bien co phat giao 1963 - hoang linh do mau

8/3/2019 Bien Co Phat Giao 1963 - Hoang Linh Do Mau

1/58

BIN C PHT GIO NM 1963.Honh Linh Mu

---o0o---Ngun

http://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 6-8-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

---o0o---

Li Ban Bin Tpi vi qu kh, chng ta khng cn phi qun, m nn ghi chp li tronglch s ca dn tc mt cch trung thc, lu truyn cho th h sau. Qukh cho chng ta nhng bi hc ca lch s, m nh c nhng bi hc ny,ngi i sau c th rt ta kinh nghim, t , c nhng quyt nh sng

sut, tt p hn. Nh vy, k nim qu kh s em li nhng chuyn hatch cc cho tng lai. Tuy nhin, chng ta nn phn bit gia ghi nh vcm th. Ghi nh c kinh nghim m do , lm c nhng vic c chcho i th tt. Nhng ghi nh dy ln lng cm th th khng ng vili Pht dy. Lng th hn s em li cho mnh v cho ngi nhng ni aukh khng bao gi chm dt c. Trc nht l lng th hn tri bucmnh trong nhng cm xc tiu cc, khng an lc. trong tm s th hn,nhn quan s b thu hp.

Bin c Pht gio l mt bin c ln khng nhng cho ch Ng nhDim vo nm 1963 m cn cho c chnh o Pht ti Vit Nam. Bin cny cng ng gp vo s vn mnh ca dn tc cng nh cho nhngchuyn ng tr thc nhn bn hn ca nhn loi trong thp nin 60. Rtnhiu mu chy trong bin c ny, cng nhiu nh mc en chy

sau bin c ghi chp v lu tr li nhng chng tch v nhng suynghim v cc ti c ca ch Ng nh Dim trong ln tr mnh hngtrng ca Dn Tc v Pht gio ti Vit Nam.

Vi nhng bin php hnh chnh qu quyt, nhng th on chnh tr tn cv cc ch trng vn ha gian him, trong 9 nm tri, ch Dim tmmi phng cch tiu dit dn dn cc lc lng v nh hng Pht gio
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/Phat%20Su/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Thuyet%20Phap/Phat%20Su/


2/58

Vit Nam theo k hoch tm n du. n nhng nm 1962, 1963, ch Dim li c thm chng trnh p Chin Lc m h thm tin tng va cth chin thng c Cng Sn, li va c th Cng gio ha ton dn nngthn. Chim c nng thn l chim c a bn cn bn v lu i nhtca Pht gio Vit Nam, h s bao vy Pht gio, c lp Pht gio trong cccha chin th v Pht gio s nh c trong ao kh h cn, khng cnnc na sng cn v bi li vy vng.

Nu anh em ng Ng nh Dim kin nhn dng k hoch trn th c l binc Pht gio nm 1963 cha xy ra v mt l do rt d hiu l mc d nithng kh ca Pht t n cng cc, th m Pht t vn ch cn rng chung. Nhng mu s ti nhn, thnh s ti thin, nh Ng i ngc lng dnv ngc tri nn mi ly quyt nh cm treo c Pht gio nhn ngy lPht n, mt quyt nh ban u nh Ng tng l khng mang li h qu

ng k nhng tht s li a ch Dim vo ng cng. Vi nhngngi tin vo thuyt l s v thuyt m c th nm 1963 ng l nm chttrong ci i vn Pht d nh li th hng ph qu tt nh ca anh emnh Ng bc vo chu k Tn gia bi quc mang li nhc nh chodng h.

Tht th, nu Tng Gim mc Ng nh Thc cn Vnh Long th c l vcm treo c Pht gio cha xy ra. Khng ng Ta thnh La M ditriu i Gio Hong Paul 6 li thuyn chuyn ng Ng nh Thc ra gio

phn Hu, ni m i a s dn chng u theo o Pht, nn nh Ng mi

b sa ly sm. i ng Thc ra Hu, Ta Thnh La M ch mun ng Thc,vn lm cho Gio Hi chu nhiu tai ting xu trong cng ng th gii,

phi xa lnh Th , xa tai mt ngoi giao on, xa k gi quc t v xa khitr thc Vit Nam ng o ti Si Gn. Khng ng ho ca Ta Thnh LaM li bin thnh i ha cho nh Ng.

Tt c bt u vo ngy 6 thng 5 nm 1963, khi Tng Gim mc Ng nhThc i thm nh th La Vang. Dc ng, u u ng Thc cng thy cPht gio tung bay khp th thnh thn xm cho mng Pht n trong

hai ngy na. C Pht m cn nhiu th ci mng Hng Y ca ng Thc khsm thnh s thc v nhiu ln ng l phc trnh vi Ta Thnh l dnVit Nam ngy cng ci o, cng hng v Gio hi La M. Nhng thc thm hin hin trc mt l c Pht gio trn ngp khp ni lm chong Thc gin lm, nn khi tr v Hu, ng cho gi i biu chnh phTrung phn l H c Khng n Ta Gim mc khin trch ri gi


3/58

in thoi vin lin vo Si Gn bo cho em l Tng thng Dim bit tnhhnh. Ngay sau ng Dim ra lut l treo c cho cc Tn gio.

Theo lut l treo c ca Chnh ph Dim, c Tn gio khng c treongoi khun vin cha chin, nh th hoc cc c s tn gio... V b TngGim mc Ng nh Thc p lc, ng Dim t vn treo c Pht giom ng qun i nm ngoi (1962), Pht gio cng treo c nh nm nay mkhng thy chnh ph khuyn co g c. Ti cn nh nm 1959, t ngy 16n 18 thng 2, ti Th Si Gn v khp c nc, gio hi Cng gioVit Nam t chc i hi Thnh Mu v l nng nh th c B Si Gnln hng Vng Cung Thnh ng v cng trng th di quyn ch taca Hng Y Agagianan (i din Ta Thnh La M). C Ta Thnh v nhtng c M trng by khp Th , trn ngp c cng vin trc dinhc Lp t ng Cng L n tn S Th. Ngy 17 thng 8 nm 1961 ti

La Vang, nhn dp k nim l c M hin ra cch y 160 nm v khnhthnh Vng Cung Thnh ng La Vang, nhng khi hon mn trng bynh tng c M v c Cng gio Vatican (vng - trng) ko di t thnh

ph Hu n thnh ph Qung Tr dc theo Quc l Mt. Ri n l khnhthnh ngi nh th Hu do ng Ng nh Thc xy ct, v tip theo l l

Ngn Khnh ca ng Ng nh Thc xy ra vi tun l trc ngy Phtn, c Cng gio Vatican li trn ngp c thnh ph Hu, nht l v phahu ngn sng Hng. Dn c nc ai li khng thy rng h mi ln Cnggio c l lc l c Cng gio Vatican treo ra ngoi khun vin nh th, trnng ph cng cng v nhiu khi trn c cc c s quc gia. Di ch Dim, hu nh trong mi doanh tri qun i u c nh th m h n ngyl Noel l c Cng gio Vatican treo khp doanh tri, trc cng tri li cc khi hon mn. Dn chng lm sao qun c hnh nh nhng vng nhH Nai, Gia Kim, Ng Ba ng T, Ng Ba Ch a, chung quanh Lng ChaC, v nhng vn hoa nhng i l trc Ta Chnh Si Gn trn ngpnh tng v c Cng gio Vatican trong nhng ngy l Ging Sinh. Chnhv Cng gio u tin v lin tc p ln trn lut l treo c ca Chnh

ph n ni sau v c Pht gio ti Hu, ngy 15 thng 5 nm 1963, Gimmc Nguyn Vn Bnh phi ra thng bo nhc nh gio dn: C ca

Ta Thnh Vatican ch c treo trong nh th hoc nhng c s ca HiThnh.

Ngi Cng gio trng trn vi phm lut treo c th anh em ng Dim chngnhng khng bao gi ng n m cn ly lm sung sng v s u thc tnh cch hnh thc , th m nm 1963, Pht t treo c nhn ngy Phtn th Ng nh Thc tc gin t vn th l treo c.


4/58

Sau khi nghe ng anh Tng Gim mc phin trch vic Pht k tung baykhp ni, ng Dim ni nng gi ngay ng l Vn phng l ng QuchTng c (hin Php), bo nh in cho Ta i biu Chnh ph ti Huv khp cc tnh ra lnh phi h c Pht gio. Mt ln na, quyt nh nycho ta thy anh em nh Ng r rng thiu thc chnh tr v khng nhgi c bn cht v h qu ca mt quyt nh lin h n mt vn nhnvn rt t nh, nht l ti mt a phng nh Tha Thin. H li chng nmvng c gi tr ca quyt nh ny trn c hai mt hnh chnh php l vthc trng x hi.

Hai mi bn ting ng h sau , ngy 7 thng 5, trong lc dn chngHu v Tha Thin sa son lm l Pht n th cnh st n tn nh bucdn chng phi h c Pht gio. Trc bin php bt cng v bt minh ca chnh quyn, vi ngn Pht t bn t ng t chc ko ti Ta Tnh

trng Tha Thin v yu cu Tnh trng Nguyn Vn ng can thip Pht k khi b h. Tnh trng gii thch c s hiu lm lnh ca cptrn, ri ra lnh cho treo Pht k tr li nn dn chng t ng gii tn rav. S d c bin php l nh Tnh trng Nguyn Vn ng gp ng

Ng nh Cn v c ng Cn cho lnh Pht t l treo c ri th c cho h treo.

Vn t ra l ti sao mt ngi lm n Tng Gim mc nh ng Ngnh Thc, ti sao mt ngi lm n Thng Th B Li ri lm nTng thng nh ng Ng nh Dim m li sai lm mt cch u tr nhng

li trm trng nh th? Cu tr li d nhin nm trong ci lin h sng chtv ct ty qu cht ch gia dng h Ng nh vi Hi Truyn Gio Hi

Ngoi Php, v anh em nh Ng c o to v nui dng bi mt giohi c qu nhiu cp lnh o ch thy ci Ta l ng, ngoi Ta ra tt c usai lm. S liu cho thy v s s kin ni v bnh chp ng ca TaThnh La M. y, ta hy nghe mt li dn chng ca hc gi MerleSever trong bi The World of Luther:

Ta Thnh La M i hi mt s phc tng bt kh t ngh. Ti s phi tin

rng vt mu trng m ti thy l mu en, nu gio hi quyt nh lmu en. ng Ignatius Loyola, sng lp dng Jesuite ni nh th. GioHong Paul IV cng xc nh rng: Ngay nu c cha rut ti l ngi phno, ti cng s i lm ci t ng ta1.

V c bit trong tng quan th quyn v gio quyn, chnh xc p dngcho trng hp ca anh em ng Dim, ta hy nghe gio s Malachi Martin,


5/58

mt v tu xut dng Jsuite, vit v nim tin gio iu st ca Gio HongLo III:

Xc nh mt cch cng khai rng tt c cc quyn lc chnh tr trn th gianny u do Cha ban cho; v ch c ban cho c nhn no hay chnh phno qua trung gian ca v i din c Cha Tri, vn l v Hng Y La M,m cng l k k v Thnh Phr 2.

Cho nn m qung trc iu m h cho l chn l bt di bt dch , ri liring c nhn ng Thc mang tham vng tr thnh Hng Y, anh em ngDim ch thy vic Pht gio treo c khng ng vi th l ca nh nc lmt hnh ng thch thc chn l , m khng cn bit n chnh tn gioca mnh v chnh Tng Gim mc Ng nh Thc vi phm trng trnlut treo c t chn nm nay ri.

Ngy 8 thng 5, cc cha ti Hu c hnh l Pht n v rc Pht trng tht cha T m qua cha Diu . Sau l Pht, trong bi thuyt php,Thng ta Tr Quang cp n ch trng k th ca chnh quyn nhmn p Pht gio t 9 nm qua, nay li ra lnh cm treo c tn gio, r rngnhm ring vo Pht gio. Thng ta Tr Quang cng c nhc n c Cng

gio Vatican treo khp ng ph vo cc dp l sao khng cm, m li cmng vo ngy Pht n. Nhiu on th Pht t yu cu chnh quyn cho

pht thanh li bi thuyt php ca Thng ta Tr Quang, nhng Gim ci pht thanh Hu l ng Ng Ganh, mt Cng gio Cn Lao, khng chunn vi ngn Pht t ko n i trc tip yu cu. Ph tnh trng NiAn l Thiu t ng S, mt Cn Lao Cng gio khc, cng huy ng lnhBo An v c thit gip ti th uy. Khng ng trong lc Tnh trng


6/58

Nguyn Vn ng, ng Ng Ganh v Thng ta Tr Quang ang tho lun tm mt gii php dung ha th nhiu ting sng v mt qu lu n phtn lm cho 7 thng dn cht, 5 binh s v mt thng dn b thng. Mu , cuc tranh u ca Pht gio Vit Nam bt u, bin c Pht gioma H nm 1963 pht ng t .

Ti cn phi ni r v ni ln y rng cuc u tranh ca Pht gio tuypht ng t s kin cm treo c nhng nguyn y tht s, ng c su scca n tht ra xut hin t lu, t khi anh em ng Dim tin hnh chnhsch tiu dit cc tn gio khc cho Cng c ngi v c tn trong isng tm linh v tn ngng ca ngi Vit. ng c u tranh l mtng c c tnh sng cn ca Pht gio, cho nn bc ng cng, Pht t khng th c mt chn la no khc nu khng mun b tiu dit: Tnhiu nm nay, Pht gio b n p, khng b khp ni, chng ti vn

nhn nhc ng nhin khng phi v hn yu m v thc c nhng nikh au, tang tc ca dn tc ta hin ti. Nhng au n thay, mt s ngi li dng quyn hnh gy ra khng bit bao nhiu tang tc i vi Tng vTn Pht gio khp trong nc, i x mt cch bt cng vi mt tngio c hng nghn nm lch s ca dn tc 3. mi l nguyn y tht sca cuc u tranh, ch l c ch l git nc cui cng m thi. Chnh

php nh chic b qua sng, qua ri cn b b hung g ch mt l c.

Sau v n p Pht t ti i Pht thanh Hu, Tng Ni, Pht t hp ti ChaT m a ra nm nguyn vng xin Chnh ph gii quyt: 1/ Xin chnh

thc rt li lnh cm treo c; 2/ Xin c t do hnh o nh Cng gio; 3/Xin bi b d s 10 xem Pht gio nh mt Hip hi; 4/ Xin chm dt ccv khng b, n p Pht gio; 5/ Xin bi thng cho cc nn nhn ti iPht thanh Hu v trng tr k gy ra mu.

Nguyn vng gi i 8 ngy m Chnh ph vn khng hi m, th cnra thng bo bo rng th phm nm lu n l mt tn Vit Cng d khnga ra c bng chng c th no. Nm nguyn vng r rng ch nhmvo mt mc tiu rt chnh ng v hp php l cng bng x hi (iu 2,4

v 5) bng cch chm dt ch trng n p tn gio ca thc dn Php li (iu 1 v 3). V chnh ng v hp php nn Pht gio cng khaituyn b v cnh co lun nhng xuyn tc hay chp m c th xy ra:Mc tiu tranh u ca Pht gio ch nhm vo l tng tn giobnh ng trong khun kh l tng cng bng x hi. V l , chng tit chi mi s li dng khng ph hp vi tn ch ca chng ti, nht lnhng ngi Cng Sn v nhng k mu toan chc v chnh quyn 4.


7/58

Rt nhiu k gi ngoi quc iu tra v bin c Pht gio, y ta hynghe li tng trnh ca k gi David Halberstam:

u tin, li tuyn b ca Chnh ph l mt tn Vit Cng nm vo mng mt qu lu n. Nhng dn dn, lun iu ca Chnh ph b mt gitr v cng ngy cng c thm nhiu chi tit cho thy s tht. Mt nhm gio

s ngi c dy ti i hc Hu chp c hnh nh chng minh luniu ca Chnh ph l sai. th, Chnh ph li vi v cho chn xc ccnn nhn m khng cho bc s gio nghim , mt ln na, li choVit Cng.

Nhiu k gi quc t khc nh Bob Trumbell , Charle Mohr,... u cngnhn l li ti Chnh ph. Charle Mohr ca t Times vit rng: Cng nhmi chuyn khc, ng Dim c bao gi chu nhn ng ta sai lm u, Chnh

ph ca ng ta cng ngh rng khng bao gi ng Dim sai lm, v tt cu ni lo lm cho a s dn chng cng thm ni gin.

Sau v lu n n Hu, B trng B Ni v Bi Vn Lng c ngDim phi i quan st tnh hnh. V s tht c sng t cho nn mtngi M i theo ng Lng cho rng cch gii quyt tht l gin d: ch cn

b ra nm trm ngn ng bc bi thng cho cc nn nhn, v ch cn mtli tuyn b ca Chnh ph nhn li do lc lng an ninh gy ra. ng Lngtr li: Tin th d nhng chng ti khng th a ra li tuyn b nh vyc. Chng ti khng th cng nhn li ca Chnh ph 5.

Nhn li bin c Pht gio 1963, nu lc by gi Chnh ph Dim tuyn bnhn li, pht ng S 40 ngy trng cm v sa thi khi qun i, ri an iv bi thng cc nn nhn, bi b ngay nhng quy ch bt cng v iu ltn gio trong o d s 10 th chc chn bin c Pht gio ngng .

Bin c Pht gio ti min Nam lm ti lin tng n v Ci cch rungt min Bc nm 1956. V ci cch rung t lm cho dn chng cm

phn chng i chnh quyn H Ni. ng H Ch Minh vi v mt mttuyn b nhn li vi ng bo v xin sa sai, mt khc tm ngng xc tinvic ci cch v h tng cng tc ngay lp tc ng Trng Chinh, ngi chutrch nhim chng trnh, mc d ng Trng Chinh l y vin cao cp caChnh tr B Trung ng ng Cng Sn.

Tuy nhng quyt nh ch l th on chnh tr, nhng thc t chnh trsau cho thy rng, ngi dn min Bc thy C H h mnh xin ling bo v dm ct chc ng ch B th ng th mt kha cnh no


8/58

, h khng cn l do v i tng u tranh na. Ring i vi quct, cng lun thy ng H Ch Minh bit phc thin thng dn, bit tin,

bit thoi, c ti lnh o. Tht tri ngc hn vi h Ng min Nam trnmt quyn bin v r rng t chn nm qua, h Ng tin hnh chnh schk th h khc, nay li gy thm ti c mi, th m cn vng v phi tang li cho Vit Cng.

Hai bin c tuy bn cht khc nhau nhng v cng th cng trmtrng nh nhau. C hai u ng chm n quyn li thit thn nht caqun chng: quyn tn ngng ca Pht t min Nam v quyn sinh sngca nng dn min Bc. Nhng nhn cung cch v phng thc i phth qu tht trn mt kh nng quyn bin, ng Ng nh Dim ch ng lhc tr ca ng H Ch Minh d c hai u c ti, u st mu, v umun n p nhng cuc u tranh chnh ng ca nhn dn.

Nhn thy Tng thng Dim khng c mt cht thin ch no, Tng tn Pht gio ngy 10 thng 5 nm 1963 cng b bn Tuyn ngn minh nhlp trng v xc nh li nhng nguyn vng ca mnh. Ngy 16 thng 5,Pht gio m mt cuc hp bo ti cha X Li c B trng Cng dn V

Ng Trng Hiu tham d, trnh by nm nguyn vng v ni r thi ca Tng thng Dim trong cuc hi kin hm qua ti dinh Gia Long. Trongcuc hp bo ny, ng Ng Trng Hiu ch lp i lp li mt li gii thch:Tng thng Dim ch mun cho Quc k c tn trng m khng h cp n nhng nguyn vng ca Pht gio.

Ngy 23 thng 5, trc nhng xuyn tc c hi ca b my thng tin cachnh quyn vi lun iu cho rng cuc u tranh ca Pht gio l doCng Sn iu ng v ch lm li cho Vit Cng, Pht gio cho ph bin

bn Tuyn ngn th nh vi mt bn ph nh xc nh rt r rng v th nnnhn ca Pht gio trong nhng th on tuyn truyn ca Chnh ph:

Ngy trc, nhng ngi Cng Sn li dng danh ngha chng ngoi xm tiu dit cc ng phi quc gia th ngy nay cng c ci v ngi Cnggio li dng cng vic chng Cng Sn n p cc tn gio khc, nht lPht gio chng ti. l nguy c cho quc gia v lm chia r tn gio...Tnh trng li dng danh ngha chng Cng sn pht trin Cng gio vln p Pht gio to ra tnh trng chia r ngy cng trm trng th ngay bygi v mai hu, ch ngi Cng Sn c li m thi 6.


9/58

Ba tun l tri qua, Chnh ph vn quyt lit gi lp trng c v ra thng txc nhn quan im v vn tn gio l khng k th, tn trng t do tnngng, ch quy nh vic treo c v tn trng quc k, thng t cngkhng h ng n nm nguyn vng chnh ng v khim tn ca Phtgio. Trong lc th ngy 29 thng 5, lc lng an ninh vn sit cht vngai cha T m, ni m sinh vin v Pht t thng t hp ng o ng h cho nhng i hi ca Pht gio, ng thi chnh quyn cho ct inv nc ngi cha ny.

Trc thi ngoan c ca Chnh ph, ngy 30 thng 5, Pht gio t chc lcu siu cho cc nn nhn ti cha X Li v cha n Quang, cc Tng Niv Pht t tuyt thc 48 gi, ng thi 300 tng ni biu tnh trc Quc hivi nhng khu hiu yu cu Chnh ph tha mn nm nguyn vng caPht gio.

Thy tnh hnh bt u cng thng, ngy 1 thng 6, Chnh ph Dim thayi biu Trung phn H c Khng, Tnh trng Tha Thin Nguyn Vnng, l nhng ngi m Chnh ph cho l nhu nhc, bng cc ng

Nguyn Xun Khng (nguyn Tng gim c in a) v Thiu tNguyn Mu (Cn Lao Cng gio) hai nhn vt ny hnh ng quyt lithn trong vic n p Pht gio. Chnh ph cng triu hi Thiu t ng Sv B Ni v ch lnh.

Trc tnh hnh nghim trng , Bc s Trn Kim Tuyn, d lc ny b

tht sng khng cn quyn hnh nh hng g na, nhng phn v ng quenbit nhiu trong gii Pht gio nh Thng ta Tm Chu, cc c s Phtgio ngi Bc di c, c Mai Th Truyn (vn l chuyn vin Ph Tngthng), phn v mun ha gii tht s gia Chnh ph v Pht gio, nn nga ra sng kin thnh lp mt y ban cao cp ca hai bn tho lun hugii quyt mi vn . Do , bn Chnh ph thnh lp y ban Lin B, v

bn Pht gio hnh thnh y ban Lin Phi, c t cch i din chnh thc vthm quyn thng ngh. y ban Lin B c Ph Tng thng Nguyn NgcTh v cc ng B trng B Ni v Bi Vn Lng, B trng Quc

phng Nguyn nh Thun. Cn y ban Lin Phi do Thng ta Tm Chucm u vi cc Thng ta Thin Hoa, Thin Minh, Huyn Quang v ic Thch c Nghip. (Sng kin ca Bc s Tuyn c B trng

Nguyn nh Thun trnh cho hai ng Dim-Nhu).

Trong khi hai y ban ang tin hnh nhng bui hp th lc lng an ninhvn bao vy cha chin v gia tng cc bin php ct in, ct nc ti cc


10/58

cha ln Hu v Nng. Ring ti cha Tnh Hi Nh Trang, cnh st vcng an cn chng km gai chn ng cc Pht t vo cha v cn tr vici li ca cc Tng Ni t Si Gn v cc tnh v ngc li. Cho n ngy 7thng 6, y ban Lin B mi cng nhn s kin thiu nghim chnh vgi vn th tr li cho y ban Lin Phi l cho cp li in nc v quni khng chn ng vo cha na. Tt c nhng vn th ca hai y banu c ng ti trn bo Vit ng ti Si Gn. Nhng d c vn th chnhthc ca y ban Lin B, nhng hnh ng chng ph Pht gio vn tiptc xy ra ti cc a phng v ngay gia th Si Gn. c hi hn na,chnh quyn cho mt s cng an v cnh st co u, gi v mc o nuhay o lam ca tng s ra ch chc gi, n tht, ung ru, mua hngkhng chu tr tin,... nhm mc ch bi l cc nh s v xuyn tc cucu tranh ca Pht gio.

i ph vi thi ph hoi ca chnh quyn, Pht gio nh phi lynhng hnh ng hy sinh quyt lit hn mong cnh tnh v khai thng uc gio iu ca cp lnh o Chnh ph. Trong mt ngi cha vng lnggia Si Gn si ng, mt v s gi ly mt quyt nh lm chuyn ic mt ch vi li nguyn tm huyt sau y:

Ti, php danh Thch Qung c, Tr tr cha Quan m Ph Nhun, Gianh.

Nhn thy Pht gio nc nh ang lc nghing nga, ti l mt tu s mnh

danh l trng t ca Nh Lai khng l c ngi im nhin ta th choPht gio tiu vong, nn ti vui lng pht nguyn thiu thn gi tm nycng dng ch Pht hi hng cng c bo tn Pht gio.

Mong n mi phng ch Pht, ch i c Tng Ni chng minh cho tit thnh nguyn sau y:

1. Mong n Pht t gia h cho Tng thng Ng nh Dim sng sut chpnhn nm nguyn vng ti thiu ca Pht gio Vit Nam ghi trong bntuyn ngn.

2. Nh n Pht t bi gia h cho Pht gio Vit Nam c trng tn btdit.

3. Mong nh hng n c Pht gia h cho ch i c, Tng Ni Pht tVit Nam trnh khi nn khng b bt b giam cm ca k c gian.


11/58

4. Cu nguyn cho t nc thanh bnh quc dn an lc.

Trc khi nhm mt v cnh Pht, ti trn trng knh gi li cho Tngthng Ng nh Dim nn ly lng bc i t bi i vi quc dn v thi hnhchnh sch bnh ng tn gio gi vng nc nh mun tha.

Ti tha thit ku gi ch i c Tng Ni Pht t nn on kt nht tr bo ton Pht php.

Thch Qung c

(Trch t Tp ch Chn Hng, s thng 11 nm 1987 - Los Angeles)

Th ri ngy 11 thng 6 nm 1963, trc vi trm tng ni t hp ti ng tL Vn Duyt v Phan nh Phng, Si Gn, Ha thng Thch Qung c t thiu, hy sinh nhc th hin mnh cho chnh php. Ngi ta thyHa thng t trong mt chic xe bc ra v t t tin ti m t trng quxung, hai tay chp trc ngc, ming khoan thai tng nim. Mt nh s trkhc xch mt thng xng ti vo thn th Ngi. Ha thng chm la t.La bc ln cao nhng Ha thng vn ngi trong t th kit gi cho nkhi ngn la bao trm ly thn th, Ngi mi t nghing m hai tay vn chpvo nhau trong s biu hin ca T Bi, Tr Tu v i Hng. S hy sinh caoc ca Ha thng Thch Qung c, s hy sinh m sut chiu di lch shai ngn nm ca Pht gio ln u tin mi xy ra lm chn ng tm

thc ca dn tc. (Click vo hnh xem hnh ln hn)


12/58

La! La chy ngt ta sen!Tm chn phng nhc th trn tm hin thnh th qu c xung

Hai vng sng rng rngng Ty nha l ngcChp tay n mt Mt Tri Mi Mc

nh o vng phi phi ang bng ln, dng ln....Thng chng sinh trm lun b kh

Ngi v phng m ti t dyBc ra ngi nhp nh hng v TyGi ht la vo xng da b ng

Pht php chng ri tay...(Trch t La T Bi ca Thi ho V Hong Chng,

sng tc tng nim Ha thng Thch Qung c)

Cuc t thiu lch s ca Ha thng Thch Qung c c nhiu kgi tn tui Hoa K chng kin ti ch v tng thut trung thc nhDavid Halberstam, Neil Sheehan, nhip nh gia Malcolm Brown... K gi

Neil Sheehan, tc gi The Pentagon Papers, pht hnh cun A BrightShining Lie vo nm 1988, vit nh sau: (tr. 334):
http://thuvienhoasen.org/botat_quangduc.jpg


13/58

... Ti tr li Vit Nam ng lc c thy ch ang khiu khch schng i trong cc thnh ph v tnh l, bng cch cng ngc i vngo mn nh gy phn n thn qu. Ngy 8 thng 5 nm 1963, dngh Ng nh pht ng phong tro khng b Pht gio. Mt ton Bo

An do mt s quan Cng gio iu ng git cht 9 ngi trong s cvi tr em, gy thng tch cho 14 ngi khc trong mt m ng C

Hu. m ng ang phn i sc lnh cm treo c ngy l Pht nnm th 2587. ng Dim ban hnh sc lnh theo s xi dc ca ngi anhc l ng Thc, Tng Gim mc Hu v l ngi lnh o hng gio

phm Cng gio Nam Vit Nam nm 1963. Khi ng Thc n mng 25 nmc ln lm Gim mc trc vi tun, dn Cng gio treo c Vaticankhp thnh ph Hu, ni dng h Ng nh c ng. Sau v git ngi, ng

Dim v gia nh l r chn tng. H khng mun lm ngui lng ccnh lnh o Pht gio. Nhng v s ny b k trong 9 nm v k th

tn gio. Thay v thay i, h li ra tay tiu dit nhng nh lnh o Phtgio nh h tng tiu dit gio phi Cao i, Ha Ho v qun phinlon Bnh Xuyn nm 1955.

Nhng v s chng li bng phng thc ca ngi Vit Nam. Bui sngngy 11 thng 6 nm 1963, mt nh s gi 73 tui tn l Thch Qung c ngi gn mt ng t ng Si Gn, cch t dinh ca i s M Noltingc vi dy ph. Nh s Qung c ngi theo th kit gi, trong khi mtv s khc, vi ci bnh 5 gallon bng m, xng xung chic u cotrc, xng t m c o c sa mu vng. V s gi c ng nhanh, tay ara khi vt o qut dim, t sng c th thnh mt biu tng ca phnn v hy sinh v nhm mi la ut hn trong cc trung tm th camin Nam Vit Nam.

Nhng bin c lch s trn y c hng triu ngi dn Vit Namchng kin cng nh rt ng ngi ngoi quc v k gi quc t c mt tich lc by gi ghi nhn v tng thut trn bo ch hay sch v. Th mvn c nhng tr thc Cng gio khng cm thng, chia s s nhc nhnv au kh ca Pht gio, li ang tm bp mo s tht lch s chy ti

cho ch Ng nh Dim. ng Cao Th Dung (trong cun Lm th no git mt Tng thng), ng Nguyn Trn (trong cun Cng v Ti) ngy to v nm lu n lm cht ngi ti Hu l do hnh ng ca mti y nhn vin CIA. Cn ng Nguyn vn Chc trong cun Vit NamChnh S hay l nhng sai lm v gian tr trong Vit Nam Mu la QuHng Ti ca Mu t nghi vn: khng cho rng Ha thng Qungc t thiu m Ngi b mt ngi khc t, mc d Ha thng


14/58

Qung c c li di chc trc khi t thiu, v mc d Ha thng TmChu c li minh xc v hnh ng t thiu ca Ha thng Qung ctrn tp ch Chn Hng s thng 11 nm 1987.

Trong lch s cn i ca con ngi, cha thy ci cht no oai linh v cnh hng su rng nh ci cht Qung c. Ha thng Qung c chti cho B Tt Qung c xut hin hu khai sinh mt sc mnh ihng, i lc m li i t, i bi. ngha B Tt ch thc ca s hy hincao qu l Cho Vui v Cu Kh m trc ht l cu ly chnh nhng k cmquyn ang b nghip chng nghit ng km ta trong nhng vng ng um. Mc ch B Tt ch thc ca ci cht lm lit ny l Gii thot vKhai ng, m trc ht l gii thot chnh ch Ng nh Dim khinhng m lm mng o v quyn lc v tnh c tn.

Nhng anh em Ng nh Dim v nhng k ch bit dng bo lc iph vi tnh thng khng bit n hoc khng thm n nghacao p v mc tiu v tha , nn s hy sinh cao qu ca Ha thng ThchQung c b chnh quyn Ng nh Dim nh gi nh mt s khiukhch m thi.

Trn mt qun chng, ngn la t thiu ca Ha thng Qung c thcy thm ngn la chng i ch Cn Lao Cng gio. Tng thng Dimvi v gi thng ip ku gi dn chng bnh tnh, trong c cu: Mi skh khn s c gii quyt trn cn bn lng tri v i quc, trong tnh

on kt huynh ... Khng nn tin c m mu tr hon gii quyt cc vn, sau lng Pht gio trong nc hy cn Hin php, ngha l c ti.

Sau khi thng ip ca Tng thng c cng b vo ngy 14 thng 6 nm1963, hai y ban Lin B v Lin Phi li ti hp ti Hi trng Din Hng.Cng ngy y, Hi ng Tng lnh ra thng co ku gi on kt, bnhtnh, trnh s hiu lm, t quyn li quc gia trn ht, v mong cc vn c gii quyt trong tnh huynh .

Ngy 16 thng 6 nm 1963, tm hu thun ca cng lun khch quan trnth gii v bo m thm s an ton ca cuc u tranh, gn 200 tng ni tp hp biu tnh trc Ta i s Hoa K yu cu ng h Pht giot c nm nguyn vng. ng thi, ba ngn ng bo n cha GicMinh d tang l Ha thng Qung c, nhng m tang phi di liv b cnh st d chin dng lu n cay gii tn. Cuc x xt ny gy chocnh st b thng 12 ngi v dn chng b bt 251 ngi. Cng cng


15/58

ngy, hai y ban Lin B v Lin Phi, sau ba ngy m tho lun, hnhthnh c mt bn Thng Co Chung xc nh nhng im tha thunv cch thc treo Quc k v Pht k, xt li d s 10 v quy ch tn gio,iu tra cc v bt b v khoan hng vi nhng ngi tranh u cho Phtgio, dnh mi d dng cho cc hot ng tn gio, trng tr nhn vin cli, bi thng cho cc nn nhn. Bn thng co ny c mang ch k vtrin ca Tng thng Dim.

Sau bn thng co chung , chng t thin ch ha hp vi Chnh ph,y ban Lin Phi bn quyt nh hn ch s ngi tham d m tang Hathng Qung c li ch cn 300 tng ni v cc nh bo m thi trnhs t hp qu ng o ca dn chng, l c hi cho nhng phn t ph hoic cng Vit Cng li dng xch ng. Do , tang l ca Ha ThngQung c c c hnh mt cch trang trng trong trt t, khng c

mt ng no gia nhn vin cng lc v dn chng. Sau khi nhc thca Ha Thng c ha thiu ti l An Dng a Ph Lm, x li caNgi c ng trong bnh mang v th Cha X Li.

R rng l vi s hnh thnh ca bn Thng Co Chung v hnh thc trangnghim gin d ca tang l Ha thng Qung c, Pht gio xc nhmt thi chnh tr, nu gi l chnh tr, rt minh bch v hp l l:

... d u tranh vi mt ch c ti, mt chnh sch tiu dit Pht gionh th, Pht gio, ngay t u cho n khi chm dt cuc vn ng, t bn

Tuyn Ngn v nm nguyn vng ca Tng tn cho n tt c mi tuynb v vn th gi cho chnh quyn v sau, d cng khai hay b mt, uhon ton khng t vn thay i ch , lt chnh quyn m ch tvn ci thin chnh sch. Khng nhm mc ch tranh th quyn hnh mch nhm n mc tiu t do tn ngng v cng bng x hi, khng muntm kim nhng c quyn c li m ch mun c i x mt cch bnhng theo mt quy ch chung cho mi tn gio ch khng ring cho mt tn

gio no. Ni cch khc, Pht gio khng chng li nhng l tng v TDo, Dn Ch ca mt nn Cng Ha chn chnh m ngc li, chnh v ci

l tng T Do, Dn Ch m chng li ci thc t bt cng c ti camt nn Cng Ha gi mo cho l tng T Do, Dn Ch tr thnh stht, v t cho cng cuc chng Cng c ngha v c c ci scmnh cn thit7.

Vi thin ch ca U Ban Lin Phi, nu Chnh ph qu tht mun giiquyt vn Pht gio theo tinh thn huynh th ch cn Chnh ph thi


16/58

hnh ngay nhng iu khon trong Thng Co Chung, nhng iu khonn gin, hp php, chnh ng, m vi t cch mt Tng thng cQuc hi y cho ton quyn hnh ng, c th gii quyt ngay v Pht giotrong mt ngy l xong. Khn ni Thng Co Chung ra i ngy 16 thng 6nm 1963 m mi n ngy 28 thng 6 nm 1963, ngha l 12 ngy sau,

Ph Tng thng Nguyn Ngc Th mi thng bo cho y ban Lin Phibit rng: B Ni v s ra Ngh nh v vic treo c, D s 10 s c pdng linh ng, mt s sinh vin v Pht t b bt s c th nhngc mt s sinh vin phi ra Ta, ch B Ni v mi c quyn kim tra cccha chin, h s to mi s c xt mau l, vic bi thng cc nn nhn

phi i iu tra.

Ni dung bc th ni ln mt cch dt khot thi Chnh ph khngmun thi hnh bn thng co chung: ti sao d s 10 li c p dng mt

cch linh ng?, ti sao cha chu bi thng cho cc nn nhn m cnphi i iu tra?, ti sao khng ni n trng hp ca Thiu t ng S,ngi gy ra v mu i pht thanh Hu?, ti sao chnh ph ch loth l treo c, lo kim tra cha chin cn nhng nguyn vng cn bn vhnh o ca Pht gio li khng c tha mn? Trong lc b Ng nh

Nhu lp i lp li nhiu ln li tuyn b v tay hoan nghnh cc v tthiu m b ta gi l nhng v nng tht (barbecue) v nu ai cnmun t thiu m thiu du xng th ti s cho.

Sau vn th ca Ph Tng thng Nguyn Ngc Th l r m mu tr hon

vic thi hnh Thng Co Chung li n nhng th on ca chnh quynmun tiu dit lc lng Pht gio Vit Nam m lc by gi U Ban LinPhi ang l i din. Mt trong nhng th on l xuyn tc tnh chti din chnh thc v chnh ng ca U Ban Lin Phi. Ngy 20 thng 6nm 1963, ngha l mi ngy sau khi thng co chung ra i, Chnh phtp hp cc tng s thuc phi C Sn Mn ti Ph Th Ha, di quyn chta ca B trng B Ni v Bi Vn Lng, lp kin ngh ng h Chnh

ph v c bit nh in qua Tch Lan yu cu Gio Hi Pht Gio Thgii can thip v ngn cn cuc u tranh ca Pht gio Vit Nam. ng

thi cng c phi hp trong ngy hm , Ng nh Nhu v Cao XunV huy ng Thanh nin Cng Ha t chc mt cuc biu tnh c cnh sth tng, yu cu Tng thng Dim duyt li bn Thng Co Chung. Ngy26-6, Thng ta Thin Minh gi vn th ln Chnh ph phn i s kinBn Thng Co Chung khng c thi hnh v chnh quyn c nhnghnh ng, nhng m mu khng mun tha hip. Ti min Trung, cc


17/58

chnh quyn a phng vn t chc mt tinh ln n Pht gio, vn cn trvic i li ca cc Tng Ni, vn phong ta cha chin...

Trong lc cuc tranh chp ang i vo giai on cng thng v thi ngoanc ca chnh quyn v nht l v cc thnh phn khc ca dn tc thcc tnh cch lin i rut tht vi Pht gio ang chng bo quyn nn cng khai v ng o ng h, th ngy 5 thng 7, Chnh ph Dim li

phm thm mt li lm chnh tr khc bng quyt nh em 19 qun nhn v34 nhn s ca v phn lon Nhy D 11-11-1960 ra xt x ti Ta nQun s c bit Si Gn. Quyt nh ca anh em ng Dim nhm vo thiim c bit pht xut t tnh ch quan m qung, tng c th dng vn nh mt hnh thc cnh co hm da tr thc, sinh vin v ng phiang mi ngy mt ng o ng h cuc u tranh ca Pht gio. T ,vn ang c gii hn trong mt tn gio v nhng quy ch c th c

tnh x hi, bng tr thnh mt cuc khng hong c tnh chnh tr v lin hn mi thnh phn khc ca i khi dn tc.

Ngy 7 thng 7, trong lc dinh Gia Long ang hn hoan yn tic k nim lSong Tht th trong mt cn phng c n ca Th Si Gn, vn ho

Nht Linh, nh cch mng Nguyn Tng Tam, con ngi sut i hinthn cho qu hng t nc , ung c dc kt liu i mnh vi lidi chc sang sng ho hng nh bn n kt ti phn quc ca ch Ngnh Dim:

i ti lch s x. Ti khng chu ai x c. S vic em cc ng phiquc gia i lp ra xt x l mt trng ti i vi quc gia, ch a tnc ri vo tay Cng Sn. V th ti t hy mnh cng nh Ha ThngThch Qung c t thiu l cnh co nhng ai ch p mi th tdo.

K tn: Nht Linh Nguyn Tng Tam, ngy 7 thng 7 nm 1963

Ci cht bt khut ca vn ho Nht Linh Nguyn Tng Tam qu tht nh mt ngn la oai hng nung nu tm can nhn dn c nc, c bit lgii sinh vin tr thc tr, t lu xem ng nh mt khun mu ca k sthi i. Ci cht khng khc g hiu lnh cui cng trc lnh xut qunca quc dn Vit, th m nhng con ngi mt ht lng tri ca dng h

Ng nh vn tip tc chnh sch tiu dit Pht gio khng mt pht hitm. Nhng bc sa ly, ti li ca ch li tip tc.


18/58

Ngy 12 thng 7, i t Cao Tr, em rut ca Dn biu gia n CaoMinh, c thng Thiu tng v c c c gi chc T lnh qun on Ithay th cho tng L Vn Nghim b nghi ng thn Pht gio, Tr thngtay n p cuc tranh u Hu v min Trung.

Ngy 23 thng 7, Trung t Trn Thanh Chiu, mt Cn Lao Cng gio gimc Nha Dn V, iu ng 100 dn v v thng ph binh n biu tnhtrc cha X Li chng biu ng i hi on kt trnh mi s lidng ca Vit Cng.

Ngy 3 thng 8, trong li hiu triu Ph n Bn Qun S, b Ng nh Nhuln n nhng v tranh u tn gio v qua ngy 8-8, gin tip tr li cukhin trch thiu l i vi Pht gio ca thn ph l i s Trn VnChng trn i VOA ngy 6-8, b Nhu nhn l c thiu l nhng cho

l mt thi cn thit. B cng cm n ng i s cho b mt dp bby t kin (!). Ngy hm sau, 9-8, b Nhu li tr li cuc phng vn cat New York Times bng lp trng: Quyt lit i ph vi cuc tranh uhin nay ca Pht gio.

Theo David Halberstam, sau khi thng co chung ra i, trong mt bui nsng ti dinh Gia Long, b Nhu nng li trch mc ng Dim: Anh nh tan Bnh Xuyn, nh bi Ha Ho, dp yn Nhy D m by gi anhli chu thua my tn nh s khn nn khng c mt tc st trong tay. Anh l hn, anh l sa. B b Nhu nng li ch trch, ng Dim ch cn bit

phn trn vi em du: Thm khng hiu r vn , v Pht gio cn lin hrc ri vi quc t, chng ta s gii quyt 8.

Khng ring Si Gn ng Nhu i duyt li bn thng co chung, bNhu i i ph quyt lit vi v tranh u ca Pht gio m ti Hu, ngNg nh Thc cng khinh thng cuc u tranh ca Pht gio, coi quyttm vng ln sau bao nm b p bc ch nh mt ngn la rm, bngln ri tt, c chi m s (Theo Bn Dng Lch S ca Linh mc Cao VnLun).

Trc d tm ca anh em nh Ng, v mc d lc lng an ninh c tngcng khp ni (ring ti Si Gn, Chnh ph a v hai tiu on ThyQun Lc Chin v hai tiu on Nhy D), phong tro u tranh cng trnn kin cng, ton din v mnh lit hn. Ti nhiu tnh, cc i c, Nic tip tc t thiu, cc Pht t tip tc biu tnh, tuyt thc, cc sinh vin ykhoa, lut khoa, vn khoa, hc sinh cc trng Chu Vn An, Trng Vnh


19/58

K, Gia Long, Trng Vng,... bi kha, xung ng, hi tho. S BDiu Hu, thn mu ca i s Bu Hi, cng i t thiu v n sinh MaiTuyt An, 18 tui Th Ngh, sau khi i Cha v cm dao cht tay

phn i li tuyn b ca b Nhu. Nhiu ng vin ca cc ng i Vit,Vit Quc, Duy Dn Si Gn v cc tnh tch cc hot ng ym trcho Pht gio. c bit gii tr thc v nhn s, d m thm hay cng khai,u chng li nh Ng m in hnh l gio s Phm Biu Tm, Khoatrng i hc Y khoa, mt nhn vt c uy tn ln lao c gii tri thc vsinh vin rt trng vng ( hai ln c ng Dim mi lm B trng mvn t chi) v mt s gio s b bt. Linh mc Cao Vn Lun, Vin trngVin i hc Hu, v ng h phong tro sinh vin tranh u nn cng b ctchc ngy 16 thng 8 nm 1963.

n y th cuc tranh u tht s c tm vc quc gia. Nhng phn ut

cm nn, nhng y o nhc nhn, nhng p bc tn bo b dn nn t chnnm nay trn mi min t nc, trong mi tm lng ca nhn dn, nbng ln, kt hp vi phng tro u tranh ca Pht t trc din i phvi mt chnh quyn lnh lng v him c. Nhng danh t m miu cang Dim nh lng tri, i quc, nh gii quyt trong tnh huynh b chnh ng v tp on Cn Lao Cng gio do anh em ng lnh o chp xung t. Dn chng vn khng tin vo s thnh tn ca ng, vn kinh qua trm ng ngn cay do ch ng tc hi, th gi y s cng

phn tch t t lu ch c th biu hin bng mt thi m thi: Nhng kb n p cng ng chung mt chin tuyn chng li tp on thng tr.

Ngay c nh ti, d sut i vn quen sng trong gia nh, th phn nuichng nui con, mt nm ch ln cha vo ngy Tt v L Pht n, L VuLan, v d bit chng l mt cn b rng ct ca Tng thng Dim, nhngtrc hnh ng hung hn ca nhm Cng gio Cn Lao khi i vi cc nhtu hnh c th, cng b mt gia nhp vo cc hot ng qun chng gip cc cha trong cn Php nn ti Nha Trang, ni nh ti v cc con nhang c ng lc by gi. Ti thnh ph nh ny, t ba thng nay nhiu cha b canh phng theo di, ring cha Tnh Hi, ngi cha ln nht Khnh

Ha b c lp, cp in, cp nc v b ct t mi ngun tip t ca Phtt. Nhiu Tng Ni b nh p, tri li v giam ti qun lao, cn Thy Tr trv Thy hi trng Thch c Minh th b tra kho mang thng tch nngn. Do , mt mt nh ti b mt lin lc vi cc nhn s c uy tn ti NhaTrang nh gia nh c Thng th Tr s Tn Tht Toi, c Ph Tm,Huyn Tng (thn sinh ca lnh t sinh vin trng Lut Nguyn HuDon), c Bi Lin (thn ph gio s Bi i hin Php), gia nh c V


20/58

nh Dung, V nh Thy, gia nh bc s Trn Kim Phn (hin LosAngeles) gia nh ng Ph Tnh trng L B Chn (hin Php), gia nhgio s ng Trung... b mt lp y ban cu i cho gn 300 Tng Ni v Phtt ang b bao vy trong ngi cha Tnh Hi. Nh ti cn tc ng tinh thni y L An c nh cnh cha dng lm trm lin lc vi cha v cha thc phm hu chuyn vo cha trong m khuya. Mt khc, cng vimt s ng o qun nhn Pht t, nh ti t chc mt cuc vt ngccho cc nh s ang b giam qun lao, a Thy Hi trng v nh ringn trn Thy tip tc lnh o cuc u tranh cho n ngy cch mng 1thng 11 nm 1963 bng n.

Ti khng trch nh ti by t lp trng ng h cuc u tranh ca Phtgio, v ngi n b Vit Nam, nht l con nh gia gio bo th ai likhng ng lng trc n t tm, hung chi ng c ca vic lm li l v

o ngha. Ci g lm cho mt ngi n b t 30 nm nay ch bit lo chochng con hnh phc, nh ca m m, cha h tham d mt sinh hot tpth cng khai no, bng vng ln vo chn nguy him u tranh m trongthm tm d bit c th gy lo bun cho chng con, c th lm v snghip vng vng ca chng trong ch Dim (thay v khuyn chng theoo Cng gio c thng quan tin chc nh mt s b v s quan khc)? Ci g lm cho mt ngi n b s mu k, ght th on, dm dnthn vo cng tc b mt t chc cho ti nhn ca Chnh ph vt ngc? Cig chc chn pht sinh t s mc mc v chn thnh ca mt ngi n

b ly o c v chn chnh lm khun thc o lng nhn th: Mtngi dn trong mi my triu ngi dn ca min Nam sng di ch

bo qun ca anh em ng Ng nh Dim lc by gi.

Trong lc th b ngoi ti vn hnh x nh mt Gim c Nha An NinhQun i ca ch , nhng b trong th con ngi cn b tin phong xa xaca t chc Ng nh Dim bt u chi dy tm phng th cu lythy mnh trong cn hon nn. Nu con ngi ca ch chn chng

bt mn th con ngi cn b li thao thc bn khon, v phng th duynht m ti suy ngh phi cng rn tnh thc ng Dim d trong ci

lin h thm thit gia ng v ti t 20 nm qua c mt im khng tngng ln nht, l nim tin tn gio.

Tht vy, t lu, theo li Trung t Nguyn Vn Chu cnh nh cho ti bitth ng Dim thng d hi np sng trong gia nh ti, c bit l vic tht. Chu cho ng bit trong nh ti c bn th Pht, bn th ng b rt tnnghim, nht l vo cc dp Tt nht cng k rt trang trng. Trong th


21/58

phng ca ti li c tng c Khng T t ra ti l con ngi nng lngvi nn Tam Gio. ng Dim bit th m nhiu m thy tr m o, cl v mun thuyt phc ti nn ng khng ngi ngng ma mai ch trch oPht l th o m tn d oan, cn cc nh s th qu ma dt nt, chngqua v ngho i, khng c ngh nghip sinh nhai nn mi phi nng thnni ca cha lo vic gnh nc qut l kim nm xi ming on, ri lungy thnh ra s n s kia. ng li ca ngi o Cng Gio l th o vnminh khoa hc, th o quc t vi by trm triu tn trn khp th giinm chu. Ri ng khuyn d ti nn theo o Cng gio. Nghe ng ph

phn nh vy ti ch ci thm trong bng, ti bit ng cng c c Nho,Lo, Pht nhng ng khng th hiu ci tinh ty ca o Pht, ci trit lcao thm ca Pht Gio. Tri li, trong ci hiu bit ca ti th Kinh Thnhv tn gio ca ng c nhiu iu v l, phn khoa hc, phn con ngi, vlch s Gio hi cng nh chnh bn thn mt s Gio Hong gy nhiu

ti c i vi nhn loi. c bit nht l ti cha cm nhn c tnh t dntc, bn cht Vit Nam trong Thin Cha gio nh trong o Pht, tuynhin, v nng ngha thy tr nn ti khng mun tranh ci vi ng. V vy,mi ln ng a li khuyn d ti ci o, ti ch dng li khn kho chi t: Tha C, ti cn c ngi anh quyn huynh th ph trn 60tui, anh ti ht sc bo th, li ang l khun trng khun A-Dc Phtgio ti Nha Trang v l hi vin ban qun tr Hi Khng hc Khnh Ha,vy xin C i khi no anh ti qua i ti s xt li vn nim tin rt quantrng ny. Ti ch ni i a cho qua cu chuyn, cho ng Dim khi

bun lng, ch con ngi ca ti vn t bn ly nc ng ca qu hngngho nn khn kh m xut thn sau khi ni tri bao cuc b du th dsao cng c th gi l tri mi nhn th, lm sao ti li c th d dng bo ca dn tc, ca cha ng nh mt s B trng, tng t khc. Hungchi th nht l ti khng tm thy mt o no khc nhn bn v dn tc

bng o Pht, th hai l ti khng v li danh m dp b hn nc vi lgia tin d ti l k t hc nhng cha ch ti u l nhng ngi theo inghin bt, hc o Thnh hin, nhc gia ti tng ci o t quan, tinnhn nh ti c nhiu ngi tham gia phong tro Cn Vng, phong troBnh Ty St T. Hung g ti v i lnh Kh Xanh cho Php m cm nhn

c ci nhc chung ca dn tc nn cng phn chng Php, lm tiuon trng cho Vit Minh ri li phn tnh chng Vit Minh, lm s quandi quyn tng Hinh m dm cng khai chng li tng Hinh, lm cn bdi ch m dm coi thng C vn Ng nh Nhu, Ng nh Cn,ngha l lun lun vo ci th b u tranh gi ly hng sen trong bnhi, nay h li bi en lng mnh, b nn phong ha o l ca cha ng


22/58

theo mt tn gio m mnh khng th chp nhn c c v kha cnh tnngng ln kha cnh lch s i vi dn tc.

V ng Dim bit r cuc i ca ti, ch hng ti, gia cnh ti, nht llp trng tn gio ca ti nn ti cng phn vn kh x trc hon cnh tnc lc bt gi, lc m anh em ng ta ang vn dng ton b sc mnh cach n p Pht gio. Ti on ng ang thc mc v ti, ang ngvc lng d ca ti, v t ngy xy ra bin c Pht gio, ng t gi ti voDinh nh ch cch my thng. Nhng lc c cng vic khn cp cn phigp, ti thy ng khng cn c thi mn m tnh ngha nh trc. Tronglc th nhng ngi bn ch thn ca ti m cng l cn b ca ng Dimnh ng Nguyn n Duyn (lm B Ngoi Giao), nh ng V Nh

Nguyn (Gio s Hn Hc Hu), u by t quyt lit lp trng thnPht gio chng li ch . ng V Nh Nguyn sau khi mt chc Tnh

trng tnh Bnh nh, thy ng Ng nh Cn v nhm Cng gio Cn Laomi ngy mi lng hnh tn bo, bn em c nh ln cha qui y (xem thng Nguyn gi cho ng Hong ng Tiu trong phn Ph lc). Trong cucu tranh ca Pht gio, ng Nguyn cng vi cc gio s i hc Hu ktuyn ngn kt ti nh Ng nn b bt giam.

Trc hon cnh kh x , v trong khi tm phng cch gii quyt ccuc khng hong, ti gi thi trung lp, khng theo ch phn linim tin nhn bn ca mnh, m cng khng theo Pht gio phn li vthy c. Hn na, d ng Dim c nghi ng ti nhng ng vn cha i x

vi ti mt cch cn tu ro mng nh i vi tng L Vn Nghim,mt ngi bn thn ca ti. Tri vi thi ca ng Dim, ng Nhu cmun y ti vo chn tng, dng c k ly gin cho Pht gio v ng

bo hiu lm ti.

Ln th nht, ng Nhu in thoi ra lnh cho ti bo dng my vin lin githng tng L Vn Nghim, T lnh Qun on I, v Si Gn trnh dinngay Tng thng. V Si Gn, Tng thng ra lnh cho ng Nghim phi tckhc giao chc T lnh Qun on cho tng Cao Tr. Tng Nghim

bt mn bn n gp ti v tc gin hi ti bo co nhng g lm cho ngta b mt chc mt cch v l, nhc nh nh vy. Lc ti mi hiu v saong Nhu khng gi thng tng Nghim m li ra lnh cho ti gi. Ti ht sc phn trn nhng c l khng gii ta c thc mc ca Tng

Nghim, ci thc mc v sao Ph Tng thng khng gi thng cho ng ta,mt Thiu tng hai sao, vo trnh din m li phi qua Gim c An NinhQun i, mt i t.


23/58

Ln th nh, cng bng in thoi, ng Nhu ra lnh thng cho ti phi btgiam gio s Trn Quang Thun (hin Los Angeles), mt tr thc Phtgio ni ting chng i ch . Lm nh vy, ngoi vic ng Nhu mun lygin ti vi hng ng Pht t v thnh phn tr thc, ng cn mun nm du tay v Trn Quang Thun thuc con nh dng di c Thn Thn, vn l

bn thn ca c Ng nh Kh, Thun li l chu r ca ng Tn Tht Thitang gi chc Gim c S Ni Dch Ph Tng thng. Ln ny, bit cth on ca Ng nh Nhu v v mun gi thi trung lp, ti cho miTrn Quang Thun n vn phng v cho bit ti c lnh ca ng C vn

bt giam ng ta. Tuy nhin, ti ch khuyn ng nn hot ng kn o hn,nht l bt nhng lun iu chng i nh Ng i, ri cho ng v ngaym khng giam gi mt gi pht no.

Ln th ba, qua tng Trn Thin Khim, Tham mu trng B Tng tham

mu, ng Nhu trao cho ti mt danh sch gm vi mi nhn vt tr thcti Si Gn, ra lnh phi bt gi v iu tra v h c ti hot ng chngChnh ph. Mt ln na, ti bit ng Ng nh Nhu mun ti nhng tay voti c qua vic bt gi nhng nhn vt dn s khng thuc thm quyn cati. D vy, v h thng chnh quyn ca ng Nhu cn cht ch nn ti vn

phi thi hnh lnh ca ng C Vn Tng thng quyn uy tt nh ang iukhin mt trn tiu dit Pht gio.

V s ngi nh bt gi qu ng, ti chia ra lm nhiu t v bt gi nhiuni. i vi s nam n gio s ca trng Chu Vn An, Petrus K, Trng

Vng, Gia Long, V Trng Ton... v mt s lut s, bc s, ch thn timi h ln lt n vn phng v cho h bit do lnh ca ng C Vn ti

phi bt gi h. Nhng ti tha h v ngay sau khi ni cho h bit nu hotng khng kn o th cng an ca Dng Vn Hiu hay Lc lng c

bit ca L Quang Tung s bt li v trong trng hp , hu qu s tnkhc v cng.

Nhng vi lut s inh Thch Bch (hin nay l ch bin bo Vit Nam HiNgoi San Diego) th ti t ra kht khe hn v nhn vin ca ti tm

c ti nh anh mt s v kh bt hp php. Ti da inh Thch Bch sa anh ra Ta v s v kh l tang chng cho mt m mu ni lon cv trang. Nhng ngi tr thc tr tui dnh cho ti mt s kinh ngc msut my nm lm trong c quan an ninh ca ch Ng nh Dim ln utin mi gp. Bch khng t v s st, li cn nng li kch ch Dim. Bng mt chui di nhng t ng anh thp nh gia nh tr, c ti,

phong kin, bt lc, k th, tham nhng,..., Bch buc ti nh Ng bin


24/58

minh cho hnh ng ct gi s v kh bt hp php. Nhn b mt cng rncng quyt, c v qun nhn hn l vn nhn, ti khen thm Bch gan d,chng trch t nh theo anh hng Trnh Minh Th lm cch mng chngc thc dn Php ln Cng Sn Vit. Ti ang min man suy ngh th Bchli tm cch tuyn truyn ti kt lun: S v kh l dng vo viclt nh Ng, ti xin mi i t tham d vo cuc o chnh ca anh emchng ti. n y th t kinh ngc ti tr thnh c cm tnh vi ngithanh nin tr thc dm vut ru hm. Cm tnh lm ti kh x: thaanh v l ng Nhu bit c th nguy, m giam gi ri nu anh b hm hihay b truy t ra Ta th ti s lm hi mt ngi chin s dn tc. Ngh vynn ti tm k hon binh tm mt gii p tha ng cho trng hp cainh Thch Bch. Ti cho gii Bch tr v phng giam v ra lnh cho nhnvin thuc quyn i i tht t t v cung cp thc phm tht ng hong.Trong khi , ti cho nim phong s v kh li, khng cho cng an tm bit

ri ty bin chuyn ca thi cuc m quyt nh trng hp ca anh sau.Nhng tnh th bin chuyn qu dn dp v ti khng cn nh Bch c trt do vo lc no, ri b cng an bt li vo khi no.

Ngoi ra, cn mt nhm cc nhn vt b bt gi ti c quan trung ngca Nha m ti ch cn nh tn cc ng Trn Thanh Bng (em rut lut sTrn Thanh Hip), lut s Nguyn Duy Quang, gio s u Trng Thanh,lut s Bi Tng Chiu (hin Php),... Nhng v gio s i hc, nhngnhn vt tn tui thng b ng Nhu nhiu hn nn ti phi gi h luhn. Ti ngh rng nhng nh tr thc ny c ti g vi quc gia u ngoithi bt mn ch Dim. Hm nay, h biu hin thi chng i mt cch tch cc hn v ch c ti qu trng trn v him c, vnht l v lng tri ca h khng cn cho php h im lng trc cuc utranh gian kh ca nhng con ngi bnh d nh cc thy tu, anh em xch l,hc sinh, sinh vin, hoc nhng k ngho kh nht trong x hi. H khngth gi thi bng quan trc nhng hin trng n p, khng b do mtthiu s gy ra cho ci i a s dn tc, v th ti cng phi i i t tnhng k c lng. Mi bui sng, khong by gi, ti cho xe ca Nha ntn nh mi nhng nh tr thc kia n Nha An Ninh Qun i ngh ngi,

c bo, ung tr, nh c tng. Chiu by gi, ti cho xe ch h v vigia nh. C nh th hai tun l ti mi gi t trnh cho ng Nhu borng h khng c ti g ht, ri ti tr t do cho h ra v lun. Trc khi rav, cc ng Nguyn Duy Quang, Bi Tng Chiu, u Trng Thanh lnlt n vn phng ti ng li cm t. Ti khng nh mt v no ni:Qu tht chng ti khng th tng tng mt c quan an ninh m li ccch x s bao dung lch s i vi k c ti nh c quan ca i t.


25/58

Nhn li t u bin c cho n nhng ngy u thng 8 nm 1963, lptrng ca Pht gio v chnh sch ca Chnh ph vn khng c g thayi nu khng mun ni cng lc cng quyt lit hn. Ngha l mt bntranh u cho cng bng x hi m c th l quyn t do tn ngng, v mt

bn l duy trnh nguyn trng n p m c th l k th tn gio. Yu tmi trong cuc khng hong l s xut hin ca cc lc lng khc ca dntc, cc thnh phn khc ca x hi. T hc ng n ng phi, t vnngh s n cng nhn, t thng gia n chuyn vin. Hai lc lng khcrt ng k v vai tr v sc mnh ca n l gio hi Cng gio Vit Nam vqun lc Vit Nam Cng Ha, cho n gi pht v t nht trn mt chnhthc nh mt tng th, vn cha c nhng xo ng su sc hoc lp trngcng khai no c, ngha l vn ng v pha chnh quyn, mc u trongqun i khng thiu nhng s quan hoc binh s m thm ng h cucu tranh ca Pht gio, hay mt vi Linh mc cng b mt lin lc vi

cc Thng ta ti Si Gn.

Chin thut va nh va m ca chnh quyn l ko di thi giancho lc lng siu chnh quyn ca Cn Lao Cng gio chun b mt trnxung kch cui cng, mt trn phi c mu xng ri chm dt vnhvin s hin din ca Pht gio khng phi ch trong bin c ny m cn choc mai sau na.

m 20 thng 8, anh em ng Dim iu ng cnh st d chin v lc lngc bit tn cng cc cha Si Gn nh X Li, n Quang, Theravada,

Gic Minh, T Quang... cc cha Hu nh Bo Quc, T m, LinhQuang... v nhiu cha ln cc tnh khc. Ti cha X Li, i qun xung

phong ca chnh quyn p ph bn th, tng Pht v ly mt thng cngqu... gy thng tch cho hng trm Tng Ni. Ring Ha thng Hi chThch Tnh Khit th b x t v b thng nng mt. Ti Si Gn, chng

bt tt c hn 1.400 Tng Ni, Pht t, k c Thng ta Tm Chu, c MaiTh Truyn, S b Diu Hu, Thng Ta Tr Quang... Cuc tn cng kinhhong ca ch Dim c mt ngi bn M ca ng Dim l nhvit s Buttinger v von nh mt cuc tn cng ca i xung kch Nazi:

The so-called special forces and the manner in which Nhu employed them in1963 were reminiscent of the Nazi storm troopers9.

Gn 5 gi sng ngy 21 thng 8, Tng thng Dim triu tp khn cp Hing Chnh ph ri ra tuyn co: Phi hnh ng quyt lit v lnh trchnhim trc lch s v c tin Vit Cng sp trn ngp Th (sic), ban


26/58

hnh lnh gii nghim trn ton lnh th, ra lnh cho qun i bo v anninh trt t (Sc lnh s 84/TTP). Tng Tn Tht nh, T lnh Qunon III c c kim Tng trn Si Gn-Gia nh, c nhim v thi hnhlnh thit qun lut. Lnh gii nghim cm dn chng i li t 9 gi mn 5 gi sng. Cuc tn cng cha chin bng v lc v li tuyn b xuyntc ca Tng thng Dim ni rng Vit Cng sp trn ngp th binminh v hp php ha hnh ng bt hp php, bt hp hin ca mnh, ni ln s tht bi v chnh tr v nhn tm ca ch . Ngoi ra, phngcch i ph liu lnh ca anh em ng Dim cng to thm nhng phn ngv cng bt li ca nhn dn v quc t m phn ng u tin li l hnhng xung tc v t chc ca B trng Ngoi giao V Vn Mu.

ng V Vn Mu l mt thc s lut khoa c chair ti i hc danh tingSorbonne Paris, lc bt gi ng c gii tr thc Vit Nam coi nh mt

lut gia uyn thm, c sinh vin coi nh mt v thy uyn bc, c Tngthng Dim trng vng nht trong hng cc B trng. Di ch Dimc hai v B trng thm nin k cu nht, mt v i khoa bng v mt vch c bng tiu hc, v c hai u duy tr chc v khng h b gin on tngy 10-5-1955, ngha l t khi ch Cng Ha cha ra i cho n khich Dim b sp : l ng V Vn Mu v ng Hunh Hu Ngha.Sut 8 nm tri ng Mu gi chc B trng Ngoi Giao, trong lc ng

Ngha cm u B Lao ng. ng Mu th nh hc rng bng cp cao mc mi lm B trng, cn ng Ngha th nh lng trung thnh tuyt im c lm B trng. Sau bao nhiu nc chy qua cu, bao nhiu ngiln voi xung ch, cui cng mt ng v phn i ch m ra i, cn mtng v bnh vc ch m b bt vo nh lao Ch Ha (sau cch mng 1-11-1963).

Trong mt trn ngoi giao di ch Dim, vic kh khn nht khng phil i ph vi k th c l Php, li cng khng phi l sit cht quan h ving minh Hoa K v mi lin h phn nh r bn th, m l i ph vinc lng ging Cao Min, mt quc gia m Vit Nam tng nh ph v h. Hai kh khn chnh l v tranh chp bin gii v mu thun chnh tr

do chnh sch ch quan ca anh em ng Dim, lun lun tm cch lt Sihanouk. Mt l do khc na khin ch Dim mun lt Sihanouk lv Quc trng Cam Bt lp ng Sang-Kum, tc l ng X Hi PhtGio ngha l gin tip chng vi ch trng ca ng Nhn V Cnggio ca ng Ng nh Nhu nh Chu Bng Lnh trnh by trong tc

phm Cn Lao Cch mng ng. Sut thi gian 9 nm ca ch Dim,ngoi trng V Vn Mu lun lun gi c thng li trong cuc tranh


27/58

chp bin gii vi Cao Min. Sau ny, vo nm 1964, Sihanouk li a vn bin gii ra tranh chp ti Hi ng Bo An Lin Hip Quc. Nhn thych c ng V Vn Mu (lc by gi ang l i s Vit Nam ti Lun n)mi sc ng u vi phe Cao Min c Nga X ym tr, ti bn ngh vi Th tng Khnh nh ng Mu i ph hi. Qu tht nh ngoi giaoti ba ca chng ta em thng li v vinh d v cho Vit Nam ti Hing Lin Hip Quc. Khi i din Chnh ph Cao Min gi Chnh ph Vit

Nam l chnh quyn Si Gn, ng phn cng ngay v gi Cao Min lchnh quyn Phnom Penh. Lc i din Nga X gi Vit Nam Cng Hal tay sai quc M, ng Mu lin xin ch tch hi ngh tr li idin Nga X, ch trch i s Nga X dng ngn t ca mt dn tc kmvn minh. Nh ti tranh lun v lp trng cng rn ca ng, Hi ng LinHip Quc nh phi xp v kin ca Sihanouk li, nh th m vn tranhchp bin gii khng cn na v min Nam duy tr c vng lnh th ven

bin min Ty chin lc ca mnh 10.

Nhc li trong bui sng hp Hi ng Ni cc ngy 21 thng 8 ti dinh GiaLong, sau khi c Tng thng Dim bo tin lnh tn cng cc cha th PhTng thng Nguyn Ngc Th nh nhng phn i ng Dim: Ti sao Cly mt quyt nh quan trng nh th m khng cho chng ti bit trc.Cn ng V Vn Mu v nh co u v vo vn phng B Ngoi giao tphp ton th nhn vin ca B ri tuyn b t chc phn i chnh schca Chnh ph Ng nh Dim. Thi minh bch v can m cng nhnhng li tm huyt ca ng lm cho hu ht nhn vin B Ngoi giao,k c nhng ngi tng l cn b trung kin ca ng Dim, phi xcng. Mt ngi bn thn ca ti l ng Nguyn n Duyn, Gim cng Nam s v, vn l mt cng s vin tin phong ca ng Dim tnm 1947-1948 cng v cng cm xc.

Cm phc kh phch v phong k s V Vn Mu, ng Hong i Sm(tc thi s Hong Hoa Trang), mt nhn vin cao cp ca B, bn nh bn lng V Khc Vn vit cho my ch Hn khc vo bc honh phi tngcho v ch huy kh knh ca mnh. ng Vn bn vit bn ch: Ngoi Vt

Hon Giao, va c ch ca nh Pht, va c ch ngoi giao, va ni lnc ngha thm thy ca mt hnh ng y trit l su sc.

Sau khi vit cho bn bn ch tng v B trng v chnh ngha m cou t quan, V Khc Vn cm xc trc mt bin c va au thng vachua cht bn lm mt bi th, ghi li mt s kin lch s c tnh cch Giaithoi Lng Nho hu ln n Ng triu lm gng cho hu th. Bi th


28/58

ny may mn c mt bn thn ca ng V Khc Vn hin Hi ngoicn nh, vit li ri gi cho ti hin din trng tp hi k ny:

TRANH THI S 1963Chn nm bn bn tro qun bi,La lc ton tay d khin sai,Ht C: Thun Lng mm bp xp,m B: Hiu Ngha ming lai rai,V em hin C mu xanh tr,Khng c dng Cha o di,Ring Mu co u, Tm b bt,Hi hng khanh tng n phin ai?

Bi th nhm m t v nh gi bn cht ca ch qua nhng nhn s tay

sai m trong chn nm cm quyn, no l c Dim, no l b Nhu, no l Cvn Nhu, no l cha Thc, d c mun tro tr qun bi th cng ch dngton nhng tay d khin sai nh B trng Nguyn nh Thun, Bi VnLng, Ng Trng Hiu, Hunh Hu Ngha. Cng b lit vo hng la lcl Cao Xun V, Tng Gim c Thanh nin Cng ha xanh, v NguynXun Khng, i biu Chnh ph Trung Vit quyt lit n p Pht gio Cha Thc c mc Hng Y. Trong hng khanh tng sch d ln ln ch cn ng Mu l kh tit t chc v Bc s Phm Biu Tm, Khoa trngi hc Y khoa Si Gn, cng phn chng i nn b Mt v nh Ng bt.

S d phi ni n hai ng Hong i Sm v V Khc Vn l v thi chng i ch Dim ca hai ng c nh hng rt ln trong gii ngiQung Bnh, nht l nhng ngi khng theo o Cng gio, nhng nging hng vi ng Dim di c vo Nam, tng l hu thun cho ng trong 9nm tri v tng c ng coi l i din cho thn thuc ni chn nhau ctrn.

Hong i Sm v V Khc Vn l hai nh th tn tui (bn vn th vi ccng Thi Vn Kim, i c Tun, Lu K Linh,...) thuc dng di khoagip ni ting t Qung Bnh. Thn ph ca hai ng tng lm quan to ngliu vi c Ng nh Kh, thn sinh ca ng Dim, v khi v hu mang hmthng th Tr s. ng V Khc Vn li tng lm tri huyn thuc cp cang Tun v Ng nh Dim, c ng Dim rt qu mn cho nn khi milm Tng thng, ng Dim lin c ng Vn lm Tnh trng Darlak. Nhngsau vi nm chc v , V Khc Vn chn nn ch Cng gio Cn


29/58

Lao, ng ta xin t chc v lm mt cp tha hnh ti cc B, Vin trung ng nh mt hnh thc n thn ch ngy hu tr.

Lc mi cm quyn, ng Dim cho lp ngay Hi Qung Bnh Tng T xy dng mt hu thun chnh tr trung kin qua tnh ng hng y a

phng tnh, v ng thi cng dng danh o gm v lng vi nhnggia tc khc trong tnh. Trong hi tng t ny, ng Sm v ng Vn cdn Qung Bnh knh mn v trng vng nh nhng bc trng thnggng mu. Thi t m thm bt mn n cng khai chng i ca haing khng nhng gy mt sc chn ng phn tnh ni nhng ngi dnQung Bnh m cn l mt s khng nh chc nch v mun loi tr gianh ng Dim ra khi t cch ng hng m ng Dim vn rt t ho. T, nhng bui hp, n ung thn mt ca Hi Qung Bnh Tng T ningi nh t ph ca anh em ng Dim khng cn na, v cu chuyn o

gm v lng ca h Ng b chn vi vo d vng. Ring hai vic tiu ditPht gio v xuyn tc Thng ta Tr Quang l Cng Sn, b dn QungBnh coi nh hnh ng phn bi ngi ng hng, khc t ni chnnhau ct rn.

V phn ng V Vn Mu, sau khi t chc ng nh trn ngay ra ngoi quc t co vi d lun quc t nhng b bt li ti phi trng Tn Sn Nhtlc sp sa ln phi c. Anh em ng Dim nh tng giam ng Mu khngxt x nhng s phn ng ngoi giao khng thun li nn dn xp ving Mu theo iu kin: ng Mu khng cng khai tuyn b xin t chc,

tri li Chnh ph phi ng ra i vi l do hnh hng ba thng ti n. Cuc dn xp ko di mi n ngy 28 thng 8 nm 1963, ng Mu miln ng ra i.

Theo ng Nguyn n Duyn, Gim c ng Nam S V, mt bn thnca ti cho bit sau khi ng Mu i ri, nh tr thc Cng gio Trng CngCu, nguyn Ch tch y ban chng o chnh v chng Phin Lon,nguyn Ph Ch tch Quc hi, nguyn B trng c nhim Vn ha,c c gi chc B trng Ngoi giao. Va n nhm chc ng Cu cng

tp hp nhn vin ban hun t vi mc ch tc ng tinh thn nhngcng s vin vn b giao ng bi thi cuc. Trong bui tip xc u tin, ng Cu ln n nng n cuc tranh u ca Pht gio, ng cng mch Pht gio l Cng Sn v mt st thm t ng V Vn Mu m ng chol phn bi Tng thng Dim. ng ku gi nhn vin phi ht lng trungthnh vi ch v vi Tng thng. Theo li k li ca ng Duyn, th ngCu ly ng ra lm gng mu cho lng trung thnh tuyt i : Anh


30/58

em hy noi gng ti, nu by gi Tng thng hay ng C vn bo ti lyci mt ny (ng va ni va ch vo mt ng) m ch vo cu tiu l titun lnh ngay.

Sau cuc tn cng tn c vo cc cha chin, bt b Tng Ni Pht t v giamgi mt s sinh vin, ng thi ng ca cc trng hc v phi trng TnSn Nht, anh em ng Dim bn li dng s giao ng ca qun chng

phng tay pht ng nhng th on tn nhn hn ca h.

Sng ngy 22 thng 8, ng Nhu ku gi Thanh Nin Cng Ha phi lmrng t chnh sch. ng thi Chnh ph ra thng co cho bit khmxt v tch thu c mt s kh gii v dng c bt hp php ti cc cha XLi, n Quang, Theravada.

Ngy 24 thng 8, anh em ng Dim li to ra mt bc th gi mo ca Hathng Thch Tnh Khit ni rng Ha thng gii thiu mt s Thng tatrong Gio Hi Tng Gi Ton Quc trng nom Pht s, trong lc tht sHa thng Tnh Khit cn ang b thng v ang b giam lng ti qun yvin Cng Ha. H ti din mt cch tr trn tr vit th gi mo nh h lm i vi bc s Phan Quang n sau v Nhy D o chnh nm1960.

Ngy 26, h p buc Thng ta Thch Thin Hnh thnh lp mt y banLin Hip Bo V Pht gio Thun Ty gm ton cc thy cha C Sn

Mn hnh x nh cc hi Pht gio yu nc hoc Cng gio ynnc ca Cng sn sau 1975.

Ngy 27, cc on th tay sai ca h v cc Tnh trng gi kin ngh by tlng trung thnh v ng h ln Ph Tng thng.

Ngy 31 thng 8, Tng thng Dim ving thm ngi cha S N Gianh, nhng cng ng gi , h t chc Thanh Nin Cng Ha biu tnh cng trng L Li ng h Chnh ph.

Ngy 1 thng 9, c tin n nh ca Tng thng Dim b tho g vi cngs v c thay th bng nh ca C vn Tng th lnh Thanh nin CngHa. C tin n C vn Nhu s o chnh thi hnh mt chnh sch anhthp, c ti hn.

Ngy 10 thng 9, b Ng nh Nhu dn mt phi on Dn biu i d HiNgh Quc t Ngh s ti Nam T gii c d lun quc t v vn Pht


31/58

gio. Theo i s Cabot Lodge v nhiu k gi quc t th b Nhu nghing s khn ngoan ca c Gio Hong Paul VI sau khi Ngi by t s

bng hong trc chnh sch khng b tn gio ca anh em ng Dim. BNhu tuyn b:

c Gio Hong tht cng lo u mt cch qu d dng. L mt ngi Cnggio, ti ch buc phi tin vo tn iu ca tn gio ti v tin vo c GioHong m thi. c Gio Hong s khng sai lm khi Ngi tuyn b vnhng iu c th v tn gio. Ti khng tin rng Ngi s ng t thca mnh m chi b ti, v lm nh th qu l Ngi lm hi ln cho oCng gio (Pope Paul VI is too easily worried. As a Catholic, I am onlyrequired to believe in the dogma of my religion and the Pope. The Pope isonly infaillible when he decrees something ex-cathedra. I do not believe thathe will put himself in a chair to disavow me, because that will be a bad blow

for Catholicism)11

.

Li tuyn b ngo mn ny phn nh hai s kin rt c th v b Nhu mngi anh chng ang l mt v gio phm s mt ca Hi Thnh Cng gioVit Nam. Th nht l quan im v tnh xa cch gia o v i, xc nhs bt lc ca gio l Thin Cha gio khi i vo hin thc x hi, nht lmt x hi trn y kh au v p bc. Th hai l dng mt th politiquede chantage vi v Gio ch ca Hi Thnh khi bt Gio Hong phi chnla gia s chp nhn hnh ng ca mnh nu khng th s lm hi lncho Cng gio.

im au n cho Gio hi Cng gio Vit Nam l sau li tuyn b cab Nhu cho ton th gii bit, Gio hi khng c mt li gii thch no.ng ni n mt li phn i!

Vi tt c nhng hnh ng tn c, nhng th on gian di, nhng tuyn bhm da, anh em ng Dim tng p tan c cuc u tranh ca Phtgio v ng bo c nc. Anh em h Ng hunh hoang tng c thngnhng h qun i mt iu cn bn l hai ngn nm ri, tri bao thngtrm ca t nc, tri bao cn mt php c khi ko di c trm nm mo Pht Vit Nam vn cha bao gi bit ci u khut phc bo lc...

...Dn tc ta khng th no thuao Pht ta i i sng lnDu tri my qua phn ly tnNhng vn cn ni cn sng


32/58

Cn cht vt mi ngi cha.(Th, V Hong Chng)

Li th ca h V ch ni ln mt s tht bnh thng nhng hng trng vngay c sau 1975, khi chnh sch chim trn min Nam v tm mi th on tiu dit Pht gio th nhng ngi con Pht vn kin cng vng lnchng li ch bo qun bo tr . Thch Thin Minh vi lc lng Cu

Nguy Dn Tc b tn st th Huyn Quang, Qung ... li ni ln. Trit hc nhm ny th nhm Tu S, Mnh Tht,.. li ng dy. Hng hng lplp, c lp ny cht hay vo t th lp kia vng ln bt khut. Trong lc th ti hi ngoi, ngi Pht t Vit Nam ra i lu vong khp bn phngtri, ni nhng vng cn c a ca Cng gio m vn canh cnh bn lngnim tin vo sc mnh ca dn tc v sc mnh ca o php. T vi ngicha ngho nn Php trc khi mt nc (1975) nhng ngi cha Vit

Nam m cng tnh t qu hng li mc ln khp ni t sang u, t Phisang M. Bi v:

... Sut trng k lch s hai ngn nm hin din trn qu hng Vit Nam,o Pht Vit khng mt pht mt giy tch la khi dn tc Vit. Trongsut on di ca lch s Vit Nam v Pht gio, dn tc v o php hpnht thnh mt tng th bt kh phn ly v thnh mt sc mnh khng thno nh bi. i vi dn Vit, trong nhng cn nguy bin, o Pht ng ln cu nguy, trong nhng thi n l, o Pht ng ln gii phng,trong au kh, o Pht em li an vui, trong chin tranh v th hn, o

Pht em li tnh thng v ha bnh, trong tuyt vng v cht chc, oPht mng li nim tin v l sng. Lun lun ng v pha dn tc aukh em ht mu xng v c thn mng mnh bo v v phng s dntc, l nguyn tc khng th no lay chuyn v l mt chn l cchng nghim sut hai ngn nm cha mt ln no o Pht ng v mtth lc phi nhn bn, phn dn ch thng tr v n p con ngi Vit

Nam. o Pht ha tan vo dn tc tr thnh xng tht, mu huytca dn tc, cng dng hy hin cho dn tc tt c thn tr, hng tm, ilc v tinh hoa ca mnh tr thnh hng tm, i lc, thn tr v tinh hoa

ca dn tc...12

.Nu sng 21 thng 8, Ngoi trng V Vn Mu t chc phn i chnhsch n p Pht gio ca chnh quyn Ng nh Dim l mt li t coanh thp v bn cht hung hng ca ch th cng ngy hm , cch trnna tri cu, ti Th Hoa Thnh n ca quc gia khai sinh v nuidng ch , i s Trn Vn Chng ln ting phn i chnh quyn li


33/58

l mt bn n nng n y ch vo v th ti trc cng lun trongnc v trn ton th gii. Bn n li cng c gi tr ch thc hn v ngTrn Vn Chng l thn ph ca b Nhu, mt trong nhng nhn vt chyu v quyt tm nht trong chnh sch n p Pht gio. Chnh v tnh cchtrm trng ca bn n nn ngay ngy hm sau, ng Trn Vn Chng bchnh quyn chm dt nhim v.

Ngy 25 thng 8, hng vn sinh vin hc sinh ca th Si Gn o txung ng biu tnh trc ch Bn Thnh. Cnh st d chin can thip vgy ra x st lm cho mt s b thng, ring n sinh Quch Th Trang cm

biu ng i u b cnh st bn cht v 1.300 sinh vin b bt a n giamti tri Quang Trung. ng thi sinh vin hc sinh ti Hu, Nng, NhaTrang cng biu tnh, mt tinh ln n ch Dim.

Ngy 7 thng 9, xoa du hc sinh, nh Ng cho m ca li cc trngtrung hc, nhng hc sinh, nht l ca cc trng Chu Vn An, TrngVng, V Trng Ton,... quyt nh phn i khng chu vo lp.

Nhiu tng ni tr tui tip tc t thiu nh i c Thch Qung Hng tthiu trc ch Bn Thnh ngy 5 thng 10, i c Thch Thin M, v sth by t thiu trc nh th c B. V ngy 31 thng 10, cnh st kpthi ngn chn ba v t thiu trc Quc Hi.

Trong khi , phi on gii c d lun quc t cng gp nhng phn ng

bt li. B Ng nh Nhu v Dn biu H Nh Chi n La M ngy 25thng 9 b mt s ngi Vit n ng phn i; n Paris b ng oVit kiu v sinh vin Vit Nam biu tnh o, nm trng thi v c chua;n Hoa Thnh n khng c thn ph l i s Trn Vn Chng chogp v khng c Tng thng Kennedy tip kin. B hp bo phn ingi M v phn trn ch gia nh tr ca b khng h n p Pht giom khng nh rng nhiu ln, b tuyn b vi phng vin i VOA v

New York Times l phi quyt lit p tan phong tro Pht gio, khinbui hp bo tr thnh mt bui i cht cng thng.

Gim mc Ng nh Thc b Ta Thnh bt ri khi Vit Nam, c tin nkhi ti La M ng khng c php b kin Gio Hong v theo WilliamMiller th ng b Ta Thnh cm khng c tuyn b nhng li khiukhch v mu thun chng i Pht gio 13.

Ngy 17 thng 10, mt s k gi ngoi quc b cng an hnh hung v chpnh cc v cnh st n p sinh vin v cc v x st vi Tng Ni trn


34/58

ng ph Si Gn. Cng ngy ny, cu i s Trn Vn Chng ln tingti Hoa Thnh n cng kch kch lit chnh sch ca Tng thng Dim.

Ti va tng kt theo th t thi gian nhng s kin lch s t ngy xy rav Pht gio cho n cui thng 10 nm 1963 thy nhng bin chuyntrm trng ca thi cuc Vit Nam do chnh sch k th Pht gio ca ch Dim gy ra.

---o0o---

Chnh sch k th v n p Pht gio khng nhng a ch Dim voth c lp trc i khi dn tc m cn lm cho d lun th gii ht sc bt

bnh.

Ngoi mt s bo ln Hoa K ch trch anh em ng Dim v vn k thPht gio lm cho cng cuc chng Cng b sa st, hoc l so snh phongtro u tranh ca Pht gio ti Vit Nam cng nh phong tro sinh vinchng i Tng thng L Tha Vn ti Nam Hn, d lun ca nhiu qucgia khc k c nc ng minh ca Vit Nam Cng Ha cng ln n chnhsch k th tn gio ca ch Dim 14.

T La Croix, mt nht bo nhiu nh hng trong gii Cng gio Php,ng mt bi quan im di phn i ch trng c tn ca anh em ngDim v ku gi tn Cng gio hy cu nguyn cho nhng Pht t Vit

Nam.

T Malaysian Times ca M Lai, mt quc gia Hi gio ang l ng minhchng Cng ca Vit Nam Cng Ha, a li khuyn co chnh ph Dimnn ha du vi Pht gio mi c th chn ng c cuc xm lng caCng sn, trong lc th Cao Min t co chnh sch n p, khng bPht gio ca ch Si Gn v tuyn b on giao vi Vit Nam Cngha.

Pht gio Trung Hoa Dn Quc, vi t cch l mt b phn ln ca quc gia

ng minh c ng Dim knh n, ln ting ku gi Pht gio khp thgii hy gip Pht gio Vit Nam vi li l v cng thng thit: HiGio hu Tng tn th gii! Chng ti rt au lng trnh by cng qu vv tnh trng Pht gio Vit Nam gn y gp phi i nn K th tngio. ng thi chng ti cng trng mong qu v thit tha lu tinh thnng chu Cng T. y cng l chnh ngha ng nn tr gip.


35/58

T La Gazette de Lausanne ti Thy S, mt quc gia trung lp vn khngc truyn thng can thip vo ni tnh ca nc khc, cng khng th dngdng trc chnh sch k th tn gio ca Chnh ph Ng nh Dim.

Ngay t khi Ha thng Thch Qung c t thiu, t bo c nhng lil v cng cm ng: S hi sinh rt khch ng ca v tng s thiu sngngay ti Si Gn buc ngi ta phi knh trng. S hy sinh v Chnh phpca ng khin chng ta lin tng ti nhng ngi Gia T u tin v slin tng ny cng lm cho chng ta thy oi om.

Nhn v n p Pht gio ti Vit Nam, t bo c nh hng quc t lnnht ca Thy S l t Journal de Genve v nhiu t bo a phng ng li ton bn phc trnh ca ng Pierre v b Rene Gomet nghim khcln n ch Dim:

Ci thi bit i i n mc qu l n ngi ta thy c nhngmode mi nh quyn ch huy cc trung on dnh cho cc s quan noc Ta Gim mc ph duyt im tt, li c nhng m dn qun t vca v Tng gim mc Hu cng c cung cp nhng dng c ca Hoa

K m dm chc Ng Gic i khng dnh nhng th cho bn LSinh. Ngi ta c th tuyn truyn rng ch l cuc ni lon ca phe a

s khc kh kim chuyn v Chnh ph ch l mt thiu s b kt cht chvi nhau m b tch li vnh vo v cng rn. Nhng vic phi hy sinh vChnh Php ca Ha thng Thch Qung c li cho thy rng Pht gioVit Nam ang phi bo v np sng v t tng ca h.

Nht bo Le Monde ca gii tr thc cp tin Php cng nhn thy r rngbn cht tht s ca cuc u tranh ca Pht gio vn bt u l mt cucu tranh cho t do tn ngng trong khun kh ca min Nam Vit Nam:

V Tng thng Ng nh Dim ch mun bit i Cng gio v Gio hiny tham d vo chnh quyn nn ngay t u, v tranh chp tn gio nhum mu sc chnh tr. Bin c Hu xy ra do s n p tn bo canh cm quyn l mt c hi cho ni bt mn ca nhn dn bc pht. Stranh chp ny lt trn s c lp v tht nhn tm ca thiu s Cng

gio c u i, trong lc th nhng thit hi ca qun i vin chinhHoa K li gy mt lung d lun khng tt M. Bin c Pht gio l iubt li cho Vit Nam Cng Ha"15

Bin c Pht gio ti min Nam Vit Nam nm 1963 lm si ni d lunquc t m nhng bi bo va k trn y tiu biu cho d lun ca cc


36/58

quc gia t do, cn phe Cng Sn tt nhin l ht sc vui mng, khin choT chc Lin Hip Quc khng th im lng khoanh tay trc chnh sch kth tn gio ca ch Dim tri ngc vi Bn Tuyn Ngn Quc t NhnQuyn.

Sau nhiu phin hp, hi vin cc quc gia trong T chc Lin Hip Qucquyt nh gi mt phi on n Vit Nam iu tra. Ngy 24 thng 9nm 1963, tuy i s Bu Hi i din chnh quyn Ng nh Dim phni quyt nh nhng cui cng nh phi chp nhn cuc iu tra ca

phi on Lin Hip Quc. Chp nhn khng ch v p lc quc t m cn vng Ng nh Nhu nui sn th on nh la v mua chuc nhn vin

phi on Lin Hip Quc. Trong nhng mu m ca ng Ng nh Nhu thth on d bn nht l t chc cho nhn vin phi on chn gi vi giim ri chp hnh lm chantage. Ngha l nhn vin no khng chu

bnh vc lp trng ca nh Ng th ng Ng nh Nhu s a nhng tmhnh kia ra trc cng lun bi l nhn vin y, ng thi lm mt uy tnquc gia ca nhn vin . Nhng tm hnh ny b Thy qun Lc chintch thu c ti phng giy ca ng Ng nh Nhu trong Dinh Gia Longngy 2-11-1963. (Mm 1976, Trung t Cnh st tn Hong, ngi ph l choLinh mc Nguyn Vn Vi ti Sacramento, California, cng vi Thiu tng

Nguyn Vn Chc nhn n thm ti th nhn chnh ng Nhu ch trngdng th on chantage cc nhn vin phi on Lin Hip Quc nh vani trn, v bit rng a s nhn vin phi on thu lm c nhiu tiliu r rng chng minh Pht gio b ch Dim k th, n p, khng b.Trung t Hong l mt Cng gio Cn Lao, tng ch huy tri giam b mtP.42 S th). Cng v th on trn y m ng on Thm mi ghi votc phm ca ng rng:

Phi on Lin Hip Quc c Chnh ph Dim tip i chu o vchu chung c bit bng mi cch 16.

Ngy phi on iu tra ca Lin Hip Quc ra Hu, chnh quyn aphng tm mi th on ngn cn phi on khng tip xc c vi

ng bo Pht t tm hiu s tht. Trong dp ny, n sinh i Khanh catrng n trung hc ng Khnh v cng l mt on vin trong phong trou tranh sinh vin hc sinh (m anh V Vn Khit hin nay ang M lmt thnh vin), m thm ln lu ba ca trng ng Khnh nhyxung t hy sinh thn mng hu to ting vang cho phi on lu . iKhanh ch b gy xng chn v chn ng ni tng, nhng hnh ng cantrng ca ngi n sinh yu ui ny vch trn c b mt tn c ca


37/58

ch trc phi on Lin Hip Quc, mt b mt c k gi VBng tm tt trong mt on ngn m xc tch:

Trong sut mt thi gian ko di t thng 5 nm 1963 cho n thng 11cng nm , trn y mu la v nc mt, tn st Pht t khng khc g

pht xt c tn st ngi Do Thi trong th chin th nh, khng c mt tbo chnh thc no dm ho he mt li can ngn - ch ng ni cnh co hay kch Ng nh Dim v gia nh ng ta. (Trch Bn mi nm ni lo.tr. 240).

Cho n nhng ngy u thng 10 nm 1963 v cn ko di sau , Pht tVit Nam th hin lng trung trinh vi t nc v nguyn gii thotau kh ca chng sinh lm lit ng dy u tranh chng bo quyn. Vtr v t th u tranh ca Pht t pht xut t mt nhn nh lch s rt hin

thc rng:Ch Ng nh Dim trong sut chn nm cai tr min Nam i vo conng c ti, c tn, c ng, ch trng tiu dit cc thnh phnquc gia i lp to nn bao ni bt cng au kh cho i a s qun chngkhng theo Cng gio, m mt trong nhng nn nhn v l nn nhn khnhc nht l Pht gio. V Pht gio trong ci th sng cn ca mnh - linh n s sng cn v pht trin ca dn tc - thc hin cuc vn ngcch mng cho l tng t do tn ngng trong khun kh ca l tngcng bng x hi. N hon ton khng t vn lt ngi ny thay

vo ngi khc m n ch t vn thay i nhng ch trng v chnhsch cho cng bng v tt p. N hon ton ng trn lp trng v thcdn tc chng i ch Ng nh Dim cng nh ng vng trn lptrng v thc ny chng i Cng sn. i mt vi tt c th lc vchnh sch tn ph dn tc, trc sau n ch ni mt ting: khng chp nhn.

N chng Cng sn nhng khng phi l chng bin t nc Vit Namthnh mt lnh a ca nhng th lc ngoi bang. N chng ch Ngnh Dim nhng khng phi l chng cho Cng sn cp ly t nc.

N khng nm trong lng Cng sn, n cng khng nm trong lng t bn.

N ch nm trong lng dn tc17

.Cuc tn cng cha chin m 20 thng 8 ca chnh quyn lm t lit ccc cu lnh o v kh nng t chc ca Pht gio, nhng li nh th mPht gio t c ngn la tnh thc trong lng i khi qun chng.

Nhng chin dch khng b v n p d man nhm vo gii tng s lnh


38/58

o lm cho cc tng s Pht gio tr thnh biu tng tin phong hn lthnh vin lnh o ca phong tro u tranh.

Trong s nhng tng s lnh o cuc u tranh chng ch Dim, Thngta Thch Tr Quang l nhn vt b anh em nh Ng nh gi nguy him hnc. Nm 1963, Ng nh Nhu ni vi k gi Jerrold Schecter rng:

Nm 1961, Tr Quang thuyt phc em ti l Ng nh Cn Cn chi tincho Tr Quang xy dng mt c cu chng Cng trong gio hi Pht gio vCng sn xm nhp vo Gio hi. Cn bng lng gip Tr Quang v sgip tr thnh yu t lm cho em ti suy sp. Tr Quang l ngith on nht v c m mu lt Chnh ph t lu ri. C l trongtng lai cha bit khi no, tn tui Tr Quang s ng ngha vi m mu18.

Khng bit vic Thng ta Tr Quang yu cu ng Ng nh Cn gip tin bc c tht hay khng, hay l ng Ng nh Nhu by t ra xuyntc mt nh s ang l k i th ca ng ta. Nhng nu qu c s kin th chng qua Thng ta Tr Quang ch mun gii ta nhng nghi ngchnh tr ca chnh quyn. Cn bo rng Thng ta Tr Quang l ngi thon th chng qua ng Ng nh Nhu suy bng ta ra bng ngi v ngl li ph phn phi c p dng cho chnh cuc i ng Ng nh Nhuy dy nhng th on b o nh bao nhiu sch s v nhn chng ni.Cn bo rng Thng ta Tr Quang m mu lt Chnh ph t lu th

ch l mt li xuyn tc v nh ti trnh by ngay t nm 1956, ch Dim bt u chnh sch k th Pht gio m Pht gio ch c mt mmu l cn rng chu ng cho mi n nm 1963, v tnh cch k th trngtrn qu bng lnh cm treo c Pht gio nhn ngy Pht n, Pht giov Thng ta Tr Quang mi vng ln i quyn sng cho tn gio h.

Ngoi ra, nu Thng ta Tr Quang c m thm bt mn v c nh lt Chnh ph t lu nh ng Ng nh Nhu ni th th hi cc nh xut pht t nhng yu t no, t ng c no? Hi tc l tr li ri vy.V vy, vi nhng ch nh ch Ng nh Dim, mt loi ch ca

v chng Marcos (Phi Lut Tn), ch ca thiu s thc dn da trng NamPhi ngy nay th c ring g Thng ta Tr Quang c nh lt m quni, ng phi, gio phi, chnh khch, ht lp ny n lp khc cng cnhng m mu, nhng hnh ng lt ch ri.

m 20 thng 8, khi cha X Li b tn cng, Thng ta Tr Quang cng trong s Tng Ni b bt gii i, nhng nh ng kho ci trang ln ln vo


39/58

m Tng Ni Pht t nn mc d cng an mt v dy cng tm kim, phncch, chn la m ng vn khng b bt gii v tri giam V Tnh nhtrng hp Thng ta Tm Chu, Thin Minh... hay c s Mai Th Truyn.Tnh cnh ca Pht gio Vit Nam lc by gi l tnh cnh chim lng cchu, ring i vi Thng ta Tr Quang, qu hng mnh mng m ngkhng c t dung thn. Hai ngy sau, ng trn c vo Ta i s M,ch trng ca ng l n np vo nh ngi Cha khi ng b ngi Con nhui dng ci uy ca ngi Cha m km ch a con hung hng. Cngtrn vi ng c i c Thch Nht Thin, mt nh s tr bit ni tingAnh thnh tho. Theo i s Cabot Lodge th trong thi gian Thng taTr Quang trong Ta i s ng rt t ni, nhiu khi lm cho i s bcmnh. Mt nhn vin Ta i s gii thch rng nhng nh s Vit Namthng c thi ni khng ht li. H nhn h l ngi Vit Nam trc ri mi l nh s. H c nhng c tnh v c nhng khuyt im, nhng

khuyt im do dn tc tnh gy nn, khng phi do o Pht, v th cho nnh t cho h trc khi l nh s h l ngi Vit, th ngi Vit yu thnggia nh v yu thng phn t qu hng mnh trc ht.

Thng ta Tr Quang sinh ti lng Dim in, ph Qung Ninh, tnhQung Bnh. Thng ta tn tht l Phm Vn Bng, sinh nm 1922 thucmt gia nh trung nng. Lng ca Thng ta gn Ly Thy ca oDuy T, cch tnh l ng Hi 3 cy s. Dn lng Dim in va lm ci,va lm mui, va lm ngh nng nn a s c cuc sng tng i y .Thng ta Tr Quang c 3 ngi anh em: mt ngi i tu l Thch DiuMinh, mt ngi l Phm Chnh cht nm 1947, mt ngi na l Phmi theo Vit Minh khng chin lm y t, sau tr v vng quc gia ri gianhp Vit Binh on di ch Bo i, sau ny tr thnh H s quantrong qun i Vit Nam Cng Ha. Nhiu ngi Qung Bnh quen bit gianh Thng ta thng gi gia nh ng l gia nh Quang Minh Chnhi, do s ghp tn ca bn ngi con trai ny. Thn ph Thng ta chtnm 1945.

Sau khi bng tiu hc nm 13 tui, Thng ta Tr Quang xin quy y v tu

hc ti mt ngi cha ng Hi ri c c vo hc ti cha Bo QucHu. L mt tng sinh ht sc thng minh nhng cng ht sc cng u,nhiu ln tng b ui khi trng, nhng nh thy l Thng ta Tr khoan dung bo bc nn mi c tip tc tu hc. Xut thn t Caong Hc Vin Hu nm 1944, ng chnh thc tr thnh tng s.


40/58

Khong thng 6 nm 1946, lc mi 24 tui, ng theo Thng ta Tr raBc v c c lm gio s dy ti Pht hc vin H Ni... Cng nh baonhiu thanh nin yu nc ln ng chng gic, ng gia nhp Hi PhtGio cu quc ca Vit Minh do Thng ta Thch Mt Th, mt dn biuQuc hi cm u, v i vi ng vic chng ngoi xm ginh c lp choT quc l l tng cao c m lc by gi ng H Ch Minh ang h hoton dn chng thc dn Php, k th ca dn tc ang ti xm lng Vit

Nam thit lp li nn h.

Chin s ti Bc Vit bng n vo thng Chp nm 1946, Thng ta TrQuang t gi H Ni tr v min Trung v n Hu vo khong thng 7 nm1947, vo lc qun i Php nh chim xong Hu v 4 tnh min Trung.V Hu, ng li gia nhp Hi Pht Gio Cu Quc tip tc hot ng choVit Minh nn b Php nghi l cn b Cng sn, v vy ng b bt nhng ch

b gi 10 ngy. c tr t do, ng lm ging s cho Pht Hc Vin Hu,c php i Lt thuyt php v lm ch nhim bo Vin m. Tuyvn b Php kim sot nhng n 1952, ng c php i Nht Bn d ihi Pht gio Th gii 28 ngy. Nm 1953, bit ng l ngi tuy c tinhthn chng Php v thn khng chin nhng khng phi l ng vin Cngsn, s Lim Phng Trung Vit bi b lnh kim sot nn t Thng taTr Quang c t do i li khp ni.

Thng ta Tr Quang l mt tng s khc kh, c nhiu sch, thch chi ctng, v thch nhc c in Ty Phng. Qua nhng cuc m thoi vi

ng hay qua nhng bi tham lun ca ng v vn ha, tn gio, lch s, tritl ng trn nhng tp ch Pht gio nh Hi Triu m, Vin m v.v... giitr thc min Trung knh phc ng l ngi va uyn thm li va uyn bc.

Nu ti nh khng lm th ng Nghim Xun Hng vit u nhng lithn phc Thng ta Tr Quang dch c tc phm Lng HongSm, mt cun kinh rt phc tp, kh dch c v ni dung ln vn t, vnc vit theo i tng kinh ni v cuc gii thot tm linh cho b Hy ThHong Hu v ca vua Lng V (Ty lch 502-549) do lp cao tngTrung Quc lc by gi lm l sm hi cho Hy Th c siu thng.

Nm 1954, khi t nc chia i, gia nh Thng ta Tr Quang cng bphn cch i min. Thng ta v ngi em lm H s quan th minNam trong lc thn mu v ngi em i tu th li min Bc. Thuc thnhphn tiu t sn c my mu t in, thn mu Thng ta b Cng sn ut, giam cm trong lc ngi em tng s Thch Diu Minh trong mt trnT Quc ca Vit Minh. Thng 11 nm 1954 Thng ta Tr Quang b


41/58

chnh quyn Ng nh Dim bt giam my ngy v ti c chn trong Phongtro Ha Bnh.

Theo k gi Jerrold Schecter th ngay t khi ng Dim va ln cm quyn,Thng ta Tr Quang by t mi lo u v tng lai ca Pht gio Vit

Nam: Cuc sng di ch ng Dim s cn nguy him v kh khn hndi thi Php thuc, v chng ta s phi chu ng mt thi k en tina19. D tin on ng tng lai en ti ca Pht gio nhng sut 9nm tri di ch Dim, Thng ta cng nh Gio hi Pht gio minTrung vn khng dnh d vo mt m mu hay sinh hot chnh tr no. Ngayc nhng nm u ca ch Dim, lc m tt c nhng tn gio (tr Cnggio), ng phi ti min Nam u chng li ng Dim lm cho a v ngDim lung lay, Pht gio vn ng ngoi mi tranh chp, ch lo hn gnnhng vt thng ni b do cuc chin Php - Vit 10 nm gy ra m thi.

Nm 1957, nhn c li mi tham d hi ch Thc Lung v i l Pht gioca Hong Gia Lo, Chnh ph Ng nh Dim c mt phi on thn hui Luang Prabang. Phi on do B trng Thng tin Trn Chnh Thnhcm u vi cc ng dn biu Nguyn Phng Thip, i din B vn hagio dc ng Thi Vn Kim, i din B Ngoi giao ng Hong i Sm,cn v pha Pht gio c cc Thng ta Tr Th, n Hu, v Tr Quang.Sut 9 nm sng di ch Dim ti Hu, Thng ta Tr Quang thnhthong c n thm ng Ng nh Cn vi t cch ng hng gin tiptrnh by thi n ha nhn nhc ca Pht gio trc nhng p bc cachnh quyn nh k trong chng trc. ng Ng nh Cn thnh thongcng n cha ving thm Thng ta. Nhng hnh thc x giao ny phnno gip Thng ta trnh c nhng vu khng v xuyn tc ca nhmCng gio Cn Lao.

-o0o-

Tuy nhin Cy mun lng m gi chng ngng. Mc d Pht gio vThng ta Tr Quang ht sc chu ng nhng n nm 1963, chnhsch k th v p bc ca ch Dim ln n cao im, tham vng tr

thnh Hng Y ca Gim mc Ng nh Thc ln n cc , ch trngCng gio ha nhn dn min Nam ca anh em ng Dim v nhm Cnggio Cn Lao ln n mc quyt lit, ng Dim ra lnh cm treo c Phtgio m u cho mt bin c lm rung chuyn min Nam. B dn vo chntng, Pht gio v Thng ta Tr Quang buc phi u tranh ginhquyn sng cho Gio hi. Chnh ngha u tranh ca Pht gio c dn cnc ng h m ngay c nhiu ngi Thin Cha gio, c Khm mng Ta


42/58

Thnh La M ti Si Gn, c c Gio Hong cng c cm tnh, lng trinhn loi rng ng, th m ng Dim li gn cho phong tro u tranh caPht gio l phong tro Cng sn li cn tuyn b Cng sn sp trn ngpTh khi ng ra lnh tn cng cha chin m 20 thng 8. ng Nhu thgn cho Thng ta Tr Quang m mu lt chnh quyn. Sau 1975, tihi ngoi sch bo ca gii Cng gio Cn Lao by t ra th chuyn xuyn tc Thng ta l cn b Cng sn. H mn ci d vng ca Thngta hot ng cho Vit Minh thi chin tranh Php - Vit (1945-1954) dn chng ng l mt ng vin Cng sn nm vng.

Nm 1945, Vit Minh cp chnh quyn, nm 1946 qun xm lc Php trli nh chim Vit Nam, ng H Ch Minh ku gi ton dn khng chinchng xm lng, li ku gi trn d vi chiu bi ca mt cuc cch mngdn tc che du cho cuc cch mng v sn sau ny, th vo thi im

trun chuyn nghing nga ca t nc, vn nh ng c nhng tmlng yu nc thng ni ca hng hng lp lp nhn dn, nht l thnhphn thanh nin, ch lc th h ca dn tc. Nng dn, th thuyn, tu s,cng chc, sinh vin, tiu thng, qun nhn, tr thc,... gi tr ln b u ng ln p li sng ni, chng xm lng bo v c lp, th mt thanhnin 24 tui nh Thch Tr Quang, c nui dng trong tnh yu ca dntc v o php, trong nim kiu hnh ca mn Vn Hnh, L ThngKit, Trn Quc Ton, Trn Nhn Tn, c hun c theo tinh thn Hingh Din Hng, cng dn thn theo khng chin l iu tt nhin. Cng nhnhng thanh nin Phm Duy, thanh nin Nguyn Mnh Cn, thanh ninDon Quc S, v hng triu thanh nin khc ln ng theo khngchin. Vua Bo i cn t b ngai vng b ngc nhng quyn cho VitMinh, gim mc L Hu T cn lm c vn tn gio cho H Ch Minh, gioch Hunh Ph S cn vo bng theo Vit Minh khng chin, vn ho

Nguyn Tng Tam cn lm B trng Ngoi giao cho Vit Minh, lnh tVit Nam Quc Dn ng V Hng Khanh cn k vo Hip c S bngy 6 thng 3 nm 1946 cng Vit Minh nh Php... th ti sao Thngta Tr Quang li khng theo Vit Minh? Ti min Trung, nh cch mngHunh Thc Khng lm B trng Ni v cho Vit Minh, cc nhn s, tr

thc ting tm nh o Duy Anh, Phan Khi, Bi Bng on, L nhThm, v.v... u theo Vit Minh th ti sao ngi thanh nin Tr Quang likhng theo phong tro Vit Minh khng chin? iu quan trng ng nil nm 1954, khi ranh gii Quc Cng c phn nh r rng thThng ta Tr Quang cng chm dt mi hot ng cho Vit Minh, v iuquan trng nhm Cng gio Cn Lao li khng ni n.


43/58

Anh em ng Dim v nhm Cng gio Cn Lao khng ni n nhng k gingoi quc ni n, bit r lp trng ca Pht gio Vit Nam caThng ta Tr Quang l lp trng chng Cng:

... Chnh ph Dim lp i lp li rng Phong tro u tranh ca Pht gionm 1963 l phong tro ca Cng sn. Nhng theo nghin cu ca nhnvin cao cp ca chnh quyn Hoa K th Tr Quang c lin h vi VitMinh, chng Php, v khi chng li cc Chnh ph min Nam Vit Nam chng lun c Cng sn. Ch trng ca Pht gio l mun to dngmt nc Vit Nam trung lp, h chng li s chia ct t nc nm1954 v ti min Bc, h gp nhiu kh khn, h khng c cm tnh viCng sn20.

Ngi Vit min Nam di hai ch Nht v Nh Cng Ha h ai

ni ti trung lp v ha bnh th b chp m Cng sn. Nhng nh lnho min Nam khng thc c rng chnh Cng sn Vit Nam mi l klo s mt min Nam trung lp v ha bnh, nht l mt min Nam gianhp vo khi phi lin kt.

Hung chi, c ring g Pht gio ch trng trung lp v ha bnh mngay c Gio ch Cao i Phm Cng Tc, sau khi t nc chia i cngch trng min Nam trung lp v ha bnh. Ti tin rng nhiu bc caonin ca Cao i cng nh nhiu chnh khch ca min Nam thi by gi,cn sng st ti hi ngoi cho n ngy nay, cng cn nh rng Gio ch

Phm Cng Tc i hi Th tng Ng nh Dim nn thc hin chtrng trung lp v ha bnh chng li m mu thn tnh min Namca Cng sn Bc Vit.

Ngay c ng Dim sau khi bt ng kin vi Cu hong Bo i ti HngKng nm 1948 cng ch trng phi bt tay vi khng chin. Nm1950, trn ng i M, khi gh qua Hng Kng ng tuyn b: Chnh

ph tng lai phi l Chnh ph gm nhng ngi ang cm sng khngchin, nh ti ni trong mt chng trc, vy ng Dim cng thnCng hay sao?

Nhc li ch trng trung lp v ha bnh, ti khng khi nh n Hingh Bandung:

Ngy 1 thng 2 nm 1955, Th tng Nam Dng nhn danh khiColombo, i din Min in, Tch Lan (Pht gio), n (n gio),Hi Quc (Hi Quc v Nam Dng u theo Hi gio) mi mt s quc


44/58

gia trong c c min Nam Vit Nam (m khng c Cng sn H Ni)tham d, m mn cho vic thnh lp Khi Cc Quc gia Phi Lin Kt,trung lp trong cuc tranh chp gia Cng sn v T bn. y l mt n lcnhm to on kt cho cc quc gia tam (chm tin) thnh mt scmnh quc t ph v ci trt t ca gng km lng cc Cng sn, T

bn do Nga X v Hoa K p t. S thnh hnh ca n l kt qu nhngvn ng kh khn kin nhn ca nhng chin s dy cng tranh u choha bnh nh Nehru, Th tng n , nh Tito, Quc trng Nam T.

Ngay c Trung Cng, mt nc Cng sn khng l, nhn c ci li thchnh tr ca Khi Phi Lin Kt cng phi tm cch vo ng chung vi cctiu quc. Nc Min in nh b v c lp gia vng rng ni cao nguyn nh trong Khi Phi Lin Kt v nh th trung lp m bn trong dittr c Cng sn Min, bn ngoi li c Trung Cng (ngay c di thiMao Trch ng) phi tn trng nn c lp, trung lp trn vn. ng U-

Thant, mt chnh tr gia Min in, gi chc Tng th k T chc LinHip Quc n hai nhim k.

Ch trng Vit Nam trung lp phi lin kt l mt sng to chnh tr tch ccv l mt ng gp qu gi ca Pht gio Vit Nam cho dn tc trong civin nh , tic thay c hai ng H v Ng u gio iu v thin cn nnkhng nhn thy c, do lm cho t nc tang thng v dn tciu linh mi cho n ngy nay.

Nm 1955, Gio s Nguyn Vn Thoi, B trng Kinh t, v tng Trnh

Minh Th c c i tham d Hi Ngh Bandung, nhng khng lm gc g v ngay t gc v t u, ng Ng nh Dim t nguyn tmin Nam nm trong qu o ca Hoa K ri. Khng ng trong khi trunglp phi lin kt (trung lp m vn c th chng Nga X v nhn vin tr HoaK nh Nam T ca Tito, hay vn c M ng h v ho hon vi TrungCng nh Min in) cho nn sut hai mi nm chng Cng, min NamVit Nam khng c khi ng o phi lin kt hu thun, m li cn

b cc nc Bc u ty chay.

au n nhn li lch s, nu min Nam Vit Nam sau Hip nh Genve1954 bit chn con ng trung lp nh kht vng ca Pht gio, th bitu thng t 1975 khng xy ra ri khi mt nc vo tay Cng sn,lu vong ni x ngi, nhiu chnh khch, lnh t, tng t, tr thc, c giln tr mong cu Vit Nam sau khi c gii thot khi ch Cng sn sl mt quc gia trung lp.


45/58

Tr li vi cuc u tranh Pht gio nm 1963, mt cuc u tranh c tnhcch nhn dn m Vit Cng ang tm cch tranh ginh nh hng, cp lnho Pht gio phi lm sng t lp trng ca mnh, mt mt trnhtnh trng li dng ca Vit Cng, mt khc trnh s xuyn tc ca chnhquyn.

Trc ht l lp trng ca Thng ta Thch H Gic, mt chc sc caocp ca Gio hi. K gi Jerrold Schecter trong tc phm New Face ofBuddha k li rng:

Thng Ta H Gic nguyn l con trai ca mt thng gia giu c ti minNam, ng ta ln Phnom Penh sng vi thn ph. Mi su tui ng vo

cha tu hc, n nm 1958, ng tr thnh mt tng s. Tr v Vit Nam vchu du khp vng Pht gio nguyn thy (Therevada) gn bin gii Vit-Min h ho li ko Pht t ng h Chnh ph Ng nh Dim. Nhngn nm 1963, khi bin c Pht gio xy ra, ng ta theo phong tro tranh u chng li ch Ng nh Dim. ng ta ht sc bt mn v nhng lixuyn tc Pht gio l Cng sn hay cho rng Pht gio gip Cngsn. ng ta ni: Ty phng v Hoa K khng hiu g v Pht gio c vth mi ny ra tm l ch bi ti Vit Nam. Ngi Hoa K ngh rng

Pht gio thn Cng sn, gip cho Cng sn. Tri li Pht gio rakhng bit bao xng mu m vn b Chnh ph phn bi. Nn nh rng

80% binh s trong qun i u theo o Pht v nu ngi M mun cmt ti min Nam, h phi chp nhn Pht gio l ch lc cn bn ti xny. H phi thnh thc gip cho Pht gio . Thng Ta H Gic cnni rng: Pht t vi nhn dn Vit Nam l mt. Nguyn vng ca nhndn cng l nguyn vng ca ngi Pht t.

(Ghi ch ca k gi Jerrold Schecter: Trong s 16 triu dn Vit Nam c 12triu Pht t tht s hay ch th Pht. Khong chng 2 triu trong s 12 triu thuc v phi Therevada, s cn li th Pht gio Bc tng v nhngngi theo Tam gio ng Nguyn). Nu trng hp Thng ta HGic ra l ch mun nu trng hp mt tng s cao cp ht lng ng hch Dim m cui cng nh phi u tranh chng li chnh sch k thtn gio ca ch . Tht ra, nh hng triu Pht t Vit Nam u bitrng ton th tng s Pht gio c ai theo Cng sn u (tr vi v s khngtn tui b Cng sn li dng).


46/58

Ngoi k gi Jerrold Schecter (k gi chuyn nghin cu v o Pht) k giStanley Karnow cng chng minh Pht gio Vit Nam khng c mt lin hno vi Cng sn c. Karnow vit rng:

Trong bin c Pht gio, ch Dim cho rng ton th ni v u do bntay ca Cng sn, d mt bc s ting tm khi khm nghim thn th cc nnnhn ca v lu n n ti i Pht thanh Hu, cng nhn li t co caPht gio l ng, nhng Chnh ph Dim gt b t trnh . Pht giocng yu cu Chnh ph trng tr k gy ra v mu, nhng Chnh phDim cng khng m xa g n li yu cu .

By gi th Pht gio phi tranh u, vi thi gian ngn ngi m h thulm c kt qu tuyt diu. Pht gio khng c lin h g vi Cng snht nhng h dng k thut nh k thut ca Cng sn. H t chc

nhng t tam ch, thit lp cc b ch huy ti cc cha, ri truyn n, treobiu ng, v nhiu hnh thc tuyn truyn khc. H vn ng gia nh binhs v cng chc li ko nhng thnh phn ny ng vo hng ng utranh ca Pht gio, v.v...21.

Rt nhiu k gi quc t khc cng cng mt nhn nh nh Karnow.

Trong lc th chnh quyn Kennedy da vo bn phc trnh ca tnh boM, bit Pht gio khng phi l Cng sn nn c gng khuyn co Tngthng Dim nn tha hip vi Pht gio cng cuc chng Cng khi b

ngng tr, nu khng th min Nam s v cng bt n. T trnh ca tnh boM ngy 10 thng 7 nm 1963 nghin cu v phn tch r rng qua 3nhn nh chin lc sau y 22:

A. Bin c Pht gio ti Vit Nam lm ni bt v gia tng ni bt mn ludi v su rng ca dn chng i vi ng Dim v cung cch cai tr ca ngta. Nu ng Dim khng chu thnh thc v mau chng gii quyt v Phtgio th tnh hnh tr nn v cng bt n, mt cuc m st hoc mt cuco chnh s c th xy ra d dng hn bao gi ht.

B. V bin c Pht gio m Chnh ph Dim lm cho s hin din v stham chin ca M ti min Nam Vit Nam mt chnh ngha. Tnh trng ny

buc Hoa K phi gim bt mc hin din ti min Nam trong tng lai.

C. R rng cho n by gi, Pht gio cha b Cng sn li dng v khaithc, v bin c Pht gio cha c mt hu qu no c li cho hot ng

phin lon ca Mt trn Gii phng min Nam. Chng ti khng tin rng


47/58

ng Dim s b lt bi Cng sn. V chng ti cng khng tin rng Cngsn cn li dng bin c Pht gio nu ng Dim b lt bi nhng phn ti lp khng Cng sn... Mt ch khng Cng sn ni tip ch Dimlc u s thiu hiu nng chng Cng, nhng nu c Hoa K tip tcng h v xy dng mt s lnh o c kh nng th c th c mt chnh

ph tt 23.

Nu ln mt s nhn nh v phc trnh l thy Pht gio Vit Namkhng phi l mt t chc thn Cng. Chnh ngha u tranh chng boquyn ca Pht gio c dn c nc (tr Cn Lao Cng gio v Cng sn)ym tr, c c th gii t do biu ng tnh, th m anh em ng Dim cmt mc gn cho Pht gio l Cng sn. Thm ch sau nm 1975, ra ncngoi, bo ch Cn Lao Cng gio cn xuyn tc ph bng hnh ng tthiu ca Ha thng Thch Qung c. H bo rng Ha Thng b

tim thuc cho cht cng ri b y ra lm mi cho ngn la. May m hnhng t thiu ho hng ca Ngi c hng chc k gi ngoi quc (vn c Pht gio b mt thng bo cho bit trc) n quay phim, chphnh, vit tng trnh t r cnh t thiu c th gii nhn bit s tht.Cuc t thiu v i ny lm rng ng con tim

bien co phat giao 1963 - hoang linh do mau

Documents