosila sudu nadlenomza tuenustranu

dokazna sredstva najee zakletva, a stranci su pri zaklinjanju pomagali isaklevetnici

znaajna ustanova u sudskom postupku bilo je pravo azila koje je bilorazvijeno i esto koriteno u nemirnim bosanskim vremenima

Dubrovani su pravoutoita davali bosanskoj vlasteli, a i crkvi je pripadalopravo azila


4/23


4

III - IZVORI PRAVA SREDNJOVJEKOVNE BOSNE

1. Izvori prava i pitanje zakona nije bilo opih pravnih pravila u vidu pisanih zakona, meutim podaci iz glave

IX Ljetopisa popa Dukljanina ukazuju na mogunost da je ipak postojaojedan pisani zakon

Ljetopis se smatra jednim od najstarijih knjievnih dijela meu JunimSlavenima, a napisao ga je nepoznati sveenik iz Barske nadbiskupije

njegova hronika u opisivanju dogaaja u vremenu odX-XV st. je punanevjerovatnih vijesti pa je postao predmet brojnih historijskih analiza

Ljetopis ima legendaran karakter ne odnosi se ni na jednu konkretnujunoslavensku feudalnu dravu, te stoga ima veliki znaaj za pravnuhistoriju svih junoslavenskih naroda

2. Javne isprave i liste to su osn. izvori prava koje je u vidu povelja vladar izdavao pojedinim

fizikim i pravnim licima, a vei dio povelja imao je karakter meunarodnihugovora

ostale javne isprave predstavljale su vlasteoske povelje (sauvaneneke uVeneciji) kojima su bosanski vladari davali zemljine posjede svojoj vlasteli

kako dvorska kancelarija nije bila vrsto organizovana listine i povelje nisubile tipizirane (svaka za sebe bila je posebna tvorevina)

povelja se sastojala iz tri osn. dijela: protokol (uvod), tekst i zavrna odredba protokol se sastojao iz invokacije (prizivanje Boga- U ime oca i sina i svetog

duha amen!), a poslije toga ila je titula i ime vladara koji izdaje povelju (Jaban bosanski..)

u tekstu povelje se izlae kako je dolo do njenog izdavanja odnosno dogaajusljed kojih je konkretna isprava izdata

povelja je propisivala pravilo ponaanja i predviala kaznu u sluajunepotivanja pravila (sankcija ili kazna nije nikad bila konkretizirana)

zavrni dio povelje se sastojao od potpisa i peata a obino je potpisivaopisar zvani dijak kao ef dvorske kancelarije (peat u vidu metalnog privjeskasa grbom i likom izdavaa)

dosta podataka za historiju prava sadre i natpisi na stecima3. Dubrovako i bosansko pravo imovinsko pravni i drugi odnosi su regulirani obiajnim pravom (consuetudo) u poetku mjeavina rimskog i bizantskog prava i slavenskih obiaja a kasnije

prava srednjovjekovnih trgovakih gradova u Italiji politika autonomija manifestirala se donoenjem tzv. Statutarnih odredaba

kojima se regulirao javni i privatni ivot kodifikacija statutarnih odredaba potvrena na gradskom zboru 1272. ime je

Dubrovnik dobio svoj temeljni zakon

Dubrovaki statut prvobitno se sastojao od 7 knjiga


5/23


5

poslije Statuta 1277. objavljen carinski zakon iz kojeg se vidi ime su sveDubrovani trgovali

od 1301. redovno voeni zapisnici sjednica Malog i Velikog vijea i Vijeaumoljenih (senata)

u dva zbornika nazvana po boji svojih korica Zelena i uta knjiga upisivane suodredbe statutarnog karaktera

1794.objavljuje se i pomorski zakon koji se temeljio na dubrovakimpravilnicima o plovidbi iz 1745. i 1781.g.

PRAVO U OSMANSKOJ BOSNI

I VJERSKA STRUKTURA OSMANSKE DRAVE

1. Proces prihvatanja islama dugo vremena se odralo uvjerenje da su bosanski muslimani potomci starih

bogumila bosanskih koji su usljed stalnih nasrtaja katolicizma i pravoslavlja

prihvatili islam da bi se uz pomo ove uzviene vjere zatitili od obiju crkava(po tom svatanju prihvatanje islama dogodilo se masovno i u jedan mah popadu Jajca 1463.g. dok je jo sultan Mehmed II Fatih bio u Bosni)

irenje islama bio je proces koji je trajao nekih 250.godina te da su islamprihvatili kako bivi bosanski krstjani tako i katolici i pravoslavni te pripadnicisvih slojeva stanovnitva a posebno seljatva

popularna predrasuda da je bosanska vlastela prva prihvatila islam kako bisauvala svoje posjede

nacionalistika srpsko i hrvatsko historiografija insistiraju da se prihvatanjeislama odigralo u znaku psiholoke i fizike prinude (to miljenje oborioVladislav Skari-XIX vijek ne bi zatekao nijednog kranina)

islam su jednostavno irile ljudske prilike i okolnosti

2. Milet sistem u Osmanskom carstvu ivio veliki broj etniki, vjerski i jeziki raznorodnog

nemuslimanskog stanovnitva (u prvom redu krani pravoslavnevjeroispovijesti) koji su imali status zatiene manjine a zvali su se milleti

oni su svoje statusne, privatno-pravne i porodine odnose regulirali naosnovu kanonskog prava (izuzetak su bili bosanski katolici franjevakog redakoji su uivali slobodu vjeroispovijesti iako im je vjerski poglavar-papa biostranac sa stanovita osmanske drave

3. Bosna Srebrena Franjevci se istakli kao rodoljubi i uvari uspomene na bosansku

srednjovjekovnu dravu njihov starjeina fra Aneo Zvizdovi hrabro je izaao pred sultana Mehmeda

II Fatiha i zatraio slobodu daljeg vjerskog djelovanja to mu je ovaj iodobrio te izdao 28. maja 1464.g. ahdnamu to jest obavezu-jamstvo ime sukatolici u Bosni dobili mir i pravo vjeroispovjedanja


6/23


6

time je u Bosni nastala franjevaka provincija kasnije nazvana BosnaSrebrena

4. Pravoslavna crkva pravoslavno stanovnitvo imalo status zatiene manjine (zimmi) ve poetkom XVI st. spominje se u Sarajevu prvo pravoslavno naselje

Gornja Varo u blizini Baarije gdje je podignuta stara pravoslavna crkva 1557.g. uspostavljena je Peka patrijarija a odluku je donio sultan

Sulejman I Velianstveni jer su srbi kao pripadnici pomonih vojnih redovaimali znaajnu ulogu prilikom osmanskih osvajanja u Podunavlju

srpska crkva imala feudalni status i organizaciju sa brojnim povlasticama(jedan od najveih feudalnih zemljoposjednika)

crkva djelovala slobodno a pojedinim manastirima dodjeljivani zemljiniposjedi kao timari, crkve i manastiri nabavljaju i tamparije (prva tamparija1519.g. nabavljena u Veneciji i prenijeta u Gorade u crkvu sv. ora, a uBanjoj Luci je otvorena pravoslavna bogoslovija

5. Sefardi izgonom iz panije 1492.g. i Portugala 1496.g. brojni Jevreji nali utoite u

Osmanskom carstvu jer im je sultan Bajezit II iz osjeaja ovjenostidozvolio da se nasele

na elu Jevrejske zajednice bio je nadrabin Moa Kapsali i imao je saosmanskim dvorom veoma dobre odnose

u Sarajevo su se Jevreji doselili najkasnije 1540/41.g. (nekih 30 porodica) akasnije su im se pridruile i nove skupine pa je 1565.g. osnovana sefardska

jevrejska opina

u Sarajevu nikad nisu ivjeli u getu, rasuli su se po mnogim gradovima Bosnei izgradili 37 sinagoga (8 u Sarajevu) a Bosna je bila rasadite rabina ihahama

Jevreji su imali znaajnu ulogu ukulturno-politikom i privrednom ivotuSarajeva i BiH (ljubomorno uvali svoj vjerko-kulturni identitet, hebrejski kaoobredni i panski-ladino kao svoj govorni jezik)


7/23


7

II PRAVO I SUDSTVO U OSMANSKOJ BOSNI

1. Izvori prava u osmanskoj dravi osnov pravnog poretka inilo je muslimansko pravo openito poznato kao

erijat (jasni ili pravni put) izvori erijatskog prava su Kuran i suna (hadis) , a postupak tumaenja

erijatskog prava naziva se idtihad pa se analogijom zvanom kijas stvaralopravo na osnovu osjeaja pravinosti

kao sistem normi erijatsko pravo je slino rimskom pravu, a u procesutumaenja erijata formirale su se i pravne kole zvane mezhebi koje se ponjihovim osnivaima nazivaju hanefijska, malikijska, afijska i hanbelijska

erijatsko pravo je u naelu nastojalo obuhvatiti cjelokupni ivot muslimanapa je sadravalo kako propise o vjerskim obredima tako i razne svjetovnenorme

obligaciono pravo kao i agrarno i finansijsko ostalo je izvan domena erijataali su jazovi izmeu erijatskog prava i normativnih potreba drave

premotavani zakonodavnom aktivnosti sultana kroz zakonike zvane kanuni,fermani i hatierifi

2. Krivino pravo osnov krivinog prava bilo erijatsko pravo a sva su se krivina djela dijelila u

tri grupe: u prvu grupu spadala krivina djela za koja su kazne bile tanoodreene (blud , kleveta, alkohol, kraa i razbojnitvo); u drugu grupuspadala su krivina djela za koja su kao kazna bili predvieni odmazda iplaanje umira ; u treu grupu spadala su krivina djela za koja je bilapredviena samo vrsta kazne kao to je batinanje, globa odnosno novana

kazna sultan je kao ef drave odmjeravao svojim kanunnamama vrstu i visinu

kazne za mnoga krivina djela (nastojei da svoju kaznenu politiku prilagodifiskalnim potrebama drave pa su preovladavale imovinske kazne)

erijat nije pravio razliku u kanjavanju s obzirom na staleku pripadnostpoinioca krivinog djela (pravila se jedino vjerska i spolna razlika)

3. Sudska organizacija sudsku vlast vrio kadija (presuivao, vodio krivine sporove po erijatskom

pravu, a veinu sporova nemuslimani su rjeavali na osnovu svog milletskogprava

kadija bio nadlean za sve sporove koji su se ticali administrativnog,poreskog i zemljinog prava, vodio poslove starateljstva nad maloljetnicima,vrio nadzor nad poslovanjem vakufa, u njegovom prisustvu odreivane sucijene u ariji

svim poslovima koje je obavljao kadija je vodio posebne knjige zvane sidili,a suenjima i vijeanjima kod kadije prisustvovalo je 10-12 vjerodostojnihljudi muslimana i nemuslimana (neformalna porota)


8/23


8

nije postojala institucija apelacije to jest albe a stranka je moglanezadovoljna presudom obnoviti postupak ali pred istim kadijom

pored kadije organ sudske vlasti bio je i muftija kao najstariji islamskisveenik koji je u obliku fetve davao odgovore kako da se rijei izvjesnokonkretno erijatsko pitanje

4. Gradska i druga lokalna uprava i samouprava u Carstvu su se razlikovale etiri vrste naselja, to su bili velegradovi (eher),

mali gradovi ili (kasabe), zatim trgovi ili (bazari) i sela (karije) stvarna urbanizacija Bosne poela je, ustvari, sa uspostavom osmanske vlasti Znatnu ulogu u toj ranoj organizaciji Bosne imali su razliiti derviki redovi

koji svoje tekije ili stanita uspostavljaju pored vode ili drugih zgodnih ipogodnih mjesta

tako su nastali i razvijali se eher Sarajevo, eher Banja Luka i drugi gradovii kasabe

stanovnitvo pojedinih gradova moglo je posebnom carskom poveljom bitiosloboeno izvjesnih nameta i obaveza, u Bosni je to bio jedino sluaj saSarajevom, ije je stanovnitvo bilo osloboeno izvjesnih obaveza u koristbosanskog (vezira)

u gradovima je postojala posebna samouprava sve zanatske i trgovake djelatnosti bile su obuhvaene esnafskom

organizacijom esnafi su djelovali kao samostalne organizacije na osnovu svojih statuta.

Time su bile propisane odreene mjere i standardi kojih se svaki lan esnafamorao pridravati u izradi ili proizvodnji svoje robe i pri pruanju uslugamuterijama

tome su se starali organi esnafa, njegova skuptina i uprava zvana (londa)

na elu esnafa stajao ehaja ili ustabaa, to je u pravilu bio najbolji ili glavnimajstor u jednom esnafu esnafske uredbe u Bosni su ukinute 1850.g. za vrijeme Omer-pae Latasa,

kada se prelo na slobodno-trite ili kapitalistike standarde i pravilaprivreivanja

5. Vakufi po erijatskom pravu vakuf je dobro ili imovina koju zavjeta, zvani vakif,

dobrovoljno ostavlja na javnu upotrebu i opekorisne svrhe vakufiti se mogla samo nepokretna imovina, kao to su zemlja, stambene

zgrade i privredni objekti, odnosno izuzeta iz pravnog prometa ta se imovina vie nije mogla prodati ili na drugi nain otuiti, ako neko kao svoj vakuf sagradi damiju, on gubi pravo vlasnitva im se u

njoj obavi prva javna molitva najee su se podizali imareti, musafirhane te vodovodi i javne esme erijatski sud je istovremeno, obino na prijedlog vakufa postavljao

muteveliju (upravnika) koji je vodio poslove datog vakufa

vakuf je u pravilu bio opi i samostalni (srf) ijim se je dobrima koristilamuslimanska zajednica, ali i nemuslimani, pa i stranci i svi putnici namjernici


9/23


9

u Bosni su postojali brojni mali i veliki vakufi najpoznatiji su za bili vakufi Isa-bega Ishakovia, utemeljitelja Sarajeva, te

Gazi Husrevbegov vakuf

6. Mulk mulk ili erazi-memluke je bio privatna svojima za razliku od erazi-mirije,

dravnog vlasnitva posjednik mulka imao neogranieno pravo raspolaganja svojim posjedom posjednik je mogao svoj mulk za ivota prodati ili na drugi nain otuiti, a u

sluajusmrti njegova su mulkovna dobra nasljeivana po odredbamaerijatskog prava

mulkom obino su bili obuhvaeni kua sa okunicom, baom i pola dunumazemlje

u Bosni su u narodnom, kolokvijalnom govoru mulk zemlje obino nazivane(milja) odnosno (miljevi)

III TANZIMAT (REFORMA) I TANZIMATSKO PRAVO

1. Hatierif od Gulhane sultan Abdul Medid poeo svoju vladavinu 1839.g. izdavanjem poznatog

Hatierifa od Gulhane (Plemenitog ili asnog dekreta iz kue rua) estonaziva osmanskom Poveljom sloboda kao (Bill of Rights)

sultan ovim aktom na prvom mjestu garantira svim svojim podanicima, bezobzira na religiju ili sektu, potpunu sigurnost ivota, asti i imetka

dalje se obeava uvoenje stalnog naina razrezivanja i ubiranja poreza(proklamira jednak i redovan sistem regrutiranja vojnika i trajanje njihove

slube) odreeno je da e ubudue svako optueno lice, poslije istrage i ispitivanja,biti javno sueno u skladu sa carskim i (Boanskim pravom)

svako ko posjeduje imovinu bilo koje vrste slobodan je s njom raspolagatibez ikakve smetnje od strane drugog lica

bie donijet rigorozan zakon protiv pristrasnosti i uzimanja mita (ruvet),koje (Boanski zakon) proklinje i to je jedan od osnovnih uzroka raspadanjaCarstva

Hatierifom od Gulhane poelo je razdoblje reformi (tj.dovoenja stvari ured)

2. Hati Humajun (Hatt-i Humayun) pored Hatierifa od Gulhane drugi temeljni pravno-politiki akt Hati Humajun

iz 1856.g. Hati Humajun je u osnovi potvrdio i proirio listu obeanja datih Hatierifom

od Gulhane (Hati Humajun je direktan rezultat) uslov za uzlazak u koncert Evrope bio je da osmanska vlada prihvati reforme

kojima bi se garantirala jednakost svih graana Carstva. Porta se sloila dase izda nova reformska povelja u vidu (spontanog) carskog dekreta


10/23


10

sveano proglaenje Hati Humajuna obavio je sultan poetkom 1856.g. uprisustvu velikog vezira i mnogih drugih uglednih linosti

ovom je poveljom proglaena jednakost svih sultanovih podanika, bez obzirana vjeru, jezik ili rasu

proglaeno striktno pridravanjegodinjeg budeta, osnivanje banaka,angairanje evropskog kapitala, kodifikacija krivinog i trgovakog prava,reforma zatvora, uspostavljanje mjeovitih sudova, zabrana upotrebeuvredljivih epiteta i ukidanje smrtne kazne za otpadnitvo od islama

Hati Hamujunom iz 1856.g. oznaen je poetak druge evropeizacijeosmanskih institucija

3. Ramazanski zakon (zakonik) Osmanski zakon o vlasnitvu nad nekretninama, pravnoj nauci je openit kao

Ramazanski zakon ili zakonik, jer je donijet u mjesecu ramazanu 1858.g.(regulirani oni odnosi u agraru koje je zatekao Hatierif od Gulhane)

tom legalizacijom garantirano je ifluk-sahibijama batinsko (nasljedno)pravo na zemlju

Ramazanski zakon razlikuje, s obzirom na njihovu pravnu prirodu petkategorija zemljine svojine (mulk)

mulk je predstavljao privatno vlasnitvo kojim je njegov titular mogaoneogranieno raspolagati, kako za ivota tako i u sluaju smrti (za ivotavlasnik je mogao svoj mulk prodati, dati u zakup

u sluaju smrti vlasnika mulk imanje je nasljeivao po odredbama erijatskogprava

erazi-mrija -tu je spadala sva ziratna, tj. obradiva zemlja i znatan dio uma(na ovoj je zemlji vrhovno pravo vlasnitva pripadalo dravi) izuzeta izpravnog prometa

tako su ovim zakonom posjednici mirijskih zemljita (ifluk-sahibije i drugi)dobili odreeno pravo raspolaganja svojim posjedom

mirijska zemlja, meutim, nije mogla biti predmet testamentalnognasljeivanja (vakufske zemlje)

ramazanski zakon nije, donio nikakve bitne promjene opinske zemlje (erezi-metruke) koje su bile u vlasnitvu seoskih opina (tu

su najee spadali zajedniki paaluci i ispae, ume i vode, kojima su seseljaci slobodno koristili za svoje potrebe, petu kategoriju nekretnina spadalesu puste zemlje (mevati) su obuhvatali ledine, movarna i neplodna zemljita

4. Saferska naredba poslije donoenja Ramazanskog zakona osmanska vlada je u septembru

1859.g. izdala posebnu Uredbu o iflucima u Bosni (Seferska naredba, jer jeobjavljena u mjesecu saferu

Saferskom su naredbom konano ozakonjeni postojei agrarni odnosi u Bosni(naredbom je,. Ustvari, ozakonjeno postojee obiajno agrarno pravo,odnosno uspostavljanja iflukih odnosa)

tako je nastalo odreeno obiajno agrarno pravo


11/23


11

prema Seferskoj naredbi, posjednik zemljita je vlasnik koji to zemljitemoe uz suglasnost drave prodati, zamijeniti, zaloiti i ostaviti svojimnasljednicima (seljaka koji dri i obrauje zemlju Seferska naredba smatrazakupcem nema svojinskih prava na zemlju, mada njegov zakup imadugoroni i nasljedni karakter)

odnosi izmeu posjednika i kmeta reguliraju se putem meusobnogzakupnikog ugovora koji se u naelu zakljuivao na odreeno vrijeme

kmet je mogao sam napustiti zemljite otkazati zakupniki ugovor, ali tek pozavretku etve i smirivanja ljetine (ako bi zakupac napustio zemlju prijenego to je ljetina smirena, morao bi nadoknaditi posjedniku svu eventualnutetu)

kmet je imao pravo pree kupovine ukoliko bi vlasnik prodavao ifluk, sveove gradnje na ifluku (kmetskom selitu) izvodio je zemljoposjednik, aodravanje i popravke vrio je kmet

ova naredba je zateeno stanje agrarnih odnosa postavila na privatno-pravnuosnovu tretirajui ih kao dugoroni i nasljedni zakup zemljita

5. Medella (Osmanski graanski zakonik) Osmanski graanski zakonik, knjiga pravnih propisa predstavlja slubenu

kodifikaciju erijatskog obligacijonog, parninog i dijelom stvarnog prava(zakonik ustvari sadri jedno modernizirano i kodificirano hanefijskotumaenje erijata)

Medella se sastojiod dva uvodna (govora) i esnaest knjiga u govoru prvomdaje se definicija pravnike nauke (llmi Fikjh) kao poznavanje erijatskihpravila o postupanju i ivljenu

u drugom (govoru) skupljeno je i navedeno 99 (temeljnih pravinih prava)odnosno opih pravnih naela

Medella je i poslije pripasti Carstva ostala u upotrebi u Turskoj do 1926.g.,kada je zamijenjena novim, sekularnim kodeksom graanskog prava (tajnovi Turski graanski zakonik)

PRAVNI SISTEM BOSNE I HERCEGOVINE I AUSTRO-UGARSKA

1. Sudstvo slino upravi u pravosuu je zadrana osmanska organizacija sudstva. prvostepeni su bili kotorski sudovi kojih je bilo 48. Apelacionu vlast vrilo je

6. okrunih sudova. U Sarajevu je od 7. jula 1879.g. poeo djelovati Vrhovnizemaljski sud

pri svim tim kotarskim sudovima postojali su i erijatski sudovi2. Finansijski sistem jedno od centralnih pitanja bosansko-hercegovake uprave u toku

austrougarske vladavine predstavljale su finansije.

Novopazarskom konvencijom i Zakonom o upravljanju BiH postavljen jeprincip samofinansiranja bosanskohercegovake uprave


12/23


12

naredbom od 24. decembra 1879.g. BiH je od 2. januara 1880.g. prikljuenaopem carinskom podruju Austro-Ugarske monarhije. To je znailo da seukida pogranina carinska linija izmeu Monarhije

Zemaljska vlada je 1. marta 1880.g. izriito zabranila osmanski bakarni ipapirni novac, osim zlatnih i srebrenih medidija, altalika, balika i kasida.

3. Poreski i monopolski sistem carine su donosile znatan prihod ali je osnovni teret samofinansiranja

bosanskohercegovake uprave snosio bosanski seljak u vidu neposrednihporeza (to je pripremno zadran osmanski sistem neposrednih poreza dok susvi posredni porezi vrlo brzo prenijeti u cijelosti iz Austro-Ugarske)

osnovni neposredni porez bila je stara osmanska zemljarina, zvana desetina desetina je zato 1906.g. pretvorena u (desetinski paual) to je bio jedan

prelazni stadij izmeu desetine i modernog zemljinog poreza novim sistemom odreena je prosjena desetina ili desetinski paual za

period od deset godina koji e se davati sa jednog zemljita ili parcele radi uspjenog obavljanja finansijskih poslova i privlaenja kapitala iz

Monarhije nastojala je zemaljska uprava razviti u BiH odgovarajui bankarskisistem

4. Agrarni odnosi traei za sebe BiH, Austro-Ugarskaje tokom istone krize i na Berlinskom

kongresu stalno isticala da su agrarni odnosi osnovni uzrok sukoba kojipotresaju Bosnu i da je osmanska uprava nesposobna da rijei to pitanje

Careva vojna kancelarija izdala je 12. oktobra 1878.g. naredbu zemaljskompoglavaru Josipu Filipoviu da se reguliranje agrarnih odnosa izmeu

posjednika (ifluk-sahibija) i zakupca (kmetova) vri na osnovu osmanskihzakona, posebno Saferske naredbe istovremeno je izvrena slubena recepcija osmanskog zemljinog i agrarnog

prava Monarhija se plaila da bi naglo i radikalno rjeenje agrarnog pitanja izazvalo

krupna ekonomska i demografska pomjeranja Austro-Ugarska se orijentirala na rjeavanje agrarnog pitanja putem

fakultativnog otkupljivanja kmetovskih selita, dobrovoljnim sporazumomizmeu age i kmeta ili zakupca (na toj je osnovi otkup tekao veoma sporo)

praksu dobrovoljnog otkupa kmetova uz pomo vlade sankcionirao je poslijedugih politikih borbi Bosanskohercegovaki sabor zakonom od 13. juna1911.g. o davanju zajmova za fakultativno otkupljivanje kmetovskih selita

bez obzira na spor tempo otkupa, muslimanski su zemljoposjednici stalnoslabili i propadali.

ta je situacija kulminirala u trenutku raspada Austo-Ugarske u jesen 1918.g.kada su seljaci silom i jednostrano prisvojili zemlju koju su, pod zakup drali,palei jednovremeno mnogim muslimanskim zemljoposjednicima kue igospodarske objekte (stanje anarhije i bezvlaa u agraru)

regent Aleksandar Karaorevi faktiki je sankcionirao svojomproklamacijom seljatvo ve 6. januara 1919.g.


13/23


13

5. Graanska prava lanovi 2-30 bh. Ustava sadre odredbe o graanskim slobodama, poznate iz

veine graanskih ustava i deklaracija o pravima To znai da je ovim lanom u BiH proglaena opa graanska jednakost. U

tom se smislu lanom 8 svim graanima BiH (ujamava sloboda vjere isavjesti)

prema Ustavu priznata vjerska udruenja bila su: muslimansko, srpsko-pravoslavno, rimsko i grko-katoliko, evangelistiko uivanje graanskihprava (nezavisno od ispovijedanja vjere) ali se (ispovijedanjem vjere nesmiju uskraivati graanske dunosti)

BOSNA I HERCEGOVINA U PRAVNOM SISTEMU JUGOSLAVIJE IZMEU DVASVJETSKA RATA

I VIDOVDANSKI USTAVNI I PRAVNI POREDAK

1. Pravni karakter i struktura Vidovdanskog ustava Vidovdanski ustav je imao karakter jednog ustavnog pakta ili sporazuma

zakljuenog izmeu Ustavotvorne skuptine, kao narodnog predstavnitva ikralja kao dravnog suverena.

Vidovdanskim su ustavom ozakonjeni: (1) nacionalni unitarizam, (2) dravnicentralizam, (3) monarhijski oblik vladavine, (4) ogranieni parlamentarizam,(5) privatno-vlasniki (buroaski) ekonomski poredak

o Nacionalni unitarizam se govori o nazivu drave, njenom grbu, zastavii jeziku. Ustav smatra da su Srbi, Hrvati i Slovenci jedan jedinstven

narod koji ima imena.o Logina posljedica nacionalnog unitarizma je dravni centralizam.o Monarhijski oblik vladavine, koji je ve odreen prvim lanom

Vidovdanskog ustava.o Kraljeva ustavna ovlatenja najvie su bila izraenau odnosu na

Narodnu skuptinu. Kralj je prema Ustavu imao prema Narodnojskuptini izrazito nadreen poloaj.

o Vidovdanski ustav je, najzad, ozakonio privatno-vlasniki sistemPrivatno-vlasniki odnosi tieni su nizom posebnih zakona.

2. Senermenski ugovor i BiH Od svih meunarodnih ugovora koje je Kraljevina SHS zakljuila samo se

Senermenski ugovor, odnosno mir sa Austrijom, neposredno ticao Bosne iHercegovine.

lanom 204. ovog ugovora potvrena je teritorijalna cjelovitost Bosne iHercegovine . Pored toga , odnosno Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenacaobavezala se da e muslimanima Bosne i Hercegovine pruiti punu zatitusvim njihovim ustanovama.


14/23


14

Senermenski ugovor je 10. maja 1920.g. proglaen za privremeni, poslijedonoenja Vidovdanskog ustava za stalni zakon, te je kao takav predstavljaoosnovni pozitivno-pravni izvor zatite manjina u Jugoslaviji.

II ESTOJANUARSKA DIKTATURA I RAD NA UNIFIKACIJI PRAVA

1. Vjersko zakonodavstvo estojanuarske diktature estojanuarski reim je odmah pristupio zakonskom ureenju odnosa sa

priznatim crkvama i vjeroispovijestima. U vrlo kratkom roku donijeti su,odnosno aktivirani zakoni o Srpskoj pravoslavnoj crkvi, Jevrejskoj i Islamskojvjerskoj zajednici.

Zakon o izboru patrijarha SPC od 6. aprila 1930.g. i Zakon o izboru reisul-uleme od 4. juna iste godine. Ostaoje jedini nerazjanjen poloaj katolikecrkve, iji se status nije mogao rijeiti bez sporazumom sa Vatikanom.

Vjersko zakonodavstvo estojanuarske diktature zasnivalo se na tri osnovnaprincipa:

o (1) naelo su sve priznate vjeroispovijesti meusobno ravnopravne;(2) vjerske zajednice su podreene dravi; i (3) vjerske zajedniceimaju status javnih korporacija koje uivaju dravnu zatitu imaterijalnu pomo

Drava je ovim zakonodavstvom prenijela na crkve i vjerske zajednice nekesvoje funkcije, u oblasti branog prava.

2. Likvidacija agrarne reforme u BiH Jedan od osnovnih problema koji je diktatura naslijedila iz parlamentarnog

reima bilo je agrarno pitanje . Stanje anarhije i bezvlaa u agraru,

Aleksandar ozakonio je u svom manifestu 6. januara 1919.g. U trenutkustvaranja zajednike jugoslavenske drave 1. decembra 1918.g. u BiH jepreko 62% privatne zemlje bilo u muslimanskom (bonjakom) vlasnitvu.

Trebalo je potpuno socijalno-ekonomski unititi muslimanskezemljoposjednike, a Bonjake u cijelosti nacionalno-politiki razoriti ipodjarmiti.

estojanuarskim reim odluio je likvidirati agrarnu reformu. To nije bionimalo lahak zadatak. Trebalo je zadovoljiti zemljoposjednike iveleposjednike, ali i izbjei nezadovoljstvo seljatva i njegovo eventualnosuprotstavljanje vlastima.

Nizom zakona, reim je propisivao nain likvidacije agrarne reforme posebnoza svaku od pokrajina BiH je, u odnosu na druge pokrajine, prola najgore.

Naknada za jedan hektar za oduzeta kmetska selita u BiH ispod svakestvarne vrijednosti zemlje.

BiH, kao i sve druge zemlje u Evropi, nije mogla izbjei dokidanje ostatakabivih feudalnih odnosa. Problem je u tome to to nije uinjeno uz pravinunaknadu i u skladu sa ekonomskim pravilima agrarne reforme. U stvarnostiagrara reforma posluila je kao sredstvo jednostranog obezvlaivanjaBonjaka i postizanje odreenih nacionalno-politikih ciljeva.


15/23


15

BOSANSKO PRAVO U USLOVIMA NARODNOOSLOBODILAKOG RATA

Foanski propisi

Naela iznijeta u lanku E. Kardelja posluila su kao osnov za donoenjeprvih propisa o NOO-a. Te propise donio je Vrhovni tabNarodnooslobodilake vojske Jugoslavije (NOVJ) za vrijeme svog boravka uFoi u februara 1942.g. Odatle se popularno zovu Foanski propisi.

Ovi propisi sastoje se iz dva akta. U prvom se govori o zadacima i ustrojstvuNOO-a, a u drugom se daju objanjenja i upustva za rad NOO-a uosloboenim krajevima.

Prema propisima NOO su privremeni i izborni organi vlasti sa osnovnimzadatkom da aktiviraju i ujedine sav narod u (borbi protiv okupatora injegovih domaih slugu)

Njihov zadatak je, takoer, da u borbi protiv faizma ostvaraju jedinstvoitavog naroda i svih njegovih rodoljubivih snaga.

Sve to je bilo uz okupatora, a protiv NOB-e i NOP-a predstavljalo je (staruvlast)

Krajiki propisi

U septembru 1942.g. negdje u Bosanskoj Krajini Vrhovni tab izdao je novepropise o NOO-ma kojima su oni dobili potpunu potvrdu kao pravi, stalni i

jedini organi narodne vlasti.

Po mjesecu u kojemu su objavljeni ovi propisi se zovu (Septembarski) a pokraju u kojem su donijeti (Krajiki)

Krajiki propisi se ustvari sastoje iz dvije naredbe Vrhovnog taba. Prvomnaredbom regulira se nain iznova NOO-a, drugom se obrazuju

vojnopozadinski organi vlasti Smisao donoenja ovih novih propisa o NOO-ima to oni prestaju vie biti

privremeni i postaju stalni organi narodne vlasti.

Krajikim propisima ozakonjeno je ope i jednako pravo glasa po kojempravo da biraju i budu birani imaju svi mukarci i ene sa navrenih 18godina ivota.

Krajikim propisima, najzad, formirani su i vojnopozadinski organi. To su bilekomande podruja, komande mjesta i partizanske ili seoske strae. Uzadatke vojnopozadinskih organa spadali mobilizacija ljudstva, staranje oishrani snabdijevanju vojske, obrazovanje vojnih radionica i organiziranje

javnih radova.


16/23


16

SOCIJALIZAM I PRAVO U BOSNI I HERCEGOVINI

I PRAVO NA OSNOVAMA DRAVNOG SOCIJALIZMA

1. Agrarni i drugi imovinski zakoni Privremena narodna skuptina je po hitnom postupku pristupila donoenju

zakona o agrarnoj reformi kolonizaciji i eksproprijaciji.(zakon o agrarnojreformi)

Zakon je postavio princip da zemlja pripada onom ko je obrauje. Ciljagrarne reforme bio je da se ogranii i postepeno ukloni eksploatacija tuegrada na bazi posjedovanja zemlje.

Bez naknadeje oduzet i viak zemlje preko 10 hektara, crkvama,manastirima, samostanima i drugim vjerskim ustanovama, kao to su vakufi.

Uz naknadu u visini jednogodinjeg prinosa ili prihoda oduzet jezemljoradnicima viak zemlje preko 3 hektara kao i zemljoradnicima koji suposjedovali vie od 20 hektara.

Sva tako oduzeta zemlja ula je u zemljini fond openarodne imovine. U tajfond ula je i zemlja oduzeta od protjeranih pripadnika njemake narodnostiiz Vojvodine tzv. folksdojera. Rukovanje i nadzor nad tom imovinom vrila

je Dravna uprava narodnih dobara (DUND) Na dijelu te zemlje zasnovana su krupna dravna poljoprivredna dobra, ali je

najvei dio te zemlje, posebno u Vojvodini i dijelovima Slavonije, dattakozvanim kolonistima. Kolonisti su bili manje ili vie siromani seljaci iztakozvanih pasivnih i (ustanikih) krajeva, uglavnom iz Bosanske Krajine,Like i Crne Gore,

Zakonom o eksproprijaciji izvreno je razvlaivanje, liavanje prava svojine ioduzimanje drugih imovinskih prava svim onim koji su sudskom presudom

proglaeni saradnicima okupatora.

2. Ustav FNRJ i BiH U toku rada na ustavu, Ustavotvornoj skuptini su stizali od graana razliiti

prijedlozi i sugestije u pogledu nekih ustavnih rjeenja i formulacija., tadanjiministar Milovan ilas rekao je da je (karakteristian prijedlog jednogmuslimana, da bi trebalo unijeti estu buktinju u na dravni grb)

Tim povodom ilas je rekao da Ustavotvorna skuptina ne moe raspravljatio tome da li su Bonjaci nacija ili nisu, jer je to (teorijsko pitanje)koje se nemoe rjeavati (jednim dekretom)

Ako bi estu buktinju trebalo unijeti kao simbol est federacija (republika),onda bi se o tome moglo raspravljati, istakao je ilas. Ali , poto se stalo nastanovite da svaka nacija treba dobiti svoju buktinju, onda u svakom sluajumora biti samo pet buktinja. Time ne negiram (posebne crte kod Muslimana)

Izglasavanjem Ustava FNRJ 31. januara 1946.g. Ustavotvorna skuptina jeobavila svoj zavrni in. Odmah je nastavila dalji rad kao Narodna skuptinaFNRJ.


17/23


17

3. Nacionalizacija i druge privredne mjere Nova vlast je za osnov ekonomske politike, po sovjetskom uzoru, uzela

nacionalizaciju privrede.

Nacionalizacija se kao vid podravljanja, odnosno oduzimanja privatneimovine u korist drave poela provoditi jo od 1946.g.

Od bivih vlasnika preuzeta su sva velika privredna, industrija drugapreduzea domaeg i stranog privatnog kapitala.

Novi Zakonom o nacionalizaciji iz 1948.g. nacionalizirana su i sva manjatrgovaka preduzea i radnje.

Tom imovinom upravljala je i rukovala Dravna uprava narodnih dobara(spomenuti DUND)

DUND je postavljala prinudne upravitelje, prinudne uprave i delegate.Ekspropriiranu, konfisciranu, sekvestriranu i nacionaliziranu imovinu DUND jepotom predavala na koritenje odgovarajuim saveznim i republikimministarstvima. Proces nacionalizacije u Jugoslaviji dovren je zakonom iz1958.g.

4. Kolektivizacija poljoprivrede Uporedo sa agrarnom reformom i kolonizacijom pristupilo osnivanju seljakih

radnih zadruga sa razliitim stepenom podrutvljavanja zemlje, stoke i oruaza rad

Tom je akcijom KPJ htjela opovrgnuti optube sa sovjetske strane da jeskrenula sa puta socijalistike izgradnje. Cijela je akcija bilakontraproduktivna, a zbog manje-vie prisilnog naina na koji je provoenaizazvala je mnoge otpore meu seljatvom.

1950.g. u zemlji bilo skoro sedam hiljada seljakih radnih zadruga. Vlastinakon toga, poinju sa postepenim rasformiranjem seljakih radnih zadruga.Slubena odluka o njihovom rasputanju donijeta je 1953.g.

II PRAVO SAMOUPRAVNOG SOCIJALIZMA

1. Ustav 1963. Godine Vlast je sve ove procese normativno objedinila i podigla na nivo formalnih

ustavnih principa, donoenjem novog Ustava 7. aprila 1963.g. Ovimustavom dotadanja FNRJ dobila je novi slubeni naziv SocijalistikaFederativna Republika Jugoslavija (SFRJ), koji e zadrati do kraja svogpostojanja 1992.g.

Ovim je ustavom, kao osnova SFRJ definiran slobodan udrueni rad isamoupravljanje radnih ljudi i graana, uz pravo odluivanja o proizvodnji nadrutvenim sredstvima i drugim oblicima rada i raspodjeli njihovih rezultata usferi drutvenih djelatnosti.

U praksi se ubrzo pokazalo da je cijeli sistem drutvenog samoupravljanja odpoetka bio i ostao birokratiziran. On je u biti predstavljao puku transmisijupartijske drave koja je putem partijskih komiteta sve kontrolirala i drala usvojim rukama.


18/23


18

2. Ustav 1974. Godine Ustav iz 1974.g. je rezultat jedne od najteih i najsloenijih dravnopravnih i

politikih kriza kroz koje je Jugoslavija prola u vremenu od 1945.g. pa dosvog raspada 1991/92.g. Taj je ustav predstavljao zadnju Titovu velikupolitiku pobjedu.

Sredinom ezdesetih godina, u uslovima sve vee privredne krize, izraen jekoncept sveobuhvatne reforme jugoslavenske ekonomije, sam SKJ iniciraoovu reformu, cijeli je proces zakoen upravo od strane raznih partijskihkomitetskih kadrova koji su shvatili da bi realizacijom ovog pokreta ostali bezdotadanje direktivne vlasti u sferi ekonomije. Ta je oblast bila centralizirana,velikih privrednih sistema ijeje sredite i sjedite bilo u Beogradu.

Polarizacija i sukob se kreu uglavnom na liniji Hrvatska-Srbija kao dvaglavna konstituensa Jugoslavije. U Hrvatskoj se formira jedno partijskopolitiko jezgro, nastoji iznuditi amandmane na Ustav SFRJ, kojima bi seJugoslavija od federacije pravno i faktiki pretvorila u konfederaciju. Ucijelom tom projektu Vojvodina i Kosovo, dobile bi jednak status sa

republikama kao konstituensima Federacije. Nasuprot tome, tadanje srbijansko liberalno vodstvo pristaju na

redefiniranje federalne drave, ali bez diranja u status autonomija u sastavuSrbije.

1971.g. izglasani u Saveznoj skuptini ustavni amandmani, kojima jeJugoslavija iz federalne faktiki pretvorena u konfederalnu dravu.

Tito je na partijskom plenumu, krajem 1971.g. jednostavno smijeniocjelokupno hrvatsko vodstvo, a ubrzo potom i nosioce liberalizma u Srbiji.

Njihovim uklanjanjem sa politike scene stvoren je prostor za donoenjenovog ustava.

Novi odnosno zadnji ustav SFRJ, u koji su ugraeni svi amandmani iz 1971.g.usvojen je krajem februara 1974.g.

3. Ljudska i graanska prava prema Ustavu iz 1974. godine U naelnom smislu rijei prava graana su veoma iroko postavljena. Ona se

mogu klasificirati u tri osnovne grupe: (1) pravo na samoupravljanje idrutveno-politiku aktivnost, (2) lina prava i slobode graana, (3)socijalno-ekonomska prava. Uz prava Ustav je graanima odredio i odreenedunosti.

o U prvu je grupu Ustav svrstao pravo graana na samoupravljanje, kojeje u naelu obuhvatilo slobodu udruivanja, slobodu ugovora i javnogistupanja, slobodu izraavanja nacionalne pripadnosti i vjeroispovijesti.

o Meu lina prava spadalo je pravo na ivot i dravljanstvo, slobodukretanja i nastanjivanja, pravo na nasljeivanje.

o Ustav 1974.g. je odredio da je za svakog zaposlenog najdue radnovrijeme u sedmici 42 sata. Svaki je zaposleni imao pravo na dnevni inedjeljni odmor, svaki je zaposleni uivao potpuno socijalnoosiguranje, koje mu je osiguravalo mnoga prava, kako za ivota, tako iu sluaju smrti.


19/23


19

Ustav iz 1974.g. je lanom utvrdio sluajeve besplatne zdravstvene zatitegraana koji takav tretman nemaju po osnovu radnog odnosa i iz radnogodnosa.

Ustav je utvrdio posebnu zatitu majke, djece i maloljetnih lica, te boraca,vojnih invalida i lanova porodica palih boraca.

Ustav iz 1974.g. garantirao svim graanima SFRJ pravo na obrazovanje. Potom lanu Drava, ili po tadanjoj ustavnoj terminologiji (drutvenazajednica) je bila duna da osigura materijalne i druge uslove za osnivanje irad kola i obrazovnih institucija svih nivoa. Ovim je ustvari potvrenapraksa besplatnog kolovanja uvedena jo 1945.g.

Na osnovu besplatnog i slobodnog obrazovanja ikolovale su se generacijeintelektualaca iz do tada potisnutih naroda.

+

BOSANSKO SREDNJOVJEKOVNO PRAVOBrak i porodicaVlasnitvo i obligacijeTestament gosta Radina

PRAVO U OSMANSKOJ BOSNIIzvori katolikog kanonskog pravaIzvori pravoslavnog crkvenog pravaIzvori jevrejskog prravaerijatsko brano pravoenidbeno pravo katolike crkveBrano pravo pravoslavne crkveBrano pravo Jevrejaerijatsko nasljedno pravoPojam i poeci Tanzimata

PRAVNI SISTEM BIH I AUSTRO-UGARSKAIzvori pravaOpci graanski zakonik

BIH U PRAVNOM SISTEMU JUGOSLAVIJE IZMEDJU DVA SVJETSKA RATAPravni sistem Kraljevine SHSPrimjena partikularnog zakonodavstva

Srpski graanski zakonikOpti imovinski zakonik za Crnu GoruUnifikacija pravaZatita zemljoradnikaKodifikacija krivinog pravaUnifikacija graanskog procesnog pravaRadno zakonodavstvo


20/23


20

BOSANSKO PRAVO U USLOVIMA NARODNOOSLOBODILAKOG RATAPravo u vrijeme NOR-aSudstvo u NOR-uDeklaracija o pravima graana BiH

SOCIJALIZAM I PRAVO U BIHNovi pravni poredakZakon o udruenom radu


21/23


21

P I T A N J A

1. Komparativno pravo2. Pravna priroda feudalnog posjeda u Bosni

3. Imunitetska prava vlastele

4. Vlasi i robovi5. Sudovi u srednjovjekovnoj Bosni

6. Vlasnitvo i obligacije7. Izvori prava i pitanje zakona

8. Javne isprave ili listine9. Proces prihvatanja islama

10. Millet sistem

11. Bosna Srebrena12. Pravoslavna crkva

13. Sefardi

14. Izvori prava u osmanskoj Bosni15. Izvori katolikog kanonskog prava

16. Izvori pravoslavnog crkvenog prava17. Izvori jevrejskog prava18. Krivino pravo u osmanskoj Bosni19. erijatsko brano pravo20. enidbeno pravo katolike crkve21. Brano pravo pravoslavne crkve22. Brano pravo Jevreja23. erijatsko nasljedno pravo24. Sudska organizacja u osmanskoj Bosni

25. Gradska i druga lokalna uprava i samouprava26. Vakufi i mulk27. Pojam i poeci Tanzimata28. Hatierif od Glhane

29. Hati Humajun30. Ramazanski zakon

31. Saferska naredba32. Medella33. Izvori prava u AU34. Opi graanski zakonik35. Finansijski, poreski i monopolski sistem36. Agrarni odnosi37. Pravni karakter i struktura Vidovdanskog ustava

38. Primjena partikularnog zakonodavstva

39. Srpski graanski zakonik (cit.''nita ne valja'')40. Opti imovinski zakonik za Crnu Goru41. Vjersko zakonodavstvo estojanuarske diktature42. Unifikacija graanskog procesnog prava43. Foanski i krajiki propisi44. Pravo za vrijeme NOR-a45. Sudstvo u NOR-u

46. Deklaracija o pravima graana u BiH47. Ustavi iz 1963. i 1974.

48. Anglosaksonsko pravo u BiH


22/23


22

P O J M O V I

Allgemeines Brgerliches Gesetzbuch Barski rodoslov Dijak Dominium utile Erazi memluk erazi metnik erazi mevat erazi mevkufk erazi miri Eshatokol Feraiz Ferman Fikh Formule penali Gracijanov dekret Hadd Hatierif Homo liberes Ibadet Idab Idma Kabul Kanunnama, Koraboracija Krivina Krmija Ladino Landesgericht Mehr Mohar Muzarea Nacionalizacija Nomokanon Pentateuh Pravina, Raptores hominum Rotnici Scheriatsobergericht eher Siyaset Talak Turski paragraf Umir Unifikacija Vakufnama Zalaznina Zimmi Zinaluk ZUR


23/23


23

bosansko komparativno pravo - pomoćni materijal za pripremu ispita

Documents