La Petite Etoile

Een nieuw leven in Hongarije

Ilse van Bruggen

1

Voor Ger Smits

Jouw dromen moesten dromen blijven.

Mijn droom kwam uit,

een stukje van de wereld

heb ik veroverd.

Ilse

2

Inleiding.

We rijden ergens in Oostenrijk. Voor me zie ik af en toe de blonde lokken van onze dochter vanonder haar roze bandana door het geopende raam van de bus wapperen.

Het is prachtig zonnig weer. Niet te heet met een beetje wind. Niet gek voor augustus. De route is geweldig. Aan alle kanten zie je bergen. Het maakt niet uit in welke richting je kijkt, ze lijken zo in de strak blauwe hemel te verdwijnen. De zon komt net boven de bergen uit en geeft de toppen een gouden gloed.

Het is rustig op de weg en we kunnen steeds achter de bus blijven rijden. Jan rijdt met de afgeladen bus, samen met onze dochter Anne (elf jaar). Ik volg met zoon Robbert (negen jaar) en hond Bumper in onze trouwe Bx met vouwwagen. De kinderen hebben genoeg ruimte en zitten niet op elkaars lip. Het gaat echt lekker vandaag.

Waar gaat deze optocht heen? Nou, we zijn op weg naar Hongarije.

3

4

Hoofdstuk 1

In een vlaag van verstandsverbijstering, (dat moet het wel zijn), hebben we een honderd jaar oude boerderij met vierduizend vierkante meter grond gekocht.

Dus zijn we in mei 2004 een week naar Hongarije gegaan. Thuis hadden we via de mail met drie verschillende makelaars afgesproken. Door met meerdere makelaars af te spreken heb je immers meer kans je droomhuis te vinden.

Een paar maanden geleden belde een vriend op. Net als wij wilde hij al jaren een huis in het buitenland kopen. Wij wilden er ook een bestaan opbouwen, hij wilde alleen een vakantiehuis. Hij had wat op internet gevonden. Al was het niet Frankrijk of Italië, het was wat prijs betreft veel beter te doen. Op de website stonden huizen in Hongarije te koop in alle soorten en maten, spotgoedkoop en qua afstand goed te doen.

Voor Frankrijk hadden we te lang gewacht. Dat was nu voor ons te duur en daarom een te groot risico geworden. We besloten deze kans te grijpen: als het niks was konden we het voor altijd uit ons hoofd zetten, maar dan hadden we het in elk geval geprobeerd.

5

We rijden de eerste dag naar Zuid Duitsland en nemen daar een pension. Het ligt een eindje van de snelweg af en is zo'n Oostenrijks aandoend huis. We krijgen een vierpersoons kamer. De meubels zijn met volksschilderkunst prachtig versierd en er is een balkon dat uitkijkt over de bergen.

Nadat we enorme schnitzels in het bijbehorende restaurant hebben gegeten, gaan we kinderen en hond uit laten razen. Die hebben zich keurig gedragen tijdens de reis maar willen nu wel even rennen. Wij volgen iets rustiger en genieten van de rust om ons heen. De stilte is bijna oorverdovend. Geen voortdurende brom van de snelweg, zoals we in Nederland dag en nacht horen. Hoewel we als de wind van de andere kant komt ook de trein elk half uur horen, maar dat is minder erg. Niet te vergeten zijn er ook nog de militaire vliegtuigen die te pas en te onpas moeten oefenen.

Zou de rust die hier is, ook in Hongarije te vinden zijn? 's Avonds als de kinderen al lang slapen, drinken we een wijntje op het balkon. Wat zal de komende week ons brengen? Kunnen we een bestaan opbouwen in een land dat we nu nog niet kennen?

6

We hebben wel een plan om geld te verdienen, maar of dat te realiseren is, is de grote vraag. We willen naast een huis voor ons gezin, meerdere huizen kopen in de komende jaren en die geschikt maken voor verhuur in de zomer. We willen dat regelen via internet. Jan gaat een website maken en beheren, voorlopig vanuit Nederland.

Ik doe de renovatie in Hongarije. De kinderen gaan met mij mee. We willen het huis in Nederland voorlopig aanhouden als vangnet en om dat te bekostigen blijft Jan in Nederland werken. Pas als we van de verhuur opbrengst goed kunnen leven, willen we onze schepen achter ons verbranden. Toestanden als in het tv programma “Het roer om” willen we niet.

Ideaal is deze constructie ook niet, want we zijn voor een tijdje niet samen. We denken dat we om de vier weken een paar weken bij elkaar kunnen zijn. Dat lijkt ons te doen. Zoveel mensen worden uitgezonden voor hun werk, die hebben ook gezinnen. En we hopen natuurlijk dat het hooguit een paar jaar nodig is...

De volgende dag rijden we via Sopron door het binnenland over tachtig-kilometer wegen naar Pecs. We zijn nog nooit in Hongarije geweest en hadden ons een voorstelling gemaakt van een onderontwikkeld land. We worden echter stil van de prachtige dorpen en de mooie natuur.

7

Het landschap is glooiend en vooral heel erg groen. In de dorpjes staan gepleisterde huizen in allerlei zachte pastelkleuren. De meeste zijn netjes onderhouden. In zo'n heel net stuk, zie je dan opeens een ingestort huis ertussen. Het lijkt er op dat als de bewoner eruit is, er geen opvolgers meer zijn. We hebben al gehoord dat de jonge mensen naar de steden trekken, net als bij ons in het begin van de vorige eeuw. Als ze al geld hebben om een huis te kopen, hebben ze niets meer om het op te knappen. Leegstand en verval zijn dan het logische vervolg.

De makelaar had ons deze route aanbevolen, omdat we het land niet kennen. En het was een zeer waardevolle tip. We leren het land zo veel beter kennen dan via de snelweg.

We zien onderweg in bijna elk dorpje ooievaarsnesten. Op elektriciteitspalen langs de weg zie je de nesten waaruit de snavels van de jonge ooievaars piepen. De ouders torenen hoog boven hen uit op hun lange stelten. Om deze mooie dieren te zien vliegen en landen is nog mooier. We stoppen regelmatig om van dit bijzondere schouwspel te genieten.

Grappig zijn ook de trabantjes die in alle voorkomende modellen rond tuffen. Terwijl er ook genoeg moderne middenklassers rijden. Het contrast is groot, maar maakt het straatbeeld een stuk levendiger dan in Nederland.

8

Opschieten doen we niet, want we rijden nog niet Hongaars. We snappen al snel dat de tachtig kilometer borden er voor de vorm staan en dat de Hongaren de maximale snelheidsborden bij elkaar optellen.

Tegen de avond komen we aan in Pecs. Deze prachtige stad ligt in het zuiden van Hongarije. De makelaar heeft ons daar ondergebracht in een ruim vierpersoons appartement voor een speciale prijs. We zitten bovenin het gebouw en kijken uit over de stad. We hebben een bad en dat gaan we eerst eens allemaal uitproberen. Het was erg heet in de auto. Hoewel het pas mei is, hadden we achtentwintig graden vandaag. Als we uit bad komen barst er een enorm onweer los. Vanuit ons raam kunnen we het prachtig zien weerlichten over de stad.

Hongarije heeft vaak last van onweer. Dat schijnt te maken te hebben met de ligging tussen twee gebergten in waardoor het heen en weer geslingerd wordt en ook lang blijft hangen.

Het koelt heerlijk af en we gaan onze eerste Hongaarse maaltijd proberen in het restaurant tegenover ons appartement. Wat een prijzen! Voor vijf euro heb je een hoofdgerecht met enorme lappen vlees. Robbert, die altijd goed kan eten, krijgt het niet op. Hier kunnen we wel aan wennen!

9

Aan de taal nog helemaal niet. Die lijkt echt op geen enkele taal die we kennen. En dan alle verschillende o's en u's, met puntjes en streepjes, daar komen we helemaal niet uit. Gelukkig spreekt de eigenaar van het complex Duits,dus we kunnen een beetje informatie krijgen. We zijn nu toch wel heel benieuwd hoe een Hongaars huis er in het echt uitziet. Ondanks de spannende dag slapen we snel in.

De derde dag begint met een heerlijk ontbijtbuffet. Csaba, de makelaar, komt naar het hotel. Hij is ongeveer midden 30 en ziet er verzorgd uit. Tot onze verbazing spreekt hij heel behoorlijk Nederlands. Hij werkt samen met een Nederlandse vriend. Hij woont gewoon in Hongarije en gaat met de klanten op pad die via de website van zijn vriend een huis zoeken. Hij vond het tegenover de Nederlandse klanten netjes om ze in het Nederlands te kunnen begeleiden en daarom heeft hij dus onze taal geleerd.

We vertellen wat we zoeken en hij selecteert een aantal huizen. Ook krijgen we ladingen met informatie over het kopen van een huis in Hongarije. Alleen daarom al is deze makelaar een goede keuze geweest.

En dan gaan we op zoek! Uren rijden we in een hete auto, achter Csaba aan, die voor een Parijse automobilist niet onder doet. Eenmaal zijn we hem zelfs kwijt en staan we in volslagen onbekend gebied aan de kant van de weg. Gelukkig hebben we tegenwoordig mobiele telefoons en Csaba praat ons weer op de goede weg.

10

De huizen die we te zien krijgen zijn helaas absoluut niet geschikt. Als ze al een mooie ligging hebben, zijn ze te klein of te bouwvallig. Huizen in Hongarije hebben een totaal andere bouw dan in Nederland. Tenminste, de huizen waar wij voor gaan.

In de steden vind je hier net als bij ons ook lelijke flats. En nieuwbouwhuizen hebben ook twee verdiepingen en zijn van steen, maar die zoeken we niet.

Hongaarse huizen hebben wel allemaal een beetje dezelfde indeling. Overal is er een woonkeuken waar alles gebeurt. Een echte woonkamer zoals in Nederland is er niet. Wij zijn op zoek naar een oude lemen boerderij met in elk geval twee slaapkamers en een ruimte waar we een badkamer van kunnen maken.

Lemen huizen zijn zo op de grond gebouwd. De meeste huizen die wij zien zijn Tanya's. In wat wij de voorgevel zouden noemen zit een raam. Een zijkant, zoveel mogelijk op de hete zonkant, heeft geen ramen. De kamers liggen als het ware achter elkaar. Van de voorgevel af. Een gang waarin je binnen komt zoals bij ons, kennen ze niet. In de andere zijkant gebeurt alles. Deze zijkant heeft een veranda. Een overdekt stuk van ongeveer een meter breed over de lengte van die zijde waardoor je zonder nat te worden van de ene naar de andere kamer kunt. Eigenlijk een soort buitengang dus.

11

De hele zijkant heeft voor iedere kamer ramen en voor een paar een deur die je rechtstreeks in het vertrek brengt. Binnen kun je ook van kamer naar kamer. Alle huizen hebben ook een klein vertrek dat bij ons vroeger de provisiekamer werd genoemd.

We willen graag een zo groot mogelijk grondstuk dat vrij gelegen is. Omdat we graag in een ander landschap willen wonen dan in het platte Nederland, zoeken we in Somogy. Deze provincie heeft een prachtig heuvelachtig landschap. Het doet me een beetje aan Luxemburg denken. Bovendien grenst het aan het toeristische Balatonmeer dat voor onze gasten een trekpleister zal zijn. Vanwege dat toerisme juist weer, willen we er niet vlakbij wonen.

Onze droom is om op een plek te wonen waar zo min mogelijk door mensen gemaakte geluiden zijn. Helemaal zal het niet lukken natuurlijk, maar we gaan er wel hard naar zoeken. We denken dat er genoeg mensen zijn die na hun jachtige bestaan in Nederland het hele jaar door, de rust bij ons kunnen waarderen. Onthaasten is de boodschap.

12

Na acht huizen en bijna driehonderd kilometer vinden we het welletjes. De kinderen hebben voor de derde dag in de auto gezeten en zijn het zat en wij niet minder. We draaien een parkeerplaats van een csarda op en nemen een stevige goulashsoep op de veranda. Als we alle huizen nog eens doorgesproken hebben nemen we afscheid van Csaba. We kunnen geen zaken doen. Al is het geen verknoeide dag, ons huis hebben we niet gevonden.

Nog een uurtje terugrijden naar Pecs en we kunnen weer een heerlijk verkoelend bad nemen. Jan sluit de videocamera aan om alle huizen die ik gefilmd heb nog eens te bekijken. We hebben er zoveel gezien dat we op de video pas zien waar we eigenlijk geweest zijn. Toch komen we tot dezelfde conclusie als vanmiddag: ons droomhuis zit er niet bij.

Doodmoe schuiven we het restaurant van het hotel binnen, en komen gelukkig een beetje tot onszelf van de heerlijke maaltijd.

13

De volgende dag vertrekken we naar Tab, waar de tweede makelaar ons volgende logeeradres geregeld heeft. We komen bij een oude opgeknapte boerderij met een apart gebouwtje waarin onze vertrekken zijn. Gabor en Eva zijn vrienden van de makelaars. Hun huis geeft ons weer moed, want volgens Gabor was het eerst een bouwval. Met zijn eigen handen heeft hij het weer opgebouwd Hij legt ons ook uit hoe je met lemen huizen om moet gaan en dat er in dit soort huizen een goed leefklimaat heerst. Hij spreekt goed Engels en kent Nederland ook goed. Hij heeft jarenlang over onze rivieren gevaren voor hij zich definitief aan deze plek verbond.

We vertrekken naar het huisadres van de makelaar en worden allerhartelijkst ontvangen. Agnes heeft duidelijk het heft in handen, man Janos zit er zonder veel te zeggen bij. Zijn Duits is minimaal. Agnes is het best te omschrijven als een struise vrouw. Dit ouderwetse woord past bij deze grote stevige vrouw. Ze heeft een wat grof gezicht met lange donkere haren tot op haar middel. Altijd als we haar zien is het in een makkelijke staart bij elkaar gebonden. Als we haar beter leren kennen, weten we dat onder haar wat boerse eenvoudig uiterlijk een slimme zakenvrouw schuilgaat. Haar man is ook donker van uiterlijk. Hij heeft iets van een trouwe hond. Hij begeleidt zijn Agnes overal als chauffeur en geeft pas raad als hem daarom gevraagd wordt.

14

Wederom leggen we onze woonwensen op tafel. Deze keer besluiten we maar zes huizen te bekijken, zodat we niet weer zo uitgeput zijn aan het eind van de dag. Als we het over de ligging hebben legt Agnes ons uit waarom we waarschijnlijk nog niet geslaagd zijn. Hoewel ze hier zoveel land hebben woont men, door de heuvels gedwongen, in de dalen op een kluitje bij elkaar. Maar ze heeft toch wel wat dat aardig bij onze wensen in de buurt komt, zegt ze.

Alle huizen die we thuis op internet gevonden hebben vallen af. Door onze ervaring gisteren, zijn we van een ander criterium afgestapt. We hadden thuis bedacht dat we alleen een huis “met comfort” wilden. Met minimaal een toilet en badkamer en dus een afvoer. In de praktijk blijkt dat het Hongaarse comfort niet echt overeenkwam met het Nederlandse. Als er al een bad in zit, moet je het met een emmer leeg scheppen... Je betaalt echter wel voor dit “comfort”. Terwijl je er niets aan hebt, hooguit extra werk om het eruit te slopen.

Met de nieuwe selectie van Agnes gaan we op pad. Nu zijn we beter voorbereid en hebben drinken en eten meegenomen in de auto. Het weer is omgeslagen en van achtentwintig graden naar vijftien gegaan. We karren weer achter een Hongaarse coureur aan. Maar Jan begint al goed aan de Hongaarse rijstijl te wennen. Ik niet en kom geheel in de kramp aan bij het eerste huis.

15

Het eerste huis ligt meteen zoals we het graag zien: op een heuvel, genoeg grond erbij en ruimte in huis. Dat geeft de burger moed! Bij het derde huis is het raak, dit kan hem wel eens wezen! Ook het vierde staat ons aan! Tjee, nou wordt het nog moeilijk kiezen ook!

In ons huisje laten we alles nog eens de revue passeren. De vermoeidheid begint zijn tol te eisen. We zijn even de kluts kwijt .Wat is wijsheid? Zo weinig mogelijk geld uitgeven omdat het nu eenmaal een grote gok is, of gaan voor dat enorm grote grondstuk van tienduizend vierkante meter? We besluiten de volgende dag eerst nog met de derde makelaar op pad te gaan...

Nadat Eva ons ontbijt heeft gebracht, gaan we naar een wegrestaurant een uur rijden van Tab. Daar zit een vettig mannetje te roken aan een tafeltje . Jan en ik kijken elkaar eens aan en we weten eigenlijk al genoeg. Even goed gaan we maar eens horen wat hij in de aanbieding heeft!

Thuis had ik een schattig huis overwoekerd met klimrozen gezien bij deze man, dus ik ben zeer nieuwsgierig. We laten hem onze uitgeprinte lijst met huizen zien die op zijn site stonden. We hadden vlak voor we naar Hongarije kwamen nog gevraagd of deze huizen nog in de verkoop waren, en dat was toen volgens deze meneer het geval. Maar nu we er zijn blijkt mijn rozenhuis en de meeste anderen waarvoor we belangstelling hebben te zijn verkocht, al maanden geleden. Lokkertjes

16

dus! Waarvoor we, als we alleen op deze man hadden gerekend, voor niets waren gekomen.

Jan trekt eerst wit weg en wordt vervolgens bijna paars van woede. Je zou die kerel toch iets doen! Hij had wel veel duurdere huizen, of we die wilden zien. Gauw weg voor er ongelukken gebeuren! Nadat we onderweg even zijn gestopt om af te koelen en weer de dingen in de juiste proportie te zien, gaan we de huizen die we de dag ervoor leuk vonden opnieuw bezoeken.

Allebei hebben ze geen enkel comfort. Er is geen keuken of badkamer en het toilet is een poepdoos buiten. Beiden hebben wel leidingwater in huis en elektriciteit. Het verschil zit hem in de prijzen en de grote van het grondstuk. De een heeft tienduizend vierkante meter grond, tegen vierduizend bij de andere. Het kost bijna dubbel zoveel. De grond ligt ook tegen een heuvel op. Dus voor een eventuele minicamping, die we misschien erbij willen gaan doen, minder geschikt.

Het kleinere grondstuk is vlak met een gedeelte bos en een beekje. Dat spreekt ons erg aan . Wie heeft er tegenwoordig een eigen bos of beekje in zijn tuin. We rijden nog een keer heen en weer om het zeker te weten. De tijdsdruk voelen we nu goed. Als we vandaag niets besluiten hebben we geen huis dit jaar.

17

Als we weer bij het andere huis rondlopen, begint het te hagelen en regenen. Afgezien van het slechte voorgevoel dat ik steeds bij dat huis heb, ruiken we nu ook een enorme kippenmest geur. Bij nadere inspectie blijkt vlakbij een grote kippenschuur. Deze dus niet!

We rijden weer naar het andere huis. We lopen er om heen en gaan een eind het grondstuk op. Robbert staat meteen bij het beekje om kikkers te vangen en is in een oogwenk kletsnat. Anne gaat achter de vlinders aan die overal uit de hoge onkruidpollen omhoog fladderen als ze er langs loopt. Het is er zo stil dat het pijn doet aan je oren.

We bekijken het huis aandachtig. Het ligt aan de kant van de veranda helemaal vrij. Aan de blinde achterkant grenst het grondstuk van het buurhuis dat er goed verzorgd uitziet. De voorgevel van de boerderij heeft een heel groot raam. Er hangt een afgebladderd houten rolluik voor. Dit raam kijkt uit op een prachtig stuk groen met veel ruisende populieren. Het huis heeft achter elkaar drie grote kamers. De middelste kamer heeft een uitbouw voor zich . Via deze uitbouw met dubbele paneeldeuren met bovenin glas kun je deze kamer in.

Op de vloer van de serreachtige uitbouw liggen oude zwart-witte tegels. Op het plafond zit een prachtige ster geschilderd in antiek groen, beige en terra met een vleugje goud die driekwart van het plafond beslaat. Op de muren zit geen behang maar een geschilderd motief .

18

In de kant waar we binnenkomen, zitten ook nog twee grote ramen die open gezet kunnen worden. In de rechtse muur zit nog een groot raam. Alle ramen hebben van die leuke deelruitjes. De kamer erachter heeft een heel druk motief op de muur.

De houten vloer is ronduit slecht en zal eruit moeten. Een scheefgezakte buitengewoon lelijke tegelkachel staat in de hoek. De prachtige oude deur met deelruitjes aan de rechtse kant geeft toegang tot de grootste voorkamer. Hier was de slaapkamer van de oude man. Ook hier gesjabloneerde motieven op muur en plafond. De donkere meubels staan er nog in . Ook een kaptafel die is ingericht als een soort altaartje met een aantal Maria beeldjes erop. We lopen terug door de kamer waar twee oude stoelen staan en er hangen foto's van twee meisjes met in het midden een vergeelde trouwfoto. Aan de linkse kant gaan we via eenzelfde mooie deur naar de “woonkeuken”. Er staat een soort fornuis en een groen geverfd buffetje. Een aanrecht of gootsteen is er niet. Ergens in een hoekje steekt een kraantje uit de muur met een emmer eronder. Wat een luxe, water binnenshuis! De vloer is nog slechter dan de andere. Het is dat hij direct in het zand ligt, anders zak je er zo doorheen. Dan is er nog een ruimte die via een lager deurtje is te bereiken, een miniatuur van de andere deuren. Deze ruimte bestaat uit 2 kleine hokjes bedoelt om etenswaren op te slaan. De enorme spijkers waar de gerookte hammen aanhingen zitten er nog. Het scheefgezakte

19

tussendeurtje is met moeite open te krijgen. Volgens Agnes is hier een prima badkamer te maken. Ze kent prachtige voorbeelden. Met een nieuwe balk en wat tegels ziet het er zo prachtig uit...

Via de woonkeuken kunnen we ook naar buiten door twee paneeldeuren zonder ruitjes. Laat ik het goed zeggen: eerst krijg je twee deuren met bovenin glas, vijftig centimeter verder de tweede deuren. Dubbele, dubbele deuren dus eigenlijk. Over de veranda loop je naar de volgende deur, maar die ruimte kunnen we niet zien omdat de sleutel weg is. Volgens Agnes zit er een grote rookoven in, verder niets bijzonders. Dan is er nog een deur over die toegang geeft tot een soort deel. De muur aan de veranda kant is heel slecht en onderuit gezakt. Hier ligt gewoon zand op de grond. Er zijn overduidelijk kippen in gehouden. Er staat een oude handgemaakte trap in die leidt naar de zolder. We kijken zo tegen de pannen aan, de kap is niet beschoten. De panlatten zijn geen rechte balkjes, net zomin als de dakbalken. Zoals de natuur ze gevormd heeft, zo zijn ze gebruikt. De hele zolder staat vol met oude spullen. Een kinderbedje, spinnewielen en nog oudere meubels dan beneden in de kamer staan. Er staat zelfs een oude landbouwmachine, waarvan we later leren dat hij is om maïs te hakselen. Omdat het nogal regent, kunnen we mooi zien dat het in elk geval niet lekt. Dat is wel apart omdat we overal daglicht tussen de dakpannen kunnen zien. Je zou verwachten dat er dus ook regen in moet kunnen. We gaan

20

weer naar beneden. Kunnen we hier een vier persoons appartement in maken?

Aan de buitenkant van het huis staat tegen de achterkant een hele grote stal geleund. Die zal weg moeten, daar hij op instorten staat. We gaan er dan ook niet in. Jan staat hier een hele tijd diep in gedachten naar te kijken. Hoe pak je zoiets aan? Alleen de achtermuur van het woonhuis is van leem en een paar tussenmuren. De voorkant, uitbouw en achterkant zijn al van steen. Metselen doen ze hier zonder voeg. Ze plakken de stenen als het ware op elkaar. Over dit metselsysteem hoort een pleisterlaag te komen. We denken dat na de gemetselde muren het geld op was, want er zit alleen op de lemen stukken een kapotte pleisterlaag.

We zijn vandaag alleen, dus kunnen zo lang kijken als we willen. Uiteindelijk gaan we op de rand van de veranda zitten. “Het ligt wel erg mooi. Het mooist van allemaal”, begin ik. We zijn hier nu al een poos en horen nog steeds niets dan de vogels. De straat is ook prima. Een doodlopende zijstraat tegen de berg op, die stopt bij een prachtig witgepleisterd kerkje. ”Er is wat van te maken en het is groot genoeg, maar die schuur...” zegt Jan. Ik vind het huis eigenlijk een bouwval, maar vind de ligging mooi. Vanaf de veranda waar we nu zitten kijk je aan alle kanten in het groen. Veel van dat groen wordt ook nog ons eigendom. Voor deze bedragen heb je in Nederland een tweedehandse caravan. De tijd is op. Als we

21

nu niets beslissen, gaan we met lege handen naar huis. Zullen we dan nog eens de moed hebben te komen zoeken? Onderweg hebben we zoveel gezien. Hebben we ergens een mooiere plek gezien? Droomhuis: nee. Droomplek: zeker wel! We doen het gewoon en springen met de ogen dicht in het onbekende. Soms moet je een gokje wagen om het leven leuker te maken. Dan begint de kerkklok instemmend te klingelen. Met kriebels in de buik bellen we de makelaar dat we de boerderij willen kopen. Ondanks het voor Nederlandse begrippen ongelofelijke bedrag van zesduizendvierhonderd euro, bieden we zesduizend euro en tot onze verbazing wordt het huis ons voor deze prijs verkocht.

Agnes en Janos komen laat in de avond naar ons huisje met het koopcontract. Samen drinken we een borrel op de goede afloop. Als ze weg zijn beseffen we langzaam wat we hebben gedaan, wat we echt in een week hebben gedaan. Het eerste huis is aangekocht! Gek genoeg zijn we op dat moment niet eens echt blij, eigenlijk kan ik wel huilen. Nou zijn we ook doodmoe van vijf dagen rijden aan een stuk en van vijftien huizen bekijken. De zesde dag vertrekken we. Gabor en Eva zwaaien ons uit. Wat een lieve, hartelijke mensen toch!

Omdat we bekaf zijn, rijden we terug naar hetzelfde pension in zuid Duitsland als op de heenweg. We krijgen dezelfde kamer. Een kleine week geleden nog maar waren op deze plek en zaten ons met een wijntje op het balkon van onze kamer af te vragen wat ons te wachten stond en of we het echt gingen doen.

22

Weer op het balkon, weer met een wijntje, laten we eindelijk tot rust komend de waarheid tot ons doordringen: Het roer gaat om!

23

24

Hoofdstuk 2

Hier rijden we dan, op naar het grote avontuur! Dat zeggen onze vrienden tenminste. Zelf ben ik vreemd genoeg vrij kalm onder de hele gang van zaken. Jan gaat vier weken mee en dan blijf ik met de kinderen daar om de renovatie in de gaten te houden. Een paar jaar geleden zou ik absoluut nachtmerries gehad hebben bij het idee alleen. En wat te denken van de enorme chaos en de letterlijke puinhopen waar ik me voor maanden in ging begeven. Vrijwillig! Ik, die van orde houd en van een schoon en opgeruimd huis. Maar met het besluit het roer om te gooien, gaat er bij mij ook een knop om blijkbaar, want ik heb alleen maar enorm veel zin te beginnen. We komen tegen het donker aan op de camping van Nederlanders die we in mei hebben leren kennen. Toen we bij de Obi, een Duits/Hongaarse Gamma zeg maar, ons licht opstaken over prijzen van bouwmaterialen, hoorden we Nederlands praten een rij achter ons. Ik begon een gesprek, want je kunt beter zoveel mogelijk informatie zien te krijgen, nietwaar! De man was heel enthousiast aan het vertellen en toen hij hoorde dat wij ook bezig waren om naar Hongarije te komen, bood hij zijn hulp aan. En nu staan we dan op zijn camping. Helaas moet hij de volgende dag terug naar Nederland voor zaken.

25

Nog veel spijtiger is het dat de camping aan de doorgaande route voor vrachtverkeer ligt. Om vijf uur in de ochtend staan die monsters al warm te draaien op de parkeerplaatsen bij een van de wegrestaurants. Een treinstation completeert de misère. Bovendien blijkt dat de afstand tot ons huis ruim een uur is.

Dat merken we de volgende morgen als we om negen uur hebben afgesproken bij ons huis voor de overdracht. Als we daar aankomen, zien we een gezelschap staan zoals je dat ook wel in een Zweedse film ziet.

Behalve onze makelaars is de verkopende partij ook aanwezig. Een ”net echt” blonde vrouw met royaal getoupeerd kapsel, haar man, compleet met blauwe tuinbroek waarvan een flap loshangt zoals je dat bij kleuters wel eens ziet, haar zus die iets weg heeft van een spitsmuis en twee tienermeisjes die overduidelijk de dochters van de dames zijn.

We stellen ons voor en dan moeten we het huis bekijken om te zien of alles volgens afspraak is. Als dat volgens ons zo is, moet Jan een enorme berg papieren tekenen en dan is het huis echt van ons. Helaas kan Jan zijn plan om zodra het huis van ons is eerst om ons land te wandelen, niet meteen uitvoeren.

Agnes heeft tijd vrijgemaakt om met ons op pad te gaan om water en elektriciteit op onze naam te zetten en een rekening te openen. Vervolgens gaan we naar ons gemeentehuis om de gemeentelijke heffingen inclusief kliko te regelen.

26

De kosten zijn om achterover te vallen, van het lachen dan: omgerekend twintig euro met de kliko erbij welteverstaan. Helemaal duizelig van al dat geregel komen we weer terug bij het huis. Eindelijk tijd om eens goed rond te kijken en voor Jan om zijn wandeling te maken...

Het zal wel heel Nederlands zijn om zo blij te zijn met zoveel grond. In ons kleine land is een tuin van pakweg vijftien meter een flink stuk. Als het weer bijna donker is gaan we terug naar de camping. De kinderen gaan nog even zwemmen en ik maak wat te eten. We besluiten morgen eerst een camping dichterbij ons huis te zoeken die vooral rustig gelegen is. Dit wakker liggen houden we niet lang vol.

Na weer een slapeloze nacht, gaan we eerst op zoek naar een andere camping. Nadat we die hebben gevonden, rijden we weer naar ons huis. Agnes komt weer langs, dit keer met een aannemer. Ze vraagt wat we allemaal gedaan hebben en we vertellen dat we een andere camping hebben gevonden. “Waarom gaan jullie niet hier staan op je eigen grond?” vraagt ze.

We leggen uit dat we wel een chemisch toilet meegenomen hebben, maar geen douche hebben. Vooral ik stel er prijs op te kunnen douchen na een dag hard werken in de stofzooi en een wasbeurt met de tuinslang zie ik niet zitten... Maar daar weet onbetaalbare Agnes wel iets op; Gabor en Eva hebben een huis gekocht in Tab. Ze willen het ombouwen tot pension.

27

De badkamers zijn prima te gebruiken en we mogen er vast gebruik van maken. Geweldig! Daarmee besparen we een hoop tijd en geld.

Met de aannemer gaan we door het huis en leggen via Agnes uit wat we willen. Deze Laszlo ziet nergens problemen, een prettige eigenschap, en roept alleen maar dat het SUPER gaat worden als het klaar is. Als... Bij alles wat we uitleggen of wat Jan voor hem op papier tekent roept hij blijmoedig: ”Nem problem” oftewel “geen probleem”. Die zin gaat hij nog vaak gebruiken de komende tijd! Het is “sok munca”(veel werk) maar als het af is dan is het een paleis! Dat hopen we dan maar, want ons is duidelijk dat het iets meer werk is dan verwacht...

Wijselijk bleef een deur gesloten toen we in mei kwamen kijken. Tja, de sleutel was er even niet. Maar daar was gewoon de rookkamer waar vroeger de hammen gerookt werden, niets bijzonders verder. Als de deur tijdens de overdracht wel open kan, blijkt er een half ingestorte oven te zijn met wel tachtig kruiwagens puin erin.

Laszlo is een naar schatting vijftig plusser. Hij is klein en bijna tenger te noemen. Vanachter zijn grote brillenglazen kijken slimme, vriendelijke ogen de wereld in. Hij is al grijs maar maakt een energieke indruk. Een ras optimist in hart en nieren. Ik durf gerust te stellen dat ik het zonder Laszlo niet gered zou hebben, dat eerste jaar.

28

Zijn onverwoestbaar goede humeur, zijn creatieve aanpak van de vele problemen tijdens de renovatie en zijn haast vaderlijke zorg, sleepte me er doorheen toen Jan weg was. Maar dat zou pas later blijken.

We gaan onze vouwwagen ophalen en afscheid nemen van de Nederlanders. Het is in Hongarije een uur eerder donker dan in Nederland, dus rijden we weer over de stikdonkere binnenwegen naar ons huis. Daar aangekomen durven we niet onze fonkelnieuwe vouwwagen in het donker op het onbekende grondstuk te plaatsen. Wat nu? Jan heeft een goed idee. We gaan gewoon een nachtje in ons huis slapen. Uiteindelijk heeft de stokoude eigenaar dat jaren lang gedaan! Voordat we de beddenboel op de grond leggen moet er eerst gepoetst worden. De ergste spinnenwebben halen we weg, de vloer wordt geveegd en daar gaat eerst een plastic afdekfolie over, voor we de nieuwe matrassen neerleggen. De kinderen vinden het een prachtig avontuur, kamperen in je eigen huis. We maken in de andere kamer onze “huiskamer”. Het meegebrachte tuinstel en de koffiezetter krijgen een plek. We zijn tegen elf uur klaar. Moe maar voldaan nemen we een wijntje en gaan nog even op de veranda naar de prachtige sterrenhemel kijken. Jan sms't naar het thuisfront: ”ik zit hier op de veranda van ons huis met een wijntje te genieten!”. Dan is het de hoogste tijd om zelf ons bed op te zoeken.

29

De vier matrassen liggen naast elkaar op het plastic en de kinderen slapen als een blok. Wij slapen ook zo in.

Midden in de nacht zit ik plotseling rechtop. Een raar geluid heeft me wakker gemaakt. Ik probeer de zaklamp te vinden, die ergens naast ons op de grond moet liggen. Ondertussen probeer ik Jan te wekken. Ik hoor het aan het hoofdeinde ritselen op het plastic. Aangezien ik het niet zo heb op muizen en aanverwant ongedierte begint een lichte paniek zich van mij meester te maken. Het is echt aardedonker en je kunt geen hand voor ogen zien. Als ik eindelijk de zaklamp gevonden heb en hem op het geluid richt, word ik echt niet goed. Een hele grote hertshoornkever loopt op zijn gemak op een paar centimeter van mijn kussen. Gelukkig is Jan dol op dit soort beestjes en zet hem liefdevol buiten de deur. Toch slaap ik de rest van de nacht niet meer in, bang als ik ben dat er nog familieleden bij ons inwonen.

's Morgens beginnen we na het ontbijt met de vouwwagen op te zetten en de bus uit te pakken. In het uitbouwtje, dat we eigenlijk als een soort serre in gedachten hebben, hoeft het minst te gebeuren. De tegels zijn antiek en blijven liggen en er hoeft weinig opnieuw gestuukt te worden. Samen slepen we de koelkast uit de bus en zetten hem in de “serre” Ook de vouwwagenkeuken haken we af en die zetten we ernaast. Zo hoeven we niet voor alles naar de tent te lopen.

30

Ik probeer vast een stukje muur af te kloppen, mijn werk de komende tijd. Al het losse stucwerk moet met een hamer van de muur geslagen worden. Al na een uurtje blijkt dat er heel erg veel los zit. Laszlo heeft grofweg een lijn aangegeven met potlood tot waar het afgeklopt moet worden, maar daar zit ik al heel snel boven. Ik besluit te stoppen voor vandaag, want anders zakt de moed me misschien in de schoenen. Ik schep de kamers leeg en veeg de boel aan.

Gewoon even iets normaals doen nu. De was aanzetten, dat is een goed idee! De wasmachine moet ergens komen waar hij niet in de weg staat de komende tijd. Jan heeft weer een goed idee. Tegenover ons huis staan de oude varkenskotjes, waarvan een met een stukje betonnen vloer. Jan maakt het daar even schoon met de tuinslang en een bezem en de wasmachine heeft een plekje. Water komt erin via de tuinslang, die heel profi aan de machine wordt gekoppeld door Jan, en elektriciteit via een verlengsnoer uit het huis. Het water gaat er weer uit door de afvoerslang over het houten muurtje te haken en langs een stuk dakgoot het land op. Maar wassen kunnen we! Menig dorpsgenoot komt onze wasserette bekijken. Zoiets hebben ze nog nooit gezien: dat iets schoons uit een varkenshok kan komen. Als de was aan de ook meegebrachte wasmolen hangt, maak ik in onze luxe campingkeuken ons eten klaar.

31

De kids hebben de boel vandaag eens goed verkend en gaan vrijwillig heel vroeg naar bed. Om ze niet te storen, gaan Jan en ik nog even in de aanbouw een wijntje drinken. Terwijl we de dag doornemen valt ineens het kwartje. Onze serre is eigenlijk een prima keuken. Openslaande ramen en deuren, tegels op de vloer en de koelkast staat er al... En zo krijgen we toch een aparte keuken.

Ook de woonkamer komt in een andere kamer. Als je van een afstand plannen maakt nadat je het huis twee keer gezien hebt, blijkt dat je de situatie toch anders inschat.

De volgende dag beginnen we met frisse moed. Voor Laszlo komt moeten alle muren afgeklopt zijn en de rookoven moet weg, compleet met schoorsteen. Met gevaar voor eigen leven begint Jan de enorme schoorsteen neer te halen. Hij haalt de pannen van het dak en zaagt een aantal panlatten weg om ruimte te maken voor een ladder. En zo zie ik enkele ogenblikken later mijn Jan met zijn bovenlijf boven de dakrand uitkomen gewapend met Rambo de boorhamer, zijn onafscheidelijke maat de komende weken.

Rambo ronkt en grote stofwolken komen uit de rookkamer als weer een stuk schoorsteen naar beneden ploft. In plaats van de twee dagen die we optimistisch hadden gepland voor operatie schoorsteen, zijn we twee weken bezig.

32

Ook ik krui op een morgen vele kruiwagens puin naar de hoop achter wat bomen waar dus letterlijk onze puinhoop ligt. Je leert hier wel je grenzen kennen, en dit is mijn grens. Wil ik mezelf niet in de puin hebben, dan moet ik nu even ander werk gaan doen en dat is ruim voorhanden!

Laszlo komt zes september voor fase een, ofwel de binnenkant van het huis van een nieuwe pleisterlaag voorzien. Het is nu achtentwintig augustus en we hebben nu twee dagen de sleutels. We staan op onze eigen grond en douchen dus in Tab. Dat is een groot dorp een kwartier rijden van ons huis. Het huis is net verlaten en wie er ingezeten heeft weten we niet, maar het is er ongelofelijk SMERIG. Ik doe een poging de badkamer met de twee douchebakken naast elkaar, schoon te krijgen en dat lukt aardig. Wat je met twee flessen bleekwater al niet kunt bereiken! De kinderen vinden het helemaal niks, maar het kan even niet anders. Laten we hopen dat Laszlo op de afgesproken datum komt.

Gelukkig staat er ook een tv en kunnen onze tv-junks hun hart ophalen. Wij hebben geen tv meegenomen en dat is heerlijk! Geen gezap op de bank meer, maar babbelen bij het kampvuur , ouderwets gezelschapsspellen spelen en kilometers lezen!

Zoals gezegd is het achtentwintig augustus en alle binnenmuren moeten voor Laszlo's komst afgeklopt worden. Omdat de muren van leem zijn, ademt de muur dus, leeft als het ware en dat merken we binnenkort!

33

Er moet vooral aan de onderkant een laag af die los zit. Je slaat met een gewone hamer op de losse laag. Zodra je op de harde laag komt hoor je een ander geluid en dan kun je stoppen. In ons geval kon je heel lang niet stoppen....Het resultaat is dramatisch. Er zitten scheuren van boven naar beneden waar je je hand in kunt stoppen en de muur van onze toekomstige badkamer heeft aan de onderkant bar weinig leem meer over. Elke keer als we de deur dicht doen valt er weer een stuk af. Jan denkt dat het wel mee valt want het huis staat er al honderd jaar, immers. Dus blijven we lekker naar ons toiletje gaan dat we daar voorlopig hebben gezet. Het ziet er grappig uit: het moderne chemische toilet in de voorraadkamer van een oude boerderij.

De deuren zijn prachtig. Zelfs door de dikke laag vuil is dat te zien. Er zit van dat oude glas in, met van die wiebels erin zodat alles lijkt te bewegen als je erdoor kijkt. Het gaat te ver om te zeggen dat we het huis wilden kopen vanwege de deuren, maar het was wel zo'n beetje het mooiste wat er aan het huis zat. Ook de ramen zijn apart. Kleine boven grotere en allemaal dubbel, zodat je je lange tijd kunt vermaken met ramen zemen! Alleen al in de woonkamer heb je twaalf kanten te poetsen. Maar na een morgen flink soppen met een emmertje of zes blijkt het binnenschilderwerk mee te vallen. Het was alleen erg zwart. Dat warme water verkrijgen we door met de waterkoker steeds water te verwarmen tot de emmer vol is...

34

De oude man die hier tot twee jaar geleden heeft gewoond, met alleen elektriciteit, een buitenkraan en op dertig meter een buiten wc, heeft natuurlijk niet al te best schoongemaakt. Ook zijn dochters hadden die behoefte blijkbaar niet. Nou schijnt dat niet helemaal lekker te zitten. Jawel, de eerste roddels hebben we ook al vernomen. Vader is vroeg weduwnaar geworden en hij bleef met twee kleine meisjes achter. Nou schijnt hij na verloop van jaren weer een vrouw te hebben gevonden, maar die is er met het familiekapitaal vandoor gegaan. De dochters nemen dat pa na verluidt zeer kwalijk. Toch hebben ze op enig moment ingegrepen, want ze hebben hem twee jaar geleden uit zijn bed geplukt en naar een bejaardenhuis gebracht. Toen we in mei in het huis waren stond alles er nog in. Het beddengoed was teruggeslagen, net of hij die morgen uit bed was gestapt. Ook zijn pet hing nog op de haak, heel bizar. Maar nu is het huis leeg. De groen gebloemde stoelen, de trouwfoto en de foto's van de kinderen zijn weg en we kijken nu tegen kale afgeklopte muren met enorme scheuren.

Na al die afbraak heb ik ernstige behoefte om iets opbouwends te doen, ik begin aan de deuren. Dat wordt schuren, plamuren, gronden en lakken. Essentieel daarvoor zijn de MATERIALEN. Daarvoor heb je een heel handig dingetje: de Obi! Ofwel de Hongaarse Gamma.

35

De Obi is een avontuur op zich. Allereerst moet je twee dingen hebben die wij momenteel niet hebben: eindeloos geduld en evenveel tijd. Eindelijk vind ik iemand die Duits spreekt. Maar van verf heeft ze duidelijk geen verstand. Uiteindelijk vind ik zelf alapozo wat zoiets als “eronder” betekend. ( hoop ik! ) Kwasten en rollers zijn geen probleem, maar dan... In Nederland hadden we al bedacht wat voor een kleur op de kozijnen en buitendeuren moest komen en een kleurstaal meegenomen. Het is de kleur blauw die je in de Franse Vendée, waar we zo gek op zijn, veel voorkomt op huizen. De buitenkant van de pleisterlaag wordt crème. Maar dat is teveel voor de Obi dames! Die kleur moeten ze mengen en de machine is nog nooit gebruikt. Waar ga ik die kleur opsmeren? Op de kozijnen? Er komen steeds meer Obi mensen bijstaan. Als de machine opgestart wordt, duiken de mannen gauw weg en de dames wagen een dappere poging. Toch heb ik al na een uur mijn blik verf, die met de schoen stevig dichtgehamerd wordt. Jan is inmiddels de wanhoop nabij. Hij heeft geprobeerd elektriciteitspijp te kopen...

Thuis ga ik flink aan de slag met de nieuwe schuurmachine. De deuren wil ik toch plamuren maar ik blijk zeer chemische bruine smurrie te hebben gekocht die zelfs na grondig schuren met lak en al eraf komt. Na een dag of drie ben ik mijn eerste depressie te boven en begin met frisse moed de ver-weggestopte-deuren opnieuw te schuren...

36

37

Hoofdstuk 3

Terwijl we 's morgens de vouwwagen lekker open hebben, al het beddengoed in de zon en ons ontbijt in de schaduw van de boom gehad hebben, gaat Jan de pas ontdekte pruimenbomen snoeien. Ik ben nog even aan het opruimen als er een oudere, donkere man aan het hek staat. ” Jo reggelt, papa, papa” roept hij. Ofwel vrij vertaalt: goede morgen, ik zoek de baas in huis!” Brutaal opent hij het gammele hek en komt het terrein op. Al onverstaanbaar mompelend pakt hij de kruiwagen, de grondboor en ander ijzer. “Nem jo” zegt hij, (“niet goed”), over onze trouwe kruiwagen. Toch wel wat paniekerig roep ik onze “papa” en Jan hoort aan mijn stem dat hij beter vlot kan komen! Deze man blijkt een van de beroemde/ beruchte zigeuners te zijn op zoek naar oud ijzer.

Terwijl Jan met hem praat, komt de Hongaarse buurvrouw naar ons hek en zegt naar de man wijzend “Nem jo” Ze ziet dat ik haar begrijp. Ik bedank haar voor haar zorg en waarschuw Jan. Afgezien van de grondboor en de krui, hebben we bergen oud ijzer die we wel graag kwijt willen. Man blij, wij blij! Als hij ook zomaar het huis in wil zeg ik ferm ”nem!” en posteer me voor de deur. Dat snapt hij want gelukkig gaat hij weg. Ik zie nog hoe de buuv zich op haar bovenverdieping heeft verschanst en praat vanuit een bovenlichtje met de zigeuner.

38

Ook daar loopt hij om het huis heen hetgeen de buurvrouw een minder vriendelijk taalgebruik ontlokt als normaal! Dan druipt hij af. De rest van ons dorp is inmiddels gewaarschuwd, want overal blijft het potdicht.

Wat is dat toch dat we zo raar doen als er zigeuners in de buurt zijn? Persoonlijk heb ik nooit slechte ervaringen met deze mensen gehad. Toch laat je je beïnvloeden door de wilde verhalen en wordt je voorzichtig. Je moet vooral voor een stevig hek zorgen met een stevig slot: voor de zigeuners. Je moet altijd alles opbergen, anders stelen de zigeuners het. Deuren op slot, als er zigeuners in het dorp zijn. Het is stelend, lui boeventuig!

Ik vraag me af hoe ik zou reageren als ik tot deze groep behoor. Als men toch slecht over je denkt en geen enkele kans hebt op fatsoenlijk werk, wat doe je? Natuurlijk is het overgrote deel van de zigeuners, fatsoenlijk en steelt niet als de raven. Het is alleen makkelijk een groep aan te wijzen voor al het slechte in de wereld, is al eens eerder gebeurd ook... Ik probeer dus toch een open houding naar deze mensen te houden. Helemaal lukken doet het niet, er blijft een restje wantrouwen achter. Van ons oud ijzer zijn we in elk geval af. Nu nog het hout, maar dat is een ander verhaal.

De houten vloeren zijn uit twee kamers . Die liggen hier gewoon in het zand. Geen betonnen ondervloer, nee, gewoon in een zandbed.

39

Eigenlijk willen we graag betonnen vloeren maar Jan heeft al een dag verspeeld met proberen bij de Tuzep, de bouwhandel, ingrediënten voor beton te bestellen. Uit Nederland hebben we met onze bus een betonmolen (via Marktplaats) meegenomen. Jan wilde zelf beton maken. We hadden een boek uit de bieb gehaald,want Jan is heel technisch maar geen bouwvakker. Onder het mom van: alles valt te leren,wilde hij het proberen. Uiteindelijk moest er zoveel van alles komen dat het ons teveel in de papieren ging lopen. Dus heeft Jan hout besteld. Dat wordt 's middags gebracht.

Nou hebben wij voor ons huis een diepe goot, die het water van de berg afvoert en daar ligt een soort brugje over. Zo'n discutabel geval waar wij onze auto niet overheen durfden te rijden. Vandaar dat we de boordevolle auto en de nog vollere bus vanaf de dertig meter verderop gelegen weg hebben uitgepakt...

Nou denken de Hongaren blijkbaar anders, want de ARO pickup, zwaar beladen met hout, komt dieselend en rokend zonder aarzeling over het bruggetje. Ik houd mijn adem in maar het loopt goed af. Ik hoef geen hout uit de goot te plukken en de ambulance hoeft niet te komen. Als we dat hadden geweten! De man maakt zich grote zorgen over ons hout, want het gaat regenen zegt hij. Behoedzaam legt hij wat rondslingerend hout neer en begint de balken erop te leggen. Ik help hem de enorme bult uit te laden.

40

Jan is op pad met de portemonnee en ik heb duizend forint te weinig om de bezorgkosten af te rekenen. Maar dat geeft niks, zegt hij, breng maar een keer langs, en geeft zijn adres. Natuurlijk brengen we hem het geld diezelfde avond en duizend forint extra voor een pilsje of zo. Hij is er niet en Jan geeft het aan zijn vrouw, als hij na eindeloos zoeken in een duistere oostblokflat het juiste adres gevonden heeft. We zijn benieuwd of hij het geld zelf krijgt...

Een paar dagen later komt hij het teveel betaalde bedrag terugbrengen. Hij denkt natuurlijk dat Nederlanders niet kunnen tellen. Maar we maken hem duidelijk dat het voor het ongemak is en dat hij er een lekkere sör ofwel bier van moet kopen. Nou, wel meer dan een, gebaart hij. Iedere keer als ik hem in het vervolg tegenkom met zijn rode pickup, toetert, knippert en zwaait hij. Goed gedaan dus. De mensen zijn hier nog gelukkig te maken met vier euro fooi!

41

42

Hoofdstuk 4

En dan komen de Laszlo's. En dat is drie keer bijzonder: ten eerste dat ze er zijn, ten tweede dat ze maar een dag later zijn dan afgesproken en ten derde dat het geen circusact is maar ze heten echt allebei Laszlo, al noemen ze elkaar liefdevol Lassie. De kinderen moeten daar erg om lachen. Ik geloof niet dat ze de TV serie van de Schotse collie hier ook hebben uitgezonden. Laszlo neemt de leiding en de controle over ons huis over. En wij veroveren het langzaam en kamer voor kamer terug. Maar nu is het dus van hem en hij gaat er volle kracht tegenaan. Hij bespant de lemen muren met stro en ijzerdraad en flatst er daarna een dunne cementpap tegen. (dat is wel een circusact, eigenlijk) Als dat droog is gaat er een nieuwe stuclaag op. Geen leem meer maar een mix van kalk en cement dan ben je de vochtdoorslag van buiten kwijt volgens Laszlo.

Als hij bij de badkamer muur bezig is en wij buiten aan de slag zijn horen we een enorme klap en valt de badkamermuur met een doffe dreun om. Ik sta stokstijf met kwast nog in de aanslag. Jan en de kinderen durven te gaan kijken en gelukkig hoor ik Laszlo nu ook. Als ik ook ga kijken is mijn tweede dipje een feit: Een grote stofwolk en overal klompen muur met Laszlo er net naast. Blijkbaar een goede engelbewaarder.

43

Laszlo ziet me eens vorsend aan en zegt dan troostend:”Nem problem, Ilis” pakt vervolgens een steen, doet of hij metselt en zegt: "ez jo, ez stabil!” (komt goed,wordt weer stabiel) En ook dat hoor ik vaker de komende tijd...

Inderdaad gaat hij fluitend aan het werk alsof er geen aanslag op zijn leven gepleegd is .Hij laat “domme” Laszlo de oude muur wegkruien en gaat zelf aan het metselen. Domme Laszlo is dus die andere, duidelijk niet aangenomen vanwege zijn intelligentie, maar ondanks zijn minstens vijftig jaren een berensterke man. Hij maakt beton sleept de volle emmers naar binnen en gooit de zware zakken met aangemaakte kalk over zijn schouder of het zijn zomerjack is. De kinderen vinden hem reuze interessant. Hij is absoluut ongemanierd. Hij boert, scheet en rochelt vreselijke klodders op die hij overal neer spuugt. Waarschijnlijk het gevolg van zijn smerige shag. Zijn neus snuit hij met zijn vingers en werpt het een eind weg. Voor de kinderen een fantastisch studieobject: ”Zo zagen Neanderthalers er dus uit mam!” En werkelijk ziet zijn platte gezicht met de vooruitstekende wenkbrauwbogen eruit als een plaatje van deze voorouders, zoals ze in de geschiedenisboeken staan.

Als hij echter Anne's gevonden schatten zoals haar kastje, planken, touwen en leidsels begint te gebruiken, is de lol eraf en zijn Anne en hij geen vrienden meer! Deze merkwaardige man werkt echter geweldig hard voor ons en neemt geregeld tomaten, paprika's en fruit mee uit eigen tuin.

44

De eerste keer vroeg ik wat ik hem betalen moest, maar dat was niet de bedoeling. Hij vond ons maar zielig dat we nog geen moestuin hadden.

Ook ruimt hij na elke werkdag alle gebruikte spullen keurig afgespoeld op en als er een kamer klaar is haalt hij de bovenste laag zand weg en harkt alles bijna kunstzinnig aan. Na een paar weken krijgt hij een stuk beton op zijn voet en is het exit Laszlo.

Peter is de volgende “domme kracht”. Hij is een stuk jonger en als hij een donkere huid had zou hij een geboren zwarte Piet zijn. Qua bouw en qua kapsel, je ziet het voor je gewoon. Hij is ook geen licht maar heeft in elk geval normale manieren. Ik denk dat Laszlo expres dommige mannen inhuurt zodat hij het voor het zeggen heeft. Het bouwterrein wordt alleen niet meer dagelijks opgeruimd en de gebruikte materialen niet afgespoeld.

Zolang Jan hier is doet hij zoveel mogelijk de contacten met de bouwvakkers, dit gezien het feit dat vrouwen hier niet met bouwen bezig zijn en de man/vrouw verhoudingen nog lekker ouderwets zijn. Maar een beetje oefenen kan geen kwaad. Als Jan naar Nederland gaat moet ik het immers ook klaren.

Met “Wat en hoe, Hongaars” in de hand stap ik op Peter af en leg hem met handen en voeten uit dat ik het terrein opgeruimd wil heb in het vervolg. Hij kijkt me wat glazig aan en ik heb nou niet het idee dat ik tot hem doordring. Pas als Laszlo erbij komt snapt hij het.

45

Het terrein is van nu af aan weer ordelijk, voor zover dat kan bij een bouwput

De elektriciens hebben ondertussen de groepen vergroot en een nieuwe mast geplaatst. Om elektriciteit te krijgen, moet je een leiding aftakken van de bovengrondse leiding die op zes meter boven de straat hangt. Tot onze verbijstering klimt een van de mannen doodleuk in de paal, zonder enige bescherming of lijn. Hoezo veiligheidsvoorschriften? Na een morgen flink aanpoten zijn ze klaar. Ze stuken de muur rond de groepenkast ook nog netjes aan. Als we afgerekend hebben blijkt dat ze per man net tachtig euro hebben verdiend. In Nederland betaal je dat alleen al aan voorrijkosten. De mannen zijn zeer tevreden, voor Hongaarse begrippen hebben ze ons vast een poot uitgedraaid!

Niet in de beloofde vier, maar zeven dagen is de putzlaag klaar. Eigenlijk maar een dag vertraging want het weekend zat er tussen. We betalen het afgesproken bedrag. Ondanks de omgevallen muur, die Laszlo toch meer werk kostte dan gepland. Blijkbaar is hij gewend aan dergelijke ongelukjes. We zijn tevreden over het werk, dus mag Laszlo de rest ook doen. Bovendien waren we gewaarschuwd voor “Franse toestanden”. Werklui die niet op afgesproken tijden kwamen of zich niet aan de offerte hielden en meer van dat soort gedoe. Laszlo doet alles wat hij zegt en volgens het afgesproken bedrag, dus zijn we erg opgelucht. Op vertraging zitten we namelijk niet te wachten!

46

In het begin komt Agnes vaak langs om te kijken of alles goed gaat. We denken dat ze dat doet omdat we nog meer huizen nodig hebben om op te knappen, voor we van de verhuur kunnen bestaan. Dit is toch wel duidelijk extra service! Maar we maken dankbaar gebruik van haar contacten . Als we in de eerste weken vastlopen in de communicatie, bellen we Agnes. Wij danwel Laszlo leggen het probleem voor en zij tolkt dan aan de ander en vice versa.

Omdat we zo min mogelijk gebruik willen maken van haar tijd, ontwikkelen we een eigen communicatiesysteem. Met pen en papier en “Wat en hoe” komen we een heel eind. Als ik wil weten wat iets gaat kosten, schrijf ik eenvoudig: “forint?” op . En het gaat per dag beter. Ik wijs ook moeilijk uit te spreken woorden aan en vraag Laszlo ze een paar keer voor te zeggen. We lachen wat af om mijn gestuntel, maar het gaat steeds beter. Op zekere dag verteld Laszlo dat Agnes hem thuis had gebeld. Ze was ongerust omdat ze al een tijd niet had hoeven tolken. Ze dacht dat hij niet meer bij ons werkte...

Ons buitenkraantje bleek ondergronds te lekken. Agnes stuurde de “watermonteur” langs. Voor twintig euro kwam er een nieuwe hoofdkraan en lag de man drie uur in de modder om het te maken. We hebben deze man dan ook gauw prijsopgave voor de badkamer laten doen! Jan heeft, door de uit de hand gelopen operatie schoorsteen, te weinig tijd om de hele badkamer aan te

47

sluiten. Voor deze bedragen geven we deze klussen graag uit handen.

Voor Jan gaat, trekt hij wel de draden voor het elektrisch naar de keuken en badkamer en vervangt de houten vloer in onze slaapkamer. Dat gaat zo: Je graaft het zand naar een kant van de kamer, je legt dik plastic neer en gooit het zand er weer op. Dan leg je om de zoveel centimeter een balk, waarop je de vloerplanken schroeft. Praktijk is moeilijker dan theorie. De Here wordt veelvuldig aangeroepen en Jan werkt al gauw alleen... Toch is de vloer na twee dagen klaar. De vloer wordt ingespoten tegen houtworm en dan maak ik een grote fout: te weinig geduld! Snel beits ik de vloer.

Voor Jan naar huis gaat wil ik graag dat de slaapkamers klaar zijn zodat hij tenminste iets af ziet. Maar de vloer wil maar niet uitharden en we blijven aan de vloer geplakt staan. En dat blijft zo. Als Jan al een dikke week thuis is, haal ik samen met Anne de hele zooi eraf met flessen wasbenzine en hopen poetslappen. We schuren hem opnieuw op en dan ziet hij er antiek uit. De combinatie van houtwormmiddel, beits en wasbenzine geeft een leuk resultaat, maar is enorm bewerkelijk. Ik kan hem niemand aanbevelen.

Door al ons sloopwerk van vloeren, gammele poepdozen en varkenskotjes, hadden we een enorme vracht brandhout. We hebben eigenlijk nooit veel aansporing nodig om een gezellig feestje te bouwen, dus er worden vele kampvuren gestookt.

48

Soms met de barbecue erbij, of met marshmallows en warme choco gezellig rond het vuur tot diep in de nacht . Wel altijd een behoorlijk eind van het huis en met de tuinslang in de buurt. Hoewel we het op sommige dagen niet eens zo erg zouden vinden als er iets zou afbranden... Maar die prachtige zomeravonden met alleen het geluid van het knetterende houtvuur en in de verte een uil of een waakhond maken dat alle ellende van zo'n dag weer snel vergeten is. Soms liggen we met ons vieren in de tuinstoelen uren naar de sterren te kijken. We doen wie de meeste vallende sterren telt. Doordat er geen strooilicht is kijk je zo de melkweg in.

De kinderen genieten met volle teugen. De astma waarvan we allemaal veel klachten hadden in Nederland, is zo goed als weg. Gek genoeg ondanks de stofbende waar we zo'n beetje continu in zitten. Blijkbaar is het buitenleven in een landklimaat het beste medicijn.

Vooral de kinderen leven zo'n beetje buiten. In het begin waren ze nog niet gewend aan de ruimte. Ze bleven steeds op het stuk bij het huis. We hebben ze op een gegeven moment letterlijk het bos ingestuurd op ontdekkingstocht. Ze hebben ons beekje ook al snel ontdekt en ook dat het dieper is dan de hoogte van hun rubberlaarzen. Ook ontdekken ze in ons bos walnotenbomen en fruitbomen.

49

De wildpaadjes zijn natuurlijk ook superinteressant, en ze spotten ook een hert en een wild zwijn. Dingen die we thuis nooit meemaken in onze tuin.

Anne brengt ons uitnodigingen voor “een picknick op de eerste hooibaal achter ons grondstuk”, Natuurlijk maken we daar tijd voor vrij. Als je wilt kun je vierentwintig uur per dag je uit de naad werken bij zo'n project, maar dan houd je het niet lang vol.

Geregeld gaan we met de kinderen een dag er op uit. We willen als ons appartement klaar is om te verhuren, ook wandeltochten met picknickrugzakken aanbieden. Dus wandelen we heel wat af om alle tochten goed op papier te krijgen. Gezond en leerzaam.

50

51

Hoofdstuk 5

Inmiddels hebben we ook aardig wat mensen leren kennen. Naast onze puur Hongaars sprekende buren, waarmee we ondanks de moeizame communicatie een heel goede band hebben, leren we Duitse Ute kennen. Op een dag stopt haar groene Fordje K voor ons huis en stapt een op en top Duits type uit. Super blond en keurig gekleed. Ook de auto is onberispelijk. ”Hailiehailo sprechen sie Deutsch” We gaan natuurlijk gauw kennismaken want zo iemand zie je niet elke dag. Ute heeft al vier jaar geleden een huis in ons dorp gekocht. Ze bekijkt alles met afgrijzen. “Ich kann dass einfach nicht vertragen. So slim war es bei mich darmahls auch” Ze snapt zelf niet dat ze het volgehouden heeft. Zo gaat het nog even door. Dat klinkt bemoedigend!

Ondertussen komt haar Hongaarse vriendin uit de auto. Deze Marika is net als Ute alleen. Ze hebben elkaar ontmoet doordat Ute's buurvrouw geen Duits sprak en Marika haalde om te tolken. Marika is een Schwabische Hongaarse. Haar familie is al generaties in Hongarije, maar ze spreken nog steeds het Duits dialect van hun vroegere vaderland. Ze verteld dat we goed terecht zijn gekomen in dit dorp. Bijna iedereen spreekt Schwabisch. Dat is heel mooi want ons Duits is in elk geval beter dan ons Hongaars! We hebben het over de renovatie en dat we graag extra werklui zouden hebben. Vooral voor dom kruiwerk.

52

Nou, dat gaan ze meteen voor ons regelen. Ze springen in het Fordje en racen onze straat in de berg op.

Nauwelijks 5 minuten later komen ze met een lange blonde knaap van een jaar of dertig terug. Deze Sandor spreekt keurig HochDuits en wil wel een paar dagen helpen. Ute voert het gesprek en wij staan erbij als onmondige kinderen. Als het over de betaling gaat, geeft ze me een waarschuwende por. ”Vijfhonderd forint per uur?” vraagt ze vriendelijk aan Sandor. Ik verslik me bijna in mijn koffie. Dat is iets meer als twee euro! Maar Sandor vindt het prima. Hij is al een tijdje zonder werk en kan wat extra geld goed gebruiken. Eigenlijk is hij automonteur. Wij denken dat zijn drankgebruik wel eens met zijn werkeloosheid te maken kan hebben. Maar het moet gezegd: hij drinkt niet terwijl hij bij ons werkt, alleen bronwater, en hij werkt als een paard. Tot twee keer toe maakt hij de toekomstige badkamer van het appartement leeg. Die ligt tot het plafond vol met puin. Dit was namelijk de ingestorte rookoven. Jan heeft eerst de schoorsteen afgebroken en het puin naar binnen laten vallen. Toen dit puin door mij was weggehaald, kwam Sandor en maakte hem dus nog twee keer leeg. Geweldig!

Ondertussen leren we Ute heel goed kennen. Ze is er namelijk bijna elke dag. Soms komt ze een zelfgebakken brood brengen en soms alleen om te kletsen. Op zich prima, want je neemt meteen een pauze. We krijgen ook veel informatie en ze heeft veel bruikbare contacten die ze graag met ons deelt.

53

Ze heeft een moeilijk leven achter de rug en we horen er alles over. Nu ze met pensioen ging kon ze in Duitsland eigenlijk niet rondkomen. Ze zag in een Duitse krant een artikel over goedkope huizen in Hongarije en besloot van haar spaargeld een huis te kopen en op te knappen. “Het beste besluit van mijn leven!”zegt ze. In Hongarije is het leven veel goedkoper en ze heeft een prima leven. Zeker vergeleken met Marika, die van de helft moet leven van wat Ute heeft.

Och ja, onze Marika. Het duurt niet lang voor we allemaal van haar houden. De kids hebben een soort oma aan haar en wij een wereldvriendin. Ze is tegen de zeventig en haar moeilijke leven zie je op haar door de zon gelooide rimpelgezicht. Het grijze halflange haar heeft ze weggestopt achter een haarband zodat ze er tijdens het landwerk geen last van heeft. Haar vriendelijke gezicht met de donkere belangstellende ogen zorgen ervoor dat je je meteen op je gemak voelt. Altijd ben je welkom, op welk moment je ook haar keuken binnen stapt. Eigenlijk is ze altijd druk met eten te verzamelen voor de winter. Maar je komt nooit ongelegen, ze gaat er gezellig even bij zitten. Meteen komt de wijn op tafel en het eerste uur kom je niet weg.

Ook bij Marika is het huis zo gebouwd dat je zo de keuken instapt. In de “goede tijd”, zoals ze het noemt, zijn er rondom in de keuken gebloemde tegels gekomen tot op anderhalve meter.

54

Ertegen staat een los modern gasfornuis naast een minstens vijftig jaar oude, houtgestookte die net zoveel gebruikt wordt. Vooral in de winter sla je twee vliegen in een klap. Terwijl je kookt stook je de keuken warm. Verder wordt het hele huis met een houtgestookt verwarmingssysteem verwarmd. De muur tegenover de deur waar je binnenkomt heeft een aantal groene boven en onder kastjes voor het keukengerei. De muur rechts wordt bezet door een dubbele gootsteen met kraan. Naast de deur bevindt zich een hoekbank met tafel en een paar keukenstoelen. Achter de keuken de provisiekamer met alle inmaak voor de winter. Rechts een doorgang naar het toilet en de badkamer. Alles keurig aangesloten op een vuilwatertank, die haar man zelf gegraven heeft. Links van de keuken liggen nog een paar slaapkamers. Alleen die naast de keuken gebruikt ze nog. Daar staat naast haar bed, een soort divan en een kast met tv. In de andere kamers staat alles nog net zoals in de tijd dat haar kinderen nog bij haar woonden. Ook de echtelijke slaapkamer is nog intact. Voor onze begrippen met rare hoge bedden, opgetast met een enorme vracht beddengoed met daarboven religieuze prenten.

Marika heeft het erg moeilijk sinds haar man drie jaar geleden is gestorven. Ze heeft dan wel geen woonlasten, maar gas licht en water kosten driekwart van haar pensioentje. Ze verbouwt dan ook zo veel mogelijk zelf, zoals eigenlijk alle mensen hier. Ook de wijn verbouwen ze zelf op hun eigen stukje “wijnberg” in de heuvels van het dorp.

55

In de pince, de wijnkelder die bij de wijngaarden ligt, worden de druiven tot wijn verwerkt en opgeslagen. Iedereen in het dorp heeft er een. Het zijn eigenlijk kleine huisjes die aan de achterkant in de berg verdwijnen. In het “huis” gedeelte kun je de wijn proeven. Er staan meestal een oude tafel met wat stoelen en de spullen om de wijn te maken. De wijn wordt ook in het voorste gedeelte gemaakt. Het rijpen in de houten vaten gebeurt in het uitgegraven stuk in de berg. Hier is de temperatuur zomer en winter perfect voor de wijn. Tijdens de druivenoogst helpt iedereen elkaar. Burenhulp is hier nog heel normaal.

Na het overlijden van Marika's man heeft haar zoon de pince overgenomen. Hij heeft alleen weinig tijd om het goed te onderhouden. De druivenstokken moeten namelijk geregeld gesnoeid worden om de druiven zoveel mogelijk zonlicht te geven. Ook moet het onkruid wekelijks weggehaald worden. Marika doet deze klussen dus met haar oude lijf. Het is voor haar een grote schande als de mensen de pince van haar man er slordig bij zouden zien liggen. Dus loopt ze om de dag stram tegen de berg op in onze straat en pas met het twaalf uur beieren van de kerkklok komt ze terug, nog langzamer.

Deze lieve vrouw helpt ons waar ze kan. Ze regelt iemand die smeedijzeren hekwerken voor onze ramen en deuren kan maken om alles goed af te sluiten als we in Nederland zijn. En als ik met Laszlo vastloop komt ze om te tolken.

56

Marika maakt ons leven een heel stuk makkelijker. Toch wil ze van geen dank horen. Maar gelukkig kunnen we haar ook helpen door kleding uit Nederland mee te nemen. Door haar een rol te geven bij onze makelaarsplannen kunnen we haar ook op een goede manier geld geven. Om een bestaan op te bouwen hier, moeten we namelijk meer richtingen uit dan alleen appartementen en huizen verhuren in de zomer. Door ons netwerk kunnen we nu zelf gaan bemiddelen tussen verkoper en koper. Marika gaat mee als tolk om bij de advocaat alles te regelen. Die heeft hier de functie van de Nederlandse notaris. Nederlanders kopen graag via mensen die hun taal spreken en hebben ook meer vertrouwen in ons dan in een Hongaarse makelaar. Toevallig rollen we hierin als onze vrienden een half jaar na ons, ook een huis willen kopen. Ze kunnen zonder makelaarskosten via ons heel goedkoop een huis op de kop tikken. In dit halve jaar zijn de huizenprijzen behoorlijk gestegen. De Hongaarse makelaars hebben geld geroken bij de buitenlanders! Ze zijn erachter gekomen wat huizen in Nederland en Duitsland kosten en zien een mooie kans snel rijk te worden.

Als het huis is aangekocht kunnen we nog een dienst aanbieden. We kunnen voor de in Nederland wonende eigenaar de verbouwing regelen. We hebben ook in bouwers een ruime keus tegenwoordig. Ook dit plan proberen we op onze vrienden uit. In de Meivacantie komen ze en bekijken waar ze alles willen hebben.

57

Laszlo doet prijsopgave en na hun goedkeuring gaat hij, als ze in Nederland zijn, aan de slag. Ik begeleid de bouwwerkzaamheden en verzorg de contacten tussen de twee partijen. Als Laszlo vragen heeft bel ik even met Nederland en zo wordt veel leed voorkomen. Van andere Nederlanders wisten we al dat het bijna niet te doen is vanuit Nederland de werklui goed te laten werken. Van fout geplaatste muren tot verkeerde doucheputjes, de ergste nachtmerries konden je overkomen. En zo hebben we alweer een bron van inkomsten erbij. Plannen genoeg, nu eerst ons eigen huis met appartement “even” afmaken.

58

59

Hoofdstuk 6

Als Jan weg gaat slapen we net binnen. Dat was ook niets te vroeg, want het is eind September. De vouwwagen is netjes schoongemaakt en ingeklapt. Jan neemt de bus mee naar Nederland en ik de BX met de vouwwagen. Die gaan we snel verkopen, want die hebben we niet meer nodig.

Jan heeft nog snel de grote spullen voor de badkamer gehaald met de bus. Brave bus van zevenhonderdvijftig euro! Hij moet Jan nog veilig terugbrengen maar dan is het ook een hele goede koop geweest. Op de dag dat Jan gaat heeft het 's nachts gevroren. Net op tijd onderdak dus. We hadden ook afgesproken dat als we niet binnen sliepen als Jan ging, wij ook niet konden blijven en mee terug gingen tot na de winter. Dan zouden onze plannen wel flinke vertraging oplopen. Gelukkig was dat niet het geval.

Het afscheid was heel zwaar. We waren nooit langer dan een week zonder elkaar geweest en nu werden dat er zes. Als Jan weg is, besef ik opeens dat ik in een huis achterblijf zonder deuren. Die staan geschilderd en wel, maar zonder sloten, ergens tegen een boom te wachten om teruggeplaatst te worden. Helemaal vergeten in de hectiek van de laatste dagen. Met de zigeuner verhalen in mijn achterhoofd, vind ik het opeens heel eng om zo te gaan slapen. Stom, want met Jan sliepen we ook zo en was ik helemaal niet bang. Ute komt langs om ons een beetje op te beuren na Jan's vertrek.

60

Onder het genot van een wijntje vertel ik haar over mijn probleem. Ute zou Ute niet zijn als ze het niet meteen op zou lossen! Binnen tien minuten staan er twee mannen uit het dorp voor mijn neus. In de ene herken ik de man van een van de dochters van ons huis. Die met die loshangende tuinbroek, inderdaad. De ander stelt zich voor als Martin. Hij spreekt uitstekend Duits, zei het ook met een Schwabische tongval. Deze opvallend lange man mag ik vanaf het eerste moment. Zijn grijze haar heeft een grappig hoedje op en hij heeft een veel te grote bril. De vriendelijkheid straalt van zijn open gezicht. Hij heeft een warme diepe stem.”Kijk kind, we maken die deuren piekfijn in orde voor je, zodat je niet meer bang bent. Maar ik wil je een ding zeggen: jij hoeft in dit dorp nooit bang te zijn. Hoewel jij ons nog niet allemaal kent, kennen wij jullie wel. Als jouw man er niet is zorgen wij dat jullie niets overkomt” Na deze bijzondere woorden ben ik in ons dorp nooit meer bang en heb ik deze nieuwe vriend voor altijd in mijn hart gesloten.

We kunnen in elk geval goed vooruit in het huis. De kinderen hebben hun eigen plek en slapen in de uit Nederland meegebrachte bedden. Onze slaapkamer is na het vloer debacle ook klaar, compleet met bed. De gordijnen ophangen is een hele toer. De bedgordijnen moeten in de lemen achterwand. Met het dunste boortje begin ik. Als een mes door de boter gaat het! Dan de plug erin. Een stuk van zeker vier bij vier centimeter muur valt op bed. Dit kan lang gaan duren. Wat nu?

61

Ik pak wat tegellijm en vul het gat. Als het droog is gaat het met hele lange pluggen wel. Ook onze gordijnen hangen stevig. Maar in de voorkamer gaat de boor er juist helemaal niet in. De gemetselde voorgevel bestaat uit keiharde stenen. Nou ben ik niet zo'n held met elektrische apparaten, op zijn zachts gezegd. Eigenlijk ben ik er een beetje bang voor. Maar Jan kan ik dit klusje niet in de schoenen schuiven, die zit ver weg, dus ik MOET! Ten einde raad pak ik zwaarder geschut: Jan's Rambo. Zenuwachtig sluit ik hem aan. Ik klim weer op het trapje en geef gas. Verschrikt komt Laszlo binnenrennen. Verbijsterd ziet hij me staan met Rambo. Ilis moet onmiddellijk van het trapje af, dit is hem te gek. In Hongarije doen die vrouwen nooit zo raar! Zuchtend en al ratelend over domme Hollandse vrouwen die zo nodig mannenwerk moeten doen, klimt hij op het trapje en klaart mijn klus. Als ik in het weekend zie dat de rails toch scheef hangt, doe ik het gauw over, voor hij me maandag kan betrappen...

De keuken is na een middag texen en schoonmaken ook voor dit jaar klaar. De Jugendstil plafondschildering mag blijven. Laszlo hoefde in de keuken maar een klein randje aan te smeren en had een beetje geknoeid op het plafond. Heel voorzichtig kan ik het wegpoetsen en hoewel het op die plek iets lichter is, kan de schildering blijven. De koelkast en het elektrisch fornuis, ook in de bus meegekomen, hebben hun plek.

62

De watermonteur heeft het water geregeld en ons antieke buffet is onze voorraad en servieskast en aanrecht voorlopig. In mei komen de keukenkastjes mee uit Nederland.

Tex kopen is ook weer een uitdaging, trouwens. De man van Agnes had een goede tip. We moesten naar de chemiker in Siofok. Die was beter en goedkoper dan de Obi. We kwamen thuis met echte ouderwetse kalk, zeer ademend, dat neem ik aan. Maar om zeven lagen aan te gaan brengen vond ik te gek. Dus alles teruggebracht en bij de Obi latex gekocht. Veel betere dekking, maar als je een kleurtje wil, mag je zelf mengen. Voor de kinderen is dat goed gelukt met geel, maar met het beloofde lavendelblauw voor onze kamer liep het niet zo goed. Ik zat beteuterd met twintig liter paars te kijken. Wat nu? Verpest was het al en weggooien kon altijd nog. Dus het mengflesje geel erbij kieperen en weer roeren. Laat er nou een hele mooie beige uitkomen die prima bij de plafondschildering in de keuken kwam! Ook de muur achter ons bed kreeg die kleur omdat het mooi stond bij de roomwit met lavendelblauwe bedgordijnen. Omdat ik niet denk dat we twee keer zoveel geluk zullen hebben, besluit ik de tex voor de buitenkant uit Nederland mee te nemen. Het is niet te doen om zelf meerdere emmers gelijk van kleur te mengen. Ute komt een leuk gordijntje voor de keuken brengen, die we provisorisch op een draad voor het raam hangen. Het geeft meteen een huiselijk effect.

63

Al drie kamers hebben we terugveroverd op Laszlo. Onze slaapkamer grenst aan de woonkamer. Omdat het inmiddels oktober is, komt Laszlo terwijl het nog donker is 's morgens. Mijn systeem is dan nog niet aan actie toe, dus maak ik de voordeur die in de huiskamer zit al vroeg open als ik de hond naar buiten laat en kruip weer in bed. Om zeven uur komen Laszlo en Peter heel zachtjes binnen. “jó reggelt, Ilis” (goedemorgen) is steevast de begroeting door de dichte deur. Terwijl de mannen zich in hun werkplunje hijsen, sta ik ook op om koffie voor ze te maken. Ook in de woonkamer schiet het op. De muur waar de schoorsteen tussen onze slaapkamer en de woonkamer zat, is dichtgemetseld. Toen ik die muur afklopte verdween mijn arm ineens in de muur. Schoorsteenconstructie's in deze huizen bestaan uit een sleuf in de lemen muur met een stuclaagje erover. Het leek ons beter om een modernere manier te bedenken... Laszlo maakte hem hoofdschuddend dicht. Zo iets doms had hij nog nooit meegemaakt. Hoe dachten die Nederlanders dan het huis te verwarmen? Nou, in elk geval niet zo!

Van de scheuren die van boven naar beneden, om de paar meter en in elke muur zaten, is niets meer te zien. Ook de muur tussen badkamer en woonkamer die Laszlo bijna op zijn pet kreeg is weer “stabil” en aangesmeerd. De watermonteur komt met zijn zoon de badkamerleidingen leggen en Laszlo stort de betonnen vloeren.

64

Ook in de woonkamer, want Jan weet na de slaapkamervloer zeker dat er geen houten vloeren meer bij komen. Niet door hem in elk geval! Kruiwagen voor kruiwagen komt het beton binnen en de vloeren krijgen vorm.

Ik kan even niets doen. Heerlijk! We gaan eens de berg op bovenin onze straat. Achter de kerk komen we op een zandpad uit dat naar de landbouwgronden van ons dorp gaat. Ineens hebben we een uitzicht, ongelofelijk! Zonnebloemen zover we kijken . Welke kant we ook draaien, het blijft zonnebloemgeel. Ute zei het al:”Wie Toscane”. Nou ken ik Toscane niet, maar dat is dan ook prachtig. Een boer komt op een typische driewielige eigenbouw tractor voorbij en zwaait. De hele wandeling zien we verder geen mens en horen niets behalve de vogels. Dit is dus onthaasten! Vaak heb ik me afgevraagd waar we aan begonnen zijn en waarom, maar nu weet ik het weer: ruimte om weer te kunnen ademhalen. De pinces zien we nu van bovenaf en via Marika's pince dalen we naar de bewoonde wereld.

Toen we het huis kochten, wilden we natuurlijk wel modern sanitair hebben. Maar er was geen riolering. Geen probleem volgens Agnes: “gewoon” een tank in de grond en klaar ben je. Ook hier is de theorie eenvoudig. Ons grondstuk ligt onder aan de berg en heeft nogal hoog grondwater. Het gat voor de parasol staat bij wijze van spreke al vol water en onze waterput is altijd tot de rand gevuld. Handig voor de tuin maar niet als je een gat van vijftien kuub moet graven.

65

De tank tikken we via Gabor en Eva op de kop, de vrienden van de makelaar. Janos regelt vervoer van de ijzeren tank en de graafmachine. Als ik thuis kom nadat ik boodschappen heb gedaan, staat er een tank langs de kant van de weg en een graafmachine ernaast. Niemand te bekennen verder. Aan Laszlo heb ik deze keer ook niks want op mijn vraag barst hij in zoveel onbegrijpelijke Hongaarse zinnen los dat ik echt niets begrijp.

Dan maar de boodschappen met de kruiwagen uit de auto halen. Dat is trouwens vaste prik zolang de nieuwe oprit nog niet klaar is. De boodschappen zijn net opgeborgen als ik een paar mannen zie die met een vrachtwagen aankomen. Het blijkt dat ze problemen krijgen met de afgetakte elektriciteitskabel die boven hun werkgebied hangt als ze willen graven. De graafarm kan niet ver genoeg ingeschoven worden en kan de kabel raken. Inmiddels hebben ze naar Janos gebeld en die had het simpele idee om de tank dan maar een meter op te schuiven. Dat kon net. De tank slepen ze met de graafmachine bij de plek waar hij moet komen. Dit doen ze voor de maat. Dan beginnen de spannendste uurtjes tot nu. Rakelings gaat de bovenkant van de graafarm elke keer langs de kabel. De uitgegraven grond gaat op de vrachtwagen. Als die vol is rijdt hij weg. Ik denk nog “goh, dat ruimen ze dus ook nog op”. Dat is helaas te vroeg gejuicht. De vrachtwagen stopt en rijdt zijn achterkant het bos aan de overkant van de straat in en kiept alles eruit.

66

Ik ben even sprakeloos. Dit vindt zelfs onze ruimdenkende burgemeester niet ok. Omdat ik niet overkom bij de bestuurder, bel ik Janos. Ik vertel hem dat ik graag vrienden wil houden in het dorp en dat dit geen goede binnenkomer is! Laszlo is alweer de redder in de nood. Hij stelt voor de grond op ons terrein te gooien. Dat loopt nog iets af en kan zo gelijk geëgaliseerd worden. Geweldig! Een probleempje: de vrachtwagen past niet tussen de put en de keukenuitbouw door. Voordat de bestuurder dat ook vindt ben ik jaren ouder geworden. Laszlo heeft alweer een idee. De vrachtwagen aan de ene kant van het hek en de graafmachine schept het uit de wagen op de plek. Wow. Dat is goed denkwerk. De machine begint en de arm gaat beurtelings rakelings langs de nieuwe putz op de keuken, de waterput of de vouwwagen van vijfduizend euro. Gelukkig begint het ook nog te regenen. Wat kan er nog gebeuren? Nou, het volgende probleem is dat het uitgegraven stuk volloopt met water. De jongens die in het drie meter diepe gat staan om de kanten af te maken staan al snel tot hun schenen in het water. Uiteindelijk ligt de tank in het gat. Het is vrijdag en al donker als de mannen met een flinke fooi vertrekken. Wat een rotdag, maar de tank is op zijn plek en maandag maakt Laszlo de betonnen deksel erop en kan het sanitair aangesloten worden. Ik drink een wijntje op de goede afloop, nadat we voor de laatste keer gedouched hebben in de badkamer van Gabor en Eva. Maandag kan ik in bad! Tevreden met de wereld slaap ik in.

67

De volgende morgen slapen we eerst eens uit. Geen werklui vandaag. Het is weer droog en we gaan lekker buiten ontbijten. Als de koffie gezet is en het brood in de oven opgefluft is, ga ik de kinderen wekken. “Opstaan, het is mooi weer, kijk maar”en ik doe de gordijnen open. Van schrik doe ik ze meteen weer dicht. Langzaam doe ik ze een stukje open. Ik had het toch goed gezien, ik sta oog in oog met de tank. De tank drijft op het grondwater dat in een nacht het gat waar hij in ligt tot bovenaan gevuld heeft. Als het tegen zit kan je twee dingen doen: huilen of toch de humor proberen te zien. Met een dobberende tank in de voortuin is het niet zo moeilijk om in lachen uit te barsten. Laszlo is er bovendien maandag pas, dus totdat hij in paniek raakt hoef ik dat nog niet te doen. Het is grappig dat ik totaal op hem ben gaan vertrouwen. Hij is eigenlijk metselaar, maar weet eigenlijk voor alles een oplossing. Toen Jan net weg was, ging het best stroef tussen ons. Hij was duidelijk niet gewend aan vrouwen die mannenwerk deden. Als er iets besloten moest worden, moest ik Jan maar even sms en. Dat deed ik dus niet en dat vond hij niet leuk. In mijn beste Hongaars zei ik dat het ook mijn Haz (huis) was en dat ik best wist waar ik de muur van de badkamer wilde hebben. Hij heeft zich er bij neergelegd maar niet van harte.

68

Dat Laszlo toch zijn mening bijgesteld had bleek toen hij bijna klaar was. Ik stond vanwege mijn hoogtevrees redelijk onhandig de dakpannen van het varkenskotje te halen. Op mijn knieën zat ik op het gammele zoldertje. Met een beetje rekken kon ik er net bij. Alleen de nokvorst was iets te hoog. En daarvan kreeg ik er dus een op mijn schouder. Toch ging ik nog verder want anders wordt je toch maar stijf. Stug en eigenwijs door maar weer. Laszlo kon het niet meer aanzien. Hij kwam erbij en Ilis moest naar beneden komen. In zijn pauze klom hij op de schuur en gaf de resterende dakpannen in rap tempo aan. Vervolgens sloeg hij de panlatten eraf en bleven alleen nog wat muurtjes over voor mij. Maar dat kon ik vanaf de grond doen. Toen hij ook weer met beide benen op de grond stond zei hij dat Jan zijn handjes wel dicht mocht knijpen met mij. Als hij zelf niet getrouwd was zag hij mij wel zitten. In Hongarije doen de vrouwen niet zoals ik. Die doen het huishouden en de tuin, maar bouwvakken staat niet op hun lijstje. Wat een geweldig compliment, juist van deze man! 's avonds meteen Jan een sms gestuurd...

Maandag komt eerst de watermonteur aan. De arme man raakt de kluts meteen kwijt als hij de tank ziet. Met beide armen in de lucht roept hij, “catastrofe!”Net als ik ook denk dat we een onoplosbaar probleem hebben komt Laszlo er ook aan. Die ziet het niet zo somber in.”Nem problem.

69

We nemen de pomp van Jan(alle gereedschap is voor Laszlo:”van Jan”) en pompen het gat leeg en de tank vol. De wet van die vaten, weet je wel. En dan zakt de tank weer waar hij hoort. Beton erop, grond erover en klaar is Kees” Wat een man! Het werkt. Het sanitair komt op zijn plaats en de afvoerbuis komt aan de tank. Dat regelen de mannen als ik even weg ben. Ik heb geen idee van de snelheid waarmee deze kanjers het sanitair kunnen plaatsen. Als ik terug kom staan Laszlo en de watermonteur me op te wachten. “Surprise voor Ilis! Tada!” en trots tonen ze de badkamer met op het aangesloten bad het flesje badschuim dat ik al gekocht had. Een handdoek hebben ze ook ergens vandaan gehaald en over de rand gehangen. Ik ben helemaal sprakeloos en de tranen lopen over mijn wangen. Die twee hebben het zo goed begrepen. De badkamer was het grootste obstakel en ondanks alle tegenslag hebben we hem nu klaar. Al zie ik door mijn tranen dat het bad eigenlijk met het hoofdeinde bij de muur had gemoeten, ik ben zo blij dat het me geen bal uitmaakt. En ik lig geheel volgens planning die avond heerlijk in bad. De tegels komen in mei op de muur. Aangezien ik het zonder tegels wel heel grijs vind als ik in bad lig, tex ik de badkamer met de overgebleven restjes. Het ziet er echt gezellig uit. Er komt nog een leuke antislip mat op de betonvloer en we baden in weelde!

70

71

Hoofdstuk 7

De woonkamer is ook getexed en ook daar komen in mei tegels op de vloer. Laszlo heeft het appartement ook af. De rookoven is een slaapkamer geworden. Het voorstuk ervan heeft nieuwe muren en is een ruime badkamer met toilet geworden. Doordat we een eind in oktober zitten droogt de putz niet zo hard als in het huis. We besluiten dan ook alle texwerk tot het voorjaar uit te stellen. Alle buitenkozijnen zijn al klaar. Daar zat echt geen verf meer op en het leek ons goed die gauw een bescherming te geven. Als ik met de keukendeur bezig ben, komt mijn buurvrouw aan. Ze heeft een briefje waar in het Duits een uitnodiging opstaat. We worden om een uur bij mensen verwacht voor een winterbruiloft. Dat is een half uur vanaf nu. Ik zit onder de verf en de kinderen onder de blubber. Ik vraag of we met de auto moeten. Nee, ze wijst omhoog de straat in. Ik wijs op mijn haar en zeg dat ik in de furdo moet. Dat is de douche in het Hongaars. Als een speer ga ik douchen en de kinderen ook. Ik voel dat dit belangrijk is om contact te maken. Veel tijd heb ik nog niet gehad om sociaal te zijn. Op tijd sta ik buiten en wandel met buurvrouw Aranka naar boven. Bijna bovenin de straat gaan we een huis binnen. Nou, eigenlijk worden we meer getrokken. Langzamerhand wordt ons duidelijk dat we eregasten zijn op een winterfeest. Dit is een bruiloft ter ere van het binnenhalen van de druivenoogst. Elk jaar is er een ander meisje aan de beurt en het is een enorme eer.

72

Waarom wij hier te gast zijn blijft me tot nu toe onduidelijk . In latere jaren blijkt dat het in elk geval bijzonder was als nieuwkomers eregasten te zijn. We moeten koekjes eten en worden meegesleept naar de slaapkamer van de winterbruid. Daar wordt een jong meisje door buurvrouwen en tantes aangekleed in de klederdracht. Ze heeft een witte bloes met pofmouwen en een witte wijduitstaande onderrok aan daar komt een prachtige rode rok over en een geborduurd gilet. Over de rode rok komt een prachtige kanten schort. Deze techniek van kant maken wordt nog steeds gebruikt in Hongarije. Deze schort is echter antiek en gevonden in ons huis toen de dochters het huis leeg maakten. Op haar hoofd komt een kapje en dan is ze klaar. Zoon Robbert gaat gauw bij de mannen kijken, hij voelt zich niet thuis bij al die vrouwen. Anne wordt ook geroepen. Ze mogen een ererondje met de koets maken. Anne straalt, als paardengek is ze hier in haar element.

Dan gaat de koets op pad om de bruidegom te halen. Ondertussen heeft het hele dorp zich voor het huis verzameld. Veel mensen zijn in klederdracht en komen met tractors met platte wagens erachter in alle soorten en maten. De boerenkapel komt op een kar waar ze op stoelen op zitten. Ze stellen zich op bij de oprit en spelen muziek die aan de Tiroler volksmuziek doet denken. De bruidegom komt aan en geeft de bruid het bruidsboeket. Dan walsen ze op de oprit hun eerste dans van die dag. De oma, moeder en tante's pinken een traantje weg.

73

De koets vertrekt gevolgd door de tractors en de muziekkar en gaan het hele dorp door. Wij lopen met Aranka naar het Kulturhaz, het dorpshuis, waar het feest verdergaat. De stoet komt na een tijdje ook aan en de dorpsomroeper begint een lange rol voor te lezen. Hierop staan alle grappige voorvallen van het afgelopen jaar. Jammer dat we er nog niets van begrijpen. We worden in het Kulturhaz door Aranka vooraan gezet. Alle jeugd in het dorp zit bij het volksdansen. Ze geven een voorstelling met zoveel enthousiasme, dat ik er ontroerd van ben. In Nederland is volksdansen iets voor oude mensen. Bij het idee alleen al zou menig puber in een deuk liggen. Als je hier uitgekozen wordt om winterbruid te zijn, is dat een grote eer. Het is ook een soort generale repetitie voor je echte bruiloft. Alles op deze dag is een kopie van een normaal huwelijk. Alleen het boterbriefje ontbreekt. Na het optreden gaat iedereen naar huis voor de avondmaaltijd.

Maar 's avonds is er bal! Om acht uur begint de muziek te spelen. Het zijn dezelfde muzikanten als vanmiddag. Heel het dorp is er. Iedereen danst met iedereen. Als ik aan een van mijn danspartners vraag hoe laat het eigenlijk is, blijkt het 4 uur te zijn. In geen jaren is het op een feest zo laat geworden...

Anne en Robbert zijn helemaal opgenomen in het dorpsleven. Ze worden door de dorpskinderen overal bij gevraagd en hebben voor het eerst in hun leven het gevoel dat ze erbij horen.

74

In Nederland waren er nogal eens strubbelingen als ze buiten speelden. Meestal waren ze zo weer thuis omdat ze uitgescholden of geslagen waren. Nu zie ik ze de hele dag niet. Of ze komen met een stel in ons opbouwzwembad plonzen. Ze praten met zijn allen een heel nieuw taaltje. Het Hongaars-Duits-Engels en Nederlandse mixje is komisch om te horen. Als ze afscheid nemen hoor ik “hou je wa” Brabantsplat met een Hongaars accent. Had Anne ze geleerd. Ook bij de volwassenen kan Anne wel een potje breken. Dat is waarschijnlijk mede te danken aan haar spontane hulp bij de oogst. Toen Anne hoorde dat Marika zo'n last van haar rug had, ging ze meteen met de kruiwagen de wijnberg op om de walnotenoogst voor haar binnen te halen. Marika verkoopt de gepelde noten om een beetje extra geld te hebben om de winter goed door te komen. Door haar rug kon ze de oogst niet binnen halen en dreigde die te verrotten. Op de terugweg trof Anne een nog ouder vrouwtje die aan het noten rapen was. Ze zette de kruiwagen neer en raapte met het vrouwtje samen haar tassen ook vol. Het mensje vroeg wie ze was en waar ze woonde. “In het Hollandhaz” zei ze. We waren de enige Nederlanders immers, dus noemden ze ons huis zo in het dorp. De volgende dag kwam er een oud gebogen vrouwtje het pad op. Ze was in het zwart gekleed en leunde zwaar op haar stok. Ze droeg een zware tas met prachtig glimmende appels. Of Anne er was, vroeg ze.

75

Ik had het vrouwtje nooit eerder gezien, maar het tafereeltje deed me even aan Sneeuwwitje denken...Maar de tas appels was voor Anne's hulp bij het rapen. Zo bouwde Anne zonder het erom te doen veel goodwill op.

Jan komt terug en zijn oren doen pijn van alle verhalen. De kinderen vertellen over hun woorden struikelend, over hun avonturen. We hebben elkaar heel erg gemist, maar het is gebleken dat het kan. Zes weken zijn wel te lang. In het vervolg willen we echt niet langer dan vier weken zonder elkaar zijn. En dat gaat goed. Er zit ook een goede kant aan: van de zappende tv junks die we waren geworden, hebben we nu weer voor jaren gesprekstof! Nog weken nadat we weer samen zijn, schiet ons weer iets te binnen wat de ander nog niet weet. Met een glas wijn en de kaarsjes op tafel is de oude gezelligheid weer terug. De tv wordt totaal niet gemist!

76

77

Hoofdstuk 8

Inmiddels heeft Anne op haar wandelingen in het dorp ook Ferry ontmoet. Niet hij, maar zijn acht jaar oude paard oefent een enorme aantrekkingskracht op haar uit. Deze man is van Schwabische ouders, maar heeft het Duits geheel verleerd. In de communistische tijd was het Duits spreken zo ongeveer verboden. Bovendien heeft hij een vrouw die het ook niet spreekt. Door zijn kennismaking met Anne kan hij zijn Duits ophalen. En zo begint een bijzondere vriendschap tussen een meisje van elf, een paard en zijn baasje. Het paard Raiko, is geen rijpaard, maar wordt alleen ingespannen gebruikt. Op een dag komt Anne met rode wangen en stralende ogen binnenrennen. “Mam, ik heb op Raiko gezeten en het was vet gaaf!” Ferry moest naar het land en had Anne op het paard voor de kar gezet. Hoewel hij het niet gewend was, liet het paard het gewoon toe. Daar aangekomen spande Ferry het paard uit en mocht ze het proberen. Het paard ging meteen in volle galop van zijn vrijheid genieten. Alleen zat Anne nog op zijn rug. Toch bleef ze er keurig opzitten, al had ze geen teugels en zadel. Toen ze Raiko naar Ferry stuurde en vroeg of Raiko dat wel vaker zo deed, zei Ferry doodleuk:”Dat doet hij altijd als ik hem uit span, ik wilde wel eens zien of je echt goed rijden kon.”Vanaf die dag gaat ze dagelijks naar de boerderij van Ferry en Marika.( Ja, het halve dorp bestaat uit Marika's.) Als Ferry met Raiko werkt is Anne van de partij. Al gauw mag ze ook na het werk op Raiko zitten.

78

Met zelf samengestelde beugels en teugels en zonder zadel. Eerst een klein stukje op het grondstuk van Ferry, maar al gauw galoperend door de velden om ons dorp. De vrouw van Ferry vindt het allemaal doodeng. Ferry lacht haar uit om haar zorgen. Omdat Marika niets van het paard moet hebben, begrijpt ze ook niets van Anne en Ferry's gezamenlijke liefde voor het paard. Op een dag horen we van Ferry dat zijn vrouw in het ziekenhuis ligt wegens een probleem met een vernauwde ader. Na een paar dagen ga ik eens kijken bij Anne's vorderingen met Raiko. Marika's mooie geraniums op de veranda hangen helemaal slap. “Die moet je beter verzorgen, Ferry, anders is Marika niet blij als ze thuiskomt” zeg ik. Maar Ferry heeft het zo druk, dat hij ze niet verzorgen kan, zegt hij. Anne biedt aan ze te verzorgen voor Marika. Iedere dag gaat ze Ferry even helpen met de bloemen, de koe en natuurlijk met Raiko. Omdat Ferry de enige koe van het dorp heeft, komt iedereen melk bij hem kopen. Je neemt een lege fles mee die voor honderd forint (40 eurocent) gevuld wordt met melk zo uit de koe.

Op een dag komt Ferry vragen of Anne als hij bij Marika op bezoek gaat, de melk wil verkopen. We vinden dat wel een hele verantwoordelijkheid maar stemmen toe. Als we na een uurtje even checken hoe het gaat, zien we dat onze elf jaar oude dochter als een volleerde boerin de melk verkoopt. Vervuld van trots wandelen we naar huis.

79

Als Marika thuis is, komt Anne met een gek verhaal thuis. Marika doet zo boos en ze had haar wegeduwd terwijl Ferry had gezegd dat ze de koe mocht melken. We besluiten maar eens met Ferry te praten. Samen met Anne ga ik hem opzoeken bij de pince. Het is verder weg dan ik had verwacht en kom in de schemering aan. Ik val met de deur in huis en vraag hem wat er aan de hand is. Marika en hij hebben ruzie over Anne. Volgens Ferry is zij bang dat er wat gebeurt als Anne op Raiko rijdt en dat hij dan verantwoordelijk is. Dat hij politie op zijn dak krijgt. Ik zeg hem meteen dat wij hem natuurlijk niet verantwoordelijk houden als Anne van het paard valt. Dat ze al jaren rijdt en dat ze in de manege ook kan vallen, dat is het risico van paardrijden nu eenmaal. Maar dat wij in geen geval willen dat zij ruzie hebben over onze dochter. En dat dus het rijden, tot Marika er vrede mee heeft, is afgelopen. Ferry brengt ons na dit gesprek naar huis met paard en wagen.

Een paar dagen later stopt Ferry met Raiko voor de kar bij ons huis. Jan gaat er naar toe. Ferry vraagt of de kinderen mee mogen naar de pince. We vragen of Marika dat wel ok vindt. Alles is weer helemaal prima en de kinderen mogen heus mee, volgens Ferry. Juichend gaan de kinderen op de kar en vrolijk zwaaien we ze na.

Nauwelijks een uur later komen ze aangerend, helemaal overstuur. Met horten en stoten doen ze hun verhaal. Ze waren Ferry aan het helpen op de pince, toen Marika er met een vriendin aan kwam.

80

Ze schreeuwde zwaaiend met haar wandelstok tegen de kinderen. Die verstonden haar niet en waren zo geschrokken dat ze in een run naar huis waren gerend. We snapten er niets van. Het leek ons gezien het verhaal van Anne geen goed idee er achteraan te gaan, bovendien waren we woedend dat iemand het in zijn hoofd haalt twee onschuldige kinderen met een stok te bedreigen.

We besluiten te wachten tot Ferry van de wijnberg terug zou keren. Dat gebeurt die dag niet. En de volgende ook niet.

Op de derde dag stopt Raiko voor ons huis. Een ongeschoren en ongewassen Ferry staat voor onze neus. Hij komt ons vertellen wat er gebeurd is. Hij dacht dat Marika het niet in de gaten zou hebben als hij Anne op de pince zou laten rijden. Het was immers zo jammer dat Raiko niet meer getraind werd nu. Maar hij had buiten de tamtam van onze kleine gemeenschap gerekend. Heel dom! Hoewel Marika geen rijbewijs had, stapte ze in de auto van Ferry en scheurde de wijnberg op. De rest is bekend. Ferry was zo boos dat ze de kinderen bedreigd had met haar stok, dat hij al drie dagen niet naar huis was gegaan. Hij wil dat ze aan de kinderen excuses aanbiedt. We zijn perplex. Hoe zijn we hierin verzeild geraakt. In geen geval moet dit langer duren . We proberen Ferry ervan te overtuigen naar huis te gaan. Dat dit absoluut niet goed is. Je moet praten en niet afdwingen. Terwijl we zo op hem in aan het praten zijn, heeft de tamtam weer doeltreffend gewerkt. Marika komt aanlopen, woest.

81

Vanaf de overkant van de straat loopt ze te schreeuwen en buiten zichzelf van woede met dezelfde stok te zwaaien. We raden Ferry aan naar haar toe te gaan en met haar te praten. Het is net een klucht waar we in zitten. Vanaf onze tuin volgen we op veilige afstand de gang van zaken. Het is een slecht advies. Hoewel het tenminste niet meer via ons gaat, is de ruzie overal te horen. Gelukkig zijn onze enige buren niet thuis! Het loopt zo uit de hand dat Marika Ferry met de stok slaat, en hij terugslaat met zijn longeerzweep. Hij springt op de wagen en racet weg. Tot zondag blijft hij op de pince, zonder geld om eten te kopen en water voor het paard haalt hij bij vrienden in het dorp. Dan ligt wel zijn pince er spik en span bij en is alle werk er klaar. Dan gaat hij toch maar naar huis, maar ze blijven vijandig tegen elkaar.

Jan moet weer naar Nederland om geld te verdienen en ik lig nachten wakker. Wat is hier aan de hand? Dit gaat toch niet over iets onbenulligs als paardrijden? Ik vraag “onze” Marika van het eerste uur om raad. Eindelijk krijg ik alles te horen. Toen Marika uit het ziekenhuis kwam en weer zelf melk ging verkopen, kreeg ze te maken met laaghartige dorpsroddel. Wat moest een jong meisje elke dag op de boerderij? En die blonde Hollandse moeder van haar kwam ook geregeld langs... Dat ik af en toe, nota bene samen met Jan, een warme maaltijd naar Ferry bracht als zijnde burenhulp, was dus gezien. Alleen waren er andere conclusies aan verbonden.

82

Nou had dat niets met ons te maken, maar met Ferry's verleden. Waarvan wij uiteraard niets wisten. Dertig jaar geleden had hij een verhouding met een(ook dat nog!) zigeunermeisje gehad. En een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken... Het feit dat wij niets in de gaten hadden, bewijst wel hoe onschuldig en goed gemeend onze vriendschap is. Maar hoe moet ik Marika in Gods naam duidelijk maken dat hij in dit geval zuiver op de graat is? Onze Marika wil ik er in geen geval bij betrekken. Ferry zelf wil ik al helemaal niet laten tolken. En mijn Hongaars is goed genoeg om boodschappen te doen, maar niet voor emotionele gesprekken.

Ondertussen gaat het leven gewoon door. Als Ferry alleen voorbij komt op weg naar de pince, vliegt Anne naar haar Raiko om hem te knuffelen. Als Marika erbij zit niet. Het doet me veel verdriet om Anne zo ongelukkig te zien, ze houdt te veel van het paard. Ook Ferry blijft er ongelukkig uitzien. Hij krijgt zelfs een maagbloeding waarvoor hij een tijdje opgenomen wordt. “Zenuwen”, zegt de dokter...

Omdat wij onszelf niets te verwijten hebben, zwaaien we gewoon en blijven goedendag zeggen. Op een dag stopt Ferry ondanks dat Marika op de kar zit. Anne komt net met verse appelstrudel naar buiten en biedt beiden een stukje aan. Typisch een Anne-actie. Of het daardoor komt weet ik nu nog niet, maar Marika's houding verandert. Ze nodigt ons uit eieren te komen halen. Omdat ik hier een kans zie voor Anne en Raiko ga ik erop in.

83

Als we bij het huis komen worden we vriendelijk onthaald. Ik ben in de war, dit kan ik niet plaatsen. De wijnglazen komen op tafel en Ferry kijkt zo blij als een kind met een nieuwe fiets. Ferry moet de mest nog wegrijden en hij vraagt of Anne op Raiko mee mag. Vlug zeg ik dat ze het eerst aan Marika moet vragen. Tot mijn verbazing vindt ze het goed. Als we alleen zijn begint ze te praten. Ze zegt dat ze nooit de kinderen wilde bedreigen met de stok, maar dat ze Ferry het liefst helemaal tot moes wilde slaan daar op de wijnberg. Dit is mijn kans erop in te gaan. Voorzichtig zeg ik dat ik haar begrijp. Dat ik weet wat er dertig jaar geleden gebeurd is. En dat het voor haar heel moeilijk moet zijn geweest om van sommige dorpsgenoten te horen dat dat vast weer gebeurd was toen zij in het ziekenhuis lag. Maar dat wij alleen maar vrienden zijn. Anne en Ferry door hun liefde voor het paard een bijzondere band hebben. Niemand in hun familie houdt van het paard. Zijn zoons vinden pa ouderwets, dat hij nog met een knol werkt en de kleinkinderen zijn er bang voor. In Anne heeft hij een bondgenoot. Marika knikt. “Ja, Anne houdt van Raiko zoals ik van borduren.” Wat een helder inzicht! Ik zeg: “Als heel het dorp slecht spreekt van Ferry, is het moeilijk het niet te geloven. Maar nu is hij niet een slecht mens. Hij is een goede vriend voor ons gezin. Ook voor Jan” Ondanks deze gebrekkige tekst snapt ze me. Als Ferry en Anne erbij komen is de lucht volledig geklaard en begint er een vriendschap die ons allemaal heel dierbaar is.

84

85

86

Hoofdstuk 9

De brave bus is met Jan naar huis gegaan. Na een "vakantie" in Nederland besluit ik om de bus nog een keer mee te nemen. We hebben nog zoveel spullen dat we hem makkelijk vol krijgen en wel twee keer ook! Dat houdt wel in dat ik alleen met twee kinderen en een hond dat hele stuk ga rijden in die oude bus. Vrienden en familie verklaren me ronduit voor gek en zijn erg bezorgd. Met bravoure zeg ik me natuurlijk helemaal geen zorgen te maken. Of hij nou hier in het dorp de boodschappen haalt of mee gaat op een lange tocht, hij rijdt . of niet. Gewoon doen dus!

Als de dag van vertrek er is en ik om vijf uur 's morgens vertrek, ben ik misselijk. De eerste uren rijden we van wc naar wc. In mijn onderbewustzijn heb ik me dus toch drukker gemaakt dan ik dacht. Als de bus al uren braaf over de weg tuft, krijg ik er vertrouwen in en gaat het weer goed met me. We gaan alle grenzen zonder problemen over. Jan had daar nogal zorgen over. Ik had de bus vol met stekjes en een joekel van een blauwe regen gestopt, ervan overtuigd dat ze in Hongarije niet zo'n tuinplantencollectie hebben als in Nederland. Alleen mag je die niet zo meenemen. Jan heeft visioenen van mij in het gevang en twee huilende kinderen op een koud grensstation. De opluchting in Nederland is groot als ze horen dat we rond half tien in de avond veilig aangekomen zijn. Met de bus heb ik er wel veel langer over gedaan dan met de gewone auto, maar ik heb wel weer de halve huisraad mee!

87

Het is gelukkig heel mooi weer en we kunnen meteen buiten ontbijten. Het halve dorp komt ons begroeten alsof we jaren zijn weggeweest. Ik voel me als de spreekwoordelijke verloren zoon.

Omdat het voor onze komst flink geregend heeft, ga ik de bus met de wielen op de betonnen rand voor het huis te zetten. Zo hou ik hopelijk grip en kan ik na het uitladen de bus weer op de weg krijgen. Gezien de buitenmaten van de bus is dat best een spannende onderneming. Ik moet in een ruk zonder stoppen over het smalle brugje en door het hek op de rand belanden anders zakt ie geheid tot zijn assen in de blub. Alles aan de kant en karren maar. De band staat aan een kant op de rand en alleen de bumper is een beetje te dicht langs de verandamuur gegaan. Nou was het mooie er al een poos af, dus daar kan ik echt niet mee zitten. We beginnen met uitpakken. Al gauw zien alle kamers eruit alsof er een bom is ontploft. De kinderen helpen enthousiast mee en gooien beddengoed en keukengerei op elk vrij plekje. De rieten stoelen staan met de eetkamerstoelen gebroederlijk naast elkaar op de veranda. In de keuken stapelen dozen met voorraad Nederlandse koffie en andere "onmisbare" levensmiddelen zich op. Tijdens het hoogtepunt van deze vrolijke chaos komt de buurman een kijkje nemen. Hij zegt dat hij me met de zware stukken komt helpen. Wat een schat! Samen sjouwen we de loodzware bedbank en de keukenkastjespakketten met bladen en de garderobe kasten op hun plek.

88

We drinken samen een biertje en dan gaat hij weer aan zijn eigen werk. Als ik hem nodig heb moet ik maar roepen. Echte burenhulp!

Die week ben ik druk met Ikeapakketten tot kasten om te toveren. Eerst alle kledingkasten, zodat alle weekendtassen weg kunnen. Dan de keukenkastjes voor het huis. De loodgieter komt alles aansluiten en heeft de kastjes dus nodig. Ik heb, mede door Youp van het Hek's conference, de nodige bedenkingen bij Ikea. Maar ondanks mijn gebrek aan ervaring lukt het heel best. De beschrijvingen zijn voor een kleuter nog te begrijpen. De geinige tekeningen helpen natuurlijk ook. Ute helpt vlijtig mee met knutselen. We zingen vrolijk mee met de Cubaanse Buena Vista Club en maken zelfs een dansje tussendoor. We durven er zelfs een wijntje bij te drinken. En geloof het of niet, zelfs de uit vele plankjes bestaande "mandjes" salontafel zit in een keer goed in elkaar! In twee dagen is alles klaar.

Marika weet een "beslist goedkopere" metselaar dan Laszlo, om te komen tegelen.

Hij komt uit het dorp, dus dat moet veel schelen omdat hij geen reiskosten heeft.

Op een middag komt hij prijsopgave doen. Het is een oudere man die op dit vroege middaguur al behoorlijk naar bier ruikt. Daar ben ik al voor gewaarschuwd, dat ze in Hongarije bij wijze van spreken al ontbijten met alcohol. Van Laszlo ben ik dat alleen niet gewend. 1-0 voor Laszlo dus. Ik kan als vrouw alleen niet met dronken bouwvakkers werken.

89

Afgezien van de ongelukken die gemakkelijk gebeuren met een glas op, ben je als vrouw minder opgewassen tegen agressie en schuine dronkenmanspraat.

De man bekijkt alles en is enorm negatief. Laszlo heeft slecht gewerkt;het beton is scheef de putzlaag is slecht en de vloeren te hoog. Tot overmaat van ramp heb ik de badkamer getexed en plakken daardoor volgens hem de tegels niet meer. Die tex moet en zal eraf anders is het zeker dat ze eraf komen. Hij begint het dezelfde avond met zijn zoons eraf te halen. Het lukt voor geen meter. Ja, goede tex hoor! Eigenlijk kan ik nu dus niet meer van hem af, terwijl de man me steeds meer tegenstaat. De volgende dag gaat hij mee om tegels en lijm te kopen. Langzaam wordt ik zelf meegezogen in de depressie waar deze man duidelijk aan lijdt. Ik begin aan alles te twijfelen. Heeft Laszlo echt slecht werk geleverd of is hier sprake van jalousie? Toen we hier kwamen hadden we snel mensen nodig om te verbouwen. We zaten laat in de zomer en moesten voor de eerste nachtvorst onder dak zijn. De Nederlandse campingbaas had ons beloofd in ons dorp naar werklui te zoeken, maar hij moest onverwacht naar Nederland. Omdat we geen woord Hongaars spraken, hebben we via Agnes, Laszlo ontmoet. Natuurlijk kun je beter mensen uit het dorp werk gunnen, maar bij ons ging het door de tijdsdruk niet. Dit was onze kans het goed te maken, maar tegen welke prijs? Tot nu toe zag ik zelfs bij zo'n lastig probleem als de tank altijd de zonzijde. Maar nu ben ik door

90

een getexed muurtje helemaal van slag!Ik slaap er beroerd van, zo zit die man me dwars.

De volgende dag staat volkomen onverwacht Laszlo op de stoep. "Jo reggelt Ilis" roept hij vrolijk als altijd. Hij komt voor garantie werkzaamheden! Hij had al gedacht dat er in de winter wat putz kapot zou vriezen, omdat het laatste stuk een beetje te laat in oktober gedaan was en dus niet droog was voor de eerste vorst. Ik kan de man wel zoenen! Hij heeft dus geen slecht werk gemaakt of me laten zitten. Door de spanning van de laatste dagen, lopen de tranen over mijn wangen. Geschrokken vraagt Laszlo wat er is. In mijn gebrekkig Hongaars vertel ik dat "men"in het dorp slecht over zijn werk praat en van de hopeloze texmuren in de badkamer en de ellendige scheve betonvloeren. Laszlo's mond vertrekt in een rechte streep en ik zie hem voor het eerst boos. "zo, vinden ze dat!Nem problem, Ilis ik maak alles in orde. Dit weekend kom ik tegelen en over die tex hoef je ook niet in te zitten. Niet huilen, Laszlo lost alles op" Hoe blij ik ook ben, ik moet die ander nog elegant kwijt raken. Na wederom een slapeloze nacht weet ik de oplossing. Als de goede man weer een poging komt doen om de tex van de muur te krijgen sla ik toe. Als hij weer een tirade afsteekt over Laszlo's kaaiwerk zeg ik vriendelijk dat ik het heel erg vind dat hij opdraait voor het slechte werk van een ander. Als straks het hele dorp komt kijken denken ze vast dat hij slecht werk heeft gemaakt. Hij trekt bij de gedachte alleen wit weg. Eigenlijk moet degene die het probleem

91

heeft veroorzaakt het ook maar oplossen, opper ik . Dat vindt hij een wereldidee! Met een beetje drinkgeld voor zijn moeite kan ik achter een tevreden, opgeluchte man de deur sluiten. Ik slaap weer prima die nacht!

92

93

Hoofdstuk 10

We gaan vaak kijken bij Ferry en Marika als Anne paardrijdt. Robbert vindt het erf en de hooizolder daar een waar paradijs. Vooral de kippen oefenen op hem een grote aantrekkingskracht uit. Waar je kippen ziet lopen is Robbert te vinden. Het duurt nooit lang voor hij weer helemaal blij aan komt lopen met een voddig kipje in zijn armen. Marika noemt hem al gauw de “cirkeminister” (de kippenbaas). En zo kan het gebeuren dat Ferry Robbert een doos komt brengen. Voordat ik ook maar iets kan zeggen, heeft Robbert juichend zijn “cadeau” uitgepakt. Een klein geel pluisje van een week oud komt te voorschijn. Moeder gaat natuurlijk mega voor de bijl! Alle bezwaren verdwijnen als sneeuw voor de zon. Geen kippenhok? Ach, dat valt te bouwen. Dat duurt even? Nou, dan slaapt hij maar in een curverbox met ons ovenrooster erop binnen. Inderdaad, ik ben nog gekker dan Robbert. We noemen hem of haar Kicsi (klein). Omdat we er maar een hebben is het diertje helemaal op ons gericht. Ik wil er best nog meer maar pas als we een hok hebben. Kicsi loopt overal achter Robbert aan, ziet hem als zijn moeder. Het is een grappig gezicht, de grote stoere Rob achtervolgt door een zes centimeter hoog kuikentje. 's Nachts slaapt het naast zijn bed en 's morgens zijn ze al vroeg samen op jacht naar sappige wormen. Trouw stopt hij het beestje elke avond in een holletje van hooi, zodat het warm de nacht door komt.

94

Ondanks voorspellingen van onze Marika dat het kuiken dood gaat in zijn uppie, groeit 'ie als kool. Als ik koffiedrink op de veranda, zit Kicsi op mijn schouder als een papagaai. Ook drinkt ze graag een slokje wijn mee. Coq au vin, van binnen uit gemarineerd!

De dorpsbewoners hebben nog nooit zoiets mafs meegemaakt. Dat de hond in huis slaapt op zijn eigen matras was al een openbaring, maar dit is te gek. Wie had ooit gedacht dat een kip zo leuk zou zijn. Als we na het eten nog even natafelen, klimt Kicsi op schoot. Op mijn bord ligt nog een restje spaghetti. Opeens komt er een klein kippenkoppie boven de tafelrand uit en pikt vliegensvlug een sliertje van het bord. Vervolgens eet hij het met smaak op mijn schoot op en pakt gauw weer een nieuwe. Het steeds opduikende en verdwijnende kopje werkt enorm op de lachspieren. Dan stapt hij op de tafel om ook nog wat wijn te drinken. Nu we toch een gast hebben moet er ook maar een dessert bij. Ook de vruchtenyoghurt gaat er nog in. Als deze kip ooit eieren gaat leggen mogen ze wel van goud zijn!

De dag van het dorpsfeest breekt aan. Er is een wedstrijd pörkölt koken in het bos. Overal staan standjes met driepoten waar de kookketels aan hangen. Iedereen maakt zijn eigen familierecept. Dit jaar moet het kippenpörkölt worden. De buurvrouw doet ook mee. Als de proefbordjes bij de jury zijn kunnen de dorpsbewoners de rest proeven. Overal staan lange tafels tussen de bomen en het is compleet feest.

95

Als we klaar staan om erheen te gaan, komen de kinderen aanlopen met een grote doos. “Mam, je zal wel niet blij zijn, maar het is een geschenk en dat kun je niet weigeren.” roept Anne al van ver. Op de doos staat te lezen:”Es isst ein geschenk fur Anne von Hans!” Wie is Hans nou weer? Anne heeft op haar tochten door het dorp al veel mensen leren kennen maar deze naam zegt haar ook niets. De man die de doos gaf kent ze niet. Dat is ook wat! Uit de doos klinkt luid gepiep. Als we kijken zitten er wel tien babygansjes in. Ik word niet goed! Eerst overvallen ze me met een kuiken, waar inmiddels een kippenhok voor gebouwd is, nu dit weer. En ze kunnen niet bij elkaar. “Nee Anne dit is te gek. We gaan die man zoeken en ze teruggeven. Al moet ik het hele dorp uitkammen!” Gelukkig vinden we hem snel. Eindelijk snap ik ook hoe het in elkaar steekt. Hans is de vader van onze buurvrouw. Anne was op bezoek geweest met onze Kicsi en had de buuv ook verteld dat gansjes nog schattiger waren. Die had ze pas bij Ute gezien, die er twee op de markt gekocht had. De buurvrouw dacht meteen aan de ganzen van haar vader en besloot de kinderen een mooi cadeau te geven...

Ze snappen na mijn uitleg wel dat ik echt een huisvestingsprobleem heb. Bovendien gaan we over een paar weken op vakantie naar Nederland. De moeder van Aranka loopt mee om de doos op te halen. Als we bij ons huis zijn, zitten de kinderen met alle gansjes op schoot. Natuurlijk met smekende ogen en bijbehorende tranen.

96

Nou ken ik die trucjes al, maar Aranka's moeder niet... Er gaan dus maar acht gansjes mee terug!

In dierenhotel “Den soete inval” is het een dolle boel. Kicsi is de koningin. Van haar onderdanen moet ze niets hebben. Ze gaat arrogant haar eigen weg. (we weten nu dat ze een kip is.) De kinderen wandelen nu met de gansjes door het dorp. Anne heeft de kleinste uitgezocht en Robbert de grootste. Pluisje en Speedy komen als je ze roept. Met hun belachelijk kleine vleugelstompjes komen ze aan gewaggeld. Ze zijn dol op de vele poeltjes op ons terrein en leven in het paradijs. Van werken komt de eerste tijd niet veel. Ik geniet van al dat jonge leven om me heen. Na het ontbijt zit ik uren met video en fotocamera lekker in de schaduw het spul te bezien. Voor Kicsi worden er twee vrienden gebracht. De kuikens zijn nog kleiner dan Kicsi toen die bij ons kwam. Kicsi is groot en kan nu in het kippenhok. De kleintjes gaan in “haar” bak. Daar is mevrouw het niet mee eens! Als we op een avond een beetje laat buiten zitten in het donker, zijn we haar kwijt. Ze zit niet in het hok en buiten horen we haar ook niet. Ze komt altijd als we haar roepen dus we zijn ongerust.

Gauw doe ik de boel naar binnen. Terwijl ik de vaat in de keuken zet hoor ik iets. Als we op onderzoek uitgaan vinden we de dame: achter de bedgordijnen verstopt, heerlijk op mijn hoofdkussen!Gelukkig bestaat de kippengriep nog niet. De kleintjes heten Bromvlieg en Drumstick, ik kan het ook niet helpen.

97

Bromvlieg vanwege het geluid dat 'ie maakt als hij probeert te vliegen. De man die deze twee heeft gebracht komt er nog een kleinere bij geven. Vooruit dan maar, dit is echt de laatste. Als ik op de veranda zit met het geval op schoot, springt hij zo in mijn volle wijnglas. Het snaveltje steekt er net bovenuit. Als ik hem gered heb en ben uitgelachen, heeft hij ook een naam: Druifje!

98

99

Hoofdstuk 11

Zaterdag zeven uur stipt komt Laszlo. In zijn kielzog ook de loodgieters die het appartement komen aansluiten op de tank en de leidingen in de badkamer. Ik sms naar Jan:" De hel is hier losgebroken!" In de woonkamer en badkamer van het huis is Laszlo met zijn maat met de tegels bezig. In de aangrenzende badkamer van het appartement maakt een van de loodgieters tijdens het frezen een gat van vijf bij tien centimeter. Tussen de twee badkamers. "Nem problem" Laszlo metselt het wel weer!

In het appartement graaft VizFerry (waterFerry, mijn manier om de vele Ferry's uit elkaar te houden!) een soort "ontsnappingstunnel" voor de afvoer en overal komt oorverdovend lawaai vandaan. En ik ben alleen maar blij dat ze er zijn! De hele dag loop ik te stralen. De mannen worden vertroeteld met een lekkere lunch. Onder elkaar hebben we een gezellig sfeertje. Laszlo en Ferry kennen elkaar namelijk niet, dus is het altijd afwachten of het klikt. Hoewel ik in alle tijd dat we hier bezig zijn nog niet in zo'n chaos gezeten heb,ben ik vrolijker dan ooit. Zoveel verschil maakt het dus, of je leuke mensen om je heen hebt. Morgen komt die arme Jan na een lange reis en kan niet eens badderen. Speciaal voor Jan's komst, monteren ze 's avonds de kranen weer en lassen een rustdag in.

100

Jan komt met een volle auto veilig aan. Nog meer stoelen en huisraad! We raken aardig ingericht zo. Over een week komen onze onbetaalbare vrienden Mario en Cindy ons helpen met "operatie schuur". Dan moeten ze ergens slapen en liefst ook douchen kunnen. Er wordt nog harder gewerkt als we Laszlo op de hoogte brengen. Het hele appartement gaat niet lukken, maar het huis komt op tijd af. Net op tijd kunnen we onze woonkamer als gastenkamer inrichten met de nieuwe, romantische meubels van het appartement. Onze badkamer is helemaal klaar. Die van het appartement bijna, maar we kunnen met zijn zessen makkelijk onze badkamer delen. De boiler kan het bij drie personen 's morgens en drie 's avonds prima aan.

En dan komen Mario en Cindy laat in de avond aan. Ze zijn blij met hun mooie kamer en na een stevige welkomstborrel duiken we allemaal ons bed in. 's Morgens ontbijten we eerst heerlijk buiten in de zon. Eigenlijk al bijna gewoon voor ons. We gaan eerst een dagje naar een buurdorp waar een paardendag is. Rijtuigen met een twee span ervoor strijden om de titel. Alle paarden zijn prachtig gepoetst en lopen voor de mooiste rijtuigjes die speciaal voor deze dagen in ere worden gehouden. De paarden worden traditioneel opgetuigd met de typische “oormutsjes” tegen de vliegen die gehaakt zijn in mooie patronen. Ook de kleuren van de Hongaarse vlag worden vaak verwerkt. Alle leer is ook glimmend gepoetst. Het is duidelijk dat hier gepronkt moet worden met de beste kwaliteit paarden.

101

Hoewel we geen idee hebben om welke belangen het gaat, volgen we de spannende wedstrijd geboeid. De winnaar is dolgelukkig met zijn prijs: een heel nieuwe tuigage voor zijn paard. Er is een markt bij met paardenspullen. Anne koopt ook wat voor Raiko. Hij krijgt een mooi rood halster. Het kost een fractie van wat je in Nederland zou moeten betalen!Het is prachtig weer en we verbranden allemaal ongemerkt. We nemen een lekkere hamburger en een vaas bier voor het enorme bedrag van een euro!

Onze vrienden komen helemaal niet meer bij als ze 's avonds de prijzen in de csarda zien. Nog geen vijf euro voor een heerlijke maaltijd. Een mens hoeft hier nooit meer te koken!

Vandaag is het dan "de dag van de schuur". Na het bespreken van de strategie tijdens het ontbijt-in-de-zon, gaat de drie-mansformatie aan het werk. Ik verzorg de inwendige mens en het "pension". De stal moet in drie gedeelten om. Eerst moeten de dakpannen eraf, liefst heel zodat we ze opnieuw kunnen gebruiken. De stal is gevaarlijk, dus erop klimmen is er niet bij. Wegens de stal zijn alle potentiële kopers voor ons afgehaakt. Die konden geen manier bedenken om van de schuur af te komen. Nu we ervoor staan vraag ik me af of we er niet te gemakkelijk over gedacht hebben. Maar de drie musketiers beginnen vrolijk aan hun klus. Mario klimt op een ladder met een lange stok in zijn hand. Jan en Cindy hebben een laag hooi uit de stal getrokken en uitgespreid voor de stal.

102

Mario wipt met de lange stok de dakpannen een voor een van de panlatten. Die glijden over de andere pannen in het hooi. Jan pakt hem en geeft hem aan Cindy, die ze keurig opstapelt. Na een paar uur is het eerste deel van de pannen weg. Na de lunchpauze zaagt Jan de panlatten van het eerste deel los. Mario maakt een kabel aan de nok vast en Cindy draait aan de lier die weer een eind verder aan een dikke boom zit. De bedoeling is om als dit deel los is van de rest, hem te dwingen van het huis af te vallen. Maar de stal geeft zich niet zomaar gewonnen en de kabel knapt keer op keer. Opnieuw overleg. Er wordt een nieuwe strategie bedacht: Met een balk als een soort stormram gaan ze de stenen pilaren waar het dak op rust omstoten. Zo kunnen ze op relatief veilige afstand van de instortende stal blijven. Ik informeer even of ze een reisverzekering met risicodekking hebben...

Als hij nog niet valt als de zuilen bijna door zijn, blijkt er nog een dakbalk de boel overeind te houden. Voorzichtig wordt die doorgezaagd en met een paar tikken ligt het eerste deel in een grote stofwolk keurig van het huis af. "Geheel volgens planning" roept Mario optimistisch als altijd. We barbecueën met op de achtergrond een prachtig decor dat in een oorlogsfilm met bombardementen niet zou misstaan.

Een nieuwe morgen, een nieuwe dag!De zenuwen spelen me behoorlijk parten.

103

Vannacht droomde ik zo levensecht dat ik het niet van me af kan schudden. De stal viel, maar trok de achtergevel mee...

Dat is helaas niet zo onrealistisch als het lijkt. Een lengtebalk van zo'n twaalf meter van de stal rust in de achtergevel van het huis. Met de handen hebben de mannen in de muur gevoeld en ze denken(!) dat hij niet doorloopt in het huis. Als het laatste deel valt is de theorie dat de balk wegdraait van het huis en hooguit een paar stenen meepikt. Wederom klimt Mario op de ladder en de pannen vallen weer netjes in het hooi. Dan worden de muren weer instabiel geramd met de "balkmethode". Ik ga naar binnen want ik zie steeds mijn droom uitkomen. In gedachte zie ik Laszlo verbaast in het appartement op de vloer zitten met een plavuis in zijn hand, kijkend naar waar eens een achtergevel was...

Terwijl ik met mijn rug naar het schouwspel sta om koffie te zetten, geeft de stal zich eindelijk gewonnen en valt met een donderend geraas om. Als het stof opgetrokken is na een aantal minuten, blijkt dat er maar een paar stenen uit de muur zijn meegetrokken door de balk. Inderdaad Mario:"geheel volgens planning!"

Nou alleen nog "even" opruimen, maar dat doen de kinderen en ik als zij naar huis zijn. Als we Mario en Cindy twee dagen later uitzwaaien beseffen we eens te meer dat een mens nergens is zonder fijne vrienden.

104

Zonder hen waren we trouwens nooit van de stal afgekomen, want de Hongaren durfden er niet aan omdat het te gevaarlijk was. Zo niet voor een stel onverschrokken Nederlanders! Onze dorpsgenoten hebben weer een paar amusante dagen vol spanning beleefd. Nee, de tv hoeft niet aan in dit dorp, de Nederlanders verzorgen hier een reallifesoap!

Inmiddels heb ik de buitenkant van het huis bijna af. De combinatie van de crème muren met de lavendelblauwe kozijnen is helemaal zoals ik het voor ogen had! Een stukje Vendée in Hongarije. Toch past het vreemd genoeg prima in de Hongaarse stijl. Als Laszlo weg is, ga ik het appartement texen. Jan zet om me te verrassen de hoekkast al 's avonds in elkaar. Ik ben zo blij als een kind als ik aan het inrichten ben. Echt alles staat zoals ik het had bedacht in Nederland! We hangen de roomkleurige gordijnen met roosjes en korenbloemetjes op. Het geeft meteen een romantische uitstraling. Ook de rotan stoelen en de bank passen er prachtig bij. De eethoek kan zelfs ruim staan, terwijl ik dat niet verwacht had. De keuken is met zijn paneeldeurtjes en antiekerige greepjes ook in stijl met de rest. We vinden het er nog leuker dan in ons huis! Daar moeten we zo ver lopen om in de keuken te komen...

Als het donker is, gaan de kinderen als eerste "gasten" logeren in het appartement. Wij gaan op bezoek en drinken een lekker wijntje. Het begint erop te lijken! Laszlo en VizFerry komen kijken als het appartement klaar is. Ze zijn diep onder de indruk.

105

Dat je zoiets kunt maken van een voormalige kippenschuur! Laszlo vindt ons plafond een wereldvinding. Jan heeft eerst plastic tegen het plafond geniet en er toen rietmatten tegenaan gemaakt. Laszlo waant zich in Afrika zegt hij. En de slaapkamer met het rotan bed en de romantische gordijnen vindt hij helemaal geweldig. Hij komt met zijn vrouw voor een romantisch weekendje langs binnenkort...

106

107

Hoofdstuk 12

Inmiddels komt Robbie ons gras maaien. Deze jongeman van negentien jaar is timmerman, maar krijgt niet genoeg opdrachten. Hij klust dus graag wat bij. Hij komt eens kijken bij mijn geworstel met de resten van de stal. Na dagen ploeteren is de enorme puinhoop op het oog in elk geval niets geslonken. Op mijn vraag of hij zin heeft mee te helpen zegt hij prompt ja. Samen schiet het beter op. We zijn zomaar een geweldig team! Robbie zet de kruiwagen tussen ons in, samen maken we hem afwisselend vol met puin en goede stenen. Terwijl hij weg is met de kruiwagen, trek ik vast de goede stenen uit de bult. Samen lopen we naar het depot waar de goede liggen en stapelen ze netjes op. Het is zesendertig graden en het werk is zwaar maar we hebben ook veel plezier als we eindelijk resultaat beginnen te zien. Elke avond nemen we na het werk een biertje en vertellen elkaar dingen over onze landen. Hij leert Duits bij, ik Hongaarse werkwoorden. Hij vertelt dat hij zelf zijn buschauffeur rijbewijs heeft betaald en ook voor vrachtwagenchauffeur bezig is. Hij is dus niet zoals veel van zijn leeftijdgenoten. Veel die werkeloos zijn laten het hoofd hangen en laten zich dagelijks vollopen met wijn uit vaders pince. Daarmee is de weg naar werk afgesloten. Aangezien we niet direct een bedrag hebben afgesproken voor het werk, geef ik hem hetzelfde als Sandor die vorig jaar hielp met kruien. Dat vindt hij te veel! Normaal krijgt hij duizendvijftig forint minder.

108

Ik zeg hem dat zolang hij bij ons werkt hij zo betaald wordt, want dat ik blij ben met zijn hulp. De volgende dag staan er drie jongens op de stoep die willen werken...

We hebben veel bekijks. Het halve dorp komt het huis bewonderen. Het grappige is dat de vorige bewoner blijkbaar van iedereen familie is; ”Dat zou oma, tante nicht etc. geweldig hebben gevonden!”. Ook de burgemeester komt op zijn brommer op weg naar zijn pince voorbij. Hij vindt het huis zo mooi aan de buitenkant, een echte aanwinst voor het dorp! Ik zeg dat hij gerust ook de binnenkant mag bekijken en dat doet hij ook nog. Nog nooit heeft hij zoveel spullen van Ikea bij elkaar gezien. Ja: in de Ikeagids. Wat in ons huis staat kost hem een jaarsalaris...

Ook Martin komt weer kijken naar de vorderingen. Met de handen in de lucht staat hij verbaasd te zijn. Hij is trots op ons, zegt hij. Mag hij gasten naar ons sturen? Graag zelfs, daar hebben we het appartement voor. Op de veranda drinken we een pilsje. Hij mag na zijn hersenbloeding niet meer zoveel drinken, maar als we er eentje delen mag het wel. We schwetsen, zoals dat op zijn Swabisch heet, wat met elkaar en komen al gauw op de schuur uit. Wat ik met de driehonderd kilo wegende dakbalken ga doen? Tsja dat weet ik ook niet.... We hebben een poging gedaan met drie man er een weg te dragen, maar dat was geen succes. Ze liggen ook erg ongelukkig en we kwamen geen meter vooruit met deze te zware last over moeilijk terrein.

109

Eigenlijk wil ik ze doormidden zagen en dat vertel ik Martin dus. Dat vindt hij een slecht idee want voor deze acacia balken kun je nog aardig geld krijgen.

Helaas gaat de tractor kapot. Ik druk hem op het hart eerst zijn eigen boerenwerk te doen als de tractor weer gemaakt is.

Maar op maandag zou hij komen om half zes. Ik heb de weg vrijgemaakt voor de tractor en alle spijkers en scherpe dingen van de route gehaald. Ik zit op de veranda uit te puffen als ik in de verte een tractor hoor starten.”Daar komt Martin”, denk ik. Maar na zo'n tien tellen hoor ik een gejammer waar ik het koud van krijg. Een vrouwenstem is het. Ik voel dat hier iets heel erg fout is en ik begin te lopen in de richting van het geluid. In het parkje voor Martins huis zitten een paar jongeren. Ik vraag: ”Ez problem Martin's Haz?”. (is er iets aan de hand bij Martin) “Nem tudom,” (ik weet het niet), zeggen ze. Wat moet ik doen? Mensen gillen niet elke dag hysterisch in dit dorp. Ben ik dan de enige die dit gek vind? Ik loop hun terrein op en zie Marie, Martin's vrouw, met de handen in de lucht staan jammeren. De tractor is uit en zij staat er naast. Door haar vreemde gedrag let ik alleen op haar. ”Was ist loss, Marie” vraag ik. Ze reageert niet en gaat door met jammeren. ”Na komm gehen wir Martin suchen” probeer ik. Ze kijkt me aan en wijst alleen naast mijn voeten. Als ik kijk lijkt het of de grond onder me wegzakt, naast me steken twee voeten onder de tractor uit.

110

Eigenlijk zie ik aan de voeten al dat hier geen hulp meer te geven is, maar aangezien ik de enige ben op dat moment moet ik gaan kijken. Ik loop om de tractor en zie Martin liggen met het grote achterwiel op zijn hals en borst, hij was op slag dood. Dat was nog een geluk voor hem want het duurt nog twee uur voor hij eronderuit is.

Inmiddels is een meisje zenuwachtig aan het proberen de dokter te bellen. Ik roep dat ze ook de politie en de pastoor moet bellen, maar ik dring niet tot haar door. Mijn pogingen om Marie weg te krijgen bij het afschuwelijke schouwspel lopen op niets uit en ten einde raad loop ik de weg op om een paar mannen uit het dorp die langs lopen mee te slepen. ”Marie nem nesni”,( niet kijken,) roep ik en de mannen proberen de hysterische vrouw mee te trekken. Ook hen lukt het niet. Dan onze Marika maar zoeken, die is vast op de pince aan het werk. Zij is de buurvrouw en vriendin en kan misschien iets uitrichten. Onderweg kom ik Robbie tegen, ik vertel hem wat er is gebeurd. Ook hij is erg overstuur want hij zou met Martin samen de balken wegdoen en iedereen in het dorp is gek op Martin. Ik vraag hem de pastoor te halen. Want ik weet dat ze erg katholiek zijn en hoewel zelf niet gelovig, weet ik dat een dode zoiets als de laatste sacramenten moet krijgen.

Onderweg kom ik de burgemeester tegen die naast Marika de pince heeft. Ook hij is danig van zijn stuk. Marika is inmiddels bij Marie en de dokter ook. Met twee injecties kalmeert Marie wat.

111

De pastoor komt, gaat naar binnen waar hij Martin blijkbaar verwacht en komt direct met wapperend gewaad weer naar buiten. Hij doet wat hij moet doen bij het lichaam van Martin en vertrekt tot mijn ontsteltenis! Hoezo geestelijke bijstand?

De dokter is ook al niet bij Marie maar wacht op de veranda tot hij van de politie naar huis mag. De brandweer is er met drie wagens maar kan ook niks doen. De bijna vierenzeventig jarige zus van Martin, Lizzy, is helemaal de weg kwijt. Iedere keer als er uit het huis weer de wanhopige jammerkreten van Marie klinken, snikt zij ook harder. Ze zit op het terras en met het zicht op de tractor met Martin eronder bedekt met een doek. Om te beginnen zet ik mijn stoel voor haar uitzicht en sla een arm om haar heen. Zwijgend, want wat moet je hier in Godsnaam zeggen wat ook maar een beetje troost kan brengen. Ik ga naar de dokter en zeg,”dokter, testver” oftewel ”dit is de zus” . Hij knikt en maakt een injectie klaar, waardoor ze iets rustiger is.

Arme Lizzy, het was nog maar gisteren dat ze bij ons op visite was toen de kerk uit ging. Ze kreeg een rondleiding door ons huis en was net zo verbaasd en trots op ons als haar broer. Daarna waren we in de woonkamer een lekker glas wijn gaan drinken en ze vertelde over haar leven. Dat ze na de dood van haar man in elk geval nog haar enige broer had. Ze was zo bang geweest toen hij een hersenbloeding kreeg, maar gelukkig was hij er goed uitgekomen.

112

We luisterden naar de mooie klassieke muziek die ik speciaal voor haar had opgezet omdat ze daar vroeger zo van genoot. Ik nam me voor uit Nederland bandjes mee te nemen zodat ze in de lange winter er ook van kon genieten. Gisteren nog maar bedankte ze me voor de fijne middag en zei ze zo blij te zijn met onze vriendschap Dat God haar nu toch een vriendin uit zo'n ver land had gestuurd. Had Hij het toch goed met haar voor...

Ondertussen ligt Martin er nog en het is vierendertig graden. De kippen die steeds bij hem willen komen, maken het lugubere plaatje compleet. Ik vraag of de kippen niet in hun hok kunnen en eindelijk gebeurt dat. De technische recherche komt foto's nemen en dan proberen ze de tractor op te krikken. Nou ben ik bepaald geen expert, maar ik zie direct aankomen dat dit niet gaat. De tractor is tegen een scheefgegroeide boom tot stilstand gekomen en die belet de tractor elke beweging omhoog. De man die uiteindelijk het afschuwelijke werk moet opknappen om de tractor van Martin af te rijden is niet te benijden.

Het blijkt dat Marie het hele ongeluk heeft zien gebeuren. Martin heeft de tractor gestart en vermoedelijk iets aan de motor gehoord. Hij is eraf gegaan en was bij de motor aan het rommelen. Of door het trillen dan wel door Martin de tractor in de automaat is gegaan weten ze nog niet, dat onderzoeken ze nog. Feit is dat hij begon te rijden richting het huis en Martin heeft gepoogd de sleutel uit het contact te krijgen.

113

Dat had nog goed kunnen gaan, als er niet een steen of bobbel had gelegen. Hierdoor zwenkte hij en kon Martin niet meer weg. Marie zei:”Ik dacht alleen maar, of hij komt eronder of hij wordt geplet tegen de boom.” Het eerste is gebeurd. Geen wonder dat het arme mens een tijdje gek is! Nog regelmatig schrik ik wakker en besef dat het helaas geen nachtmerrie is.

De volgende dag laat ik via Marika weten dat als ik kan helpen ik dat graag doe. Zelf er naar toe wil ik niet. Ik heb me zelden zo niet op mijn plek gevoeld als de dag ervoor. Dat ik als relatieve nieuwkomer nu zo middenin dit drama belandde geeft me een onbehaaglijk gevoel. Dat de inwoners het niet zo voelen, maar ons volledig opgenomen hebben, blijkt in de tijd erna. Ik haal de borden en het bestek met Martin's dochter en ga mee naar de bloemist om bloemen voor de kerk te halen. Daar kan ik graflint en een graftakhouder kopen en zo zelf een stuk maken. Toen Martin een week ervoor binnen kwam wapperen, vond hij de zonnebloemen bij mij zo mooi. Het waren zijn lievelingsbloemen, zei hij. “ Welke vriend heeft jou die schoonheden gegeven?” vroeg hij plagend. Hij wist donders goed dat ik ze zomaar geplukt had. Ach, aan een boom zo volgeladen, mist men die paar pruimpjes niet.

114

Vanzelf moest er dus een zonnebloemstuk komen. Met Anne ga ik de berg op aan het eind van onze straat en we vinden mooie materialen. Vlierbessen, grassen, de toppen van maïsplanten en natuurlijk zonnebloemen. Op het lint onze afscheidsgroet voor een van de hulpvaardigste en humorvolle mensen die ik ken, “Szervusz Martin, rust zacht.”

115

116

Hoofdstuk 13

Voor de tachtigste verjaardag van mijn tante, die eigenlijk al jaren mijn moeder is, ga ik natuurlijk terug naar Nederland. Het is deze bijzondere vrouw die we het meest missen in Hongarije. Ze durft door haar leeftijd de reis niet aan: wat als ze in een ziekenhuis terecht komt. Natuurlijk begrijp ik dat heel goed, maar ik zou er veel voor over hebben als ze ons huis in het echt zou zien. Hoewel ze al niet trotser kan zijn! Iedereen die het horen wil weet van ons avontuur.

Ook mijn Nieuw-Zeelandse tante's leven mee. Grappig is dat uitgerekend deze rasemigranten de meeste zorgen hadden! Toen ik mijn tante aan de telefoon van onze plannen vertelde opperde ze honderdduizend bezwaren. Ik zei dat ik dat juist van haar niet wilde horen. Wij zijn eerst gaan kijken waar we terecht gingen komen en zitten op een dag rijden van het "vaderland".

Nee, dat was in hun tijd heel anders: zes weken op een boot, naar het andere eind van de wereld. Een wereld die ze alleen op onduidelijke plaatjes hadden gezien. Op de boot moesten ze Engels leren en voor ze van boord gingen werd gekeken of ze het voldoende beheersten. Zo niet dan gingen ze niet van boord. Dat is nog eens inburgeren! Bovendien mocht ze, als het niet beviel, eerst twee jaar haar terugkeer bij elkaar werken. Nee, vergeleken bij hen zijn wij absoluut amateurs!

117

Na deze vergelijking moest ze zelf ook lachen en begon ze het alleen maar leuk te vinden. Nadat ik de eerste videoband had gestuurd van onze avonturen, leefden ze van band naar band. In Nieuw- Zeeland zijn programma's als "Het roer om" bij al die emigranten erg populair. Op haar verjaardag zat de "Hollandse club" bij mijn tante. Ze bespraken de laatste aflevering van het programma. "Dat doet mijn nichtje ook in Hongarije" zei mijn tante. En zo kon het gebeuren dat een kamer vol echte emigranten naar de verrichtingen van ons zitten te kijken aan de andere kant van de wereld!

Na het feest van mijn lieve moeder Anna zoals ik haar altijd noem, gaan de kinderen en ik weer terug. Dit keer met de gewone auto en dat gaat een stuk sneller.

De bus is nog verkocht ook. Jan had hem gauw op internet gezet toen hij (alweer!) veilig thuis was met de bus. Door de verandering met het grijze kenteken was hij voor ons niet meer interessant. Bovendien kwam de keuring eraan en Jan verwachtte toch wat kosten. “Naar de sloop kan altijd nog”, dacht Jan, dus het vehikel eerst maar op Marktplaats gezet. Tot onze verbazing werd volop geboden en voor vijfhonderd euro ging de bus mee met zijn volgende baas. Ik ben nog altijd benieuwd of hij in Marokko is aangekomen, maar ik denk dat we het anders zeker gehoord hadden. Brave, brave bus!

118

Na Martin's indrukwekkende begrafenis, leer ik Lizzy nog beter kennen. Ik loop wat vaker bij haar binnen en zij bij ons. Ze kan maar moeilijk de draad van het leven weer oppakken. Het noodlot heeft haar dan ook de laatste jaren wel zwaar getroffen. Meestal aan het eind van de dag ga ik er heen. Ze is dan klaar met haar landwerk en heeft alle tijd om te piekeren. Door wat te kletsen, vrolijkt ze altijd weer wat op. Voor mij is het geen opgave, want ik leer veel over haar leven van vroeger en over ons dorp. Soms zit ze nog aan de avondboterham en dan zet ze er een bordje bij. Onder protest eet ik een beetje mee. Mensen die zo weinig hebben en toch zo graag delen, ik vind het heel bijzonder.

's Middags eten de mensen hier warm. Kruidige gerechten met veel paprika en vaak vlees van eigen slacht. Tegen de avond komt het grote kilobrood op tafel. De beroemde worsten met paprika erbij en ook huisgemaakt, gerookt spek wordt in plakken gesneden en "op zijn Frans" gegeten. (hap brood, hap worst)Natuurlijk komt de fles met pincewijn erbij om al dat zoute eten weg te spoelen. Het is dat ik hier zo hard werk en juist afval, anders groei je hier dicht! We beleven zo ondanks het gemis van Martin, genoeglijke uurtjes.

Als Jan komt moeten we beslist komen eten. Lizzy heeft Kaposta gemaakt. Dit is een maaltijdsoep met witte kool. Er zitten ook uien, tomaten en paprika's in. Je maakt hem met bouillon van varkensvlees.

119

Je kunt het vlees erin serveren, of er een soort grote gehaktballen met rijst erdoor inkoken. Je eet het met stukken brood erbij. Voor de gelegenheid komt het mooie servies op tafel. Dit is genieten!

Gelukkig komt Lizzy ook bij ons eten. Ik heb een echte Hongaarse kookketel gekocht. Die hangt aan een driepoot boven een houtvuur. Deze ketels worden nog veel gebruikt als er bijvoorbeeld tijdens de oogst geen fornuis in de buurt is. Dan neemt men alle ingrediënten mee naar het land. Hout is overal wel te vinden en zo kun je ter plaatse koken. Terwijl de maaltijd pruttelt, wordt het werk gedaan. Zo begin ik dus buiten aan de pörkölt. In Nederland noemen wij dat "goulash", maar in Hongarije is goulash eigenlijk soep en pörkölt is wat wij goulash noemen. Redelijk verwarrend! Lizzy komt "keuren" en ze is tevreden. De ketel heeft een inhoud van veertien liter, dus er gaan heel wat bakjes door het dorp. Iedereen vindt het echte Hongaarse pörkölt en ik glim van trots!Als het kouder wordt krijg ik reuze zin in rode kool met hachee. Dat kennen ze natuurlijk niet! Dus gaan er die avond weer een aantal bakjes rond in het dorp...Ook hutspot en zelfgemaakte appelmoes zijn een doorslaand succes. Als Marika mijn hutspot recept aan het maken is en haar buurvrouw komt binnen vraagt die wat er zo lekker ruikt. "Hollandse hoetspot" zegt Marika trots. En zo doet de Nederlandse keuken zijn intrede in ons dorp...

120

121

Hoofdstuk 14

Doordat het huis van binnen zover klaar is, heb ik meer tijd om me in de dorpsbewoners te verdiepen. Door de gesprekken met Marika en Lizzy, leer ik veel over de geschiedenis van ons dorp. Al zolang ze weten is het een Schwabisch dorpje. Ook hun ouders woonden er al. Iedereen kende iedereen en ze leefden in vrede met elkaar. Toen kwam de oorlog en Hongarije riep haar jongens op in het Duitse leger te vechten. Ook uit ons dorp vertrokken de mannen. Marika heeft haar vader nooit meer teruggezien nadat hij in Rusland moest vechten. Ook de vriendelijke Martin ging. Hij kwam gelukkig wel thuis.

Na de oorlog kwamen helaas de communisten aan de macht. De haat van deze club richtte zich tegen de "Duitse" Schwaben.

Al generaties lang in Hongarije, maar nu opeens weer Duits. Voor onze vrienden brak een vreselijke tijd aan. Het land mochten ze niet uit, maar bestaansrecht hadden ze ook niet. Uit andere landen werden "goede" communisten gehaald. Zonder pardon werden Marika en haar moeder uit hun huis gezet. Ze mochten lijfgoed meenemen en verder alles achterlaten. Vanuit het huis van een zuster van haar moeder moesten ze met lede ogen aanzien wat er door onbekenden met hun spullen en vee gedaan werd. Tot ze ook hier werden verjaagd. Uiteindelijk kwamen ze terecht( met inmiddels acht personen!) in wat nu Ute's gastenkamer is.

122

Een ruimte van zes bij vier meter! Gekookt werd er in de zomerkeuken buiten. In het huis woonde een goede communistische familie met zijn vieren...

Veel mensen in het dorp maakten dergelijke schrijnende situaties mee. Er waren mensen die ten einde raad naar de pinces trokken. Die waren natuurlijk helemaal niet ingericht voor bewoning. Er was geen water en verwarming en ze waren veel te klein om met een grote familie in te slapen, laat staan om te wonen.Toch heeft het jaren geduurd! De mensen in het dorp waren bang. Ze zaten al op de schopstoel en dat wisten de "goede" communisten die riant in hun huizen woonden ook. Verraad was aan de orde van de dag. Als iemand je niet mocht of je op de een of andere manier als een bedreiging zag, was een leugen zo bedacht. Checken of er iets van klopte was natuurlijk niet nodig, het waren immers maar Schwaben.

Het verhaal van Lizzy over Martin zie ik zo voor me:

Lizzy als een mooi, jong meisje en de lange Martin, die daardoor altijd opviel tussen de relatief kleine Hongaren. Opvallen was nu juist iets wat je in die tijd beter niet moest doen. Op een dag was hij op het land aan het werk zoals altijd. Plotseling kwam er een grote zwarte auto waaruit een aantal mannen kwamen en bovenop de nietsvermoedende Martin sprongen. Hij werd meegenomen zonder verklaring. Zijn maten gingen bij hem thuis vertellen wat er gebeurd was.

123

Later hoorden ze dat een communistische buurman met een kletsverhaal naar de natuurlijk ook communistische burgemeester was gestapt. Lizzy, die jong en overmoedig was, vond uit waar hij gevangen werd gehouden. Hij zat in Boedapest. Van haar moeder mocht ze op reis.

Het jonge meisje was nog nooit buiten het dorp geweest en moest nu de voor haar vijandige wereld in. Voor haar enige broer ging ze door het vuur, dus daar ging ze. Met een lunchpakketje met de bus naar Kaposvar en dan met de trein naar Boedapest. Natuurlijk verdwaalde het dorpsmeisje in de enorme hoofdstad. Maar wanhopig zette ze door. Toevallig treft ze een vriendelijke Schwabische vrouw. Lizzy stort haar hart uit en de vrouw besluit haar te helpen. Zo komt ze bij haar Martin, die ze vijf(!) minuten mag zien. Schwabisch praten is er niet bij. Daar heeft ze al op gerekend. Ze ziet kans hem een klein briefje toe te steken waarin zijn moeder hem zegt vol te houden en dat ze het rooien zonder hem. Met dit kleine teken van leven redt hij het inderdaad. Lizzy maakt de lange reis terug en het leven gaat door.

En dan komt het moment dat op haar netvlies gebrand staat.

Zonder aankondiging staat Martin opeens met zijn volle lengte in de keuken."Toen ik me omdraaide en hem zag na al die tijd, viel ik van geluk bewusteloos in zijn armen.

124

Die dag hebben we alleen maar gehuild van geluk, mijn moeder en ik. Je zou er zo een streekroman van kunnen schrijven...

Tsja, hoe liep dat nou af? Daarover krijg ik niet zo'n duidelijk beeld. Het ging niet "opeens" beter. Door het wisselen van regeringen werd het langzaam makkelijker voor de Schwaben. Misschien werd door de tijd de "schuld" van de oorlog wat milder beoordeeld. Of had de zittende macht iets beters te doen. Er kwam na vele jaren weer de mogelijkheid voor onze vrienden om hun eigen (!) huis terug te kopen. Ook mochten ze zelf bouwen. Voor Marika die inmiddels getrouwd was en met haar man nog steeds in “Ute's” kamertje woonde, kwam dat niks te vroeg. Ze bouwden samen hun huis op de plek waar ze nu nog woont. Martin en Marie bouwden naast hun huis en Lizzy en haar man een stuk verderop in de straat. Eindelijk konden ze aan hun leven beginnen. Jaren hebben ze nog in angst geleefd of ze niet opnieuw uit hun huizen werden verjaagd. Het duurde niet lang of de communisten vertrokken uit het dorp. Doordat de Schwaben weer zelfvertrouwen kregen was het leven voor verraders opeens niet meer zo mooi! En zo werd ons dorp weer een vredig dorpje waar mede door haar geschiedenis een grote saamhorigheid is.

125

126

Hoofdstuk 15

Aangezien er toch nog wel "wat" werk aan het grondstuk is, gaan we vrolijk verder met opruimen en kruien. Robby heeft inmiddels werk gekregen en kan alleen nog op zijn vrije dagen en in de weekends helpen. De ruïne is nog maar klein, maar is door regen aardig vast ingeklonken. Het is zwaarder geworden de stenen uit te graven en de natte grond is ook een stuk zwaarder te hanteren. Ik neem me voor elke dag een meter te doen. Als ik al een paar nachten wakker lig van een gevoelloze rechterhand, neem ik noodgedwongen wat vrije dagen. Met een enorme stapel Libelles en Margrieten stap ik in ons opbouwzwembad. Dobberend lees ik ze in een paar dagen uit en ben werkelijk de hele dag aards lui! Mensen komen verbaasd vragen of het wel goed gaat, want ze hebben nog geen activiteitsloze dag gezien sinds we aankwamen. Als ze gerustgesteld zijn drinken we een lekker wijntje in de schaduw. Eigenlijk ben ik door al die aanloop gewoon een aantal dagen behoorlijk teut. En het zal me nog een zorg zijn ook! Natuurlijk moet je dit niet te lang doen, maar dit is best geinig. Die dorpswijnen zijn trouwens heerlijk. Na een tijdje kan ik de verschillende soorten uit elkaar houden. Die van Martin's pince is heerlijk. Niet te droog en nog heel veel druif in de afdronk. Dat klinkt toch heel professioneel, zeg, voor iemand die er echt geen verstand van heeft!Marika's wijn is een stuk droger, maar met een stuk Hongaarse paprikaworst erbij, niet te versmaden.

127

Lizzy' s wijn is stevig en heeft een prachtige robijnrode kleur en drinkt heerlijk weg. Op Ferry zijn witte wijn ben ik gek. Heerlijk fruitig en koud gedronken in de schaduw met uitzicht op ons eigen bos, is het een wereldwijn! Het idee is dan ook snel geboren: wijnproeven op de pince voor onze gasten! We slaan twee vliegen in een klap: we helpen een paar mensen economisch en zonder liefdadigheid vooruit en de gasten gaan dit geweldig vinden. Ze kunnen kiezen voor een picknick wandelarrangement naar Lizzy's prachtig gelegen pince. Dan krijgen ze een goed gevulde rugzak en de routebeschrijving en lopen in een half uur naar de pince. Daar staat een dikke boomstronk als tafel met kleinere als krukjes er omheen. Lizzy ontvangt ze dan met een aantal te proeven wijnen. Iedereen in het dorp heeft verschillende jaargangen witte en rode wijn. Het uitzicht bij Lizzy is werkelijk schitterend. In de wijde omtrek is verder geen door mensenhanden gemaakt gebouw of weg te zien. Bovendien is de pince goed onderhouden en kun je een niet voor toeristen opgezette wijnmakerij laten zien.

Ferry's pince heeft ook zijn charme. Hij ligt in de heuvels aan de kant van het dorp. Daardoor kijk je van de hoogte op het dorp neer. Door Raiko kunnen we ook hier iets extra's aanbieden: per paard en boerenkar naar de pince! De kar is een soort grote bolderkar qua vorm. Als er meer mensen meegaan, legt Ferry er eenvoudig een paar extra met plaids omwikkelde planken op en de "bankjes" zijn klaar!

128

In oktober maken we de druivenpluk mee. Dat vinden we zelf zo leuk om te doen, dat we daar ook een arrangement van maken. We plukken bij de verschillende vrienden mee. Dat gaat heel eenvoudig: je neemt een emmer en een snoeischaar en knippen maar! Als je emmer vol is gaat hij in een grote trechter die boven een grote open ton hangt. Onderaan de trechter zitten een soort tandwielen die tegen elkaar in draaien. Door aan een handvat te draaien gaan de druiven ertussendoor en worden aldus gekneusd. Dan komt het spannende moment voor de wijnmaker: is het suikergehalte goed? Met een soort thermometer wordt het gemeten. Boven de veertien is goed, zit het suikergehalte daaronder dan moet er suiker bij om het gistingsproces op gang te brengen. In de tijd dat de wijn open en bloot staat te gisten, moet je als je de pince ingaat erg oppassen. De dampen kunnen je bedwelmen en geen hond die je opmerkt in de afgelegen pinces. In deze tijd gaan de meeste mensen dan ook met zijn tweeën uit veiligheidsoverwegingen. Als de wijn voldoende gegist is kan hij geperst worden en in de houten vaten gedaan worden. Na een poosje geduld en een aantal keren hevelen naar een ander vat om het bezinksel kwijt te raken heb je wijn.

Het lijkt ons voor onze gasten een hele belevenis om de Hongaren op een niet commerciële pince mee te helpen. En zo hebben we langzaamaan steeds meer manieren om geld te verdienen.

129

Het levensonderhoud in Hongarije is trouwens veel goedkoper dan in Nederland. Als ik in Nederland honderdvijftig euro in de week uitgeef aan boodschappen, betaal ik voor dezelfde hoeveelheid in Hongarije zeventig euro. We hoeven dus niet te streven naar hetzelfde inkomen dan in Nederland om rond te komen want we hebben ook geen woonlasten meer. Het huis is van ons en de energiekosten en belasting zijn ook een stuk lager dan in Nederland.

In de toekomst willen we ons eigen voedsel gaan verbouwen zoals de dorpsbewoners dat al eeuwen doen. Alles is hier nog gericht op het verzamelen van zoveel mogelijk voedsel voor de winter. De vergelijking met eekhoorntjes dringt zich geregeld op! Het werkt heerlijk ontspannend: geld heeft niemand, land in overvloed. Alles wat je, liefst zonder dure landbouwmachines verbouwt, hoef je niet te kopen. Een goed voorbeeld zijn de kippen: Iedereen heeft ze voor de eieren en het vlees. In het voorjaar kun je op de markt zo mestkuikens kopen voor ongeveer een euro per stuk. Ze worden opgefokt met gemengd maïsmeel. Iedere week komt er een vrachtwagen door het dorp. Die laat een knalhard deuntje door de luidspreker knallen om de mensen te laten weten dat hij er is. Hij verkoopt zakken van dertig kilo voer voor kippen, eenden en ganzen. Dat kost ongeveer vijf euro en je kunt er lang mee toe. Het maïsmeel kost ze niets, daar ze de maïs zelf verbouwen uit de beste korrels van het vorige jaar.

130

Die worden op de met mankracht omgewerkte akker met de hand geplant. De hele zomer wordt er met de hand onkruid tussenuit gehakt. Als er geoogst moet worden gaat in twee weken iedereen bij elkaar helpen ze met de hand te oogsten. Dit noemen ze maïs breken. Je neemt een emmer, gaat voor een maïsplant staan en zoekt de kolf op. Dan doe je de bladeren naar achter en draait de kolf van de plant. Hup, in je emmertje en als die vol is weer in een grote bak. De hele handel wordt droog opgeslagen en als het nodig, is voor de kippen gemalen met (alweer)een handmatig aangezwengelde hakselaar. Ferry heeft een luxe op elektrisch, maar Marika heeft dan ook veel kippen. Zelf vinden de dorpelingen dat de eieren dus niks kosten...

Een klein voorbeeld, maar zo gaat het met alles. Mensen hebben dus ook de tijd. Ze zijn veelal op leeftijd en doen alleen nog het boerenwerk.

Een ander voorbeeld: Er komt iedere dag een man met paard Moni voorbij. Het paard loopt rustig de berg af en de man zit relaxed op de bok van zijn wagen met in een hand losjes de teugels. Omdat Anne zo gek is op paarden en we veel appels hebben, staat voor de paarden een mand met valappels bij de poort. Al gauw blijft het paard automatisch bij ons huis staan tot hij zijn appeltje heeft. In het begin ga ik er snel naar toe als Anne niet in de buurt is. Ik ben bang dat de man boos is over het oponthoud. Maar na een tijdje merk ik dat het hem niets uitmaakt of hij even moet wachten.

131

Het werk is er morgen ook nog wel! Met deze levensinstelling ben ik het helemaal eens. De ratrace in Nederland om meer, meer, meer was een van de redenen dat we weg wilden. Het werkt in alles door. Als je geen geld hebt, ben je blij met simpele dingen die je wel hebt. Toen ik vanuit Nederland via mijn moeder Anna aan mooie dameskleding kon komen, waren Marika en Lizzy dolgelukkig. Wat niet paste werd weer doorgegeven aan anderen die het nodig hadden. Er werd niet gedacht: ik hou alles lekker voor mezelf, nee, ze gunnen anderen ook een mooie jas. Toen Martin overleed had Lizzy geen zwarte mantel. De rouw is hier nog echt een jaar "zwart" en geen feesten en dergelijke. Toen ik in Nederland tegen een korte zwarte mantel aanliep, gaf ik die gauw mee aan vrienden die sneller naar Hongarije gingen dan ik. Toen ik haar later belde, was ze in tranen zo blij was ze, dat ze netjes naar de kerk kon op zondag. Daar word ik dan heel stil van en ook beschaamd over "onze" weggooimaatschappij.

Het gekke is dat ik ook veel minder weggooi dan vroeger. Sinds ik ongelofelijk op mijn falie heb gehad omdat ik een lege texemmer had weggedaan, vraag ik eerst of iemand het kan gebruiken. Daar kan je nadat ie schoon is makkelijk nog een tijd hout in halen. Als hij kapot gaat heeft het in elk geval geen geld gekost! Onze kliko zit bijna nooit meer vol. Ik vroeg me af waarom er geen glasbak in het dorp was. Nu weet ik dat zo'n bak nooit vol zou komen. Doordat iedereen inmaakt gebruiken ze elk potje -tig keer.

132

Wij gaven alle potjes aan Marika. Of wij ze zelf niet konden gebruiken, vroeg ze. Ik zou niet weten waarvoor. Totdat de bramen rijp waren en het me toch heel leuk leek jam te maken. En de appelmoes moest ook ergens in. Marika kwam helemaal niet meer bij toen ik van Ferry 20 kilo paprika's kreeg, die niet allemaal in de vriezer pasten...

Bij Ferry en Marika ben ik de kunst van het inmaken gaan afkijken en heb zo heel wat potten met Marika gemaakt. Thuis gingen Anne en ik ijverig aan de slag. Het moet gezegd: het geeft enorm veel voldoening om die vrolijk gekleurde potten op een rij te zien. Anne maakte van stof leuke dekselhoesjes. De verschillende soorten en kleuren paprika's hadden we creatief in de potjes gedaan. De kleinste in zijn geheel, de grote in schijfjes of partjes opgestapeld op kleur van geel naar rood of iets anders geks. Mijn "lerares" was nog trotser dan ikzelf, dat ze “die Hollandse” inmaken had geleerd!Sindsdien verzamel ik ook potjes...

133

134

Hoofdstuk 16

Anne galoppeert nog steeds zonder zadel door de velden. De mensen zijn er inmiddels aan gewend en ze vinden het zelfs een mooi gezicht. Het is ook apart om een meisje met lange wapperende blonde haren op een werkpaard te zien gaan. Het smalle meisje op het grove, grote paard. Ferry is beretrots dat zijn werkpaard zich laat berijden. Zelf klimt hij ook op het paard en rijdt naar de pince. Daar hebben de mensen het dan wel weer dagen over. Die gekke vent heeft altijd wat bijzonders

Als Anne al een poosje weg is om te rijden, stopt de auto van Ferry voor de deur. Lijkbleek komen Anne en Ferry binnen. Anne huilend en kromgebogen. Ferry verteld dat Raiko Anne geschopt heeft tegen haar rug. Het wordt me koud om het hart. Onze slanke dochter die een trap met de enorme voet van Raiko krijgt, ik zie het gebeuren. Ik grijp mezelf bij elkaar, hier hebben we niets aan. We bekijken haar rug en leggen er een koude handdoek op. Er is een vriendin op bezoek die EHBO heeft gedaan en ze bekijkt alles goed. Er lijkt weinig schade en Anne is goed aanspreekbaar. Ze weet alles goed te vertellen. Ze haalde Raiko uit de wei om hem mee uit rijden te nemen. Maar Raiko had blijkbaar geen zin. Hij rukte zich los en maakte een bokkensprong met zijn achterbenen. Daarbij raakte hij Anne vol op haar rug. Ze belandde in het gras en was even weg. Toen riep ze Ferry en die bracht haar dus thuis.

135

Juist dat “even weg zijn” baart ons zorgen. We besluiten naar de dokter te gaan. Ferry en ik gaan op zoek naar de dienstdoende arts. In het dorp komt slechts twee keer per week een huisarts in het Kulturhaz spreekuur houden. We moeten dus naar een ander dorp. Het is al bijna donker en Ferry weet niet zeker of de dienst niet overgenomen wordt. Het wordt snel donker en we gaan een kant op die ik niet ken. Ik ben hartstikke nachtblind, dus ik ben blij dat Ferry mee is om de weg te wijzen. In het dorp blijkt de dienst inderdaad te zijn overgenomen en we kunnen niet geholpen worden. Een dik half uur later komen we bij een dokter die ons wel kan ontvangen. Je zult maar een hartinfarct hebben...

De man is allervriendelijkst. Hij spreekt Engels en ik leg hem uit wat er gebeurd is. Hij onderzoekt Anne, die nog steeds pijn heeft maar goed aanspreekbaar blijft. Hij kijkt bezorgd. "Vanavond nog naar het ziekenhuis in Kaposvar. Niet morgen, vanavond!" zegt hij. Het akelige gevoel wordt nog erger. We rijden naar Kaposvar. Inmiddels is het stikdonker en ik ga zo hard als ik durf. De dokter wilde geen geld voor zijn onderzoek en ik haal me van alles in mijn hoofd. Wat heeft hij gezien of gehoord? Heeft hij uit medelijden niets gerekend? Normaal ben ik niet zo paniekerig, maar Anne is vernoemd naar mijn hartsvriendin die is verongelukt. Ze was een jaar ouder dan Anne nu en stierf na een ongeluk met een paard. Het heeft lang geduurd voor ik vrede had met het feit dat onze dochter dezelfde liefde voor paarden had.

136

We zeggen vaak dat het van "boven" zo geregeld moet zijn. Maar nu schieten de meest vreselijke rampscenario's door me heen. Zal de geschiedenis zich herhalen?

Het duurt drie kwartier voor we in Kaposvar zijn vanaf de dokter, maar het lijkt een eeuwigheid. Ik had natuurlijk gewoon meteen naar het ziekenhuis in Siofok moeten rijden en Ferry's ontzag voor de volgorde van een stel bureaucraten moeten negeren. Anne zegt niet veel meer, maar kan natuurlijk ook moe zijn van alle emotie. We parkeren de auto voor een groot grauw Oostblok gebouw. Anne slaat helemaal op tilt. Ik laat haar hier toch niet achter, in die gevangenis?Ik beloof haar natuurlijk niet alleen te laten en enigszins gerustgesteld gaat ze mee. Als we eindelijk de ingang van de eerste hulp hebben gevonden tussen al die akelige blokken beton, valt de binnenkant mee. Eigenlijk net als in Nederland! Een vriendelijke jonge dokter die ook weer Engels spreekt komt ons halen. Hij neemt de gegevens op en verneemt het verhaal van Raiko. Hij neemt geen halve maatregelen. We gaan eerst een röntgenfoto van de longen maken, om te kijken of er geen ribben gebroken zijn. Dan op een andere afdeling een echo van de organen maken. Op alle afdelingen is het oud maar netjes en de apparatuur is net zo modern als in Nederland. Je hoopt natuurlijk nooit hier te komen, maar het is een geruststellend idee dat je goed geholpen wordt. Na alle onderzoeken gaan we terug naar de eerste hulp.

137

De jonge dokter stelt glimlachend vast dat Anne veel geluk heeft gehad. Ze heeft wel kneuzingen, maar niets gebroken en de organen zijn in orde. Een last valt van me af. Gauw bel ik mijn vriendin die voor Robbert gezorgd heeft. Jan is van alles onwetend en dat laat ik nog even zo. Als ik weer rustig ben, bel ik hem wel. Dit is de eerste keer dat ik de afstand een groot probleem vind. Als het niet goed was geweest met Anne...

Maar gauw wegduwen die ellendige gedachten, alles komt in orde. Het is half tien als we naar huis gaan. Ferry heeft een doodongeruste Marika gerust gesteld. We rijden langs onze favoriete csarda en we gaan gauw een hapje eten, dat hebben we wel verdiend!

Anne is twee dagen boos op Raiko, dan zijn ze weer vrienden.

Eens een paardemeisje...

138

139

Hoofdstuk 17

Ik sta met dezelfde vriendin op de veranda als er een bulldozer langskomt.

In een jolige bui zwaai ik met beide armen naar het ding. "Hier moet 'ie zijn, werk zat!" zeg ik tegen mijn vriendin. Tot mijn schrik stopt het gevaarte en stapt de bestuurder uit. De uitsluitend Hongaars sprekende man vraagt wat ik van hem wil."Sok munka itt"(veel werk hier)wijs ik om me heen. Samen komen we eruit:

hij komt voor zo'n zestig(!)euro de rest van de stal wegbulldozeren en de puinhoop verplaatsen naar waar we een weg willen met parkeerruimte voor de gasten van het appartement zodat zij hun bagage makkelijk kunnen uitladen.Had ik eerder geweten dat een bulldozer zo weinig kost... De dakgoten worden vervangen en het grind voor de terrassen gebracht. Robbie en ik bouwen samen de waterput opnieuw op. Er komt een betonnen rand van dertig centimeter in dat beton vier puntijzers voor de palen. Tot honderdtwintig centimeter planken we hem dicht en het dakje met de oude pannetjes komt er weer op. Om hem kindveilig te maken komen aan alle vier de kanten tussen dak en planken rasterhekjes. Zo kan je wel de emmer en de werking zien, maar er niet in klimmen of vallen. Aan een kant scharnieren en een slot en klaar ben je! Ook het oude hek vervangen we samen. We nemen palen van drie meter die in het beton komen.

140

Daartegen een meter vijftig hoge gaashekken die met klimrozen, clematis en andere cottagetuin bloeiers beplant worden. Bovenop de palen de pergola, waardoor je een beetje een schilderijomlijsting voor ons huis krijgt en bovendien vrij zit. De terrassen komen op drie plaatsen: voor de veranda, onder de bomen en waar de stal was. Daar zitten de gasten vrij van ons, achter het appartement.

Toen de stal door ons afgegraven werd, is de antieke paardenvoederbak als een huis blijven staan. Aangezien die tegen de achterwand van de stal stond, vormt hij een unieke afscheiding van het terras. Gevuld met riddersporen, stokrozen en papaver, is het een lust voor het oog. Lavendel en kamperfoelie die langs de terrassen staan, geuren vooral in de avond heerlijk. De hof van Eden is er niets bij! Al vanaf het voorjaar ben ik aan het zaaien en stekken op een klein stuk grond dat we vast tot border omgetoverd hadden. Vandaar af beplant ik nu de tuin. Via Ferry krijg ik de juiste druivenrassen voor onze grond. We vinden een boomkweker die ons hoogstamfruitbomen verkoopt. Als ze geplant zijn, moeten ze natuurlijk een paar jaar uitgroeien tot "parasols" maar de picknickbank staat er nu al geweldig leuk.

En zo komt de dag dat we trots ons dorp uitnodigen om te vieren dat ons eerste project klaar is . De Nederlandse koffie met taart is er, maar ook een grote ketel pörkölt (goulash) die door mijzelf, boven een houtvuur is gemaakt. Iedereen is vrolijk en we voelen ons helemaal opgenomen in het dorp.

141

De mensen in dit dorp zijn zo hartelijk. Zonder vooroordelen of reserve hebben ze ons toegelaten in hun kleine gemeenschap. Als we hulp nodig hadden waren ze er zonder uitzondering. Iedereen leefde mee met ons wel en wee. En nu we zover zijn gekomen, zijn ze zo trots als ouders op de eerste stapjes van hun kind. Het wordt erg laat...

142

Vandaag nog een klusje. De naam moet op het huis! Gewapend met penseel en lavendelblauwe verf ga ik naar de voorkant. Gek is dat: ik voel toch een vreemde spanning. Een beetje melancholiek ook. Het is net of dit de bevestiging van ons "project” is, of het met deze naam helemaal echt wordt. Ooit hebben we gedroomd van dit leven. Dachten we dat het voor ons niet weggelegd was. In de Vendée zagen we toen een huisje. Een laag gepleisterd boerderijtje, crème met lavendelblauwe kozijnen, begroeit met geurende klimrozen, kamperfoelie en heel veel stokrozen in de tuin... La petite etoile de mer" stond er op geschilderd. De kleine zeester, dus.

We besloten toen dat als onze droom ooit toch uitkwam, we het huis zo wilden noemen. De zee is in Hongarije wel heel ver weg, dus is het nu "La petite etoile" De kleine ster. Mijmerend klim ik het trapje op. Ja, we hebben eindelijk onze ster gevonden. Het was een lange reis met hindernissen, maar we hebben geen moment spijt. Het begin van ons bestaan is er. De komende jaren kopen we meer huizen en ook het "makelaren" gaat steeds beter. De kinderen zijn hier gelukkig en willen niet meer terug. Onze familie en vrienden zitten maar op een dag rijden en we hebben nog steeds veel contact. We hebben een nieuwe wereld gevonden met een heleboel nieuwe vrienden-voor-het-leven. Het leven is mooi!Genoeg overpeinzingen. Met zwierige letters staat het er dan, lavendelblauw op crème: La Petite Etoile. Laat de gasten maar komen!

143

144