1

1.0 PENGENALAN

Bahagian ini menjelaskan latar belakang kajian iaitu penggunaan homonim dan

homograf dalam bahasa Melayu dan penggunaannya serta definisi konsep yang

penting dalam kajian ini.

1.1 LATAR BELAKANG

Dalam bahasa Melayu, terdapat beberapa jenis cabang antaranya adalah

seperti morfologi dan semantik. Di dalam semantik terdapat homonim dan

homograf. Homonim ialah perkataan yang sama tetapi mempunyai maksud

yang berbeza, manakala homograf pula adalah perkataan yang sama tetapi

mempunyai maksud dan sebutan yang berbeza. Terdapat kelainan yang

melibatkan beberapa aspek bahasa, termasuk aspek sebutan vokal dan

konsonan yang terdapat dalam aspek bahasa tersebut. Ia diterbitkan melalui

huruf e yang mewakili 2 bunyi iaitu e pepet dan e taling.

Pada hakikatnya, dalam penggunaan bahasa yang sebenar sebagai contoh

ketam yang bererti tertutup rapat, kejang mulut dan sebagainya dan ketam juga

bererti sejenis binatang yang kulit luarnya keras,berkaki sepuluh dan bersepit.

Homograf pula sebagai contoh perang. Perang ialah merah yang kehitam-

hitaman manakala maksud yang lain ialah perkelahian dengan menggunakan

senjata antara negeri dengan negeri dan lain-lain. Kelainan makna tersebut

merupakan sesuatu yang unik bagi perbualan atau penggunaannya dalam

bahasa Melayu.

Oleh itu, pengkaji ingin mengkaji dengan lebih mendalam mengenai

penggunaan dan konsep yang penting dalam kajian ini, dan pengkaji

berpendapat jika kajian ini dilakukan untuk memperlihatkan kelainan tersebut

2

agar hasilnya dapat diketengahkan untuk pengetahuan mereka yang membaca

dan berminat dalam bidang semantik ini.

3

1.2 DEFINISI KONSEP

Menurut Nik Safiah Karim (2014), homonim ialah perkataan, frasa atau

ayat yang bentuknya sama tetapi mempunyai makna yang berbeza. Ianya

dilihat melalui kesatuan bahasa dalam bentuk bunyinya. Homograf pula adalah

satu perkataan yang sama tetapi mempunyai maksud dan sebutan yang

berbeza.

Menurut Habibah Mohd Samin (2006), homonim ialah dua kata atau lebih

yang memiliki bentuk yang sama persamaan tersebut merangkumi aspek

sebutan, ejaan atau kedua-duanya. Perkataan yang berhomonim mempunyai

makna yang berbeza tetapi mempunyai sebutan yang sama. Seperti contoh

salak, salak i bermaksud nama buah manakala salak ii membawa maksud

bunyi gongongan anjing. Homonim terbahagi kepada dua iaitu homofon da

homograf. Maksud homofon ialah kata yang mempunyai sebutan yang sama

tetapi ejaan dan makna yang berlainan. Sebagai contoh bank yang membawa

maksud tempat untuk menyimpan wang manakala bang membawa maksud

bunyi azan. Hal ini menunjukkan homofon hanya mmepunyai sebutan yang

sama tetapi ejaan dan maknanya berbeza. Manakala homograf ialah kata dan

ejaan yang sama tetapi sebutan dan maknanya tidak sama.

Kajian lepas yang dibuat oleh Hatmann dan Stork (1972), mengatakan

bahawa homonim sebagai dua kata atau lebih yang sama bunyi tetapi berbeza

maknanya. Di dalam kamus perkataan berhomonim ditandai dengan angka

roman yang diletakkan selepas setiap entri yang berhomonim itu. Homonim

terbahagi kepada dua bahagian iaitu homofon dan homograf. Homofon bererti

sebutan sama manakala ejaan berlainan. Homograf pula adalah ejaan yang

4

sama namun sebutan dan makna berbeza. Hal ini demikian kerana huruf e

mewakili 2 bunyi iaitu e pepet dan e taling.

5

2.0 OBJEKTIF KAJIAN

Objektif kajian ini adalah untuk

a) mengumpul dan menyenaraikan perkataan berhomonim,

b) mengumpul dan menyenaraikan perkataan berhomograf,

c) menghuraikan maksud perkataan yang berhomonim dan berhomograf.

3.0 KEPENTINGAN KAJIAN

Hasil kajian ini penting untuk

a) untuk memperlihatkan kelainan homonim dan homograf dalam sebutan bahasa

Melayu,

b) menambah dokumentasi tentang kajian semantik,

c) dijadikan panduan dalam pengajaran.

4.0 SKOP KAJIAN

Kajian ini berfokus kepada homonim dan homograf. Homonim adalah perkataan yang

biasanya ditandai dengan angka Roman yang diletakkan 2 entri di dalam kamus.

Homograf pula dilihat dari segi tulisan/ejaan.

6

5.0 BATASAN KAJIAN

Pengkaji telah mengkaji novel Salju Sakinah karya Zaid Akhta terbitan pada tahun.

Pengkaji telah mengkaji novel itu bermula dari bab 1 hingga bab 36. Kajian yang

dibuat ini hanyalah sebahagian sahaja dan tidak menggambarkan keseluruhan

homonim dan homograf yang terdapat dalam bahasa Melayu.

6.0 KAEDAH KAJIAN

6.1 Mendapatkan Data

Kajian ini dibuat menggunakan data sekunder iaitu menggunakan novel Salju

Sakinah yang dikarang oleh Zaid Akhta. Selain itu, pengkaji juga mendapatkan

data primer daripada informan Encik Khir Johari Bin Abdul Majid guru Bahasa

Melayu Tingkatan 6.

a) Kajian Kepustakaan

Pengkaji menggunakan kaedah ini dengan merujuk bahan seperti Kamus

Dewan Bahasa dan Pustaka Edisi ke-4 untuk mendapatkan maklumat

tambahan. Di samping itu, pengkaji juga membuat rujukan internet sebagai

kaedah tambahan untuk mendapatkan maklumat tambahan.

b) Kajian Teks

Jenis teks yang digunakan ialah teks moden. Teks yang digunakan ialah novel

Salju Sakinah

7

6.2 Mengumpulkan Data

Untuk memudahkan penyelidik menyenaraikan beberapa perkataan yang

mengandungi homonim dan homograf yang terdapat dalam novel Salju Sakinah,

penyelidik telah membaca, menggaris, menanda, menyebut dan mencatat perkataan

berkenaan.

6.3 Menganalisis dan Mengkategorikan Data

Data yang diperolehi dimasukkan kedalam jadual mengikut kategori perkataan

berhomonim dan berhomograf. Selain itu, pengkaji telah mengelaskan data mentah

dalam golongan kata dan dimasukkan kedalam jadual.

8

7.0 DAPATAN KAJIAN

7.1 Menyenaraikan perkataan berhomonim

Bil Homonim Halaman

1. Tala 37

2. Ralat 53

3. Lelah 65

4. Bala 73

5. Raut 156

6. Diam 186

7. Matang 278

8. Maya 390

9. Hati 2

10. Pulas 6

11. Kala 8

12. Barat 130

13. Madu 362

Jadual 1

Jadual 1 menunjukkan contoh perkataan yang berhomonim yang terdapat dalam novel

Salju Sakinah. Pengkaji hanya menyenaraikan 24 sahaja perkataan berhomonim di jadual

1 manakala yang lainnya ada dinyatakan dilampiran. Antara perkataan berhomonim yang

terdapat di jadual 1 ialah tala, pahit, bala, keras, barat dan sebagainya. Pengkaji juga telah

meletakkan muka surat novel Salju Sakinah yang mempunyai perkataan berhomonim

agar mudah dirujuk.

9

7.2 Menyenaraikan perkataan berhomograf

Bil Homograf Halaman

1. Bela 12

2. Rendang 537

3. Semak 15

4. Reda 548

Jadual 2

Jadual 2 menunjukkan perkataan berhomograf yang terdapat dalam novel Salju Sakinah.

Hanya lima sahaja perkataan yang berhomograf yang terdapat dalam novel Salju Sakinah.

Antara perkataan berhomograf yang terdapat dalam jadual 2 ialah bela, sepak, rendang,

semak dan reda. Pengkaji juga telah meletakkan muka surat novel Salju Sakinah yang

mempunyai perkataan berhomograf agar mudah dirujuk.

10

7.3 Menghuraikan maksud perkataan yang berhomonim dan berhomograf.

7.3.1 Homonim

Bil Perkataan Halaman Maksud Contoh ayat

1. Tala i

Tala ii

37

Kamus

Dewan

Hala, arah

Ibu kunci, mangga

Pandai kau

mengelak

kemudian tala

kat aku.

Dimana kau

letak tala itu?

Ibu nak buka

pintu.

2. Ralat i

Ralat ii

53

582

Tidak betul, keliru/

tak jelas

Berat hati, tak sedap

hati

… banyak

kertas soalan

yang ralat.

Aku tidak

merasa ralat

pun.

3. Lelah i

Lelah ii

65

Kamus

Dewan

Tidak berdaya lagi/

letih

sejauh

Sambil

melepaskan

lelah didada

..setelah

berlelahan

mendaki bukit

itu.

11

4. Bala i

Bala ii

73

Kamus

Dewan

Pasukan tentera

Kejadian buruk

Bala tentera

sedang

berbaris di

dalam

mimpiku

Kalau melarat

ia sudah

menjadi bala

5. Raut i

Raut ii

156

Kamus

Dewan

Bentuk/ potongan

Pisau khas yang

tajam untuk

melicinkan rotan

Menatap raut

wajah sahabat

yang

mendamaikan

Nenek meraut

rotan untuk

dijadikan

bakul

6. Diam i

Diam ii

Kamus

Dewan

186

Tempat tinggal

Tidak bercakap

Rata-ratanya di

diami

penduduk

Palestin

Sumayyah

akur dalam

diam

7. Matang i 278 Masak Sesekali lelaki

sawo matang

12

Matang ii Kamus

Dewan

Nama tempat

itu membantu

..singgah

sebentar di

Permatang

pauh untuk

membeli

barang

8. Maya i

Maya ii

Kamus

Dewan

390

Bayangan/ khayalan

Tidak

bermaya/lemah

..dia melayan

alam mayanya

sambil

tersenyum

Tubuh Safina

tidak bermaya

…

9. Hati i

Hati ii

Kamus

Dewan

79

Organ dalam badan

Tujuan sesuatu

perubatan

Ibunya

terlantar di

hospital kerana

menghidapi

kanser hati

Jasman berniat

untuk

memperistrikn

Safina

10

.

Pulas i Kamus Berputar-putar Anak kunci

dipulas ke

13

Pulas ii

Dewan

97

Sakit seperti di

pilih-pilih dalam

perut

kanan

Perut Sumayah

memulas-

mulas akibat

tersalah makan

11

.

Kala i

Kala ii

536

340

Waktu/ masa

Sejenis binatang

buas yang

mempunyai 4 kaki

Siapa pula

yang datang

kala hari

sudah lewat

petang …

Dia dikejarkan

ke hospital

kerana di gigit

kala jengking

12

.

Barat i

Barat ii

130

Kamus

Dewan

Sesat

Arah mata angin

Di jihat Barat

atau ke

kuliyyah

Tarbiah

Barat atau

Timur yang

kamu pergi?

13

.

Madu i 279 Manis (senyuman) Tertarik

dengan

senyuman

14

Madu ii 362 Wanita yang

menjadi isteri

kepada suami

sendiri

madu di bibir

perawan genit..

Safina ingin

meminta cerai

jika Jasman

memadukanny

a

Jadual 3

Jadual 3 jelas menunjukkan homonim sememangnya hadir dengan ejaan dan sebutan

yang sama, tetapi mempunyai maksud yang berbeza. Terdapat beberapa perkataan

berhomonim dalam novel Salju Sakinah yang pengkaji temui. Berdasarkan jadual 3

pengkaji telah menghuraikan maksud dan ayat perkataan berhomonim yang terdapat

dalam novel Salju Sakinah dan Kamus Dewan Bahasa. Di dalam novel Salju Sakinah

terdapat 3 sahaja daripada 13 perkataan yang menggunakan perkataan berhomonim yang

berulang.Perkataan tersebut ialah .Madu I yang bermaksud manis(senyuman) contoh

ayatnya ialah …tertarik dengan senyuman madu di bibir perawan genit.. manakala Madu

ii bermaksud wanita yang menjadi isteri kepada suami sendiri dan contoh ayatnya ialah

Safina ingin meminta cerai jikia Jasman memadukannya. Contoh perkataan ke dua ialah

Ralat I yang bermaksud tidak betul, keliru dan contoh ayatnya ialah ….banyak kertas

soalan yang ralat manakala Ralat ii membawa maksud berat hati, tak sedap hati dan

contoh ayatnya ialah aku tidak merasa ralat. Perkataan yang ketiga ialah Kala I yang

bermaksud waktu dan contoh ayatnya ialah siapa pula yang datang kala hari sudah petang

manakala Kala ii membawa maksud sejenis binatang buas berkaki empat dan contoh

ayatnya dia dikejarkan ke hospital kerana di gigit kala jengking. Perkataan berhomonim

mempunyai dua entri di dalam kamus. Pengkaji hanya menemukan beberapa sahaja

15

perkataan yang berulang di dalam novel. Namun tidak semua perkataan berhomonim

mempunyai pengulangan perkataan di dalam novel. Pengkaji telah mengambil ayat yang

terdapat dalam kamus untuk diisi di ruang ayat yang tidak mempunyai pengulangan

perkataan. Sebagai contoh Barat I yang bermaksud sesat dan contoh ayat yang terdapat

dalam novel ialah di jihad barat atau ke kuliah terbiah manakala Barat ii bermaksud

arah mata angin dan contoh ayat yang terdapat dalam kamus ialah barat atau timur yang

kamu pergi?. Pengkaji tidak menyenaraikan semua perkataan berhomonim yang terdapat

dalam kosa kata Bahasa Melayu namun pengkaji hanya menyenaraikan beberapa sahaja

perkataan berhomonim. Selebihnya pengkaji meletakkannya di lampiran.

7.3.2 Homograf

16

Bil Perkataan Halaman Maksud Contoh ayat

1. Bela i

Bela ii

12

76

Dilindungi

Menuntut bela

Umi membela

Safiah tatkala

dia dimarahi

suaminya

Jasman.

Safiah kini

dibela ibunya

selepas

kematian

suaminya

akibat dipanah

petir

2. Rendang i

Rendang ii

537

431

Nama

masakan

Pohon yang

rimbun

…kata Naufal

tatkala masuk

ke dapur untuk

membantu

Sumayyah

membawa

hidangan

rendang ke

depan.

Hanya Fatihah,

dan Nazurah

sedang

17

bersandar

melepaskan

lelah sambil

berbual-bual di

bawah pokok

yang rendang

3. Semak i

Semak ii

15

Kamus

Dewan

Mendengar

atau

memerhatikan

(percakapan,

bacaan orang)

dengan teliti.

Tumbuh-

tumbuhan

yang kecil dan

rendah

Jasman

menyemak

helaian kertas

berisi jampi

serapah yang

diberikan oleh

Tok Ayah

Tok Ayah

menggelupur

macam terkena

karan,

menjerit-jerit

sebelum

terpelanting ke

dalam semak.

4. Reda I

Reda ii

548

666

Semakin

beransur/

berkurangan

Dengan rela

Mior turun dari

gunung selepas

hujan reda

Namun, aku

18

hati/ ikhlas tetap reda

dengan segala

iradat-Mu

Jadual 4

Jadual 4 menunjukkan senarai perkataan berhomograf yang dapat di perolehi dalam novel

Salju Sakinah. Novel Salju Sakinah tidak banyak menggunakan perkataan yang

berhomograf. Hal ini demikian kerana perkataan berhomograf menggunakan ejaaan e

pepet dan e taling.Berdasarkan jadual 4 pengkaji telah menghuraikan maksud ayat

perkataan berhomograf yang terdapat dalam novel Salju Sakinah terdapat 3 sahaja

daripada 4 perkataan yang menggunakan perkataan berhomograf yang berulang.

Perkataan tersebut ialah Bela I bermaksud dilindungi dan contoh ayat ialah umi membela

Safiah tatkala dia dimarahi suaminya, Jasman manakala Bela ii membawa maksud

menuntut bela dan contoh ayatnya ialah Safiah kini dibela ibunya selepas kematian

suaminya. Contoh perkataan kedua ialah Rendang I yang bermaksud nama masakan dan

contoh ayatnya ialah …kata Naufal tatkala masuk ke dapur untuk mengambil hidangan

rendang manakala Rendang ii bermaksud pohon yang rimbun dan contoh ayatnya ialah

Fatimah dan Nazurah di bawah pokok yang rendang. Perkataan ketiga pula ialah Reda I

yang bermaksud semakin beransur/berkurangan dan contohnya ialah Mior turun dari

gunung selepas hujan reda manakala Reda ii membawa maksud dengan rela hati/ ikhlas

dan contoh ayatnya namun, aku tetap reda dengan segala khadrat-Mu. Namun tidak

semua perkataan berhomograf mempunyai pengulangan perkataan dalam novel, pengkaji

telah mengambil ayat yang terdapat dalam kamus untuk diisi di ruang ayat yang tidak

mempunyai pengulangan perkataan. Sebagai contoh Semak I bermaksud mendengar atau

nenerhati (percakapan,bacaan orang) dengan teliti yang terdapat dalam novel dan contoh

ayatnya Jasman menyemak helaian kertas berisi jampi… manakala Semak ii diambil dari

19

kamus bermaksud tumbuh-tumbuhan yang kecil dan rendah dan contoh ayatnya ialah Tok

Ayah mengelupur macam terkena karan sebelum terpelanting ke dalam semak.

8.0 RUMUSAN KAJIAN

20

Rumusannya, dapat dibuktikan bahawa homonim ialah perkataan, frasa atau ayat yang

bentuknya sama tetapi mempunyai makna yang berbeza. Manakala homograf ialah

kata dan ejaan yang sama tetapi sebutan dan maknanya berbeza. Secara keseluruhan

pengkaji mendapati bahawa kajian yang dilakukan adalah sama seperti yang

dinyatakan oleh tokoh-tokoh Bahasa Melayu. Sebagai contoh, perkataan berhomonim

yang telah pengkaji dapati dari novel ialah Kala I yang membawa maksud waktu atau

masa dan contoh ayatnya ialah siapa pula yang datang kala hari sudah lewat petang,

manakala Kala ii membawa maksud sejenis binatang buas yang mempunyai 4 kaki

dan contoh ayatnya ialah dia dikejarkan ke hospital kerana digigit kala jengking.

Contoh homograf pula ialah Rendang I yang membawa maksud nama masakan dan

contoh ayatnya Sumayyah membawa hidangan rendang ke depan manakala

Rendang ii ialah pohon yang rimbun dan contoh ayatnya ialah Fatimah dan Nazurah

berbual di bawah pokok yang rendang. Berdasarkan pembacaan dan pengkelasan

yang pengkaji telah lakukan, ternyata banyak perkataan daripada homonim

berbanding perkataan homograf yang hanya dijumpai beberapa sahaja.

9.0 PENUTUP

21

Hasil kajian ini di dapati bahawa pengunaan perkataan homonim dan homograf

mempunyai maksud yang jelas berbeza dalam pengunaan sehari-harian orang Melayu.

Melalui kajian ini pengkaji menyedari bahawa perkataan homonim dan homograf

sebenarnya mempunyai keunikan tersendiri dan merupakan kerja mengkaji yang

menyeronokkan. Pelbagai kajian telah pengkaji lakukan, misalnya dalam aspek

penyebutan perkataan yang berhomograf yang sangat mencabar dan jarang-jarang

dapat di lihat di dalam ovel yang dikaji. Bukan sahaja dalam aspek penyebutan tetapi

juga banyak mengejutkan pengkaji untuk perkataan berhomonim yang perkataannya

sama ejaan tetapi maksud yang sangat berbeza-beza mengikut struktur ayat. Pengkaji

berharap agar kajian seperti ini dapat diteruskan kerana dengan adanya kajian ini,

para pengkaji dapat mengetahui pelbagai perkataan yang berhomonim dan

berhomograf yang selama ini bagaikan tidak di ambil tahu oleh masyarakat sekeliling.

Dengan kajian ini juga, pengkaji dapat mengetahui pelbagai perkataan baru dengan

maksud yang berbeza-beza sekaligus dapat menambahkan ilmu pengetahuan

mengenai penggunaan perkataan homonym dan homograf. Di samping itu, para

pengkaji juga boleh menggunakan perkataan baru yang baharu di ketahui untuk

kegunaan harian mahupun untuk kegunaan peperiksaan yang bakal menjelang.

Pengkaji amat gembira kerana dapat melakukan kajian ini dengan sempurna dan

membuahkan hasil.

BIBLIOGRAFI

22

Buku

Nik Safiah Karim, 2014, Tatabahasa Dewan Edisi Baharu, Cetakan Pertama, Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Habibah Mohd. Samin, 2006, Teks Efektif STPM Bahasa Melayu Penggal 3: Ilmu

Bakti Sdn. Bhd.

Bahan Internet

Hatmann dan Stork, 1972, Definisi homonim dan homograf , Diakses pada 28 April

2015, daripada https://en.wikipedia.org/wiki/Reinhard_Hartmann

LAMPIRAN I

23

Homonim

1 Gerbang i

Gerbang ii

230

Kamus

Dewan

Terurai dan kusut

Pintu, alam

perkahwinan

Rambut Safina

menggerbang

dan tidak

terurus apabila

dirinya dirasuk

makhluk halus

yang dimiliki

oleh Tok Ayah.

Umi memasuki

gerbang pintu

rumah Safina

dan dia sangat

terpegun

melihat

keindahan

rumah besar

yang dimiliki

Safina.

2 Tanggal i 198 Membuka, tercabut Hakimah

bangun lalu

menanggalkan

kemejanya

sebelum

membuka pintu.

24

Tanggal ii 244 Hari ke berapa

dalam bulan

tertentu, tarikh,

haribulan

Pada tanggal 26

Oktober 2007

berakhirlah

peperiksaan

semester akhir

Sumayyah.

3 Basi i

Basi ii

267

Kamus

Dewan

Makanan yang

sudah busuk/ tidak

baru, sudah lama

Bahagian tepi kain

yang dilebihkan

Berita di muka

surat seterusnya

adalah berita

lama,

adakalanya

akhbar ini

memuatkan

untuk kita yang

sudah basi

Baju yang

hendak dijahit

itu haruslah

ditambah

basinya agar

menjadi baju

yang sempurna.

4 Lalu i 268 Berjalan, melintas Apabila dia

menjenguk

dipintu

25

Lalu ii 230 Banyak kali keluar

masuk

hadapan,

kelihatan Safia

dan Jasman

berada di

beranda, lalu

dia

merenggangkan

pintu dan

membuka gril.

Umi pesan pada

waktu ini

banyak

kenderaan yang

lalu lalang

dijalan raya,

kamu harus

berhati-hati

ketika

memandu

5 Pada i 16 Kata sendi nama Umi dan anak-

anaknya yang

lain telah

melawat Safina

pada cuti

umum

26

Pada ii Kamus

Dewan

Tidak kuran/lebih

Bilal Saad

melaungkan

azan tepat pada

waktunya, tidak

kurang dan

tidak lebih.

6 Derai i

Derai ii

39

Kamus

Dewan

Bunyi air hujan

yang jatuh mengalir

Berlanjutan/

berpanjangan

Derai hujan

membuatkan

hening pagi

semakin suram.

Fatimah

menokok

sebelum derai

tawa terpecah

lagi di ruang

tamu.

7 Ranap i

Ranap ii

74

Kamus

Dewan

Berada dalam

keadaan rata

dengan tanah

Sunyi

Disebabkan

maksiat yang

diorang buat,

kita pun ranap

sama

Ranap hatiku

hanya aku yang

tahu

27

28