bilbao imanol bematua pi a
TRANSCRIPT
Bilbao
Imanol BematuaXabier Gereño
A HANZKORRAK gara. Gizakiei da- gokigun ezaugarria da hori. Aspaldi igaro zaizkigun gertaerak ahaztu egiten zaizkigu, ezagutu ditugun pertso-
nak iraganeko hodeien artean galdu egiten ditu- »u. Baina, hala ere, noizean behin ona da atzera jegiratu eta gure iraganeko historia laburra go- »ora ekartea. Horretarako, zer hobeagorik etxe- co zokondoetan gordeta ditugun paper zaha- rrak berraztertzea baino?
Hori ^ ite n hasi eta hara non aurkitu dudan Imanol Berriatua-n Jerusalem-dik bidali zidan postal bat. Hori hartu eta handik gutxira jakin nuen haren heriotzaren berri. Han nil zen, Jeru- salen-en, hiri hartako eliza batean, egunero bezala meza ematera joan zenean.
Imanol Berriatua, frantzizkotarra eta euskal- tzale sutsua. Pertsona ona, onik badago. Heldu- tasun osoan hil zen. Ez zen zaharra, itxuraz
behintzat osasuntsu agertzen zitzaigun, eta ke- men handiko gizona zen.
Sekulako lana ^ i n zuen «Anaitasuna» aldizkari zuzentzen. Bere Ian paregabeari esker iraun zuen bizirik aldizkari hark, eta euskara ba- tua aurrera ateratzen dezisiboa izan zen «Anaitasuna».
Imanol ez zen geldi egoteko gizona. Izaeraz bizia eta buruz argia, Bermeo-ko arrantzaleekin joaten zen kapelau bezala Afrika-ko kostaldera, eta heriotza etorri zitzaion urruneko lurretan, han, Jerusalem-en, hebraieraren ikasketak noia egiten ari ziren ikusten, gero sistima horiek he- men aplikatzeko euskararen irakaskuntzan.
«Euskalduntzen» liburuak famatuak izan ziren garai hartan, euskararen irakaskuntzan. Tal- de batek prestatu zituen, Imanol-en gidaritzape- an.
Asko zor dio euskarak Imanol Berriatua-ri eta bidezkoa da tarteka marteka gaurko bidea zabaldu zutenei ohore egitea.
Jerusalem-en hil nahi zuen, eta Han dago bere hilobia
Imanol Berriatua-k
idatzitako testu bat, hil
baino zerbait aurretik
tu 24m. IIt jOttUA-K.
‘WCh.'wUä.* « %».9ÍUÍ ajyLk^- j
o’nnn -ktd hktb .np’jiyn*««*1,»«, Tttmx *«* ^8CMTtiN w*u. SKN moM M7 OF oitvn «9̂
«•U S M JC » t .« n x r f w TfM M Ji « U * o a n N i M .COU» » « » . OU M O H t DCS O L!V *et»
....
snsi
Bilbao; hoyNati Falagán Fernández
A l g u n o s autores de la antigüedad como Plutarco, Tito Livio, Salustio, Agrippa, Pomponio Mela y Plinio el Viejo nos cuentan cómo los romanos
organizaron el pueblo vasco: los vascones dependerían de Caesar Augusta (Cantabria), los otros grupos vasco-occidentales de Clunia (Burgos). Hoy en día, muchas familias no sabemos si descendemos de los vascones y siguiendo una memoria genética se han instalado en Castro y alrededores.
Las cercanías de Cantabria se han convertido en ciudades dormitorio de muchos bilbaínos. Lo que sí se ha transformado es la configuración familiar. Seguimos con la historia: durante el neo
lítico y paleolítico, los pueblos vascos formaban grupos de familias recoiectoras y cazadoras. A finales del neolítico y la edad deí bronce, pastoriles. Desde la edad del hierro hasta la alta edad media, familias gentilicias. De aquí se pasó a la familia tradicional que se inicia a mediados del XIX hasta nuestros días en los que parejas de nivel cultural medio con trabajo incierto conviven sin casarse. Sin rebaño que cuidar ni huerta que recolectar, la desaparición paulatina de la industria y nuevos valores como e! ecologismo, se alejan de la contaminada ciudad. La religión muy arraigada en el pueblo vasco, muda su forma pero permanece. Todos los bilbainos rezan a diario. Para que no se acabe su contrato, las autovías sigan siendo gratuitas, y que no siga subiendo !a gasolina. Bilbao, hoy.
PI
«Txarridunak», 1991n sortuta, txerrikiaren dohaiak d efen d a tzen ditu
Txerrí jaun agurgama, Bflbok barkamena eskalzen dizuTxema Azkona
B ILBON orain dela sei urte adierazpe- nak entzuten ziren: ez jan txerrikirik! Ez jan txorizorik ezta odolosterik
ereí Mundu honetako haragi- rik kaltegarria txerrikia da! Ematen zuen, 1991n, txerrikiak jatea bekatua zela.
Duela bost urte Bilboko euskal talde batek, nahikoa zela! esan eta «Academia del Cerdo- Txarriduna» sortzea deliberatu zuen, 1991ko urtarrilak 17 egun zituenean, San Antón egunean hain zuzen ere. Egun hau auke- ratu zen San Antón zelako ani- malien zaindaria, eta, batez ere, bere oinen ondoan txerrikume batekin agertzen baita.
Izan ere, txerrikiaren dohaiei eta kontsumitzeari buruzko hainbeste lelokeri entzuteaz egonik, «Txarriduna» eratu zu- ten. Harrezkero euren asmoa txerrikien dohaiak, kontsumoa eta txerriaren aldeko errituak defensatzea izan da.
Gaur egun hogei txerrizainez »ain txerrizain-urgazleak ere >adira. La Granja kafetegia dute egoitzatzat. Une honetan Txerriaren Akademia hogeita sei besaulki ditu txerrizain ba- koitzaren izendapena txerriaren zati batekin zerikusia du. Besteak beste: txorizoa, solo- moa, urdaia, hirugiharra...
Halaber, Mideldia hartu dute ikurtzat izan ere, Mikeldia his- toriaurreko txerriaren irudia baita eta Durangon aurkitua.
Jenzkerari dagokionez, antzi- nako tratularien erara jazten dira. Hau da: brusa beltz luzea, zorro handia, koratiio bizia eta praka ilunak.
Txerrizainak aldi batean biltzen dira, San Antón egunean hasi eta Aratustetan amaitu. Bildu biltzen diren denetan txerrikia jaten dute, jakina. Be- no, beti beti ez, San Antón egunean izan ezik, angulak eta dí- siguak jaten baitute egun ho- rretan eta.
Hala berean, neguan zehar ekimen batzuk burutzen dituz-
te eta hauen artean behinena «Txerriaren Zozketa» deritzo- na. Ekimen hau 1831n «L^ Santa Casa de la Misericordia» erakundea antolatzen hasi zen. 1981 geroztik eta 10 urtez ez zen zozketarik egin. 1992an, aingoikoz, «Txamdunak» eta Erriberako Merkatuko saltzai- leek berreskuratu zuten ohitu- ra zahar hau. Aurten «Tiberio V»-a zozketatuko dute.
Txartelen banaketa Erribe- rako Merkatuan burutzen dute, batez ere. Joan den urriaren l ln San Martin egunean hasi eta urtarrilaren 17an bukatuko da. Saridun txartela agertzen ez bada Aratusteko eguen zurian, otsailak 6an, «Txeiriki Oparia» ospatuko da txorizoa dohan banatuz.
Modu berean, urriaren l ln «Bizkaiko Odolosten Munduko Txapelketa» antolatzen dute. Aurtengo bigarren ekitaldia izan da. Amaia Madariaga, Loiuko Zamarripas baserrikoa irabazle atera da. Lehiakideek honako osagaiez egin behar di- tuzte odolosteak: txerri-odola, gantza, porrua, tipula gorria, arroza ehuneko bosta ingurua eta espezieak. Azken txapelketa honetan 68 odoloste aurkez- tu ziren.
Beste ekimen batzuk ere egiten dituzte «Txarriduna» elkar- tekoek. Kasurako: «Biergar- ten» (Garagardoaren Lorate- gia) Bilboko Aste Nagusian «Ensanche» aretoan txozna bat jariz. Bertan txerrikiak eta Ale- maniako garagardoa jan-edan daiteke.
Honetaz aparte, eta txerrikiaren dohaiak defendatzen ja- rraitzeko asmotan, «Txerri Kontuak Aztertu eta Gozatze- ko Institutua» sortu nahi dute.
Akaso, Udalari proposatuko diote Txerriari íCale bat es- keintzea, Bremenen antzera; izan ere, Alemaniako hiri honetako kale nagusiak «Soges- trasse» (Txerrien kalea) izena dauka.
Edozein egunetan aho bete hezur utziko gaituzte txerrizai- nek. Esperoan gara.