biuletyn - wzp.plprojektrops.wzp.pl/uploads/pliki/biswz032013.pdf · 2013. 12. 9. · rozwój...

BIULETYNIntegracji SpołecznejWojewództwa Zachodniopomorskiego

3(16)/2013

EGZE

MPL

AR

Z B

EZPŁ

ATN

Y

Spis treści

Wstęp ................................................................................................................................................................................ 3

Czym jest ekonomia społeczna? .................................................................................................................................4

Ekonomia społeczna – zobacz jak to działa! ............................................................................................................5

Rola ekonomii społecznej w rozwoju lokalnym .....................................................................................................7

Klauzule społeczne w Polsce .......................................................................................................................................9

„Zakup prospołeczny” w województwie zachodniopomorskim .................................................................... 12

Słownik inspirujących pojęć z zakresu ekonomii społecznej ......................................................................... 14

Rozwój dzięki Wikingom ........................................................................................................................................... 16

Nieustanna lekcja przedsiębiorczości .................................................................................................................... 17

Ekonomia społeczna – zysk inwestowany w pracę! ........................................................................................... 20

V Targi Ekonomii Społecznej ..................................................................................................................................... 21

Trzy wymiary przedsiębiorczości społecznej w środowiskach popegeerowskich ................................... 23

Prawdziwa historia ......................................................................................................................................................24

Studia i szkolenia dla kadr pomocy i integracji społecznej ..........................................................................27

Akademia Rozwoju Lokalnego ...............................................................................................................................28

Mediacje w pomocy społecznej .............................................................................................................................29

Biuletyn Integracji Społecznej Województwa Zachodniopomorskiego

2

Biuletyn Integracji Społecznej Województwa Zachodniopomorskiego Nr 3(16)/2013Egzemplarz bezpłatny

Wydawca:Urząd Marszałkowski Województwa ZachodniopomorskiegoRegionalny Ośrodek Polityki Społecznejul. Korsarzy 3470-540 Szczecin

Zespół redakcyjny:Dorota Rybarska-Jarosz, Marzena Kareńska, Stanisław Kałamaga

Siedziba redakcji:ul. Starzyńskiego 3-4, p. III, pok. 31170-506 Szczecintel/fax 091 42 53 635www.projektrops.wzp.pl

Skład i druk: Grafpol Agnieszka Blicharz-Krupińskaul. Czarnieckiego1, 53-650 Wrocławtel. 507 096 545, fax 71 797 88 80

Nakład: 1000 egz.

Biuletyn przygotowywany w ramach projektu systemowego Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej „Profesjonalne kadry – lepsze jutro II”. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

3

3(16)/2013

Szanowni Państwo!

Niniejszy Biuletyn Integracji Społecznej Województwa Zachodniopomorskiego zawiera podsumowanie kampanii społecznej realizo-wanej przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w 2013 r., która przebiegała pod hasłem „Ekonomia społeczna – zysk inwestowa-ny w pracę. Zobacz jak to działa!” i stanowiła zwiastun Ogólnopolskich Spotkań Ekonomii Społecznej w Województwie Zachodniopo-morskim.

Już w 2010 roku, opracowując aktualną Strategię Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020, zadbaliśmy o uwzględnienie w niej priorytetów rozwojowych związanych z ekonomią społeczną. Wiele samorządów musi dziś aktualizować do-kumenty strategiczne pod tym kątem, a my mamy to już w pakiecie obok kadr gospodarki, przedsiębiorczości, czy polityki na rzecz rodziny. Mamy też dokument kierunkowy – Wieloletni plan działań na rzecz rozwoju i upowszechniania ekonomii społecznej w wo-jewództwie zachodniopomorskim do roku 2020. Wyznacza on główne priorytety w tym obszarze, które chcielibyśmy rozwijać. Wśród nich warto wymienić potrzebę docierania z wiedzą o ekonomii społecznej do samorządów lokalnych, do przedsiębiorców prywatnych, aby powstał dobry klimat do tworzenia podmiotów ES, czy też szerzej – szukania możliwości rozwoju alternatywnych rynków pracy. A specyfika naszego regionu jest taka, że oprócz pasa nadmorskiego, radzącego sobie ekonomicznie, oprócz dwóch skrajnie odda-lonych od siebie dużych miast (Szczecin, Koszalin), mamy wielkie obszary bardzo słabo zaludnione, które nie mogą liczyć na duże, zagraniczne inwestycje, mogące ożywić lokalną gospodarkę. Jest to jedna z głównych przyczyn, dla której ekonomia społeczna staje się ważnym kierunkiem polityki publicznej w regionie.

Kampania społeczna miała za zadanie przede wszystkim zwrócić uwagę mieszkańców, w tym samorządowców, na szanse, jakie stwa-rzają społeczne przedsiębiorstwa. Była okazją do wymiany doświadczeń, wiedzy, poglądów, ale też do docenienia tych, którzy z wła-snej inicjatywy, jeszcze przed zmianami legislacyjnymi, przeczuwając konieczność rozwojową, tworzyli fundament tego sektora. Stąd wydarzenie towarzyszące OSES, jakim była Gala Przedsiębiorczości Społecznej.

O tej uroczystości i wielu innych wydarzeniach będziecie mogli Państwo przeczytać w niniejszym Biuletynie. Życzę owocnej lektury, wielu cennych przemyśleń i co najważniejsze – wielu inspiracji do aktywności we własnym środowisku.

Olgierd GeblewiczMarszałek Województwa Zachodniopomorskiego

4


Aby opisać zasady działania ekonomii społecz-nej, spróbujmy najpierw oderwać się od nasuwa-jących się skojarzeń z polityką społeczną czy po-mocą socjalną. Rozpocznijmy od znalezienia cech wspólnych z ekonomią, a właściwie jej uproszczo-nym modelem najbliższym naszemu codzienne-mu życiu. W tym podejściu możemy wyróżnić trzy najważniejsze elementy:

FIRMY - wszelkie przedsiębiorstwa, organizacje, podmio-ty, instytucje, które wytwarzają produkty i usługi, dopa-sowując ich rodzaj, liczbę i jakość do istniejącego zapo-trzebowania; podmioty te sprzedają NABYWCOM swoje PRODUKTY, osiągając przychody, które mają pokryć kosz-ty ich działalności, w tym wystarczyć na wynagrodzenia dla pracowników oraz wygenerować zysk dla właściciela;

PRODUKTY - wytwory (materialne jak i niematerialne, czyli usługi) FIRM, których zadaniem jest zaspokajanie określonych potrzeb NABYWCÓW; ich rodzaj, jakość i cena uzależnione są od sytuacji rynkowej, kształtowanej przez siły popytu i podaży, siłę konkurencji, zamożność NABYWCÓW, itd;

NABYWCY - ta część społeczeństwa, która wydaje po-siadane środki na zakup PRODUKTÓW dla zaspokojenia swoich potrzeb. Wielkość i różnorodność tych potrzeb jest powiązana z prowadzonym stylem życia. Najważniej-szym czynnikiem, który określa siłę nabywczą ludzi, jest fakt posiadania pracy oraz jej rodzaj, wartość itd. W tym uproszczonym modelu pomijamy firmy, organizacje czy samorządy, które bardzo często są też nabywcami pro-duktów i usług;

W najogólniejszym ujęciu, gospodarka działa następu-jąco: FIRMY wytwarzają PRODUKTY, które sprzedają NA-BYWCOM. Większość kupują ludzie, którzy zarabiają, bo pracują. Zyski trafiają do FIRM , czyli do właścicieli oraz na podatki. Jak widać, poza tym obiegiem są tzw. osoby wykluczone, czyli najczęściej niepełnosprawne, bezro-botne i bezdomne, dla których większość PRODUKTÓW jest nieosiągalna. Osoby te są zdane na wsparcie innych, głównie rodziny, pomocy społecznej i organizacji cha-rytatywnych. W praktyce część ZYSKU wypracowanego przez FIRMY, czyli przez większość społeczeństwa, też tra-fia do nich, co pokazuje pierwszy schemat.

Ekonomia społeczna bazuje na tych samych zasadach. Zakłada jednak wspieranie przedsiębiorczości wśród osób wykluczonych, a więc inwestowanie w FIRMY przez nich współtworzone. Przedsiębiorstwa społeczne rów-nież powinny działać tak, by przynosić ZYSK, jednak w ich wypadku zysk ten nie musi przybierać w ostateczności formy pieniężnej. Tym samym, firma społeczna musi być

Czym jest ekonomia społeczna?

odpowiedzią na konkretną potrzebę rynku i uwzględniać ograniczenia wynikające z jego chłonności oraz istnieją-cej konkurencji. Rodzaj, jakość i cenę PRODUKTU, który będzie wytwarzać musi dostosowywać do oczekiwań i możliwości odbiorców. Wreszcie, musi zarabiać tyle, by w wymiarze pieniężnym pokrywać przynajmniej koszty swojego funkcjonowania i utrzymania pracowników. Tyle o podobieństwach - różnice widoczne są głównie w dwóch aspektach:

1. Osoby wykluczone zyskują PRACĘ, a wraz z nią stają się w pełni członkami społeczności, mogą-cymi korzystać ze wszystkich dostępnych dla nich szans, możliwości, całej gamy dóbr materialnych, jak rozrywka czy kultura

2. Wypracowują ZYSK, który jednak w przedsiębior-stwie społecznym nie może zostać „skonsumo-wany”, ale musi być zainwestowany w osiąganie celów społecznych, co na ogół oznacza: wsparcie rozwoju tworzących je osób, więcej wsparcia dla kolejnych osób wykluczonych czy też wsparcie dla lokalnej społeczności.

Tym samym - jak pokazuje poniższy schemat - wyklucze-ni dołączają do grona NABYWCÓW powiększając cały ry-nek. A wypracowany przez ten rynek ZYSK w większym stopniu wraca rozwijając samodzielność tych ludzi.

Na podst. materiałów promocyjnych kampanii

5

3(16)/2013

Ekonomia społeczna to obszar polityki społecz-nej, który niewątpliwie zyskuje w ostatnim cza-sie na znaczeniu, mimo to, wciąż wśród znacznej części społeczeństwa temat ten jest mało znany a przez to niezrozumiały. W dzisiejszych, burzli-wych czasach, poszukuje się nowych rozwiązań problemów gospodarczych, społecznych i ekolo-gicznych. Jednym z nich jest właśnie idea ekono-mii społecznej. To, że możliwa jest alternatywa dla utrwalonych form działalności rynkowej, poparte jest już licznymi praktycznymi oraz teoretyczny-mi dowodami, dlatego, na zlecenie Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkow-skiego Województwa Zachodniopomorskiego, przeprowadzona została regionalna kampania promująca myśl ekonomii społecznej.

Kampania pod hasłem „Ekonomia społeczna – zysk inwe-stowany w pracę” miała na celu upowszechnienie wiedzy o sposobach integracji społecznej i zawodowej z wyko-rzystaniem różnych form przekazu informacji, tj. prasy regionalnej, stacji radiowych i telewizji. Jak się bowiem okazuje, znaczna część społeczeństwa w ogóle nie zna pojęcia „ekonomia społeczna”, a wszystkie skojarzenia łą-czą się z jej drugim członem.

Kampania, trwająca łącznie ponad półtora miesiąca, po-dzielona została na dwa etapy. W pierwszym, trwającym do końca sierpnia, największy nacisk został położony na prze-kazywaniu idei ekonomii społecznej.

Pierwszym punktem kampanii była konferencja inaugura-cyjna, w której uczestniczyło blisko 100 przedstawicieli jed-nostek samorządu terytorialnego, służb społecznych oraz osób i instytucji zaangażowanych w szerzenie i wsparcie ekonomii społecznej. W trakcie konferencji przedstawione zostały założenia i plany dotyczące kampanii. Konferencja była również okazją do zapoznania się z aktualnymi temata-mi związanymi z przedsiębiorczością społeczną tj.:

- Rola ekonomii społecznej w rozwoju lokalnym - An-toni Sobolewski,

- Klauzule społeczne - Izabela Przybysz,- Zakup pro-społeczny - dr hab. Tomasz Mika.

Wszystkie wystąpienia znajdą Państwo w tym numerze Biu-letynu.

Tuż po konferencji ruszyła kampania w mediach lokalnych. Od 7 sierpnia na antenie TVP Szczecin rozpoczęła się emi-sja spotów telewizyjnych. Łącznie spoty telewizyjne kam-panii wyemitowano 240 razy. Równolegle w rozgłośniach Polskiego Radia Szczecin oraz Polskiego Radia Koszalin emitowane były spoty radiowe – przez cały okres kampanii w liczbie 480 emisji.

Ekonomia społeczna – zobacz jak to działa!

Na potrzeby kampanii opracowana została broszura infor-macyjna (wydana w liczbie 3500 egz) oraz plakat promocyj-ny (nakład: 820 egz). Zgodnie z założeniami, przybliżały one w przystępny sposób ideę ekonomii społecznej . Materiały rozesłane zostały do 160 instytucji do dalszej dystrybucji wśród klientów i pracowników.

W drugim - wrześniowym etapie kampanii rozwinięte zosta-ło zaproszenie do udziału w Targach Ekonomii Społecznej w Nowym Warpnie, odbywających się w ramach Ogólno-polskich Spotkań Ekonomii Społecznej. Ten podział wymusił przygotowanie dwóch wersji spotu TV oraz spotu radiowe-go emitowanych odpowiednio w sierpniu i wrześniu.

Kampania opierała się także na promocji w lokalnej prasie. Na potrzeby kampanii opracowane zostały dwa artyku-ły sponsorowane, w których prezentowane były łącznie 4 przedsięwzięcia ekonomii społecznej, tj.: Centrum Słowian i Wikingów na wyspie Wolin, Spółdzielnia Socjalna „Razem” w Baniach, Spółdzielnia Socjalna „Totem” ze Szczecina, Spół-

Kadr ze spotu tv

Broszury informacyjne dotyczące ekonomii społecznej

6


dzielnia Socjalna „Nowe życie” z Kołobrzegu. Artykuły ukaza-ły się w wydaniach magazynowych w Kurierze Szczecińskim oraz w Głosie Szczecińskim i Głosie Koszalińskim.

Zwieńczeniem kampanii była Gala Przedsiębiorczo-ści Społecznej w dn. 19 września 2013 r. Warto dodać, iż ten rok jest szczególny dla rozwoju ekonomii społecznej w województwie. We wrześniu, równocześnie w Szcze-cinie i Nowym Warpnie, odbywały się wspomniane już Ogólnopolskie Spotkania Ekonomii Społecznej. Spotkania te – organizowane rokrocznie od 6 lat w Polsce - gromadzą przedstawicieli przedsiębiorstw społecznych, kreatorów polityki i nowych rozwiązań w zakresie rozwoju ekonomii

społecznej, ośrodków wsparcia ekonomii społecznej, na-ukowców, finansistów, przedsiębiorców, samorządowców. Celem spotkań jest integracja środowiska ekonomii spo-łecznej, wymiana doświadczeń i idei, kreowanie nowych rozwiązań. Polska jest jednym z europejskich liderów w zakresie rozwoju ekonomii społecznej. Dzięki zaanga-żowaniu samorządu województwa zachodniopomor-skiego i organizatorów Spotkań, Gala Przedsiębiorczości Społecznej odbyła się w ramach OSES i była jednocześnie podsumowaniem działań kampanii. Uroczystość w Gma-chu Muzeum Narodowego oraz Teatru Współczesnego w Szczecinie zgromadziła blisko 300 gości. Na temat samej Gali przeczytają Państwo na kolejnych strona Biuletynu.

Marek Hok, Poseł na Sejm RP wita zgromadzonych gości Anna Mieczkowska, Członek Zarządu wraz z prelegentami konferencji inauguracyjnej

Dariusz Baranik, prowadzący konferencję inauguracyjną Uczestnicy konferencji inauguracyjnej,

Antoni Sobolewski Izabela Przybysz

7

3(16)/2013

Kampania została realizowana na zlecenie Urzędu Mar-szałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego przez Espresso, Hubkiewicz, Piechocki Spółka Jawna oraz Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego sp. z o.o., w ramach projektu systemowego Regionalnego Ośrodka

Polityki Społecznej „Profesjonalne kadry - lepsze jutro II”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ra-mach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Stanisław Kałamaga Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej

Ekonomia społeczna może, a nawet powinna odgrywać istotna rolę w rozwoju lokalnym. Jeśli przyjmiemy, iż rozwój lokalny to po prostu proces pozytywnych zmian zachodzących na stosunkowo niewielkim terytorium. Oczywiście rozwój lokalny powinien się opierać na za-sobach, potrzebach, działaniach i aspiracjach lokalnych społeczności. Bardzo źle, gdy rozwój ten jest ukierunko-wany i uwzględnia tylko wyłącznie potrzeby osób czy też grup zewnętrznych.

Często niestety tak się dzieje szczególnie w miejscowo-ściach turystycznych, gdzie najważniejsze są potrzeby i oczekiwania turystów. A przecież rozwój lokalny to za-gwarantowanie mieszkańcom jak najwyższego poziomu życia. I to nie tylko w zakresie dostarczenia podczas róż-nego rodzaju atrakcji w postaci koncertów realizowanych przez zewnętrzne zespoły, ale przede wszystkim w zakre-sie aktywności lokalnej. Rozwój lokalny to nie tylko do-skonała infrastruktura (przekonali się o tym boleśnie nasi niemieccy koledzy), ale i rozwój społeczności lokalnej. To właśnie dzięki przedsiębiorczości społecznej może-my aktywizować mieszkańców, doradzać potrzebę pracy na rzecz dobra wspólnego, łączyć zasoby i umiejętności. Niestety trudnością jest ów pozytywistyczny charakter tych działań, o wiele trudniejszy do zainicjowania niż bunt czy sprzeciw przeciwko komuś lub czemuś.

Poza wysokim poziomem życia w przypadku rozwoju lokalnego powinniśmy również mówić o zapewnieniu

Rola ekonomii społecznej w rozwoju lokalnym

mieszkańcom pracy, jak najlepszych warunków byto-wania, pozytywnego otoczenia dla rozwoju duchowego – kształcenia, odpoczynku, dostępu do informacji etc), zapewnienia potrzeby bezpieczeństwa i perspektywy na przyszłość. To wszystko jest ważne by społeczność

Antoni Sobolewski - Wiceprezes stowarzyszenia Czas Przestrzeń Tożsamość, członek Zespołu ds. Rozwiązań Systemowych w zakresie Ekonomii Społecznej przy Pre-zesie Rady Ministrów, członek grupy strategicznej w ra-mach tego zespołu, Prezes Związku Pracodawców Przed-siębiorstw Społecznych, animator ekonomii społecznej. Inne doświadczenia: - opracowanie strategii z zakresu ekonomii społecznej

dla gmin w woj. zachodniopomorskim, udział w pra-cach nad opracowaniem Regionalnego Planu Działań na rzecz Rozwoju Ekonomii Społecznej w wojewódz-twie zachodniopomorskim, udział w pracach nad opra-cowaniem Krajowego Programu Ekonomii Społecznej (od początku prac),

- Kierowanie ośrodkiem wsparcia ekonomii społecznej - Udział w pracach nad opracowaniem Regionalnego

Planu działań na rzecz zatrudnienia w województwie zachodniopomorskim

- Współautor podręczników z zakresu ekonomii społecz-nej z serii zachodniopomorska biblioteka ekonomii społecznej.

Prof. UAM dr hab. Tomasz Mika Kadr ze spotu tv


8

lokalna mogła się rozwijać a nie myślała o emigracji. W większości przypadków rozwój ten, choć obecnie czę-sto wspierany środkami europejskimi, to głównie zależy od czynników endogenicznych, oraz samej społeczności lokalnej – rzadko wspartej animacją zewnętrzną. W tym przypadku warto też spojrzeć na trójkąt rozwoju Veaske-n’a (rys 1) oraz jego zasady rozwoju lokalnego.

Zasady rozwoju lokalnego wg Vaesken’a - Rozwój lo-kalny powinien:

• bazować na waloryzacji zasobów miejscowych,• być dokonywany we wspólnym interesie,• odbywać się w demokratycznym procesie, • odbywać się w oparciu o działania partnerskie –

zmiana relacji z siłowych na uzupełniające. Na bazie powyższych rozważań dopiero możemy oce-nić jak dużą rolę może odegrać ekonomia społeczna w rozwoju lokalnym. Szczególnie warto tu odwołać się do funkcji rozwojowych ekonomii społecznej wg Charles Leadbeatera1, który łączy je z rolą społecznego przedsię-biorcy, który to:

• w krótkim okresie tworzy miejsca pracy, tworzące dodatkową wartość lub powodujące oszczędności wydatków publicznych,

• w średnim okresie wprowadza rozwiązania, pro-wadzące do reformowania tradycyjnego państwa opiekuńczego;

• w długim okresie kreuje i spożytkowuje kapitał społeczny.

Należy jednak podkreślić, że ekonomia społeczna spełnia wiele dodatkowych funkcji prorozwojowych2, a mianowi-cie (Woolcock 1998; Defourny, Simon, Adam 2002; Social 2002):

• tworzy materialną bazę dla działania organizacji obywatelskich,

• promuje alternatywne formy kredytowania,• wzmacnia kapitał społeczny,• służy regeneracji lokalnej przestrzeni publicznej,• sprzyja urzeczywistnieniu idei obywatelskości,• ułatwia reformowanie sektora usług publicznych.

Tak praktycznie ekonomia społeczna pełni bardzo czę-sto rolę inicjatora zmiany, łącznika zasobów, pomysłów, idei. Poszczególne podmioty ekonomii społecznej stają się katalizatorami pomysłów oraz Integratorami potrzeb i wyzwań rozwojowych. A co najważniejsze uczy pro-cesować, czyli przeżywać proces. To szczególnie ważne przy tworzeniu podmiotów ekonomii społecznej jak i ich wspieraniu. Wiele społeczności odkrywa wtedy, że roz-wój społeczny potrzebuje znacznie więcej czasu niż bu-dowa drogi. W tym procesie partnerzy odkrywają zasoby, potrzeby, zaczynają komunikować się dekodowalnym dla nich językiem.

1 Za Ekonomia społeczna a rozwój, MSAP Kraków, 1997.2 Za ekonomia społeczna a rozwój, MSAP, Kraków.

Często zaczynają zadawać pytania dlaczego to robi mymi, jaki z tego będzie zysk społeczny i finansowy i w jaki sposób dane działanie będzie użyteczne dla odbiorców. Tak, więc ta rola jest nie do przecenienia. Dzięki rozwo-jowi podmiotów ekonomii społecznej udaje się włączać do życia w społeczności lokalnej osoby czy wręcz grupy dotychczas nieaktywne. Stają się one aktywne, definiują dzięki temu swoje potrzeby oraz odkrywają talenty i za-soby.

Ciekawymi przykładami wpływu podmiotów ekonomii społecznej na rozwój lokalny są wioski tematyczne po-wstające w oparciu o endogeniczne zasoby lokalnej spo-łeczności.

Innymi przykładami są Muzeum PGR w Bolegożynie czy też Centrum Słowian i Wikingów w Wolinie. Innym przykładem jest słupska inicjatywa, na razie niefor-malna, Witkacy Cacy Cacy, dzięki której udało się zbu-dować tożsamość miasta Słupska opierając ją na po-siadaniu przez lokalne Muzeum największej kolekcji dzieł Witkacego. Co ciekawe wiele z tych podmiotów w znaczący sposób wpływa na rozwój społeczności lokal-nych we wszystkich wcześniej wymienionych obszarach – zarówno podnosi jakość życia, daje źródło dochodu, pozwala na aktywne spędzanie czasu, czy też pokazuje perspektywę rozwojową.

W większości przypadków by zaistniała ekonomia spo-łeczna, a szczególnie uwidoczniła się jej rola w rozwoju lokalnym niezbędne jest:

• minimum kapitału społecznego,• najlepiej kilku liderów,• Idea (lub wróg) albo problem lub potrzeba,• „zasób”,• partnerzy.

Bez tych elementów nawet najlepszy zewnętrzny anima-tor nie będzie w stanie zbudować trwałego podmiotu ekonomii społecznej.

Na koniec, mówiąc o roli ekonomi społecznej w rozwoju lokalnym warto zadać sobie kilka pytań:

• Jak kierować rozwojem lokalnym by zarówno cie-szył lokalną społeczność, jak i był atrakcyjny dla zewnętrznych odbiorców (turystów, inwestorów etc)?

• Jak zbudować trwałe partnerstwo?• Jak korzystając z zewnętrznym ekspertów zapew-

nić sobie trwałość wypracowanych rozwiązań?• Jak wzbogacić ofertę biznesu tradycyjnego po-

przez rozwój ekonomii społecznej?• Jak nie utracić dotychczasowego charakteru eko-

nomizujących się organizacji pozarządowych? Antoni Sobolewski

3(16)/2013

9

1. Klauzule społeczne w Unii Europejskiej

Klauzule społeczne to wyjątek od reguły dopuszczany w prawie zamówień publicznych z uwagi na istotne względy społeczne. Co do zasady kryteria oceny oferty złożonej w ramach zamówień publicznych dotyczą jako-ści i ceny przedmiotu zamówienia, ale prawo unijne prze-widuje możliwość wprowadzenia przez udzielającego za-mówienia dodatkowych kryteriów społecznych, o ile nie narusza to swobody wyboru. Na podobnej zasadzie moż-na stosować również tak zwane klauzule środowiskowe (ekologiczne)1.

Klauzule społeczne są możliwe do zastosowania od 2009 roku dzięki dwóm Dyrektywom:

• Dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europej-skiego i Rady z dnia 31 marca 2004 roku, koor-dynująca procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług poczto-wych,

• Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europej-skiego i Rady z dnia 31 marca 2004 roku w spra-wie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi.

Obie przewidują możliwość wprowadzenia przez składa-jącego zamówienie dodatkowych kryteriów społecznych (o ile nie narusza to swobody wyboru). Kryteria te muszą odpowiadać na ważne potrzeby społeczne, a możliwość ich zastosowania musi być przewidziana w prawie kraju członkowskiego.

2. Klauzule społeczne w Polsce

W momencie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. nastąpiła konieczność dostosowania przepisów krajowych do porządku prawnego panującego w Unii Eu-ropejskiej. Zgodnie z prawem unijnym stosowanie klau-zul społecznych, nie jest konieczne, ale powinny być one możliwe w ramach prawa krajowego. Od 2009 roku klauzule społeczne są uregulowane w na-stępujący sposób:

a) Klauzula pierwsza: Zamówienia zastrzeżone - Ustawa Prawo zamówień publicznych

Art. 22 ust. 2 umożliwia zamawiającemu zastrzeżenie w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, u których po-

1 Tomasz Schimanek, Podstawowe informacje o klauzulach spo-łecznych, Warszawa, 2012.

Klauzule społeczne w Polsce

nad 50 % zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepeł-nosprawnych lub właściwych przepisów państw człon-kowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grud-nia 2009 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (Dz. U. Nr 226, poz. 1817) wydane na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy PZP przewidu-je, że zamawiający może żądać m.in.:oświadczenia wykonawcy o zatrudnianiu ponad 50% osób niepełnosprawnych w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub w rozumieniu właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w celu potwier-dzenia spełniania wymogu określonego w artykule 22 ust.2.

b) Klauzula druga – klauzula społeczna w zamó-wieniach publicznych - Ustawa Prawo zamó-wień publicznych

Art. 29 ust. 4 umożliwia zamawiającemu zawarcie w opisie przedmiotu zamówienia wymagań związanych z realizacją zamówienia, dotyczących zatrudnienia osób bezrobotnych lub młodocianych w celu przygotowania zawodowego, niepełnosprawnych, innych, o których

Izabela Przybysz - starszy analityk w Instytucie Spraw Publicznych. Socjolog, absolwentka Instytutu Socjologii na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończyła również la-boratorium pedagogiczne przy Międzywydziałowych In-dywidualnych Studiach Humanistycznych. Jako badacz, analityk i koordynator uczestniczyła w wielu projektach społecznych na UW oraz w Instytucie Spraw Publicznych. Obecnie kieruje projektem systemowym „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” w ramach które-go z strony ISP odpowiedzialna jest za komponent do-tyczący klauzul społecznych. Ponadto, jest ekspertem w grupie ds. przedsiębiorczości społecznej przy Komisji Europejskiej powołanej przez komisarza Michela Barnier (Groupe d’Experts de la Commission sur l’Entrepreneu-riat Social” (GECES). Do zadań grupy należy opiniowanie i inicjowanie rozwiązań dla przedsiębiorczości społecznej również w zakresie klauzul społecznych.

10


mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym, a tak-że utworzenia funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy czy zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz tego funduszu.

Art. 36 ust. 2 pkt 9 dotyczy specyfikacji istotnych warun-ków zamówienia, która - o ile zamawiający przewiduje ta-kie wymagania, zgodnie z art. 29 ust. 4 - zawiera określe-nie w szczególności liczby osób, okresu ich zatrudnienia, sposobu dokumentowania ich zatrudnienia, utworzenia albo zwiększenia funduszu szkoleniowego oraz upraw-nienia zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez wykonawcę tych wymagań oraz sankcji z tytułu ich niespełnienia.

Grupy osób, jakich zatrudnienia może wymagać zamawiający - Art. 29 ust. 4 pkt. 1 Prawo zamówień publicznych

Zamawiający na potrzeby realizacji zamówienia może wymagać zatrudnienia:

Osób bezrobotnych czyli osób niezatrudnionych i nie-wykonujących pracy zarobkowej, zdolnych i gotowych do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pra-cy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, zarejestrowanych we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powia-towym urzędzie pracy oraz poszukujących zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz spełniających pozosta-łe przesłanki określone w art. 2 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dn. 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Młodocianych w celu przygotowania zawodowego czyli pracowników, którzy nie ukończyli 16 lat a nie przekro-czyli 18 lat i nie posiadają kwalifikacji zawodowych zgod-nie z działem IX Kodeksu pracy.

Osób niepełnosprawnych czyli osób o trwałej lub okre-sowej niezdolności do wypełniania ról społecznych z po-wodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy zgodnie z ustawą z 27 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepeł-nosprawnych.

Pozostałych osób, które zostały wskazane w art. 1 ust. 2 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym:

Bezdomnych realizujących indywidualny pro-gram wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.Uzależnionych od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego.Uzależnionych od narkotyków lub innych środ-ków odurzających, po zakończeniu programu te-

rapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej.Chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego.Zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem, w rozu-mieniu przepisów o pomocy społecznej.Uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

Jeśli chcemy w ramach zamówienia publicznego zasto-sować klauzulę społeczną to ramach przygotowania specyfikacji istotnych warunków zamówienia należy uwzględnić opis klauzuli czyli liczbę osób wykluczonych, definicję tych osób odwołującą się do przepisów prawa, okres i sposób wymaganego zatrudnienia, sposób doku-mentowania przez wykonawcę statusu tych osób oraz ich zatrudnienia oraz uprawnienia kontrolne ze strony zamawiającego.

3. Przykłady2:

Przykładowe zapisy w SIWZZamawiający określa wymagania związane z realizacją zamówienia stosownie do artykułu 29 ust. 4 ustawy do-tyczące klauzuli społecznej

Przykładowe zapisy dotyczące wymagań związanych z realizacją zamówienia dotyczącego zatrudnienia osób

Wykonawca jest zobowiązany przez cały okres realizacji zamówienia zatrudnić na podstawie umów o pracę na-stępujące minimalne ilości osób:

• co najmniej 5 osób bezrobotnych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i in-stytucjach rynku pracy lub we właściwych przepi-sach państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

• co najmniej 5 osób niepełnosprawnych, o których mowa w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełno-sprawnych lub we właściwych przepisach państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskie-go Obszaru Gospodarczego.

• co najmniej 13 osób, o których mowa w przepi-sach o zatrudnieniu socjalnym lub we właściwych przepisach państw członkowskich Unii Europej-skiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Przykładowe zapisy dotyczące okresu wymaganego zatrudnienia oraz sposobów zatrudnienia

2 Przykłady zostały zaczerpnięte z praktyki stosowania klauzul społecznych w Gminie Miasta Gdańsk i Brzezin.

11

3(16)/2013

• osoby bezrobotne, niepełnosprawne oraz oso-by, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym muszą być zatrudnione na podstawie umów o pracę.

• okres zatrudnienia winien obejmować cały okres realizacji zamówienia.

• w przypadku rozwiązania stosunku pracy przez w/w osoby lub przez pracodawcę przed zakończe-niem okresu realizacji zamówienia, wykonawca zobowiązany jest do zatrudnienia innej osoby z tej samej grupy osób.

Przykładowe zapisy dotyczące sposobów dokumento-wania zatrudnienia osób oraz statusu osób w poszcze-gólnych grupach

• dokumentacja prowadzona przez wykonawcę winna być zindywidualizowana tj. wskazywać oso-by co do tożsamości.

• wykonawca ma obowiązek przedstawienia do-kumentów zatrudnienia (umowy o pracę) oraz przedstawienia dokumentów poświadczających status osób zatrudnionych w poszczególnych gru-pach.

• wykonawca ma obowiązek ewidencjonowania czasu pracy osób zatrudnionych w poszczegól-nych grupach przy wykonywaniu zamówienia. Ewidencja dla każdej osoby powinna uwzględ-niać: - okres zatrudnienia ww. osób czas, przez który

te osoby uczestniczyły w realizacji zamówienia- czynności, które były realizowane przez po-

szczególne osoby.

Przykładowe zapisy dotyczące uprawnienia zamawia-jącego w zakresie kontroli

• dokumentacja zatrudnienia i statusu osób za-trudnionych w poszczególnych grupach winna być złożona wraz z pierwszą fakturą. W przypad-ku zmian w zatrudnieniu, dokumentacja doty-cząca zatrudnienia i statusu winna być złożona wraz z fakturą wystawioną za okres, w którym wystąpiły zmiany w zatrudnieniu.

• wykonawca ma obowiązek składania raz w mie-siącu raportu z czasu pracy osób zatrudnionych przy realizacji zamówienia. Raporty winny być składane łącznie z fakturą za wykonaną usługę za dany miesiąc.

• zamawiający ma prawo w każdym momencie realizacji zamówienia do kontroli sposobu wy-

konywania zamówienia poprzez zbadanie rze-czywistych warunków jego wykonywania.

Przykładowe zapisy dotyczące sankcji z tytułu niespeł-nienia wymagań w okresie zatrudnienia

• w przypadku niezatrudnienia przy realizacji za-mówienia wymaganej przez zamawiającego licz-by osób bezrobotnych, niepełnosprawnych oraz osób, o których mowa w przepisach o zatrudnie-niu socjalnym, wykonawca będzie zobowiązany do zapłacenia kary umownej zamawiającemu, w wysokości iloczynu kwoty najniższego wy-nagrodzenia wraz z należnymi składkami za ubezpieczenie społeczne oraz liczby miesięcy w okresie realizacji zamówienia – za każdego niezatrudnionego poniżej liczby wymaganej przez zamawiającego, chyba że nastąpiło to z przyczyn nieleżących po stronie wykonawcy.

• zatrudnienie wymaganych osób przez niepełny miesiąc będzie traktowane jako niespełnienie wymaganych warunków realizacji zamówienia.

• W sytuacji powtarzania się przypadków nieza-trudniania przy realizacji zamówienia wymaga-nej przez zamawiającego liczby osób bezrobot-nych, niepełnosprawnych oraz osób, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym przez co najmniej dwa miesiące, zamawiający ma prawo do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym.

• za przyczynę nieleżącą po stronie wykonaw-cy będzie uznany w szczególności brak w ob-szarze, w którym jest realizowane zamówienie i w okresie jego realizacji osób bezrobotnych niepełnosprawnych bądź osób, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym, zdol-nych do wykonania zamówienia lub odmowa podjęcia pracy przez taką osobę.

4. Źródła informacji:

Informacje na temat klauzul społecznych można znaleźć na internetowych stronach Urzędu Zamówień Publicz-nych www.uzp.gov.pl w zakładkach Prawo krajowe, Pra-wo europejskie oraz w zakładce Społeczne zamówienia publiczne.

Warto również odwiedzać stronę projektu „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” dotyczącą kom-ponentu stosowania klauzul społecznych www.ekono-miaspoleczna.pl i www.isp.org.pl.

Izabela Przybysz

12


Działania społeczne wymagają właściwej komunikacji społecznej. Każde przedsiębiorstwo działające na ryn-ku, aby odnieść sukces, musi zadbać o skuteczny mar-keting. Przedsiębiorstwa społeczne w sposób natural-ny mogą łączyć te dwa wymiary: mądre informowanie o działaniach społecznych może być splecione ze stra-tegią marketingową. Wówczas najczęściej powtarzana definicja ekonomii społecznej, czyli osiąganie celów społecznych metodami gospodarczymi, zyskuje aktu-alny i bardzo praktyczny wymiar.

Podmioty ekonomii społecznej mogą swój wizerunek kształtować same – jak każde przedsięwzięcie społecz-ne czy gospodarcze – mogą też komunikat o celu spo-łecznym i wysokiej jakości towarów i usług przekazywać pod wspólnym godłem (marką). Jak wiadomo, również „komercyjne” firmy chętnie i z powodzeniem uczestniczą w kampaniach promocyjnych, posługujących się takimi znakami jakości jak „Teraz Polska”, „Fairtrade” czy między-narodowy Social Enterprise Mark, który wyróżnia pod-mioty szczególnie troszczące się o zasoby społeczne i śro-dowiskowe. Ekonomia społeczna w Polsce doczekała się marki oznaczającej podmioty ekonomii społecznej wraz z listą wysokiej jakości produktów i usług. Sama nazwa tego znaku, „Zakup prospołeczny”, łączy wymiar gospo-darczy ze społecznym.

Potrzeba komunikacji społecznej i biznesowejPodmiotom ekonomii społecznej – które bardzo często pokazują jedynie wymiar społeczny swojej działalności, a nie rynkowy, nie potrafią układać planów marketin-gowych, niemal zupełnie nie istnieją w przestrzeni wir-tualnej, nie dysponują wystarczającymi środkami finan-sowymi – potrzebna jest wspólna marka pozwalająca im budować silną pozycję na rynku. Od lat w środowisku ekonomii społecznej pojawiały się głosy o potrzebie wspólnej i przemyślanej promocji. W odpowiedzi na to zapotrzebowanie Fundacja im. Królowej Polski św. Jadwi-gi opracowała i zainicjowała kampanię, której znakiem jest godło promocyjne Ekonomii Społecznej „Zakup pro-społeczny”.

Jak to się zaczęłoFundacja im. Królowej Polski św. Jadwigi działa od 2000 roku, realizując przedsięwzięcia społeczne w całej Polsce. Szczególne miejsce w działaniach Fundacji zajmuje eko-nomia społeczna, uważana za najefektywniejszy sposób walki ze skutkami niepełnosprawności, bezrobociem czy uzależnieniami.

Podczas uroczystej inauguracji Znaku Promocyjnego Ekonomii Społecznej „Zakup prospołeczny” w 2011 roku

„Zakup prospołeczny” w województwie zachodniopomorskim

Prof. UAM dr hab. Tomasz Mika - językoznawca, wice-prezes Fundacji im. Królowej Polski św. Jadwigi, wicepre-zes Ogólnopolskiego Związku Zakładów Aktywności Za-wodowej i Innych Przedsiębiorstw Społecznych. Współ-autor i inicjator wielu przedsięwzięć związanych z marką i promocją ekonomii społecznej, współtwórca kampanii Zakup Prospołeczny. Członek rządowej grupy strategicz-nej opracowującej Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej. Tu m.in. uczestniczył w opracowaniu zapisów dotyczących promocji i marketingu ekonomii społecz-nej. Koordynator licznych projektów, wśród nich jednego z pierwszych w Polsce projektów promocyjnych „Pełno-sprawny sukces. Promocja nowej integracji” (nagrodzo-nego tytułem „Najlepsza Inwestycja w Człowieka”), pro-jektu „Ekonomia społeczna jako atut”. Prowadził w całej Polsce kilkanaście spotkań poświęconych temu zagad-nieniu, m.in. w Ryni pod Warszawą - dyskusja Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej nad promocją ekonomii społecznej przez markę, czy podczas Targów Ekonomii Społecznej w Łodzi (2012 - konferencja międzynarodo-wa).

certyfikaty otrzymało osiem podmiotów z Wielkopolski. Rok później Znak obecny już był w Małopolsce i woje-wództwie łódzkim. Obecnie w trzech województwach certyfikowanych jest około dwudziestu podmiotów wraz z produktami i usługami.

CertyfikacjaPodmioty ekonomii społecznej, które chcą otrzymać Znak „Zakup prospołeczny”, muszą nie tylko się zgłosić, ale przede wszystkim spełnić określone wymogi: realizo-wać ważne cele społeczne i osiągać je poprzez prowadze-nie działalności gospodarczej oraz dbać o wysoką jakość oferowanych produktów i usług. Dzięki tym warunkom Znak utrzymuje swą renomę.Znak „Zakup prospołeczny” przyznawany jest przez Kapi-tułę Certyfikującą (w Wielkopolsce honorowym przewod-niczącym Kapituły jest Członek Zarządu Województwa Wielkopolskiego Marszałek Tomasz Bugajski; ponadto w skład Kapituły weszli: poseł na sejm RP Małgorzata Adamczak i reprezentanci organizacji prowadzących naj-większe ośrodki wsparcia ekonomii społecznej) na jeden rok. Po tym okresie składa się wniosek o przedłużenie certyfikacji na kolejny rok. Podmiot musi wykazać się szczególną dbałością o wysoką jakość certyfikowanych produktów i usług, może też wskazać nowe produkty i usługi do certyfikacji. W innych województwach działają lokalne Kapituły.

wizerunek podmiotu ekonomii społecznej i nawiązywa-nie międzysektorowej współpracy.

Przyszłość ZnakuOrganizowanie kampanii promocyjnych zachęcających przedsiębiorców społecznych do działań podnoszących kompetencje z zakresu zarządzania i marketingu oraz bu-dowanie pozytywnego wizerunku tych przedsiębiorstw w oczach klientów prywatnych i biznesowych wpisują się w strategię zawartą w Krajowym Programie Rozwoju Eko-nomii Społecznej. Dlatego Fundacja im. Królowej Polski św. Jadwigi nieustannie zabiega o to, by Znak Promocyj-ny Ekonomii Społecznej „Zakup prospołeczny” trafiał do kolejnych województw.

19 września podczas uroczystej gali przedsiębiorczości społecznej towarzyszącej VII Ogólnopolskim Spotkaniom Ekonomii Społecznej w Szczecinie zostanie oficjalnie ogłoszone, że Znak „Zakup prospołeczny” trafi do woje-wództwa zachodniopomorskiego. Jest to przedmiotem szczególnej troski tutejszego Regionalnego Ośrodka Po-lityki Społecznej. „Gdy Pan Marszałek stwierdził, że chciał-by w jakiś sposób certyfikować czy akredytować podmio-ty ekonomii społecznej, które oferują wysokiej jakości produkty i usługi, zaproponowaliśmy, aby posługiwać się logo już opracowanym i funkcjonującym w trzech wo-jewództwach. Mieliśmy pewność, że należy włączyć się w działanie, które wkrótce dla Polski i Polaków będzie oznaczało jedno: dany produkt czy usługa jest wysokiej jakości i świadczony jest przez podmiot realizujący cele społeczne” – powiedziała podczas konferencji inauguru-jącej kampanię społeczną pod hasłem „Ekonomia spo-łeczna – zysk inwestowany w pracę. Zobacz jak to działa!” Dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Do-rota Rybarska-Jarosz.

Znak w przestrzeni wirtualnejSzczegółowe informacje na temat Znaku Promocyjne-go Ekonomii Społecznej „Zakup prospołeczny” można znaleźć w Internecie. Zapraszam do odwiedzenia stro-ny www.zakkupprospoleczny.pl i profilu na Facebook’u www.facebook.com/zakupprospoleczny, gdzie zamiesz-czone są informacje o wszystkich certyfikowanych pod-miotach i ich produktach i usługach oraz zasady ubiega-nia się o przyznanie Znaku.

Prof. UAM dr hab. Tomasz Mika

13

3(16)/2013

Każde przedsiębiorstwo otrzymuje księgę znamionową, określającą zasady używania marki „Zakup prospołeczny” i jej warianty graficzne. Zakres użytkowania Znaku jest niezwykle szeroki – można go zamieścić na materiałach związanych z certyfikowanym produktem i usługą, opa-kowaniach, fakturach, kopertach itp.

Fundacja im. Królowej Polski św. Jadwigi nie pobiera żad-nych opłat od instytucji przyznających Znak w poszcze-gólnych województwach ani od certyfikowanych pod-miotów ekonomii społecznej. Całe przedsięwzięcie ma charakter non profit.

O znaku „Zakup prospołeczny”Cel istnienia Znaku jest bardzo prosty. Informuje on klien-ta o dbałości o wysoką jakość oferowanych produktów i usług. Jednocześnie daje szansę kupowania produktów wykonanych przez osoby potrzebujące, a tym samym do-konywania społecznie odpowiedzialnych zakupów.

Sam wygląd graficzny jest niezwykle łatwy w odbiorze. Kod kreskowy, torba na zakupy i serce w sposób intuicyj-ny informują klienta o swoim przesłaniu. Ten mechanizm działania oparty jest na doświadczeniach najskutecz-niejszych europejskich znaków jakości. Znak ma działać szybko i skutecznie. Klient wcale nie musi wiedzieć, czym jest ekonomia społeczna, zakład aktywności zawodowej czy spółdzielnia socjalna. Nabywca produktu czy usługi oznaczonej Znakiem „Zakup prospołeczny” intuicyjnie więc kojarzy fakt dokonywanych zakupów ze społecznie ważnym działaniem. Przy czym podkreślić tu trzeba, że czynnik społeczny jest kwestią drugorzędną podczas do-konywania decyzji konsumenckich. Tym, co najważniej-sze, pozostaje wysoka jakość i konkurencyjność produktu i usługi.

Jakie korzyści?Klient kupujący produkty i usługi oznaczone Znakiem Promocyjnym Ekonomii Społecznej „Zakup prospołecz-ny” może być pewien, że wybiera produkty wykonane z troską o ich wysoką jakość. Nie można również pominąć aspektu społecznego. Każde zakupy, nawet te najdrob-niejsze, mogą mieć znaczenie prospołeczne, wspierające osoby potrzebujące, mierzące się z różnymi problemami.Same podmioty ekonomii społecznej czerpią wiele korzy-ści z posługiwania się marką „Zakup prospołeczny”. Znak ten jest rozpoznawany w coraz szerszych kręgach. Daje szansę darmowej reklamy i promocji produktów, wyróż-niając je spośród bogatej oferty także przedsiębiorstw komercyjnych. Osoby prywatne i firmy coraz chętniej włączają się we wszelkie akcje społeczne. W czasach, gdy coraz większy nacisk kładzie się na popularyzację idei CSR, czyli społecznie odpowiedzialnego biznesu, czynnik ten staje się niezwykle ważny. Podmioty, które posługują się Znakiem „Zakup prospołeczny”, stają się wartościowy-mi i wiarygodnymi partnerami dla firm komercyjnych. Ciągła dbałość o utrzymanie standardów jakości oraz profesjonalizację zakładu pracy wpływają na pozytywny

14


Słownik inspirujących pojęć z zakresu ekonomii społecznej

Bank czasu - instytucja samopomocowa, najczę-ściej nieformalna, opierająca się na bezgotówkowej wymianie usług pomiędzy jej członkami. W zależno-ści od własnych umiejętności i zasobów uczestnicy deklarują, jakiego rodzaju usługi mogą świadczyć na rzecz innych, a jakie potrzebują.

Fundacje – druga co do popularności forma praw-na wśród organizacji pozarządowych. W odróżnie-niu od np. stowarzyszeń, związków zawodowych i innych korporacji nie mają członków (są bezosobo-we). Są przez to bardziej niezależne od osób fizycz-nych: o celu, majątku i zasadach działania decydują ich twórcy.

Integracja społeczna – termin używany w socjo-logii i innych naukach społecznych, oznaczający w ogólności proces włączania się do zasadniczej części społeczeństwa różnorodnych, zwykle mniej-szościowych grup społecznych jak np. mniejszości narodowe, uchodźcy, emigranci i repatrianci, itp., i w konsekwencji uzyskanie możliwości, praw i usług dotychczas dostępnych tylko dla większości. Jest to jednocześnie zjawisko pełne sprzeczności, gdyż wy-maga akceptacji obu stron, co nie jest sprawą oczy-wistą, może oznaczać konieczność wyrzeczenia się przez jedną lub obie strony pełni lub części swojej tożsamości rozumianej jako role społeczne, warto-ści, normy, zwyczaje, tradycja, prawo, świa-topogląd, nawet język.

Kapitał - pewien zasób środków, którego posiadanie daje szanse działania na rynku lub działania społecznego. To potencjał, czę-sto nie stanowiący własności konkretnych osób. Jego istotną cechą jest możliwość ge-nerowania przychodu, czyli nie wszystkie zasoby są w danym momencie kapitałem. Dopiero zainwestowane fundusze, wykorzysty-wana wiedza czy umiejętności stanowią o kapitale przedsiębiorstwa.

Kapitał ludzki – pojęcie ekonomiczne, ozna-czające zawarty w każdym człowieku zasób fa-chowej wiedzy, umiejętności, doświadczenia, zdrowia i energii życiowej. Jest on wskaźnikiem możliwości adaptacyjnych i produkcyjnych oraz kreatywności. Kapitał ludzki nie jest wartością stałą, jego wartość można podnieść. Jest on qu-asi częścią swojego posiadacza; jest trwale z nim połączony i jest zawsze obecny bez względu na to, jaki rodzaj pracy ta osoba podejmuje.

Kapitał społeczny - umiejętności społeczne, po-zwalające na współpracę z innymi. Umiejętność współdziałania czy zaufania do innych stają się jed-nymi z ważniejszych cech rozwoju w sytuacji, gdy w coraz mniejszym stopniu zależy on od wysiłku pojedynczych osób, a staje się efektem pracy zespo-łowej. Na poziomie każdego człowieka kapitał spo-łeczny w dużej mierze zależy od jego umiejętności społecznych – nawiązywania i utrzymywania kon-taktów, a także funkcjonowania w różnych mniej lub bardziej formalnych powiązaniach (sieciach).

Lider - osoba, która ma najlepsze predyspozycje, najwięcej chęci i najlepsze umiejętności perswa-zji do tego by zachęcić otaczających go ludzi do wymyślenia, założenia i wspólnego prowadzenia przedsięwzięcia społecznego; najczęściej główny pomysłodawca, motywator i organizator dążący do przezwyciężania wszelkich problemów i nieporozu-mień z korzyścią dla całego przedsięwzięcia.

Organizacja pozarządowa – organizacja założo-na przez obywateli lub ich zrzeszenia, działająca z własnej inicjatywy na rzecz wybranego interesu publicznego i nie działająca dla osiągnięcia zysku. Najważniejsze podmioty zaliczające się do tej kate-gorii to stowarzyszenia i fundacje.

15

3(16)/2013

Praca - to udział ludzi w wytwarzaniu przez FIRMY swoich PRODUKTÓW i docieraniu z nimi do NA-BYWCÓW. To sposób na budowanie siły nabywczej pracowników, źródło ich dochodów, ale także nie-zwykle ważny element codziennej aktywności. Praca jest tym czynnikiem, który nadaje życiu nowy sens, reguluje rytm dnia, buduje poczucie własnej warto-ści, otwiera perspektywy, uruchamia ukryte talenty, umożliwia samorealizację, buduje przestrzeń kontak-tów społecznych, czyni kimś ważnym i potrzebnym oraz stanowi istotny czynnik rozwoju osobistego.

Przedsiębiorstwo społeczne - organizacja prowa-dząca działalność gospodarczą o głównie społecz-nych celach, której zyski w założeniu są reinwesto-wane we własne cele lub we wspólnotę. Może two-rzyć miejsca pracy dla wykluczonych lub świadczyć usługi społeczne deficytowe w danej społeczności lokalnej. Dane przedsiębiorstwo może zacząć ucho-dzić za społeczne w momencie spełnienia następu-jących kryteriów:a. Kryteria ekonomiczne: prowadzenie działalności

w sposób względnie ciągły, regularny, w oparciu o instrumenty ekonomiczne; niezależność, suwe-renność instytucji w stosunku do instytucji pu-blicznych; ponoszenie ryzyka ekonomicznego; ist-nienie (choćby nielicznego) płatnego personelu.

b. Kryteria społeczne: wyraźna orientacja na spo-łecznie użyteczny cel przedsięwzięcia; oddolny, obywatelski charakter inicjatywy; specyficzny, możliwie demokratyczny system zarządzania; możliwie wspólnotowy charakter działania.

Reintegracja społecz-na - działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie u osoby umiejętności uczest-nictwa w życiu społecz-ności lokalnej, pełnienia ról społecznych w miej-scu zamieszkania lub pobytu.

Reintegracja zawodo-wa - działania mające na celu odbudowanie i pod-trzymanie zdolności do samodzielnego świadcze-nia pracy na rynku pracy.

Spójność społeczna - możliwość zapewniania przez społeczeństwo sto-sunkowo wysokiej jakości życia swoim członkom,

oraz zmniejszanie różnić pomiędzy standardami i unikanie nierówności społecznych. W tym znacze-niu społeczeństwo spójne to wspólnota wolnych, wspierających się nawzajem ludzi, którzy dążą do tych wspólnych celów metodami demokratyczny-mi. Spójność społeczna polega nie tylko na zwalcza-niu wykluczenia społecznego i ubóstwa. Chodzi tu również o tworzenie solidarności w społeczeństwie, tak by zminimalizować wykluczenie, zwalczać wy-kluczenie za pomocą prewencji, jak i „leczenia”.

Spółdzielnia socjalna - organizacja, której przedmio-tem działalności jest prowadzenie wspólnego przed-siębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków. Działa na rzecz społecznej i zawodowej reintegracji jej członków. Spółdzielnię socjalną mogą założyć: oso-by bezrobotne, bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności, uzależnieni od alkoholu, po zakończeniu programu psychotera-pii w zakładzie lecznictwa odwykowego, uzależnieni od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, chorzy psychicznie, zwalniani z zakładów karnych, uchodźcy realizujący indywi-dualny program integracji, osoby niepełnosprawne. Spółdzielnię socjalną może założyć co najmniej pięć osób spełniających wymienione wyżej warunki, nie więcej jednak niż pięćdziesiąt.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością non-profit - jedna z mniej znanych form prowadzenia działalności społecznej (potocznie zwana „spółką non-profit”). Zyski z działalności gospodarczej ta-kiej spółki zwykle nie mogą podlegać podziałowi między udziałowców. Pomimo iż spółka non-profit nie jest zdefiniowana prawem, zasady jej działalno-ści zazwyczaj są określane w aktach założycielskich spółek, przez ich założycieli.

Stowarzyszenie – dobrowolne, samorządne i trwa-łe zrzeszenie, może prowadzić działalność gospo-darczą według ogólnych zasad określonych w od-rębnych przepisach z zastrzeżeniem, że dochód z tej działalności będzie przeznaczony na cele statutowe, nie będzie przeznaczony do podziału między jego członków. Stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarczą z chwilą wpisania do rejestru przed-siębiorców stają się przedsiębiorcami w zakresie tej działalności.

Zysk - zestaw korzyści, jaki osiągają FIRMY bezpo-średnio dzięki swojej działalności; najczęściej wyra-żany w pieniądzu jako różnica między przychodami i kosztami; w szerszym ujęciu to także korzyści osią-gane pośrednio - dotyczące jej pracowników i naj-bliższego otoczenia.

16


Nie ma chyba wśród mieszkańców naszego regio-nu nikogo, kto nie słyszał o corocznych najazdach Wikingów na wolińską wyspę. Ta trzydniowa im-preza, której XIX edycja odbyła się tego lata, przy-ciąga każdorazowo kilkadziesiąt tysięcy turystów zainteresowanych średniowieczną historią tego regionu. Festiwal Słowian i Wikingów w Wolinie to impreza o kluczowym znaczeniu dla promocji Wolina, całego województwa, a nawet Polski, gdyż jego gośćmi są pasjonaci z ponad 20 krajów. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że całe to przedsię-wzięcie i wyrosłe z niego aktywności są idealnym przykładem skuteczności działania ekonomii spo-łecznej.

Czym jest ekonomia społeczna? W największym skrócie to inwestowanie w firmy, które wypracowują, oprócz zy-sków ekonomicznych, także zysk społeczny. Na przykład tworzone są przez osoby, które z różnych względów gorzej sobie w życiu radzą, czyli m.in. niepełnospraw-nych, bezrobotnych czy bezdomnych. Działania przed-siębiorstw społecznych wpływają więc m.in. na rozwój otoczenia, zaangażowanie lokalnej społeczności i wyko-rzystanie potencjału własnego środowiska.

Droga do sukcesuJak Stowarzyszenie Centrum Słowian i Wikingów Wo-lin-Jómsborg-Vineta - bo o nim właśnie mowa - zaczęło swoją działalność? Najpierw był zorganizowany przez Duńczyków pierwszy zjazd współczesnych Wikingów na wolińskich błoniach. Potem przez kilka lat ta impreza organizowana była przez firmy komercyjne na zlecenie Urzędu Gminy. Wtedy do głosu doszła pasja kilkunastu mieszkańców Wolina, którzy założyli Stowarzyszenie i po-stanowili organizować Festiwal zupełnie za darmo. Zain-teresowania grupki lokalnych pasjonatów dały początek przedsięwzięciu, które, pomimo osiągnięcia niezwykle silnej pozycji, stale się rozwija i wciąż obrasta nowymi pomysłami.

Od samego początku twórcy Stowarzyszenia planowali rozbudowanie trzydniowej formuły w stałą, całoroczną działalność. Tak powstała idea średniowiecznego skan-senu, którego inspiracją były także, trwające na wyspie od ponad 100 lat, badania archeologiczne. Aby wizja mogła się urzeczywistnić, członkowie postanowili się do-kształcić w zakresie stosowania dawnych rzemiosł. Seria szkoleń odbywających się od Niemiec aż po Białoruś, pod okiem doświadczonych znawców, uczyniła z nich praw-dziwych fachowców, którzy mogli zacząć prowadzić wła-sne rekonstrukcje i dzielić się swoją wiedzą z innymi. Tak narodziły się m.in. Warsztaty Archeologii Eksperymental-nej prowadzone na terenie skansenu, owocujące jego ciągłym rozwojem i rozbudową. Zresztą samo stworze-

Rozwój dzięki Wikingom

nie skansenu okazało się jednocześnie potwierdzeniem najwyższej klasy rzemiosła wolińskiego zespołu, wielo-krotnie później docenianego przez naukowców. Bardzo szybko pojawiło się zapotrzebowanie na różnego rodza-ju realizacje historyczne ze strony muzeów, także zagra-nicznych. Dwie działające obecnie, wyspecjalizowane brygady Stowarzyszenia mają już na swoim koncie liczne rekonstrukcje młynów wodnych, wiatraków, spichlerzy i całych osad jak np. wczesnośredniowiecznej osady w Bi-skupinie. Wykonali także eksponaty do wystawy narzę-dzi tortur, która wypożyczana jest do różnych muzeów w Polsce. Dysponują również w pełni sprawną repliką łodzi historycznej, która pływa z pasażerami w rejsy hi-storyczne po Bałtyku, do Danii, Szwecji i Niemiec.

W przyszłość z optymizmemW najbliższych planach jest realizacja kolejnych skanse-nów, m.in. rekonstrukcja chat z okresu neolitu w Bisku-pinie oraz budowa późnośredniowiecznego skansenu w Kamieniu Pomorskim. Wkrótce powstanie także spół-dzielnia socjalna zatrudniająca osoby bezrobotne z tere-nu gminy. Okazuje się, że zainteresowanie dawną historią jest bardzo duże i specjaliści w tej dziedzinie są wciąż po-szukiwani.

Stowarzyszenie zatrudnia na stałe ok. 12-15 osób. Ta liczba dochodzi w sezonie do 35 osób. Jednak na dzia-łalności Stowarzyszenia korzystają wszyscy mieszkańcy Wolina, którzy są stale angażowani w jego aktywności. Bezpłatny udział w warsztatach, prowadzonych przez największych specjalistów, jest okazją do zdobycia no-wych umiejętności, które mogą zostać wykorzystane w przyszłości. Bo plany są ambitne: budowa następnych chat, odtwarzanie kolejnych specjalności rzemieślni-czych, takich jak mincerz, garncarz czy bursztynnik, to tylko niektóre z nich. Niedawno wraz z naukowcami, pod kierownictwem profesora Władysława Filipowiaka,

17

3(16)/2013

opracowane zostały także plany budowy rekonstrukcji nabrzeża wolińskiego portu sprzed 1000 lat.

Rozwój i integracjaCałoroczny napływ polskich i zagranicznych gości do skansenu, ze szczególnym uwzględnieniem Festiwalu Słowian i Wikingów, jest niesamowitym impulsem dla rozwoju lokalnej infrastruktury turystycznej. Stowarzy-szenie aktywnie współpracuje z Urzędem Pracy w zakre-sie takich programów, jak choćby aktywizacja zawodowa osób w wieku 50 plus. Przy gimnazjum działa kółko histo-ryczne pod patronatem Centrum. Bezpłatny udział w Fe-stiwalu mają zapewniony wszystkie dzieci z gminy Wolin, wycieczki z domów dziecka, czy osoby niepełnosprawne wraz z opiekunami. Dorośli mieszkańcy gminy otrzymują ponad 50% rabat. Jednak chyba najważniejszą korzyścią z działania Stowarzyszenia jest integracja mieszkańców wokół stworzonej przez nich idei. Centrum Słowian i Wi-kingów definiuje ich lokalną tożsamość, jednoczy, wyróż-nia i jest powodem do dumy. Wszyscy się z nim identy-

fikują. To idealny przykład połączenia walorów okolicy, pasji mieszkańców, specyfiki regionu, jego zasobów hi-storycznych oraz typowo rynkowego i wizerunkowego sukcesu. Idea Centrum ma szanse na długie lata stać się głównym motorem napędowym, a zarazem spoiwem, dla społeczności Wolina i dowodem na słuszność założeń ekonomii społecznej. Tym bardziej, iż co roku skansen od-wiedzany jest przez prawie 60 tysięcy turystów.

Wszystkich, którzy chcą dowiedzieć się więcej na temat działania ekonomii społecznej w praktyce, zapraszamy 20 września do Nowego Warpna na całodniowe targi orga-nizowane w ramach Ogólnopolskich Spotkań Ekonomii Społecznej. Ta największa doroczna impreza poświęco-na ekonomii społecznej rozpocznie się już 19 września w Szczecinie konferencją z udziałem praktyków i decy-dentów.

Bolesław Tołkacz Agencja Reklamowa Espresso

Osoby niepełnosprawne, bezrobotne czy bez-domne potrzebują pomocy, żeby zacząć sobie lepiej w życiu radzić. Z drugiej strony wiemy, że nic nie pomoże usamodzielnić się im tak dobrze jak praca. Jednak zatrudnianie takich osób często ogranicza podmiotom komercyjnym możliwości maksymalizacji ich zysków. Należy więc inwe-stować w firmy, które w swojej działalności będą kierować się nie tylko zyskiem ekonomicznym, ale także tzw. zyskiem społecznym. Właśnie o tym mówi ekonomia społeczna.

Ciekawa teoria, ale czy działa w praktyce? Twórcy przed-siębiorstwa społecznego muszą na początku swojej drogi postawić sobie takie same pytania, jak tradycyjni przedsiębiorcy planujący uruchomienie firmy komercyj-nej: Z czego będziemy czerpać przychody i utrzymywać miejsca pracy? Kto będzie naszą konkurencją? Komu bę-dziemy oferować nasz produkt lub usługę? Co nas wyróż-ni od innych? Jak będziemy się promować i pozyskiwać zamówienia?

Zysk dla całej społecznościCzłonkowie Spółdzielni Socjalnej „Razem” w Baniach po-znali się podczas spotkań organizowanych przez instytu-cje wsparcia.

Podczas warsztatów prowadzonych w ramach projektu „Niezależne Samodzielne Spółdzielnie Socjalne” powstał profesjonalny biznesplan. Zakres działalności był efek-tem połączenia doświadczeń i umiejętności członków. Spółdzielcy zrobili również dokładne rozeznanie rynku

Nieustanna lekcja przedsiębiorczości

– wiedzieli, że ze swoimi usługami nie będą ograniczać się tylko do terenu gminy czy powiatu. Postanowili szu-kać zleceń w całym województwie. Pierwsze zlecenie pozyskali od Gminy Banie. Był to kompleksowy remont Sali Ślubów tutejszego urzędu, obejmujący m.in. wymia-nę instalacji grzewczej i odnowienie kilku pomieszczeń dodatkowych. Od tamtej pory spółdzielcy zrealizowali wiele zleceń – oprócz gminnych, takich jak remont dachu przedszkola – także indywidualnych. Bardzo dużo energii poświęcają też nieodpłatnym działaniom na rzecz lokal-nej społeczności, m.in. współorganizują imprezy kultu-ralno-sportowe.

Z jednej strony to realizacja społecznych celów, a z dru-giej – forma promocji. To, co rzuca się w oczy, to przedsię-biorcza postawa członków spółdzielni. Aktywnie poszu-kują zleceń, mają poczucie sprawczości, odpowiedzial-ności za swój los. Działalność instytucji wspierających traktują jak daną im szansę, a nie oczywistość, do której można wysuwać jakiekolwiek roszczenia czy pretensje. Nauczyli się również cierpliwości i tego, że ich byt zależy przede wszystkim od ich własnego zaangażowania i pra-cowitości. Podkreślają, że jednym z fundamentów sukce-su spółdzielni socjalnej jest wzajemne zaufanie między jej członkami.

Współpraca to podstawaInnym przykładem działania ekonomii społecznej jest szczecińska Spółdzielnia Socjalna „Totem”. To grupa funk-cjonująca w sektorze turystyki ze szczególnym naciskiem na obozy przetrwania, czyli tzw. survival. Na pomysł ta-kiej działalności wpadli kilka lat wcześniej, jednak po-

18


wstrzymał ich brak funduszy. Okazja pojawiła się wraz z projektem uruchomionym przez Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego.

Spotkania z coachem, szkolenia z przedsiębiorczości i tworzenia biznesplanu pozwoliły im dopracować szcze-góły. Plan przyszłych działań oparli o swoje pasje i zdoby-te umiejętności, bo wyszli z założenia, że sukces można osiągnąć tylko wtedy, kiedy lubi się swoją pracę.

Wystartowali w konkursie na dofinansowanie działalno-ści i wygrali go. Spółdzielcy mają doświadczenia w pracy z tzw. trudną młodzieżą. Współpracują z Zachodniopo-morską Fundacją Pomocy Rodzinie „Tęcza Serc”, z której młodymi wychowankami stworzyli Młodzieżową Grupę Survivalową Totem.

Drugą część społecznej aktywności spółdzielni stanowi edukacja ekologiczna prowadzona w szkołach, przed-szkolach, ale także dla różnych organizacji. Przepis na sukces? Spółdzielcy potwierdzają wagę dobrego roze-znania rynku i dokładnego prześwietlenia konkurencji oraz ich ofert.

Zwracają też uwagę, że tam, gdzie spotykają się silne oso-bowości, musi dochodzić do tarć. Jednak świadomość wspólnego celu i odpowiedzialności za współpracowni-ków pozwala osiągnąć konsensus w każdej sytuacji. Tak więc już sam sposób demokratycznego podejmowania decyzji w spółdzielniach socjalnych jest dobrą szkołą ży-cia i źródłem licznych, cennych doświadczeń.

Trzeba być elastycznymPomysł na funkcjonowanie przedsiębiorstwa społecz-nego może być również efektem „chłodnej” kalkulacji, czyli analizy szans i zagrożeń płynących z rynku. Tak było w przypadku Spółdzielni Socjalnej „Nowe życie” z Koło-brzegu, która zdecydowała się oprzeć swoją działalność na recyklingu.

Pomysłowi sprzyjały proekologiczne trendy przenika-jące ze sfery odpowiedzialności indywidualnej do usta-wodawstwa. Aby wypełnić niszę rynkową, spółdzielcy musieli poświęcić dużo czasu na poznanie nowej branży i nauczenie się jej specyfiki. Przedsiębiorstwo zatrudnia obecnie 9 osób i szkoli jednego stażystę. Spośród nich troje to osoby niepełnosprawne.

Otrzymane przy zakładaniu działalności środki przezna-czyli na zakup specjalistycznej prasy do belowania ma-kulatury oraz samochodu, którym przywożą surowce od klientów. Dzierżawią też halę, w której je magazynują. Aby odróżnić się od podmiotów obecnych już na rynku, postanowili realizować te odbiory za darmo.

Funkcjonowanie „Nowego życia” jest dobrym przykładem na diagnozowanie i rozwiązywanie pojawiających się

problemów na bieżąco. Kiedy w pierwszej fazie działal-ności okazało się, że wśród założycieli spółdzielni nie ma wyrazistej osobowości lidera, który miałby wizję i deter-minację do jej realizacji, wspólnie podjęto decyzję o do-proszeniu do zespołu takiej osoby. Charakterystyczne jest również to, że wciąż aktywnie szukają sprzymierzeńców dla swojej idei, nieustannie się szkoląc.

Wszystkich, którzy chcą dowiedzieć się więcej na temat działania ekonomii społecznej w praktyce, zapraszamy 20 września do Nowego Warpna na całodniowe targi orga-nizowane w ramach Ogólnopolskich Spotkań Ekonomii Społecznej. Ta największa doroczna impreza poświęco-na ekonomii społecznej rozpocznie się już 19 września w Szczecinie konferencją z udziałem praktyków i decy-dentów.

Bolesław Tołkacz Agencja Reklamowa Espresso

19

3(16)/2013

20


Gala Przedsiębiorczości Społecznej, na której po raz pierwszy zostały wręczone nagrody Marszał-ka Województwa Zachodniopomorskiego „Lider Ekonomii Społecznej 2013”, odbyła się 19 września podczas trwających w Szczecinie i Nowym Warpnie Ogólnopolskich Spotkań Ekonomii społecznej.

Zaproszonych gości, którzy licznie przybyli do Teatru Współczesnego w Szczecinie, przywitała Anna Miecz-kowska, Członek Zarządu Województwa Zachodniopo-morskiego oraz Dorota Rybarska – Jarosz, Dyrektor Re-gionalnego Ośrodka Polityki Społecznej.

- Kluczowe wyzwania dla województwa zachodniopo-morskiego to rozwój sektora ekonomii społecznej, jako na-rzędzia rozwoju regionalnego i lokalnego oraz wdrożenie kompleksowych rozwiązań na rzecz środowisk popege-erowskich – mówiła w swojej prezentacji Członek Zarządu Anna Mieczkowska.

Oczekiwanym punktem Gali Przedsiębiorczości Społecz-nej było uhonorowanie osób i organizacji, które działając w obszarze ekonomii społecznej lub wspierając ten ob-szar, przyczyniają się do aktywizacji społeczności lokal-nych, a w konsekwencji do podnoszenia ich jakości życia. Nagrody wręczyła Anna Mieczkowska wraz z Magdaleną Kochan, Poseł na Sejm RP, Wiceprzewodniczącą Sejmo-wej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

W kategorii Animator Ekonomii Społecznej statuetkę otrzymał dr Wacław Idziak, twórca wiosek tematycznych, wyróżnienia otrzymali: Zbigniew Łukaszewski, dyrektor Domu Kultury w Goleniowie oraz Mirosława Brzoza, bur-mistrz Gminy Bobolice.

W kategorii Samorząd Przyjazny Ekonomii Społecznej statuetkę otrzymała Gmina Dobra, wyróżnienia: Gmina Miasto Kołobrzeg oraz Gmina Połczyn-Zdrój.

Natomiast w kategorii Podmiot Ekonomii Społecznej statuetkę otrzymało Stowarzyszenie Centrum Słowian

Ekonomia społeczna – zysk inwestowany w pracę!

21

3(16)/2013

i Wikingów Wolin- Jomsborg – Mineta, wyróżnienia otrzy-mali: Centrum Integracji Społecznej „Od Nowa” Łobez oraz Zakład Aktywności Zawodowej „Centralna Kuchnia” Stargard Szczeciński.

Ważnym punktem programu było przekazanie Woje-wództwu Zachodniopomorskiemu na ręce pani Marsza-łek uprawnień do certyfikacji produktów znakiem jakości o wymiarze społecznym „Zakup pro społeczny”. Wręcze-nie certyfikatu poprzedziła prezentacja prof. Tomasza Mika, Wiceprezesa Fundacji Królowej Polski św. Jadwigi, w której zawarł ideę znaku „Zakup pro społeczny”, jako promowanie wartości przedsiębiorczości społecznej po-przez wysoką jakość oferowanych produktów i usług.

Uroczystość uświetnił koncert szczecińskiego zespołu Sklep z Ptasimi Piórami.

Gala Przedsiębiorczości Społecznej była również okazją do podsumowania kampanii społecznej pn. „Ekonomia społeczna – zysk inwestowany w pracę!” zrealizowanej przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w ramach projektu systemowego „Profesjonalne kadry – lepsze ju-tro II” współfinansowanego przez Unię Europejską w ra-mach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Marzena KareńskaRegionalny Ośrodek Polityki Społecznej

W dniach 19 i 20 września odbyły się VII Ogól-nopolskie Spotkania Ekonomii Społecznej. W tym roku gospodarzem OSES-u była sto-lica naszego województwa – Szczecin oraz mała miejscowość leżąca 50 km dalej – Nowe Warpno, które od lat wspiera i aktywnie działa na rzecz ekonomii społecznej.

Targi Ekonomii Społecznej były jednymi z wydarzeń, które towarzyszyły drugiego dnia Ogólnopolskim Spotkaniom Ekonomii Społecznej. W Parku Miejskim Nowego Warpna swoje produkty i usługi prezentowało blisko 80 wystaw-ców z całej Polski oraz Niemiec. Na targach obowiązywała formuła aktywnego prezentowania własnej działalności, dlatego podmioty biorące udział w Targach, w zależno-ści od profilu swojej działalności organizowały zajęcia z survivalu, zajęcia dla dzieci, stwarzały możliwość spró-bowania lokalnych wyrobów kulinarnych, zakupu pro-duktów rękodzielniczych związanych z danym regionem, Wydarzenie zgromadziło wielu mieszkańców i odwie-dzających chcących poznać działalność podmiotów eko-nomii społecznej, spółdzielni socjalnych, stowarzyszeń i fundacji oraz urzędów działających na terenie naszego regionu, kraju i zagranicy.

V Targi Ekonomii Społecznej

W Parku Miejskim, oprócz samych Targów, zaplanowany został ciekawy program artystyczny. Jednym z punktów programu był konkurs żeglarski prowadzony przez Mirę Urbaniak ze Stowarzyszenia Jacht Klub Centralnego Ośrodka Żeglarskiego im. Kazimierza „Kuby Jaworskiego. Na scenie wystąpił zespół Stary Szmugler, którego reper-tuar szantowy idealnie wpisał się w charakter miejscowo-ści Nowe Warpno położonej pomiędzy Zalewem Szcze-cińskim a Jeziorem Nowowarpieńskim.

22


W ramach warsztatów pn. Wybierz przyszłość, Fundacja Nauka dla środowiska przeprowadziła zajęcia dla dzieci z klas podstawowych I – III, poświęconych edukacji finan-sowej. 3 godzinna zabawa uświadomiła organizatorom jak bardzo dzieci lubią pracować w grupach i wspólnie osiągać cele.

Równolegle do Targów odbywały się panele dyskusyjne z decydentami i praktykami. Osiem paneli tematycznych: od kwestii finansów w nowym okresie programowania, do możliwości włączania się ekonomii społecznej w usłu-gi zdrowotne. Dla podmiotów ekonomii społecznej przy-gotowano również ofertę licznych warsztatów dających przedsiębiorcom społecznym konkretną praktyczną wie-dzę, na przykład jak dbać o własność intelektualną, jak współdziałać z tradycyjnym biznesem, jak wykorzystać media społeczne. Pod okiem Joanny Kuroń, Jakuba Kuro-nia oraz Włodzimierza Cały z Fundacji Kuroniówka, każdy chętny mógł skorzystać z warsztatów kulinarnych oraz skosztować grochówkę, wspierając finansowo fundację.

Organizację OSES 2013, w tym Targów oraz bardzo ak-tywnie wspierało ponad 60 wolontariuszy. Wśród nich znaleźli się członkowie takich organizacji i instytucji jak: Caritas Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej, Fundacja Aka-demia Podmiotowego Wspierania Młodzieży, Związek Harcerstwa Polskiego, Ochotnicza Straż Pożarna z Nowe-go Warpna oraz uczniowie Gimnazjum w Nowym Warp-nie. Organizatorzy imprezy zadbali o bezpieczeństwo wszystkich uczestników Targów zapewniając ochronę i zabezpieczenie medyczne.

Tegoroczne Targi Ekonomii Społecznej były doskona-łą okazję do wymiany doświadczeń, dyskusji na temat działań oraz rozmów dotyczących ekonomii społecznej. Z roku na rok Targi zdobywają coraz większą renomę i rozszerzają swój zasięg o czym świadczy rosnąca liczba odwiedzających i wystawców.

Zapraszamy Państwa na przyszłoroczne targi w Nowym Warpnie których hasłem przewodnim będzie turystyka społeczna a planowany termin to maj/czerwiec 2014 roku. Więcej informacji na stronie www.turystykaspoleczna.pl.

Organizatorem głównym V Targów Ekonomii Społecznej było Stowarzyszenie Czas Przestrzeń Tożsamość.

Katarzyna JaroszewiczStowarzyszenie Czas Przestrzeń Tożsamość

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Fundacji Fundusz Współpracy

23

3(16)/2013

We wrześniu tego roku w Szczecinie po raz drugi gościli badacze z Obserwatoriów Integracji Spo-łecznej. Seminarium, nieprzypadkowo, odbywało się w przededniu Ogólnopolskich Spotkań Ekono-mii Społecznej, ponieważ swoją tematyką nawią-zywało do sektora szeroko rozumianej ekonomii społecznej. Głównym celem spotkania było roz-poczęcie debaty dotyczącej potencjału tkwiącego w środowiskach popegeerowskich, dyskusji, która już w niedługim czasie powinna zaowocować pro-gramami rewitalizacji społecznej najbardziej zde-gradowanych środowisk.

W regionalny kontekst uwarunkowań historyczno-spo-łecznych wprowadziła uczestników seminarium Dorota Rybarska-Jarosz, Dyrektor Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej UM WZ. Oprócz niekorzystnych wskaźników społecznych (najwyższy w Polsce odsetek rozwodów, naj-gorsze wyniki w kształceniu na każdym etapie edukacji, wysoki odsetek dzieci w pieczy instytucjonalnej) wska-zała szereg rozwiązań w zakresie polityki rodzinnej, edu-kacyjnej i integracyjnej, które systematycznie i komplek-sowo wdrażane przyczynią się do budowania spójności społecznej w najmłodszym województwie w Polsce.

Kolejne dwa wystąpienia - Dariusza Dziechciarza z Ob-serwatorium Integracji Społecznej w Szczecinie i dr. Wa-cława Idziaka - wprowadziły naszych gości w świat śro-dowisk popegeerowskich, świat z jednej strony smutny, bo pełen nierozwiązanych problemów, biedy, nostalgii za czasem przeszłym, a z drugiej strony – świat nieodkry-tych potencjałów.

Uzupełnieniem wystąpień prezentują-cych specyfikę pracy w środowiskach popegeerowskich była prelekcja prof. dr. hab. Mirosława Grewińskiego do-tycząca możliwości wykorzystania w regionach nowych paradygmatów w polityce społecznej. Natomiast, dr Bohdan Skrzypczak i Rafał Krenz z Cen-trum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL zaprosili uczestników seminarium do Forum Współpracy, które powsta-je przy kwartalniku „Empowerment” (pismo, popularyzujące problematykę z obszaru aktywnej i wielosektorowej polityki społecznej).

O tym jak duże są możliwości środowisk popegeerowskich badacze przekona-

Trzy wymiary przedsiębiorczości społecznej w środowiskach popegeerowskich

li się w drugim dniu seminarium. Uczestnicy spotkania mieli okazję odwiedzić trzy przedsiębiorstwa społeczne, porozmawiać z lokalnymi animatorami i przedstawiciela-mi władz samorządowych o możliwościach rozwoju sek-tora ekonomii społecznej.

Siemczyno jest przykładem biznesu wrażliwego społecz-nie. Właściciele hotelu i restauracji Pałac Siemczyno, stali się animatorami lokalnego życia społecznego. Byli głów-nymi inicjatorami założenia Henrykowskiego Stowarzy-szenia w Siemczynie, działania Stowarzyszenia na nowo

Uczestnicy wizyty studyjnej

24


Prawdziwa historia

Refleksja…Myślę, że teraz lepiej widzę i rozumiem pewne sprawy i ludzi… Zawsze myślałam, że ci, którzy raz wsiedli do mojego pociągu, już na zawsze będą ze mną, przy mnie trwać. Niestety, prawda okazała się inna. Któregoś dnia po prostu wysiedli, na jakiejś stacji - pozbawiając mnie swojej czułości, przyjaźni i towarzystwa. Wtedy moja dalsza podróż wydała mi się niepotrzebna. Nie wzięłam tylko pod uwagę, że do mojego pociągu, na kolejnych stacjach wsiadali też obcy ludzie, których ja starałam się nie zauważać. A teraz to właśnie oni stali się częścią mnie, okazali się najwspanialszymi przyjaciółmi i cudownymi miłościami. Stali się dla mnie tacy w najmniej spodzie-wanym momencie mojego życia, gdy moi towarzysze podróży - dla nich moje życie było tylko przejażdżką - wy-siedli, podali mi chusteczki na otarcie łez, ale nie rozpła-kali się ze mną.

Życie właśnie na tym polega, że nie wiemy, kiedy ktoś przestanie być szczególny w naszym życiu i pojawi się

inny, kto go zastąpi, kto przestanie wywoływać tylko smutek w naszej podróży, a będzie gotowy zawsze po-dać nam pomocną dłoń.

Tak właśnie wygląda moja podróż - moje życie, pełne wy-zwań, oczekiwań, marzeń, fantazji i pożegnań. Ale też - nigdy powrotów do tego co już było! Kiedy coś tracę, staram się wynieść z tego jakąś lekcję na przyszłość. Staram się przebyć moją życiową podróż w możliwie jak najlepszy sposób…

Piękne życie!Byłam zdrowa. Byłam zwykłą nastolatką wchodzącą w dorosłe życie, szukającą swojej drogi i priorytetów ma-jących mnie ukształtować.

Wtedy byłam bardzo pyszna i powierzchowna, i chciałam taka już pozostać, myśląc, że to dobry wzorzec i dobra postawa na progu dorosłego życia. Myślałam, że w ten sposób uda mi się całe życie i odniosę sukces. Aby dopiąć

Zbyt okropnym i okrutnym jest mówić, że kocha się życie, wtedy kocha się bowiem tylko jego uroki! (A. Lisak)

ożywiły społeczność lokalną, a sprzedaż Pałacu, której tak bardzo obawiali się mieszkańcy Siemczyna paradoksal-nie okazała się najlepszą inwestycją w kapitał społeczny.

Muzeum PGR w Bolegorzynie prowadzone jest przez Stowarzyszenie, powstało z nostalgii za czasem prze-szłym, ale dzięki determinacji lokalnych animatorów oraz zaangażowania władz samorządowych stało się marką rozpoznawalną w Polsce. Na razie jest to jedyne miejsce, w którym możemy nie tylko usłyszeć o rzeczywistości po-pegeerowskiej, ale również jej dotknąć.

Zespół Szkół Publicznych w Radowie Małym – szkoła, w której uczą się dzieci z miejscowości popegeerowskich.

Szkoła, która w regionalnym rankingu wyników egzami-nacyjnych powinna zajmować jedne z ostatnich miejsc, bo niski kapitał ludzki, kulturowy, wykluczenie społeczne… A jednak rzeczywistość przerosła nasze wyobrażenia – jest to na tyle ciekawa, twórcza i innowacyjna szkoła, że dzieci z całego regionu i nie tylko, przyjeżdżają do Rad-owa na warsztaty, bo tam szkoła jest przyjazna, a nauczy-ciele potrafią odkryć nawet najbardziej ukryty potencjał.Mamy nadzieję, że te trzy miejsca nie tylko na trwałe wpi-szą się w regionalny krajobraz społeczny, ale zainspirują do zmian, aktywności i działania w partnerstwie.

Agata Wilińska-OnyśkoKoordynator Obserwatorium Integracji Społecznej

25

3(16)/2013

swego, gotowa byłam iść do celu po trupach. Nie ogląda-łam się na nic i na nikogo. Liczyłam się tylko ja.

Kiedy chodziłam jeszcze do liceum, moi rówieśnicy bar-dzo mnie nie lubili. W kontaktach z nimi zawsze wywyż-szałam się i traktowałam wszystkich z góry. Cierpienie innych było mi obojętne, a pomagałam im tylko wtedy, kiedy sama mogłam czerpać jakąś korzyść z tego lub pro-fity (dobrą ocenę, uznanie itp.).

Bardzo ważne były dla mnie w tym czasie kosmetyki - ład-ny makijaż, ciuchy i buty na wysokim obcasie, chłopaki z okładek magazynów kolorowych i dyskoteki.

W swoim ówczesnym życiu rzadko dawałam coś z siebie, ale za to z życia brałam sobie zawsze to, co chciałam. Na-leżałam do osób, które wyznawały zasadę: „lepiej mieć a nie być”.

Dyskoteka? Ten chłopak w kącie… Zaraz go poznam, wy-daje się interesujący. Co, nie ma za dużo kasy i fajnego sa-mochodu?, Nie wystarczy fajny charakter i w ogóle - czas go zmienić.

Nigdy się nawet nie zastanowiłam, że on może być więcej wart niż pieniądze i fajny samochód. Ani nad tym, że lu-dzie winni być odpowiedzialni nie tylko za uczucia, które mają dla innych, ale także za te uczucia, które wzbudzają u innych.

Dotychczas nie zaznałam smaku radości z przyjaźni, nie mówiłam szczerze: „kocham cię”. Czyjeś marzenia były dla mnie jak dobry żart. Nie traktowałam ludzi w taki sposób, w jaki ja chciałam, żeby oni mnie traktowali.

Moi ówcześni pseudo przyjaciele, byli dla mnie całym światem. Dobierani z wyczuciem, zawsze gotowi pożyczyć mi fajną bluzkę a z kolei na wieczór – ode mnie, moją ulu-bioną sukienkę. Zawsze chętni wybrać się gdzieś ze mną, byleby się tylko działo - byłam duszą towarzystwa. I myśla-łam, że oni mnie uwielbiają i już zawsze będą ze mną.

A tak naprawdę prawdziwa przyjaźń jest jak zdrowie; do-ceniasz ją wtedy, gdy ją utracisz.

Szydziłam po cichu, z tych co byli inni niż ja, dla mnie byli mniej wartościowi – oni oraz ich priorytety.

Nigdy głębiej się nie zastanawiałam nad takimi sprawami jak aborcja, eutanazja. Wtedy dla mnie to były łatwe me-tody rozwiązywania problemu, nad którymi nie trzeba się zastanawiać.

Zostałam dobrze wychowana przez rodziców, żeby nie wyśmiewać się z biedniejszych ani upośledzonych czy kalekich, więc się nie wyśmiewałam nich. Ale starałam się omijać takich ludzi, tak jakby nie było tego problemu, bo zwyczajnie nie wiedziałam, jak się zachować w ich obec-ności ani czego oni będą ode mnie oczekiwali.

Zapytacie, jaki miałam wtedy kontakt z Bogiem? Do-bry. Chodziłam na lekcje religii, co niedziela do kościo-ła, systematycznie i odruchowo do spowiedzi, czasami nawet sięgałam po różaniec. Ale nie czułam wtedy się blisko Pana, to wszystko było bardziej jakby takim przyzwyczajeniem niż zadumą i relacją z Bogiem. Czę-sto starałam się z Nim handlować: „Boże daj mi piątkę z klasówki, a ja, Twoje dziecię, będę odmawiała do cie-bie Koronkę!”

Myślę, że wówczas niewiele różniłam się od przeciętnych nastolatek - robiąc wiele rzeczy na pokaz a nie z przeko-nania. Sądzę, że nie byłam wtedy złym człowiekiem, tylko może nie-wartościowym i nie umiałam docenić tego, co miałam.

Uważałam się za pewną siebie a tak naprawdę to były po-zory. Moja pewność siebie odzwierciedlała się w tym, że zawsze ktoś stał za mną, niektórzy na swój sposób bali się mnie, bo na pierwszy rzut oka byłam niemiła, zawsze mogłam bez skrupułów na kogoś nakrzyczeć, nawet bez wyraźnego powodu. Pewność siebie - to była moja silna strona. Osobowość, która – myślałam - niezachwianie bę-dzie zawsze na topie.

Uważałam się wtedy za gwiazdę, a w rzeczywistości oka-załam się gwiazdką, która bardzo szybko pojawiła się na niebie i jeszcze szybciej znikła z niego…

26


Co?!...Któregoś dnia zapadł na moją osobę wyrok: będę stawać się inna niż reszta ludzi.

Dowiedziałam się, że jestem chora na jakieś genetyczne choróbsko. XXI wiek, a genetyczne choroby nie są jeszcze uleczalne! Za to w szybkim tempie odbijają swe piętno na chorych. Z czasem nogi i ręce będą mi odmawiały po-słuszeństwa, zacznie zanikać mi równowaga a za nią po-jawi się masa utrudnień w moim życiu. Nie będę mogła korzystać z rąk tak jak bym chciała, pojawią się problemy ze wzrokiem oraz mowa - stanie się wolniejsza, czasem niewyraźna, jakby bełkotliwa.

W mojej głowie zabrzmiało to jak stwierdzenie – „od dzi-siaj jesteś gorsza od nas wszystkich i stajesz się niepo-trzebna dla ogółu społeczeństwa”. Wróciłam do domu i przedstawiłam swój problem rodzinie oraz przyjacio-łom, szukając podświadomie w nich pocieszenia, akcep-tacji, zrozumienia i motywacji, aby się nie załamać. Nie-stety, spotkałam się z uprzedzeniem do mojej osoby – te-raz już – jako osoby niepełnosprawnej. Wszyscy odsunęli się na drugi plan, nie chcąc uczestniczyć w tragedii, jaka mnie dotknęła.

Moi pseudo-przyjaciele odwrócili się z tego samego po-wodu, bojąc się, że będę wymagać pomocy i wsparcia, któremu oni nie będą mogli sprostać. Odrzuciło mnie społeczeństwo, dla którego stałam się nieprzydatna i niepotrzebna. Zamknęły się dla mnie szerokie horyzon-ty, które widziałam dla siebie przed chorobą. Nie miałam żadnych perspektyw i możliwości. Zostałam sama.

I tak, ci sami ludzie, którzy byli dla mnie całym światem, wycofali się tylnymi drzwiami z mojego życia. Ciągle nie mieli dla mnie czasu, przestano mnie zapraszać na impre-zy. Poniektórzy zaczęli unikać ze mną kontaktu.

Przyzwyczajenie do choroby sprawia choremu czasem większą ulgę niż leczenie. (J. Leszczyński)

Przemiana…Buty na obcasie poszły w odstawkę a na ich miejsce przy-szły wygodne, choć nieeleganckie adidasy. Zaczęły się problemy z równowagą. Byłam wyśmiewana i szydzono ze mnie, że wcale nie jestem chora jak opowiadam, tylko pewnie nadużywam alkoholu lub biorę narkotyki.

Nikt mi nie wierzył, że te objawy, które się u mnie zaczęły pojawiać, są wynikiem tego, że jestem ciężko chora.

Muszę przyznać, że zranienie słowem boli tyle samo, co rana fizyczna.

Tak samo jak ja kiedyś wyśmiewałam czyjeś marzenia, teraz robiono to samo z moimi. Nie pozostawiano mi na-dziei, mówiono, żeby zamknąć mnie lepiej w domu i nie wypuszczać.

To było okropne doświadczenie, jak można niszczyć czło-wieka i jego psychikę?! W większości robili to najbliżsi. Z grona przyjaciół pozostało ze mną parę osób, których mogłam zliczyć na palcach jednej ręki.

Większość nie rozumiała tego co robiła ze mną choroba, coraz częściej na mojej twarzy pojawiały się łzy i gorycz. Miałam swój poukładany świat, który teraz legł w gru-zach.Kiedyś też myślałam, że jestem szczęśliwa, bo byłam zdrowa, ale to było złudzenie. To tak, jak z niebieskimi ka-mieniami… Wszyscy wiemy, że tak naprawdę nie istnieją kamyki o takim kolorze. Ale, by zaspokoić naszą chęć ich posiadania, możemy w sklepie zakupić szklane, niebie-skie kamyki i poczuć się szczęśliwi, bo je mamy. Wydaje nam się, że mamy coś wyjątkowego, a przecież to tylko imitacja i tak naprawdę nie posiadamy tych niebieskich kamieni. Tylko czujemy się zadowoleni.

Ze mną też tak było często przed chorobą, a teraz już wiem, że szczęście to coś innego aniżeli piękne, błyszczą-ce szkiełka ze sklepowej półki naszego życia…

Siła Wyższa…Bardzo chciałabym, aby mimo choroby udało mi się w ży-ciu spełnić swoje marzenia. Staram się ze wszystkich sił sprostać trudnościom losu, ale nie zawsze mogę poradzić sobie sama. Czasami silna wola nie wystarcza i tu - zawsze pojawia się Bóg…

Myślę, że On dopiero teraz odgrywa specjalną rolę w moim życiu i jest bardzo blisko mnie. Kiedyś tego tak nie czułam, byłam jednym z wielu dzieci Pana, a teraz mogę paść się na Jego pastwiskach, a On zawsze czuwa nade mną. Pan okazuje mi to na różne sposoby, ale naj-bardziej poprzez ludzi, których stawia na mojej życiowej drodze.Dopiero teraz tak naprawdę przekonałam się, czym jest prawdziwa przyjaźń i kto jest moim przyjacielem. Oprócz sprawdzonych przyjaźni, nawiązały się nowe - cudowne dary od Boga! Nigdy nie sądziłam, że poznam tak wyjąt-kowych dla mnie ludzi, którzy staną się częścią mojego życia. Przyjaciele są rzadkim darem, rozśmieszają nas i podnoszą na duchu. Są gotowi wysłuchać nas, kiedy tego potrzebujemy, zawsze służą ramieniem byśmy się na nich wsparli i otwierają swoje serce przed nami.

Pewnego razu poprosiłam moich przyjaciół o szczerą od-powiedź, dlaczego się ze mną przyjaźnią, co sądzą o mnie i jak traktują…

Mając takich ludzi u swego boku, jestem szczęśliwa i im to zawdzięczam. Jak mogę ich opisać? Chyba tylko tak, że w sytuacji, kiedy ja postanowiłabym skoczyć z 10. piętra, to ani jeden z nich nie skoczyłby za mną - oni staliby już na parterze i próbowali mnie złapać. Bóg opiekuje się nami poprzez przyjaciół…

Karina ZięcikStażystka

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej

27

3(16)/2013

Z ogromnym zainteresowaniem spotkało się ogłoszenie o naborze na bezpłatne specjalizacje pierwszego i drugiego stopnia w zawodzie pra-cownik socjalny, uzupełniające studia magister-skie na kierunku polityka społeczna oraz studia podyplomowe, organizowane przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkow-skiego Województwa Zachodniopomorskiego w ramach realizacji projektu systemowego „Pro-fesjonalne kadry – lepsze jutro II”.

W związku z dużą liczbą chętnych (przeszło 300 osób na 140 miejsc szkoleniowych na wszystkich kierunkach) proces naboru miał charakter dwuetapowy. Po ocenie formalnej nadesłanych zgłoszeń odbyły się indywidual-ne rozmowy kwalifikacyjne, prowadzone przez komisję, w skład której wchodziła dyrekcja i pracownicy Regional-nego Ośrodka Polityki Społecznej. Zakończone postępo-wania rekrutacyjne wyłoniły grupy uczestni-ków następujących form wsparcia:

• Szkolenie z zakresu pierwszego stop-nia specjalizacji w zawodzie pracownik socjalny, którego realizatorem jest Wyż-sza Szkoła Humanistyczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie, prze-znaczone dla 25 osób.

• Szkolenie z zakresu drugiego stopnia specjalizacji w zawodzie pracownik so-cjalny, którego realizatorem jest Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Kor-czaka w Warszawie, przeznaczone dla 25 osób.

• Studia drugiego stopnia (uzupełniające magisterskie) na kierunku polityka spo-łeczna, przeznaczone dla 30 osób.

• Studia podyplomowe na kierunku me-diator społeczny, przeznaczone dla 30 osób.

• Studia podyplomowe na kierunku przeciw-działanie przemocy w rodzinie, przeznaczone dla 30 osób.

Realizatorem studiów magisterskich i podyplomowych jest Uniwersytet Szczeciński, Wydział Humanistyczny – Instytut Politologii i Europeistyki oraz Wydział Teologicz-ny – Katedra Pedagogiki i Psychologii. Uczestnicy szkoleń i studiów mają zagwarantowane bezpłatne materiały dy-daktyczne, zakwaterowanie oraz wyżywienie przez cały okres kształcenia.

Studia i szkolenia dla kadr pomocy i integracji społecznej

Liczba zgłoszeń jednoznacznie pokazała, jak duże są po-trzeby edukacyjne kadr pomocy i integracji społecznej w niniejszych obszarach. Jest to także bezpośrednie od-zwierciedlenie i potwierdzenie wyników badania potrzeb szkoleniowych przeprowadzonych wśród pracowników tych podmiotów przez Obserwatorium Integracji Spo-łecznej w listopadzie 2012 r.

Jednocześnie warto wspomnieć, iż w ramach realizacji tego samego zadania, w lutym bieżącego roku trzydzie-stu pracowników socjalnych rozpoczęło na Wydziale Hu-manistycznym Uniwersytetu Szczecińskiego studia licen-cjackie na kierunku praca socjalna. Cała grupa pomyślnie zakończyła pierwszy semestr studiów i rozpoczęła na-stępny. Z prowadzonych na bieżąco ankiet monitorują-cych wynika, że uczestnicy wysoko oceniają zarówno po-ziom prowadzonych zajęć, przygotowanie merytoryczne wykładowców, jak i stronę organizacyjną studiów.

Projekt systemowy Regionalnego Ośrodka Polityki Spo-łecznej pn. „Profesjonalne kadry – lepsze jutro II” współ-finansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Programu Opera-cyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VII Promocja integracji społecznej, Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie ak-tywnej integracji, Poddziałanie 7.1.3 Podnoszenie kwali-fikacji kadr pomocy i integracji społecznej.

Mateusz Skalnicki-KirpszaRegionalny Ośrodek Polityki Społecznej

Rozmowy kwalifikacyjne. Komisji rekrutacyjnej przewodniczy Dorota Rybarska-Jarosz, Dyrektor ROPS.

28


W dniach 10 -12 czerwca w malowniczej miejsco-wości Osieki pod Koszalinem miało miejsce spo-tkanie Akademii Rozwoju Lokalnego pn. Wsparcie osób zagrożonych wykluczeniem zawodowym i społecznym – dylematy i skuteczne propozycje wsparcia osób niepełnosprawnych na podstawie projektów Innowacyjnych z Priorytetu VII PO KL organizowanego przez Regionalny Ośrodek Eu-ropejskiego Funduszu Społecznego w Koszalinie i Koszalińską Filię Wojewódzkiego Urzędu Pracy. W spotkaniu wzięło udział 36 osób.

Akademia stanowi narzędzie sieciowe Krajowego Ośrod-ka EFS, skupiającego przedstawicieli Regionalnych Ośrodków EFS oraz innych instytucji powiązanych z funk-cjonowaniem i wdrażaniem Programu Operacyjnego Ka-pitał Ludzki.

Celem czerwcowego wydarzenia było ukazanie sposobu upowszechniania i wdrażania innowacji społecznych oraz wywołanie dyskusji na temat zagrożeń dla osób w trud-nej sytuacji życiowej w odniesieniu do funkcjonowania projektów innowacyjnych w obszarze promocji integracji społecznej w naszym regionie. Spotkanie otworzyła Ka-tarzyna Brzychcy, w-ce dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie. Uczestnikami byli przede wszystkim animatorzy Regionalnych Ośrodków EFS z całego kraju.

W pierwszym dniu przedstawiono kluczowe projekty innowacyjne realizowane na terenie naszego wojewódz-twa w ramach Priorytetu VII m.in.:

• Grajki - pomagajki – innowacyjna metoda pomocy psychoedukacyjnej dla dzieci i młodzieży zagrożo-nej wykluczeniem społecznym,

• Wybierz Przyszłość – innowacyjne narzędzia wspomagające interwencję socjalną,

• Uzależniony dziś – nowa perspektywa osoby, tera-pii, zapobiegania,

• Wektor Zmian – Koszaliński Program Wspierania Wychodzenia z Bezdomności.

Projekty wywołały dyskusję nad sensem realizacji pro-jektów innowacyjnych, a przede wszystkim ich dalszego praktycznego wdrażania oraz możliwości upowszech-niania ich produktów. Przeanalizowano trzy poziomy innowacji społecznej od socjalnego, poprzez społecz-ny, do systemowego. W trakcie dyskusji wskazano tak-

Akademia Rozwoju Lokalnego

że szereg wyzwań stojących przed społeczeństwami, którym można sprostać jedynie za pomocą innowacyj-nych rozwiązań np.: zmiany klimatyczne, kończące się zasoby surowców, nowe sytuacje geopolityczne, w tym nowe bieguny wzrostu i znaczenia, wyzwania demogra-ficzne (izolacja, samotność, starość), konflikty i napięcia międzykulturowe, gwałtowna urbanizacja czy perma-nentność zmiany.

W kolejnym dniu miała miejsce wizyta studyjna organi-zowana, przy współpracy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Koszalinie. Pracownicy Miejskiego Ośrod-ka Pomocy Społecznej w Koszalinie zaprezentowali re-zultaty wynikające z realizacji projektu innowacyjnego. W siedzibie Klubu Integracji Społecznej opowiadali o sys-temie pomocy społecznej w kontekście pracy z osobami bezdomnymi, a także o poszczególnych elementach pro-duktu finalnego, dzielili się swoimi spostrzeżeniami, od-powiadając na liczne pytania zaproszonych gości. Rów-nolegle, w placówkach i instytucjach współpracujących z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Koszalinie odbywały się wizytacje i prezentacje.

W wyniku współpracy ze Strażą Miejską w Koszalinie go-ście mieli możliwość zapoznania się z ideą streetworkin-gu, mapą miejsc niemieszkalnych i wnioskami z przepro-wadzenia „Akcji Zima”. Zaprezentowano również liczne studia przypadku, które stanowiły bazę dla rozwijającej dyskusji. Dzięki uprzejmości Towarzystwa im. św. Brata Alberta Koło Koszalińskie grupy zapoznały się z syste-mem hierarchizacji placówek i mieszkalnictwem trenin-gowym, odwiedzając ogrzewalnię, noclegownię oraz schronisko. Spotkanie zakończyło się wspólną wizytą w Domu Miłosierdzia, w trakcie której Prezes - ks. Rado-sław Siwiński przedstawił ideę założycielską, plany na najbliższe miesiące, a także oprowadził gości po terenie budowy Domu.

W ostatnim dniu spotkania Tomasz Kasprzyk – koordyna-tor projektu badawczego działań animacyjnych sieci RO-EFS zaprezentował cele badania oraz zainspirował dysku-sję nt. usługi animacyjnej i możliwości kontynuowania jej poza siecią ROEFS. Uczestnicy spotkania, wśród których było wielu animatorów lokalnych społeczności, zgodzili się, że warto wykorzystać narzędzia, przekazane przez Krajowy Ośrodek EFS do dalszej działalności animacyjnej, nawet poza siecią ROEFS. Jednym z możliwych scenariu-szy jest powołanie stowarzyszenia animatorów społecz-nych.

Piotr SzeszkoRegionalny Ośrodek Polityki Społecznej

Słow

o od

dor

adcó

w

29

3(16)/2013

W trakcie rozmów kwalifikacyjnych na studia podyplo-mowe z zakresu Mediator Społeczny kandydaci bardzo często podkreślali użyteczność umiejętności mediatora w działaniach podejmowanych w ramach interwencji socjalnej. Nie podważając słuszności tej tezy, należy podkreślić specyficzne cechy mediacji. Mediacje są me-todą rozwiązywania sporu, przy udziale osoby trzeciej. Rolą mediatora jest pomóc stronom we wzajemnej ko-munikacji, określeniu interesów i kwestii, oraz dojście do wspólnie przez strony akceptowanego kompromisu. Ważnym elementem mediacji jest zaufanie do mediato-ra jak również, stworzenie stronom warunków umożli-wiających osiągnięcie dobrowolnego porozumienia. Wypracowane rozwiązanie jest zadowalające dla oby-dwu stron co powoduje, że mogą one (strony) na nie przystać. Mediacja skupia się na poszukiwaniu rozwią-zań, możliwych do zastosowania w przyszłości. Ważną cechą mediacji jest to, że ich celem nie jest ustalenie kto ma rację, a jedynie wypracowanie porozumienia. Nie polega ona również na dogłębnym analizowaniu prze-szłości ani przepracowaniu emocji. Należy pamiętać, że mediacja nie jest formą terapii rodzinnej, różni się od negocjacji oraz arbitrażu.

Mediacje mogą być zastosowane w konfliktach:• rodzinnych, małżeńskich, pokoleniowych,• towarzyskich, koleżeńskich, rówieśniczych,• w sprawach spadkowych, majątkowych i cywil-

nych,• pracowniczych, w administracji i sporach urzędo-

wych,• w sprawach gospodarczych,• w sprawach karnych, a także dotyczących nielet-

nich.Uczestnicy rozmów kwalifikacyjnych podkreślali zna-czenie posiadania umiejętności rozwiązywania sporów w konfliktach domowych, często kwalifikowanych przez jedną ze stron za przemoc. Prawdopodobnie zwiększe-nie dostępu do usług mediatora wpłynęłoby na mniejsza liczbę wniosków o założenie Niebieskiej Karty.

Mediacja cechuje się :• nieformalnością, • prywatnością postępowania,• budowaniem atmosfery szacunku stron do siebie,• tworzeniem poczucia bezpieczeństwa,• satysfakcjonującym rozstrzygnięciem dla wszyst-

kich stron konfliktów. Poza wymienionymi cechami mediacja opiera się

na następujących zasadach:• zasadzie dobrowolności i zakazie wywierania

przez mediatora nacisku na strony,

Mediacje w pomocy społecznej

• zasadzie poufności – mediator jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy informacji pozyska-nych w trakcie mediacji,

• zasadzie bezstronności i zakazie pobierania przez mediatora dodatkowych korzyści wykraczających poza ustalone ze stronami wynagrodzenie,

• zasadzie neutralności, mediator ma zakaz wysu-wania konkretnych propozycji rozwiązania sporu,

• zasadzie szybkości i efektywności postępowania,• zasadzie czuwania przez mediatora nad zgodno-

ścią z prawem porozumienia osiągniętego przez strony.

W literaturze spotykamy różnorodne etapy mediacji, naj-częściej przytaczane to dwanaście etapów mediacji we-dług Christophera W. Moorea:

• nawiązanie kontaktu ze stronami,• wybór strategii mediacji,• zbieranie i analiza informacji,• sporządzanie szczegółowego planu mediacji,• budowanie zaufania i współpracy,• rozpoczęcie sesji mediacyjnej,• zdefiniowanie spraw i ustalenie planu,• odkrywanie ukrytych interesów,• generowanie opcji rozwiązań, • ocena możliwości rozwiązań,• przetarg końcowy,• osiągnięcie formalnego porozumienia.

Należy zaznaczyć, że w Polsce najczęściej stosowana jest mediacja klasyczna, w której mediator jest pomocnikiem w dialogu stron. Rolą mediatora jest więc doprowadzanie do sytuacji, w której strony sporu w przestrzeni bezpiecz-nej, przy zachowaniu szacunku i godności mają możli-wość wypracować porozumienie, które ma być zadowa-lające. Czy istnieje zatem korelacja pomiędzy zasadami organizującymi mediacje a tymi, na których opiera się interwencja socjalna? Na pewno tak, szczególnie wspól-na jest dbałość o poczucie godności i bezpieczeństwa. Moim zdaniem najtrudniejszym dla „pomagacza”, który wchodzi w rolę mediatora będzie zachowanie obiektywi-zmu i nie wysuwanie konkretnych rozwiązań. Ale może właśnie te umiejętności są konieczne by pracownik so-cjalny przestał być postrzegany jako osoba, która dostar-cza świadczeń i radzi jak rozwiązać problem, a stanie się towarzyszem zmian w życiu klienta. Towarzyszem, który idąc obok wspiera, ale nie wyręcza. Opiera się na zaso-bach, a nie koncentruje na deficytach. Narzędzie w po-staci mediacji wchodzi do pracy OPS, jako jeden z instru-mentów. Jak wpłynie na realizację pracy socjalnej? Dzisiaj jeszcze tego nie wiem, ale na pewno proces ten będzie ciekawy i warty obserwacji.

Iwona KlimowiczRegionalny Ośrodek Polityki Społecznej

Słow

o od

dor

adcó

w

30


31

3(16)/2013

www.wzp.plwww.projektrops.wzp.pl

biuletyn - wzp.plprojektrops.wzp.pl/uploads/pliki/biswz032013.pdf · 2013. 12. 9. · rozwój...

Documents