bİlİŞİm sİstemİ batirir da Çikarir da! hülya kÜÇÜkaras fethiye, 27 nisan 2012
DESCRIPTION
BİLİŞİM SİSTEMİ BATIRIR DA ÇIKARIR DA! Hülya KÜÇÜKARAS Fethiye, 27 Nisan 2012. BİLİŞİM SİSTEMİ BATIRIR DA ÇIKARIR DA…. GÜNDEM: Birkaç Küçük Dilek Bilişim Sistemini Anlamak Bilişim Sistemi Yatırımı Bilişimci Destek mi, Köstek mi? ÖRNEK: İnternet Sitesi Kurmak, İşletmek. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
BİLİŞİM SİSTEMİ
BATIRIR DA ÇIKARIR DA!
Hülya KÜÇÜKARAS
Fethiye, 27 Nisan 2012
BİLİŞİM SİSTEMİ BATIRIR DA ÇIKARIR DA…
GÜNDEM:
Birkaç Küçük Dilek
Bilişim Sistemini Anlamak
Bilişim Sistemi Yatırımı
Bilişimci Destek mi, Köstek mi?
ÖRNEK: İnternet Sitesi Kurmak, İşletmek
Başlarken… Bir Soru
Sistem, böyle çalışıyor!
Sistem, izin vermiyor!
SORU:
Bir uygulama aracı,
şirketlerin ve kişilerin yazgılarında
böylesine belirleyici olabilir mi?
Sistemi atlatmanın yolu yok
mu?
B İ L İ Ş İ M
BİLİŞİM: Bilginin akışkan, devingen yapısını belirtmek üzere “bilmek” sözcüğünden
türetilmiştir. Bilginin belli amaçlar için
toplanmasını,
iletilmesini,
işlenmesini,
saklanmasını,
bilgiyi veren ve alan kaynaklar arasındaki iletişimi,
ve bu işlevleri yerine getiren yöntemleri, aygıtları ve sistemleri,
yazılımları konu alan çalışma dalıdır.
değildir!..
Birkaç Küçük Dilek (1)
BİL G İ İ L E T İŞİM
Bilgi Toplumu
değil...
Bilişim Toplumu
Birkaç Küçük Dilek (2)
BİLİŞİM TOPLUMU: Gereksinimlerinin karşılanmasında ve sorunlarının çözülmesinde
“bilgi”yi kullanan, “bilgi” ile karar veren,
“bilgi”yi güncelleyip paylaşan
bu amaçlarla bilişim uygulamalarından yararlanan
toplum.
Bilginin,
iş yapma verimliliğini ve etkinliğini artırmak amacıyla,
tanımlanmış kurallar ve düzen içerisinde
elde edilmesi,
depolanması (biriktirilmesi),
iletilmesi (taşınması, dağıtılması),
kullanılmasını (sorgulanmasını, raporlanmasını)
sağlayan, bilgi ve iletişim teknolojilerinden
yararlanılarak geliştirilen sistemdir.
Birkaç Küçük Dilek (3)
BİLİŞİM SİSTEMİ:
1- Bilişim Sistemini
Anlamak
BİLİŞİM UYGULAMALARI
Bilişim Sistemini Anlamak
YASAL DÜZENLEMELER: MUHASEBE
SatınAlma
Stok Yönetimi
İŞLETİMSEL SİSTEMLER (İş Yönetimi Uygulamaları)
Yönetim Bilgi Sistemi
(YBS - MIS)
Müşteri İlişkileri Yönetimi
(CRM)
YÖNETİM DESTEK UYGULAMALARI
KARARDESTEKSİSTEMİ
Hizmetin/Üretimin
Planlanması,Gerçekleşmesi
OT/VT (Otomatik Tanıma/Veri Toplama) UYGULAMALARI
Cari Hesap ve Muhasebe Maliyet
Satış Bakım, Onarım
İnsan Kaynakları
Kararlar
Kurallar
Veriler
Bilgiler
Depo Yönetimi
Finans
Kurumsal Zekâ
(İş Zekâsı)
DONANIM VE İLETİŞİM AĞI
Uygulama Sunucuları
Kullanıcı Uçları
İletişim Ağı Birimleri
VERİTABANI YÖNETİM SİSTEMİ (VTYS)
E-Posta Sunucuları
VeritabanıSunucuları
“Web”Sunucuları
Bilişim Güvenliği
Bütünleşik Bilişim Sisteminin Kapsamı
UygulamaYazılımı
VeriTanımları
İş Süreçleriile
İş ve BilgiAkışı
Kuralları
Yönergeler(Prosedürler)
GörevTanımı
Bilişim TeknolojisiÜrünleri Uygulama
Bilişim Sistemi
Yasalar, Düzenlemeler,
Kalite Yönetim SistemleriOrtaklar
Uygulama Kuralları Sistem Tasarımı
DonanımAğ
VTYS
Bilişim Sisteminin Kapsama ve Etki Alanı
Alıcılar, Satıcılar
“Bilişim Sistemi” Derken Karşılaştığımız Kavramlar
Malzeme, DemirbaşYedek Parça
Hizmetler
STOK YÖNETİMİ
Hizmet Türleri Taşıma Yükleme/Boşaltma Bakım, Onarım (Teknik Servis) İnşaat, Tadilat Danışmanlık…
Özellikler Birim Boyut Paketleme En az/çok stok düzeyi
Satın Alma
Fiyatları
Satıcılar
(Tedarikçi)
Çizim/Resim Depolama Standartlar Çapraz Kodlar
Depo
Yönetimi
VERİ TANIMLARI: Stok Tanımları
UygulamaYazılımı
VeriTanımları
İş Süreçleriile
İş ve BilgiAkışı
Kuralları
Yönergeler(Prosedürler)
GörevTanımı
Bilişim TeknolojisiÜrünleri Uygulama
Bilişim Sistemi
Yasalar, Düzenlemeler,
Kalite Yönetim SistemleriOrtaklar
Uygulama Kuralları Sistem Tasarımı
DonanımAğ
VTYS
Bilişim Sisteminin Kapsama ve Etki Alanı
Alıcılar, Satıcılar
“Bilişim Sistemi” Derken Karşılaştığımız Kavramlar
İşlev
İşlem-1
İş Süreci-nSistem
Çözümleme
Sistem
Tasarımıİş Süreci-1
İşlem-n İşlem-1 İşlem-n
Girdi Çıktı Girdi Çıktı Girdi Çıktı Girdi Çıktı
1) Temel işlevler, temel iş süreçlerine bölünür.
2) Her bir iş sürecinin bilişim sistemiyle nasıl gerçekleştirileceği, hedeflenen iş yapma biçimi
göz önüne alınarak tartışılır.
3) Bir işlevin tamamı için bilişim sistemindeki iş ve bilgi akışı gereksinimi tanımlanır.
İŞ SÜREÇLERİ, İŞ VE BİLGİ AKIŞI
“Bilişim Sistemi” Derken Karşılaştığımız Kavramlar
Satın Alma İşlevi
İş Birimlerinden
İstek Toplama
Satın Alma Siparişinin
Verilmesi
Malzeme/Hizmet
Belirleme
Alınacak
Stok Kalemi
ve Miktarı
Satın Alma
Siparişi
Önödeme
(Avans)
Bildirimi
BoşSAİ
DoluSAİ
Toplam
SAİSAE Sipariş
GönderOnaylıSİpariş
Ödemeİsteği
ÖdemeEmri
1) Temel işlevler, temel iş süreçlerine bölünür.
2) Her bir iş sürecinin bilişim sistemiyle nasıl gerçekleştirileceği, hedeflenen iş yapma biçimi
göz önüne alınarak tartışılır.
3) Bir işlevin tamamı için bilişim sistemindeki iş ve bilgi akışı gereksinimi tanımlanır.
İŞ SÜREÇLERİ, İŞ VE BİLGİ AKIŞI: Satın Alma
“Bilişim Sistemi” Derken Karşılaştığımız Kavramlar
Hakedişler
Satın Alma
İstekleri
(SAİ)
1
Teklif Toplama ONAY
2
Fiyat Listeleri
3
4
Tedarikçiler
ONAY
E E
Nakit
Akışı
Cari
Hesap
(Ödeme)
Satın Alma
Siparişi (SAS)
Depo
Yönetimi
3
Teslim Alma
ve Kabul
3Depo
Yönetimi
İŞ SÜREÇLERİ, İŞ VE BİLGİ AKIŞI: Satın Alma
Tedarikçiler
UygulamaYazılımı
VeriTanımları
İş Süreçleriile
İş ve BilgiAkışı
Kuralları
Yönergeler(Prosedürler)
GörevTanımı
Bilişim TeknolojisiÜrünleri Uygulama
Bilişim Sistemi
Yasalar, Düzenlemeler,
Kalite Yönetim SistemleriOrtaklar
Uygulama Kuralları Sistem Tasarımı
DonanımAğ
VTYS
Bilişim Sisteminin Kapsama ve Etki Alanı
Alıcılar, Satıcılar
“Bilişim Sistemi” Derken Karşılaştığımız Kavramlar
KÂR Satış Geliri Satılan Malın/Hizmetin Maliyeti (SMM)
KÂR VE MALİYET İZLEME MODELİ
+ Ek Maliyet Edinim Maliyeti Satış
Faturası
+TaşımaMaliyeti
Dolaylı İşçilikMaliyeti
İşletme MalzemeleriMaliyeti+
Dağıtım anahtarıyla görevlere/işlere
dağıtım.
AlışFaturası
Hizmet AlımFaturası
Stok Değerleme
+MalzemeMaliyeti
Doğrudan İşçilikMaliyeti
AraçMaliyeti+
AmortismanAlış
FaturasıÜcretler
SatınAlma
Stok Yönetimi
İŞLETİMSEL SİSTEMLER (İş Yönetimi Uygulamaları)
Yönetim Bilgi Sistemi
(YBS - MIS)
Müşteri İlişkileri Yönetimi
(CRM)
YÖNETİM DESTEK UYGULAMALARI
KARARDESTEKSİSTEMİ
Hizmetin/Üretimin
Planlanması,Gerçekleşmesi
OT/VT (Otomatik Tanıma/Veri Toplama) UYGULAMALARI
Cari Hesap ve Muhasebe Maliyet
Satış Bakım, Onarım
İnsan Kaynakları
Kararlar
Kurallar
Veriler
Bilgiler
Depo Yönetimi
Finans
Kurumsal Zekâ
(İş Zekâsı)
DONANIM VE İLETİŞİM AĞI
Uygulama Sunucuları
Kullanıcı Uçları
İletişim Ağı Birimleri
VERİTABANI YÖNETİM SİSTEMİ (VTYS)
E-Posta Sunucuları
VeritabanıSunucuları
“Web”Sunucuları
Bilişim Güvenliği
Bütünleşik Bilişim Sisteminin Kapsamı
2- Bilişim Sistemi
Yatırımı
Eğer otomobiller bilgisayar yongaları (çipleri) kadar hızla gelişseydi,
bir Rolls Royce bugün saatte 1.6 milyon kilometre hızla gider,
uzunluğu da 1 milimetre olurdu.
(Al Gore, Ulusal İletişim ve Bilişim Altyapısı konuşması, 1994)
İnsanın İçindeki Sistem
Tüm insan yanlışları sabırsızlıktan,
amaca yönelik olanın zamansız kesintiye uğratılmasından
ve sözde sorunun sözde bir çitle çevrilmesinden doğar!
(Franz Kafka, “Aforizmalar”, 1920’ler)
Paket yazılımların uyarlanması ya da özel yazılımların geliştirilmesi çalışmaları,
bilişim sistemi geliştirme projesi olarak ele alınır ve proje gerçekleştirme yöntemi uygulanır.
Projeyi, bir proje takımı gerçekleştirir.
Çalışma aşamaları saptanır, her aşamanın çıktısı belgelenir ve proje takımının onayına sunulur.
ProjeHazırlıkları
Gereksinim Tanımlama
Uygulama Yazılımı Uyarlama ve
Geliştirme
Kurulum ve
Sınama
Kullanıcı Eğitimi
Gerçek
Uygulamaya
Geçiş
Veri Hazırlama, Veri Girişi ve Veri Aktarımı
Sistem Altyapısının
Kurulumu
Sistem Tasarımı
1 2 3 4 5 7
Yazılım Değerlendirme
ve Seçme
Yazılım Kullanım Kılavuzu
SistemTasarım Raporu
ProjeBaşlamaRaporu
Gereksinim Raporu
(Şartname)
6
8
Bilişim Sistemine Yatırım Yaparken: Doğru Yöntem
Gereksinim Tanımlama
Uygulama Yazılımı Uyarlama ve
Geliştirme
Kurulum (???) ve
Sınama
Gerçek
Uygulama
23 5
Yazılım Değerlendirme
ve Seçme
6
8
ProjeHazırlıkları
Gereksinim Tanımlama
Uygulama Yazılımı Uyarlama ve
Geliştirme
Kurulum ve
Sınama
Kullanıcı Eğitimi
Sistem Tasarımı
1 2 3 4 5 7
Yazılım Değerlendirme
ve Seçme
6
8
Gerçek
Uygulama
Bilişim Sistemine Yatırım Yaparken: Bize Uyarlanmış Yöntem
Bir Anı:
13. ÇUBUK
ProjeHazırlıkları
Gereksinim Tanımlama
Uygulama Yazılımı Uyarlama ve
Geliştirme
Kurulum ve
Sınama
Kullanıcı Eğitimi
Sistem Tasarımı
1 2 3 4 5 7
Yazılım Değerlendirme
ve Seçme
6
8
Gerçek
Uygulama
Şartnameler
Teknoloji açıklıyor;
işlevsel yapıyı,
beklenen işleyişi
anlat(a)mıyor.
Para ve Süre Pazarlığı
Sistemin etki alanı,
toplam sahip olma
maliyeti, yeterince
tanımlanamıyor.
Bilişim Sistemine Yatırım Yaparken: Yol Boyu Tuzak!
SÖZLEŞME ÖNERİLERİ
1- Yazılım ve hizmet KAPSAMINI ayrıntılı tanımlayın.
2- Yazılım/proje bedelini “ADAM/GÜN” üzerinden değil,
TOPLAM TUTAR üzerinden kesinleştirin.
* Proje Yöneticisi - - - - - 450 TL/Gün
* Yazılım Uzmanı - - - - - - 350 TL/Gün
* Destek Elemanı - - - - - - 250 TL/Gün
* Teknisyen - - - - - - - - - - 150 TL/Gün
3- PROJE PLANINI ve İŞİN SÜRESİNİ belirleyin.
4- HAKEDİŞ koşullarını ve ÖDEME DÜZENİNİ
proje planına bağlayın.
5- VERİ HAZIRLAMA işlerini ve görev bölüşümünü tanımlayın.
6- KESİN KABUL (İŞ BİTİŞ) koşullarını kesinleştirin.
7- Proje aşamalarında çalışacak KİŞİLERİ belirleyin.
8- BAKIM ANLAŞMASINI, proje bedeli üzerinden değil,
YAZILIM LİSANS TUTARI üzerinden yapın.
* Yıllık tutar, yazılım bedelinin %10-18’i kadardır.
ProjeHazırlıkları
Gereksinim Tanımlama
Uygulama Yazılımı Uyarlama ve
Geliştirme
Kurulum ve
Sınama
Kullanıcı Eğitimi
Sistem Tasarımı
1 2 3 4 5 7
Yazılım Değerlendirme
ve Seçme
6
8
Gerçek
Uygulama
Şartnameler
Teknoloji açıklıyor;
işlevsel yapıyı,
beklenen işleyişi
anlat(a)mıyor.
Para ve Süre Pazarlığı
Sistemin etki alanı,
toplam sahip olma
maliyeti, yeterince
tanımlanamıyor.
3K: Kavramlar, Kurallar, Kararlar
- Sistem geliştirmek “toplantı” yapmak mıdır?
- Yazılım dediğin, “çalışma biçimi” midir?
- Uygulama kurallarını kim belirler?
- Kararların sorumluluğunu kim üstlenir?
- Bilişimciler hangi dilde konuşur?
- Terimlerden hepimiz aynı şeyi mi anlıyoruz?
- “Küçük işleri” de sistem mi yapsın?
- Bir bilişim sistemi kaç rapor eder?
- Bir kullanıcı kaç raporla çalışır?
- “Performans” da ne ki?
Zaman kalmadı!
Çağırın şu bilgi
işlemciyi!
SORU: Projeyi yöneten kim?
Bilişim Sistemine Yatırım Yaparken: Yol Boyu Tuzak!
3- Bilişimci
Destek mi, Köstek mi?
Sorunların alabildiğine karmaşıklığı,
her türden uzmana (danışmana)
bir aldatmaca fırsatı verebilir.
(Server Tanilli,
“İnsanlığı Nasıl Bir Gelecek Bekliyor”, 2000)
Nasıl olmayacağını bilenler, nasıl olacağını bilenleri rahatsız etmesin!..
Bilişimci Destek, Köstek: Danışmanlık Üzerine…
Bilişimci Destek, Köstek: Danışmanlık ve Destek Alırken
DANIŞMANLIK HİZMETLERİ ALIRKEN
Gerçekten konunun uzmanı olup olmadığını anlamak için referanslarını isteyin; referanslarla görüşün.
Daha önce yaptığı işleri araştırın.
Yapmak istediğinizi anlatın. Çözümünü, önerilerini sorun, sorun, sorun… Açıklamasını isteyin.
Yabancı sözcük kullanan, anlamadığınız şeyler söyleyen, kafanızı karıştıran danışmanla çalışmayın!
Size sağlayacağı hizmetleri, yapacağı işlerin yolunu yöntemini, teslim edeceği raporları/çıktıları açıkça
belirtmesini isteyin.
Danışmanlık Hizmetleri Sözleşmesi yapın.
DESTEK İSTERKEN, DESTEK ALIRKEN
Türkçe konuşmasını isteyin.
Saptadığı ya da öngördüğü sorunu, doyurucu biçimde açıklamasını isteyin.
Yapacaklarını sırayla anlatmasını isteyin.
İşi yaparken ya da yaptıktan sonra, neler yaptığını ayrıntısıyla açıklamasını isteyin.
Daha sonra başınıza gelebilecek olası sıkıntıları söylemesini isteyin.
SİSTEM ÇALIŞMIYOR, SİSTEM DURDU!
İletişim ağının yoğunluğundan ötürü yavaşlama olabilir. İletişim altyapısının hızı baştan dünülmeli.
Bellek yetersizliğinden kilitlenme olmuştur. Verimliliği yüksek, güçlü sistemlere yatırım yapın.
Veritabanına erişim yavaşladığından veriye ulaşılamıyordur. Kullanıcı sayısına uygun altyapı kurun.
Yazılım yanlışı vardır. Nitelikli ürün/hizmet edinme hakkınızı savunun!
SİSTEM BÖYLE YAPIYOR! SİSTEM DEĞİŞTİ!
Kullanıcı, neyi neden yaptığını bilmiyordur. Nitelikli hizmet edinme hakkınızı savunun! Kullanıcıyı eğitin.
Sistem güncellenmiş olabilir. Yenilikler devreye alınmadan önce onay verin.
Veriler bozulmuş, yitirilmiş olabilir. Sistem yenilense bile verilerini saklamak zorundalar. Kanmayın!
Bilişimci Destek, Köstek: Danışmanlık ve Destek Alırken
BİR DİLEK, BİR ÖNERİ
Bilgisayarda yaptığınız her şeyi
en az bir
dış ortama (CD, çubukbellek, taşınır disk)
YEDEKLEYİN!
Yedeklerden birini başka bir yerleşimde
(evde, işyerinde) bulundurun!
4- ÖRNEK:
İnternet (Bilgisunar) Sitesi
Kurmak, İşletmek
İletişim Ağının Yapısı
- iletişim kablolarıyla, telefon ağıyla ya da kablosuz iletişimle,
- gerektiğinde erişim birimlerinin ve yönlendiricilerin kullanılmasıyla
birbirlerine bağlanarak veri alışverişi yaptığı düzen.
İLETİŞİM AĞI: Çok sayıda bilgisayarın ve donanım biriminin,
Modem(Çevirge)
Erişim Birimi (Kablosuz)Uçbirimler
Sunucu
Ana Bilgisayar
YönlendiriciGüvenlikDuvarı
Geniş Alan Ağı
Yerel Alan Ağı
Wi-Fi
Yedek Bilgisayar
YedekSunucu
İletişim ağına bağlanan kullanıcı çevrimiçi (onlayn) olur, çoğunlukla gerçek zamanlı işlem yapar.
Omurga
IP
IP IP IP
IP
İletişim Ağının Yapısı
- iletişim kablolarıyla, telefon ağıyla ya da kablosuz iletişimle,
- gerektiğinde erişim birimlerinin ve yönlendiricilerin kullanılmasıyla
birbirlerine bağlanarak veri alışverişi yaptığı düzen.
İLETİŞİM AĞI: Çok sayıda bilgisayarın ve donanım biriminin,
Modem(Çevirge)
Erişim Birimi (Kablosuz)Uçbirimler
Sunucu
Ana Bilgisayar
YönlendiriciGüvenlikDuvarı
Geniş Alan Ağı
Yerel Alan Ağı
Wi-Fi
Yedek Bilgisayar
YedekSunucu
İletişim ağına bağlanan kullanıcı çevrimiçi (onlayn) olur, çoğunlukla gerçek zamanlı işlem yapar.
Omurga
IP
IP IP IP
IP
BULUT BİLİŞİM:
Verilerin uzak
bilgisayarlarda
tutulması hizmetleri.
İnternet (Bilgisunar) Nasıl Çalışır?
Alan Adı Sistemi (DNS)
İnternet Servis Sağlayıcı (İSS)
Örün (“web”)Sunucu
(İçerik Sağlayıcı)
Siteler,Veriler
2
Erişmek istenen sitenin adı İSS’ye
ulaşır.
İSS
Kullanıcı Ucu(Kullanıcı Hesabı,IP-İnternet Adresi)
IP
IP IP
IP
3
İSS, adı girilen sitenin adresini
(IP’sini)DNS’den öğrenir.
İSS, adresini öğrendiği
sunucuya erişir.
4
İSS, site içeriğini
okur.5
İSS, site içeriğini
tarayıcıya iletir.
6
IP
www.fto.org.tr1
Sitenin adı tarayıcıya girilir:
Bilgisunar Siteleri ve “WEB” (Örün)
www: “world wide web” – Dünya çapında örümcek ağı, örün… Bilgisunarda sunulan hizmetler kümesi.
Bir örün sayfasında birbirleriyle bağlantılı metinler yer alır.Buna, “üst metin” denir; sayfalar “html” (üst metin dili) ile geliştirilir. (Sağ tıkla “Kaynağı Göster” işlemi seçilip görülebilir.)
Örün tarayıcı (“browser”) bu dili çözerek sayfayı görüntüler.
Örün sayfaları, iletişim ağı üzerinde “http” (üst metin aktarma kuralı) kullanılarak taşınır/iletilir.
Bir örün sitesinin adresi tarayıcıya yazılırken hangi kurala göre iletileceği de belirtildiğinden
adreslerin başında “http://” öneki yer alır.
E-Posta Nasıl Çalışır?
10 20 30
40 50 …
Kavaklıdere - ANKARA Postanesi Posta Kutuları
PK. 20, KavaklıdereANKARA
İSS – ada.net.tr
hk
E-Posta Alanları
E-Posta Alanları
hk @ ada.net.tr
posta alanı adı
“adres” simgesi
İSS adı
İSS’de duran postaları kendi bilgisayarınıza
indirebilirsiniz…
E-İmza: Ağda ileti gönderen kişinin
kimliğini belirtmeninin yanı sıra iletinin
içeriğinin yolda değişmediğini
kanıtlar.
İnternet (Bilgisunar) Sitesi Kurma ve İşletme Seçenekleri
1
ODTÜ’ye başvurulup site
için alan adı alınır. (İSS-Yıllık Ödeme)
2İçerik ve görseller
için görüntü tasarımı yapılır.(İSS, grafiker)
3
İçerik ve görseller hazırlanıp yüklenir. Site yayına açılır.(İSS-Barındırma)
Veri Dosyası
2
Sistemden alınan veri dosyası
siteye yüklenir.
Sitenin yazılımı, sistemden alıp yayımlar ya da sistem siteye
yükler.
1
Stok, Cari Hesap, Muhasebe
4Güncel şirket bilgileri siteye
yüklenir.
- - - - - - - - -- - - - - - - - -
3
Kullanıcı, verileri sitede bilgilerin
yayımlandığı sayfaya girer/yazar.
Muhasebe Kayıtları
Sistem İnsan
Dünyayı kurtaracak sır:
SIKILMAYI KABULLENMEK!
(Fransız filmi “9.99 Frank”, 2010)
Bitirirken…