billy elliot reż stephen daldry - legalna...
TRANSCRIPT
1
Niniejsze materiały dydaktyczne otrzymują nauczyciele biorący udział w projekcie Filmoteka Szkolna. Nowe
Horyzonty Edukacji Filmowej. Prawa do niniejszych materiałów posiada Narodowy Instytut Audiowizualny.
Billy Elliot
reż. Stephen Daldry
MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
DLA NAUCZYCIELI
SPIS TREŚCI
1. Informacje o filmie. (str.2) 2. Scenariusz lekcji języka polskiego. (str. 5)
Temat: Taniec jest jak elektryczność… czyli czym może być taniec.
3. Załącznik 1: Karty pracy dla grup. (str. 7) 4. Scenariusz lekcji wychowawczej i WOS. (str. 12)
Temat: „Billy Elliot”. Sięgnij po marzenia!
5. Załącznik 2: Karta pracy „chłopiec”. (str. 16) 6. Załącznik 3: Karta pracy „pasja”. (str. 17) 7. Prezentacja do pobrania z bazy filmów na stronie www.nhef.pl.
2
INFORMACJE O FILMIE
NOTA O FILMIE
Reżyseria: Stephen Daldry
Kraj i rok produkcji: Wielka Brytania, Francja, 2000 r.
Scenariusz: Lee Hall
Obsada: Jamie Bell (Billy Elliot), Julie Walters (Pani Wilkinson), Gary Lewis (Jackie Elliot, ojciec
Billy'ego), Jamie Draven (Tony Elliot, brat Billy’ego), Stuart Wells (Michael), Jean Heywood (Babcia),
Mike Elliot (George Watson), Billy Fane (Pan Braithwaite), Nicola Blackwell (Debbie), Joe Renton
(Gary Poulson) Colin MacLachlan (Pan Wilkinson), Adam Cooper (Billy w wieku dwudziestu pięciu
lat), Janine Birkett (Mama Billy'ego)
Muzyka: Stephen Warbeck
Zdjęcia: Brian Tufano
Scenografia: Maria Djurkovic
Kostiumy: Stewart Meachem
Producent: Greg Brenman, Jonathan Finn
NAGRODY
- Oscary 2001: nominacje w kategoriach: Reżyseria – Stephen Daldry, Scenariusz Oryginalny – Lee
Hall, Aktorka Drugoplanowa – Julie Walters
- Złote Globy 2001: nominacje w kategoriach: Najlepszy Dramat i Najlepsza Aktorka Drugoplanowa
- łącznie ponad 30 nominacji do wielu nagród, od tych najbardziej prestiżowych (np. BAFTa –
„brytyjski Oscar”, 3 statuetki ) po nominację do Nagrody MTv za najlepszą scenę taneczną
SYLWETKA REŻYSERA
Stephen Daldry (urodzony w 1961 r., w Dorset, Anglia) reżyser filmowy i teatralny, za każdy ze swoich
trzech pełnometrażowych filmów dostał nominację do Oscara. W filmie debiutował w 1998
krótkometrażowym Eight, o ośmiolatku zafascynowanym piłką nożną. Dwa lata później odniósł sukces
pełnometrażowym komediodramatem Billy Elliot, w którym również podjęta została tematyka
dziecięcych marzeń.
W 2002 roku w kinach miały premierę Godziny, ekranizacja bestsellerowej powieści Michaela Cunninghama. Daldry stworzył trzy zapadające w pamięć postacie niekonwencjonalnych kobiet,
Nicole Kidman za rolę pisarki Virginii Woolf dostała nagrodę Oscara. Sześć lat później reżyser wzbudził
wiele kontrowersji Lektorem, w którym pokazał historię miłosną rozgrywającą się pomiędzy
nastolatkiem a Niemką, która w czasie II wojny sprzyjała nazistom. Odtwórczyni głównej roli, Kate
Winslet, nagrodzono Oscarem za stworzenie niejednoznacznej i przejmującej kreacji. Kolejna
produkcja Daldry’ego będzie prawdopodobnie opowieścią o dzieciństwie i wydarzeniach 11. IX 2001,
a pojawią się w niej Tom Hanks i Sandra Bullock.
Daldry należy również do uznanych reżyserów teatralnych. Pracował w Gate Theatre, Royal Court
Theatre, Royal Narional Theatre oraz wystawiał sztuki na Broadwayu. Dwukrotnie zdobywał prestiżową Laurence Olivier Theatre Award dla najlepszego reżysera teatralnego.
O FILMIE
3
FABUŁA – NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA I GŁÓWNE PROBLEMY Anglia, czas górniczych strajków roku 1984. Jedenastoletni Billy (Jamie Bell) przypadkowo trafia na
zajęcia lokalnego kółka baletowego. Chłopiec wkrótce zamienia swoje rękawice bokserskie na strój
baletowy i zaczyna uczęszczać na lekcje Pani Wilkinson (Julie Walters). Ekscentryczna nauczycielka tańca natychmiast dostrzega drzemiący w Billym potencjał i cały swój zapał i entuzjazm zaczyna
wkładać w szkolenie nowego protegowanego. Pani Wilkinson namawia Billy’ego do udziału
w przesłuchaniach do Szkoły Baletowej, jednak ojciec i brat chłopca zdecydowanie przeciwstawiają
się „niemęskiemu” zajęciu najmłodszego z Elliotów.
Główne problemy:
• stereotypy: wynikające z cech przypisanych konkretnej płci: chłopiec powinien zostać
bokserem, nie wypada, aby zajmował się tańcem; przełamywanie stereotypów i próba zrozumienia, że każdy człowiek jest inny i ma prawo do realizacji własnych pragnień;
• osiąganie sukcesu: droga do niego bywa długa, okupiona wieloma wyrzeczeniami, czasem
konsekwentne dążenie do celu naraża na społeczny ostracyzm;
• sztuka, taniec, jako elementy zmieniające ludzki charakter i życie, nie tylko w myśl hasła
„muzyka łagodzi obyczaje” (w przypadku Billy’ego Elliota – balet), ale również jako element
społecznego awansu (chłopiec z ubogiego miasteczka ma szansę na lepsze życie);
• problem „wielkiej polityki” wkraczającej w indywidualne życie: strajki górników z połowy lat osiemdziesiątych XX wieku, rządy „twardej ręki” Margaret Thatcher;
• pozytywna metafora: nawet z najgorszej sytuacji (politycznej, rodzinnej) jest wyjście, często
pojawia się światełko w tunelu życiowej beznadziei.
GENEZA POWSTANIA Scenariusz do Billy’ego Elliota napisał Lee Hall. Postać Billy’ego była inspirowana m.in. osobą
śpiewaka operowego, barytona sir Thomasa Allena. Znany Anglik pochodził z robotniczej rodziny,
jednak dzięki talentowi, edukacji i ciężkiej pracy, udało mu się stać jednym z bardziej cenionych artystów operowych. Twórcy dramatu wykorzystali również elementy biografii Phillipa Marsdena,
tancerza, wychowanego przez rodzinę prostych górników.
Greg Brenman (stojący na czele wydziału sztuki dramatycznej Tiger Aspect Production) od momentu
przeczytania pierwszej strony scenariusza napisanego przez Lee Halla zafascynowany był historią
Billy'ego. „Dobrym duchem” Billy’ego Elliota stał się producent Jon Finn, sam mający górnicze
korzenie. Finn podsunął scenariusz Stephenowi Daldry’emu, szukającemu właśnie materiału, który
mógłby stać się jego pełnometrażowym debiutem, a reżyser zareagował bardzo entuzjastycznie.
Największą trudnością okazało się odnalezienie odtwórcy roli głównej, w castingach wzięło udział
ponad 2000 chłopców. Trzynastoletni Jamie Bell okazał się „strzałem w dziesiątkę”: bezbłędnie
wypełniał zadania aktorskie, pochodził z północno-wschodniego miasteczka Billingham i – co najważniejsze! – od dziecka uczył się tańca. Trudno sobie wyobrazić lepszą kandydatkę do roli pani
Wilkinson niż Julie Walters. Wybitna brytyjska aktorka od lat tworzy niezapomniane postaci
pyskatych kobiet, które pod pozorną szorstkością skrywają ciepłe uczucia, aktorka była dwukrotnie
nominowana do Oscara i zdobyła 6 nagród BAFTA.
MAPA FILMOWYCH GATUNKÓW Billy Elliot klasyfikowany jest jako dramat obyczajowy, jednak w filmie można odnaleźć kilka innych
ciekawych gatunkowych odniesień. Daldry mocno nawiązuje do konwencji musicalu, przywołując
nazwiska mistrzów gatunku: Freda Astaire’a i Gene’a Kelly’ego. Trudno interpretować Billy’ego Elliota
poza kontekstem historycznym, obraz bywa włączany do tzw. nowego kina angielskiego, o którym zaczęto mówić w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Produkcje zaliczane do wspomnianego nurtu
pokazywały codzienne życie angielskich robotników, ich walką o godność, wskazywały na sposoby
radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Prekursorami nowego kina angielskiego byli niewątpliwie
4
twórcy starszego pokolenia Ken Loach i Mike Leigh, jednak młodsza generacja połączyła krytykę
społeczną z komediową formą. Goło i wesoło (1997) Petera Cattaneo opowiadało historię
bezrobotnych górników, którzy zostają striptizerami, w Orkiestrze (1996) Marka Hermana poznajemy
tytułowych muzyków, którzy mimo widma zamknięcie kopalni, postanawiają grać dalej. Nowe kino
angielskie końca lat dziewięćdziesiątych było reakcją na rządy „twardej ręki”, które wprowadziła
Margaret Thatcher w latach osiemdziesiątych. Polityka angielskiej Żelaznej Damy uchodziła za mało
sprzyjającą ludziom najbiedniejszym, negatywnie nastawioną wobec rosnących w siłę związków
zawodowych.
KRYTYKA I RECEPCJA Billy Elliot okazał się ogromnym sukcesem kina brytyjskiego, które w latach dziewięćdziesiątych XX
wieku przeżywało swój „złoty okres”. Brian Pendreifh w Essential Edinburgh napisał: „Wykorzystując
mieszankę stylów, podobnie jak niegdyś Ken Loach i Vincent Minelli, Daldry zagłębia się w surowe
realia codziennego życia północnej Anglii, poprzeplatane baletowymi sekwencjami, pełnymi
radosnego entuzjazmu młodości. Mamy wrażenie, że w tym ponurym świecie jest jednak promień
światła i nadziei. A sam Jamie Bell – niezależnie czy tańczy, biega, czy robi cokolwiek innego na
ekranie jest po prostu znakomity. Głęboko przekonujący w swojej grze, młody aktor godnie
prezentuje się na tle bardziej doświadczonych artystów - Walters i Lewisa - i przychodzi mu to
z naturalną łatwością”. Był to jeden z wielu entuzjastycznych głosów, zachwyt krytyki przekładał się również na nagrody, Billy Elliot zdobył dwie nominację do Oscara, kilka nagród BAFTA, ale doceniono
go również na festiwalach filmowych w Francji, Czechach, Japonii, Włoszech, Chorwacji, Finlandii,
Szwecji, Brazylii, Hiszpanii. Międzynarodowy sukces filmu Daldry’ego zaowocował nieoczekiwanym
„ciągiem dalszym”. Pięć lat po premierze filmu, w 2005 roku na West Endzie. wystawiono musicalową
wersję Billy’ego Elliota. Stephen Daldry znów nie zawiódł jako reżyser, a Lee Hall po raz kolejny
przepisał „na nowo” historię tańczącego chłopca, aby wydobyć z niej waloru musicalu. Muzykę do
przedstawienia napisał sam sir Elton John, więc trudno dziwić się, że Billy Elliot the musical zdobył aż
dziewięć nominacji do Nagrody Laurence’a Oliviera. Dobra passa scenicznej wersji filmu trwa do dziś:
pełna widownia, przychylne recenzje, prestiżowe statuetki, towarzyszą kolejnym adaptacjom,
dokonywanym m.in. na deskach Broadwayu, w Australii czy Seulu. „FILM O CZYMŚ” Takimi słowami scharakteryzował/a Billy’ego Elliota osoba o „nicku” ret777, na najpopularniejszym
polskim portalu filmowym „FilmWeb”. Sukces filmu Daldry’ego polega na opowiedzeniu prostej,
wywołującej prawdziwe emocje, historii. Geniusz scenarzystów i reżysera zaowocował dziełem, które
można odczytywać na różnych poziomach, warto zwrócić szczególną uwagę na kwestię stereotypów
płciowych. Film stawia odważne pytanie: czy naprawdę istnieją męskie i kobiece zawody, czy to nasze
przyzwyczajenie nakazuje nam myśleć, że balet nie jest miejscem dla chłopca, a kobieta np. nie
poradzi sobie w pracy w kopalni. Pani Wilkinsom wydaje się bardziej „męską”, zdecydowaną osobą
niż ojciec i brat Billy’ego, a mężczyźni z trudem radzą sobie ze stresem spowodowanym brakiem pracy. Billy Elliot dotyka również problemu relacji między rodzicami a dziećmi, poświęceń, jakie jest
w stanie ponieść rodzic (wbrew stereotypom „złego” ojca, pan Elliot stara się od pewnego momentu
wspierać syna), aby zapewnić dziecku godziwą przyszłość.
5
SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO Opracowały: Dorota Bąk, Izabela Jach
Temat: Taniec jest jak elektryczność… czyli czym może być taniec.
CELE LEKCJI Po lekcji uczeń powinien:
• podejmować rozmowy na tematy poruszone podczas lekcji;
• wskazywać funkcje tańca;
• redagować opis zdjęcia/obrazka;
• analizować dialogi i wyciągać z nich wnioski.
METODY I FORMY PRACY
• karta pracy,
• burza mózgów,
• dyskusja,
• rozmowa,
• analiza i opis tekstów kultury.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
• film: Billy Elliot, reż. S. Daldry, Francja, Wielka Brytania 2001,
• karty pracy.
CZAS
1 godzina lekcyjna
PRZEBIEG LEKCJI
1. Pogadanka. Nauczyciel prosi uczniów o podzielenie się wrażeniami z obejrzanego filmu.
Zadaje pytanie, jakie problemy, tematy porusza Billy Elliot. Sugeruje, że jest to przede
wszystkim film o tańcu i emocjach z nim związanych.
2. Praca w grupach. Karta pracy. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje uczniom karty pracy
i prosi o ich rozwiązanie (10/15 min).
3. Analiza, rozmowa. Grupa 1: Uczniowie powinni zauważyć, że w dialogu taniec traktowany
jest jak dyscyplina sportowa, wymaga siły, sprawności fizycznej, ciało tancerzy jest
umięśnione tak samo, jak ciało sportowców, mogą wykonywać skomplikowane figury
akrobatyczne, co widać na zdjęciu. Grupa 2: Uczniowie powinni zauważyć, że taniec wymaga
samodyscypliny i treningu. Tancerze mają trenerów i nauczycieli, którzy wyznaczają zadania,
oceniają postępy, weryfikują błędy. Na zdjęciu pani Willkinson pomaga chłopcu poprawnie
wykonać figurę taneczną. Grupa 3: Uczniowie powinni zauważyć, że balet, taniec jest dla
wszystkich, zarówno dziewcząt, jak i chłopców. Tancerze łamią stereotypy, chociaż
postrzegani są jako niemęscy. Ich wygląd i charakteryzacja jest elementem wizerunku
6
scenicznego, częścią przedstawienia, dlatego zakładają peruki, robią makijaż, mogą być za
każdym razem kimś innym. Grupa 4: Uczniowie powinni zauważyć, że tańca można się
nauczyć w odpowiednich szkołach, do których zdaje się egzaminy. Jednak ważniejsza od
umiejętności technicznych jest ekspresja, umiejętność wyrażania siebie poprzez taniec i ruch.
W szkołach tańca uczniowie uczą się odpowiednich kroków i technik. Grupa 5: Uczniowie
powinni zauważyć, że taniec jest pasją, wiąże się z emocjami, trudno go zdefiniować, odrywa
od rzeczywistości.
4. Burza mózgów, rozmowa. Nauczyciel prosi o dokończenie zdania, skojarzenia uczniów zapisuje na tablicy. Każde ze skojarzeń powinno odnosić się do filmu i wiedzy uczniów.
Taniec to:
•••• dyscyplina sportowa
•••• umiejętność
•••• pasja
•••• sztuka
•••• ekspresja
•••• oderwanie od rzeczywistości
•••• szansa na inne życie i spełnienie marzeń
•••• łapanie stereotypu
•••• sposób na życie
•••• możliwość wyrażania siebie
•••• terapia
7
ZAŁĄCZNIK 1: KARTA PRACY (GRUPA 1)
1. Przeczytajcie poniższy dialog. Odpowiedzcie na pytanie, co bohaterowie filmu mówią o tańcu. Debbie: Wielu chłopców ćwiczy balet, wiesz...
Billy: Teraz? Kto chodzi na balet?
Debbie: Nikt stąd, ale wielu mężczyzn to robi. Billy: Pedały.
Debbie: Niekoniecznie pedały.
Billy: Jak kto?
Debbie: Na przykład Wayne Sleep. On nie jest pedałem. Wygląda jak sportowiec.
Billy: Zakład, że nie pokona Daley Thompsona.
Debbie: Może nie bezpośrednio w pojedynku ale wytrzymałościowo i siłowo.
2. Opiszcie obrazek, zwróćcie uwagę na sylwetkę tancerza, jego sprawność fizyczną, trudność wykonywanej figury.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
8
KARTA PRACY (GRUPA 2)
1. Przeczytajcie poniższy dialog. Odpowiedzcie na pytanie, co bohaterowie filmu mówią o tańcu. Pani Wilkinson: Wszyscy wychodzą! Gdzie twoje ręce?
Billy: Nie wiem, co mam robić.
Debbie: Słuchaj poleceń. Pani Wilkinson: Cicho, Debbie!
Debbie: Widzisz? Mówiłam ci, że wymaga to wiele treningu.
2. Opiszcie obrazek. Zwróćcie uwagę na to jakie są relacje pomiędzy postaciami, jakie pełnią role, jaka sytuacja jest przedstawiona na zdjęciu.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
9
KARTA PRACY (GRUPA 3)
1. Przeczytajcie poniższy dialog. Odpowiedzcie na pytanie, co bohaterowie filmu mówią o tańcu. Billy: Co jest nie tak z baletem? To całkowicie normalne.
Ojciec: Całkowicie normalne?
Babcia: Ja też chodziłam na balet.
Billy: Widzisz?
Ojciec: Babka się nie wtrąca. Balet jest dla dziewczyn, nie dla mężczyzn, Billy. Faceci grają
w piłkę, uprawiają boks lub... zapasy! Nie pieprzony balet!
Billy: Którzy faceci trenują zapasy?
Ojciec: Nie zaczynaj, Billy.
Billy: Nie rozumiem, o co ci chodzi.
Ojciec: Wiesz bardzo dobrze o co mi chodzi!
Billy: Nie, nie wiem.
2. Opiszcie obrazek. Zwróćcie uwagę na stroje tancerzy, makijaż, czy tak wyglądający mężczyzna może budzić kontrowersje.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
10
KARTA PRACY (GRUPA 4)
1. Przeczytajcie poniższy dialog. Odpowiedzcie na pytanie, co bohaterowie filmu mówią
o tańcu.
Pani Wilkinson: To zabrzmi dziwnie, Billy, ale od pewnego czasu...myślę o Królewskiej Szkole
Baletowej.
Billy: Czy nie jest Pani trochę za stara?
Pani Wilkinson: Ooh, nie ja. Ty! Ja jestem tylko nauczycielką! Odbywają się przesłuchania w
Newcastle.
Billy: Nie jestem wystarczająco dobry. Wiem to na pewno.
Pani Wilkinson: Ich nie interesuje to jak dobrze tańczysz. Oni cię tego nauczą. Od tego są
właśnie szkoły baletowe. Chodzi o to jak się poruszasz, wyrażasz emocje, to jest ważne.
Billy: Wyrażam co?
Pani Willkinson: Myślę, że jesteś wystarczająco dobry aby spróbować. Dojdzie do tego wiele
ciężkiej pracy.
2. Opiszcie obrazki.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………….
11
KARTA PRACY (GRUPA 5)
1. Przeczytajcie poniższy dialog. Odpowiedzcie na pytanie, co bohaterowie filmu mówią o tańcu.
Komisja: Czy można cię spytać, Billy, jak się czujesz gdy tańczysz? Jak to jest?
Billy: Nie wiem. Wiele różnych uczuć. Na początku idzie mi ciężko, ale potem... zapominam
o wszystkim... i... czuję jakbym zniknął. Czuję jakąś zmianę we mnie, w całym ciele. Jakby
ogień w moim ciele. Jestem tam, unoszę się, latam... tak jak ptak... jak elektryczność. Tak. Jak
elektryczność.
2. Opiszcie obrazek. Zwróćcie uwagę na mimikę twarzy, gest i ruch.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………
12
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ Opracowały: Dominika Orłowska, Karolina Orłowska
Temat: „Billy Elliot”. Sięgnij po marzenia!
CZAS
Całkowity czas: około 130 minut.
PRZEBIEG LEKCJI
WPROWADZENIE (20 MINUT)
Celem ćwiczeń opisanych w tym bloku jest:
1. stymulowanie myślenia twórczego;
2. dostrzeganie własnej indywidualności oraz własnych zalet.
Ćwiczenie – Imię zalet Czas: 10 min. Uczniowie piszą na kartce swoje imię i nazwisko w układzie pionowym. Do każdej litery
przyporządkowują pozytywne cechy swojej osobowości i charakteru. Następnie każdy uczeń
prezentuje swoje imię i nazwisko z listą swoich cech.
G rzeczna
O bowiązkowa
S ilna
I dealna
A mbitna
Materiały:
• kartki A4
• długopisy Ćwiczenie – Jestem jak… Czas: 10 min. Każdy z uczniów wybiera jeden przedmiot znajdujący się w klasie, wyabstrahowuje z niego dwie
pozytywne cechy i dopasowuje je do własnej osoby. Np. „Jestem Jasio, jestem jak krzesło, twardo
stoję na nogach i daję oparcie innym.”
Materiały: brak
Podsumowanie bloku: Warto podkreślać swoje mocne strony, warto znać cechy swojego charakteru, które czynią z nas
indywidualistów, dzięki temu przezwyciężamy trudne sytuacje i odnajdujemy siłę do działania.
BLOK I (35 MINUT)
Celem ćwiczeń opisanych w tym bloku jest:
1. poznanie definicji „roli społecznej”;
2. stworzenie możliwości spontanicznych reakcji;
3. rozwijanie umiejętności wczuwania się w sytuację;
13
4. pokazanie mechanizmu „szufladkowania” ludzi i jego skutków;
5. przełamywanie schematów w postrzeganiu innych osób;
6. znajdowanie podobieństw i różnic między ludźmi.
Prezentacja Czas: 5 min. Definicja „roli społecznej”.
Slajd nr 2-3.
Ćwiczenie – Etykietki Czas: 20 min. Nauczyciel zaprasza do ćwiczenia grupę 10 uczniów. Pozostała część uczestników pełni rolę uważnych
obserwatorów (uczniowie mogą notować swoje uwagi).
Grupa ma do rozwiązania zadanie: zbudowanie jak najwyższej wieży z plasteliny i wykałaczek.
Nauczyciel nakłada każdemu z członków grupy na głowę opaskę z odpowiednim hasłem. Członkowie
grupy widzą napisy na opaskach kolegów, ale nie mogą wiedzieć, jaką opaskę dostali oni sami.
Rodzaje napisów na opaskach: biznesmen, fryzjer, baletnica, bokser, poeta, modelka, kucharz,
sprzątaczka, policjant , śpiewak operowy.
Członkowie zespołu budują wieżę, jednocześnie zwracając się do siebie zgodnie z umieszczonymi na opaskach rolami (nie wymieniając jednak ich nazw).
Za pomocą odpowiednich zwrotów i stwierdzeń członkowie grupy mają powoli wchodzić w swoje
role i zachowywać się zgodnie z sugestiami kolegów.
Po zakończeniu zadania nauczyciel prosi uczniów, żeby odgadli, jaka rola przypadła im w udziale
i określili, jak się w niej czuli podczas wykonywania zadania? Czy była to dla nich naturalna rola? Czy
ciężko było im się wczuć w daną rolę? Itp.
Obserwatorzy mogą w tym momencie również podzielić się swoimi spostrzeżeniami.
Materiały:
• plastelina • słomki
• opaski z nazwami ról grupowych
Ćwiczenie – Czym różnią się dwaj identyczni… Czas: 5 min. Uczniowie siedzą w kole. Przed nimi leżą dwa identyczne rysunki (karta pracy „Chłopiec”). Zadaniem
uczniów jest powiedzenie po kolei, czym mogą się różnić dwaj na pozór identyczni chłopcy.
Wskazówka dla nauczyciela:
Rysunki są identyczne. W ćwiczeniu chodzi o abstrakcyjne myślenie. Ludzie różnią się między sobą, są
indywidualnościami, mają różne zainteresowania, talenty, różne plany i marzenia.
Materiały:
• karta pracy „Chłopiec” (wydrukowana 2x)
Prezentacja Czas: 5 min. Sylwetka mistrzyni boksu i sylwetka baletmistrza.
Slajdy nr 4-8
Podsumowanie bloku: Łatwo jest oceniać innych, nadawać „etykietki” na podstawie jednej sytuacji, jednej wypowiedzi.
„Szufladkowanie” sprawia, że ludzie wchodzą w nadane im role, nawet jeśli nie czują się w nich
dobrze lub próbują bezskutecznie z nimi walczyć. Dlatego warto każdemu dać możliwość bycia sobą,
14
wyrażania siebie, drugą szansę bez oceniania i narzucania własnego zdania. Często nasze pierwsze
wrażenie może być mylne.
Również wiedza na temat ról związanych z płcią oraz funkcji społecznych może narzucać
stereotypowy sposób myślenia.
BLOK II (65 MINUT)
Celem ćwiczeń opisanych w tym bloku jest:
1. zachęcenie uczniów do podejmowania aktywności i zaangażowania się w walkę o swoje marzenia;
2. rozwijanie wyobraźni;
3. rozwijanie twórczej ekspresji słownej oraz plastycznej;
Ćwiczenie – Haiku Czas: 10 min. Każdy z uczniów otrzymuje 2 małe karteczki. Na jednej uczniowie zapisują krótkie zdanie dotyczące
swoich pasji, zainteresowań (np. „Marzę o tym, by śpiewać”), na drugiej krótkie zdanie opisujące
nastrój (np. „Jestem dziś taki zaspany”). Następnie wszystkie kartki układane są na dwóch stosikach
(Zdania o pasji oraz zdania o nastroju). Każdy uczeń losuje po jednym zdaniu z każdego stosiku.
Uczniowie otrzymują też duże kartki. Następnie, nie zmieniając za bardzo sensu zdań, próbują
połączyć je we wspólną całość dopisując swoje trzecie zdanie. Dodane zdanie może być początkiem,
środkiem lub zakończeniem haiku. Następnie chętni uczniowie czytają stworzone przez siebie haiku.
Materiały:
• małe karteczki
• kartki A4
• długopisy
Ćwiczenie – Mapa myśli Czas: 10 min. Każdy z uczniów tworzy swoją mapę myśli do hasła: „pasja” (Karta Pracy „Pasja”). Następnie uczniowie dzielą się na 4-5 grup. W grupach czytają na głos 6 najbardziej odległych
skojarzeń (najbardziej oddalone od środka „kółka” na mapie) i wybierają wspólnie 6 najtrafniejszych
z nich, które będą stanowiły podstawę do wykonania kolejnego ćwiczenia.
Materiały:
• karta pracy „Pasja”
Ćwiczenie – Piramida Czas: 20 min. Uczniowie pracujący nadal w grupach wykonują ćwiczenie za pomocą metody Piramida skojarzeń.
W podstawę piramidy, narysowanej wcześniej na papierze pakowym, uczniowie wpisują 6 wybranych
przez siebie w poprzednim ćwiczeniu skojarzeń. Następnie łączą ze sobą po 2 kolejne słowa dopisując
nad nimi pasujące do nich skojarzenia, aż do uzyskania skojarzenia na szczycie piramidy.
15
Rys. 1. Układ graficzny Piramidy (na przykładzie 4 słów w podstawie)
(źródło: Kujawski,2000)
Materiały:
• papier pakowy z piramidą narysowaną wcześniej przez nauczyciela
Ćwiczenie – Motto Czas: 10 min. Zadaniem uczniów pracujących nadal w grupach jest stworzenie motta/hasła zachęcającego młodzież
do realizowania swoich pasji, dążenia do realizacji marzeń. Hasło ma powstać dzięki użyciu
oryginalnych skojarzeń stworzonych w ćwiczeniu „Piramida”.
Materiały:
• papier A4
Ćwiczenie – Transparent Czas: 15 min. Uczniowie w grupach pracują nad kolażem, na którym zamieszczone zostanie wymyślone przez nich w poprzednim ćwiczeniu motto oraz jego wizualizacja.
Materiały:
• papier pakowy
• kolorowe gazety
• klej
• nożyczki
• kredki • flamastry
Podsumowanie bloku: Uczniowie mając za zadanie przekonać innych do podejmowania aktywności i walki o własne
marzenia, używają argumentów, które są przekonujące dla nich samych. Dzięki temu oddziałują
przede wszystkim na własną motywację osiągnięć.
ZAKOŃCZENIE (5 MINUT)
Ćwiczenie – Wróżby Czas: 5 min. Uczniowie na małych karteczkach piszą anonimowo dobre wróżby na przyszłość i wrzucają je do
woreczka. Następnie każdy z uczniów losuje dobrą wróżbę dla siebie.
Materiały:
• małe karteczki
• długopisy
16
ZAŁĄCZNIK 2: KARTA PRACY „CHŁOPIEC”
17
ZAŁĄCZNIK 3: KARTA PRACY „PASJA”