biebrzański park narodowy - otop...e-mail: [email protected] piotr marczakiewicz...
TRANSCRIPT
Biebrzański Park Narodowy Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne
R A P O R T Z BADAŃ WODNICZKI Acrocephalus paludicola
W BIEBRZAŃSKIM PARKU NARODOWYM
W 2008 ROKU
Projekt LIFE05 NAT/PL/000101
„Ochrona wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce i w
Niemczech”
Autorzy opracowania:
Lublin-Osowiec, 2008
Grzegorz Grzywaczewski Katedra Zoologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie ul. Akademicka 13 20-950 Lublin tel. (0-81) 4456770 e-mail: [email protected]
Piotr Marczakiewicz Biebrzański Park Narodowy Osowiec – Twierdza 8 19-110 Goniądz tel. (0-85) 7380802 e-mail: [email protected]
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
2
I. WSTĘP
Liczenia wodniczki Acrocephalus paludicola w dolinie Biebrzy rozpoczęto w 1995
roku, natomiast szczególową ocenę liczebności wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim
Parku Narodowym wykonano w latach: 2003, 2005, 2007 i 2008. Liczenia wodniczki od 2005
roku wykonanywane są w ramach projektu LIFE05 NAT/PL/000101 “Ochrona wodniczki
Acrocephalus paludicola w Polsce i w Niemczech”, którego beneficjentem jest Ogólnopol-
skie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP) a partnerem Biebrzański Park Narodowy (BPN).
Wodniczka to gatunek ptaka zagrożony w skali globalnej, dlatego też istnieje koniecz-
ność stałego monitorowania zmian liczebności, określania zagrożeń oraz podejmowanie dzia-
łań czynnej ochrony siedlisk jej występowania. Celem badań wodniczki w 2008 roku w BPN
było:
1. Określenie liczebności i rozmieszczenia wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim
Parku Narodowym.
2. Wykazanie różnic w liczebności wodniczki podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich
lęgów (15VI-15VII) na wybranych powierzchniach na Bagnie Ławki w BPN.
3. Ocena zmian liczebności wodniczki w l. 2005-2008 na wybranych powierzchniach
BPN.
4. Określenie wpływu zabiegów czynnej ochrony na Bagnie Ławki na liczebność i roz-
mieszczenie wodniczki.
II. TEREN BADAŃ
Podstawową część badań wykonano na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Naro-
dowym (ryc. 1). Monitoring liczebności wykonano także na wybranych powierzchniach Ba-
senie Środkowym (Centralnym) - na północ od m. Kopytkowo oraz Basenie Północnym
(Górnym) - na południowy-zachód od m. Nowy Lipsk (ryc. 8, 9).
III. METODY BADAŃ
Badania wykonano w okresie 14-29.05.2008 r. i 15-25.06.2008 r., w godzinach 19-
21.30. W liczeniach udział wzięło 64 osoby (zał. 1). Obszar BPN został podzielony na po-
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
3
wierzchnie (ryc. 1, 2, 3) na których zespół liczący składający się z 5-8 osób wykonywał licze-
nia przemieszczając się tyralierą. W ciągu wieczornej kontroli na różnych powierzchniach
pracowało równolegle 2-5 zespołów. Śpiewające samce wodniczki zaznaczano na mapach
terenowych lub wyznaczano współrzędne geograficzne w GPS. Liczenia wykonywano tylko
na otwartych powierzchniach nieporośniętych krzewami i drzewami, na których możliwe by-
ło spotkanie tego ptaka. W trakcie prowadzonych liczeń wodniczki wykonano mapę cyfrową
w formacie ArcViev, która złączona jest na płycie CD do niniejszego sprawozdania oraz usta-
lono przybliżone współrzędne geogreficzne śpiewających samców wodniczki (załacznik 2, 3).
Ryc. 1. Rozmieszczenie powierzchni liczeń wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim
Parku Narodowym 2008 roku (█ – powierzchnie liczeń, ▬ - lasy, ▬ - rzeki i rowy)
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
4
Ryc. 2. Rozmieszczenie powierzchni liczeń wodniczki w Basenie Środkowym (Centralnym) w
Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku (█ – powierzchnie liczeń, ▬ - lasy, ▬
- rzeki i rowy)
Ryc. 3. Powierzchnia liczeń wodniczki w Basenie Północnym (Górnym) w Biebrzańskim Parku
Narodowym w 2008 roku (█ – powierzchnie liczeń, ▬ - lasy, ▬ - rzeki i rowy)
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
5
IV. WYNIKI
1. Określenie liczebności i rozmieszczenia wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzań-
skim Parku Narodowym w 2008 r.
W trakcie badań stwierdzono występowanie 1610 śpiewających samców wodniczki
na Bagnie Ławki. Rozmieszczenie śpiewających samców na badanej powierzchni było niere-
gularne. Najliczniej samce występowały na – jeszcze – otwartej części Bagna Ławki znajdu-
jącej się pomiędzy „Carską Drogą” a Biebrzą, gdzie stwierdzono prawie 70% stwierdzonych
samców wodniczki na tym terenie (ryc. 4)
Ryc. 4. Rozmieszczenie wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym
2008 roku ( – śpiewające samce wodniczki, ▬ - lasy i zakrzewienia, ▬ - rzeki i
rowy)
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
6
2. Wykazanie różnic w liczebności podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów
(15VI-15VII) wodniczki na wybranych powierzchniach na Bagnie Ławki w BPN
W roku 2008, wykonano 5 liczeń monitoringowych na powierzchniach „Batalionowa”
(4 liczenia) i „Przy Batalionowej” (1 liczenie), gdzie stwierdzono następujące liczebności
śpiewających samców wodniczki (tab. 1):
- powierzchnia próbna „Batalionowa”: 34 ♂♂ (15.05.2008 r.), 50 ♂♂
(20.05.2008 r.), 47 ♂♂ (21.05.2008 r.), 42 ♂♂ (19.06.2008 r.),
- powierzchnia próbna „Przy Batalionowej” 50 ♂♂ (16.05.2008 r.).
Tab. 1. Wyniki powtórnych liczeń śpiewających samców wodniczki Acrocephalus paludicola
na wybranych powierzchniach w roku 2005, 2007 i 2008 w Basenie Południowym BPN
Nazwa powierzchni data liczenia liczebność ♂♂
„Batalionowa” 15.05.2008 34
18.05.2007 33-32
20.05.2008 50
21.05.2008 47
23.05.2005 41
28.05.2003 38
29.05.2005 34-36
10.06.2007 25
25.06.2005 62-63
16.06.2007 48
19.06.2008 42
01.07.2005 47
01.07.2005 45
„Przy Batalionowej” 14.05.2007 48-49
16.05.2008 50
16.06.2007 33
23.05.2005 86
30.05.2003 46
25.06.2005 72-73
2.07.2005 82
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
7
Na podstawie prowadzonych obserwacji od 2003 roku, można zauważyć różnice w li-
czebności śpiewających samców podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów (15VI-
15VII) wodniczki. Istnieją statystycznie istotne różnice w ilości śpiewających samców wod-
niczki (tab. 1, ryc. 5) podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów (15VI-15VII) na po-
wierzchni „Batalionowa” (Test U Mann-Withneya, z = 4.33, N1=7, N2=6, p<0,001). Stwier-
dzone fakty sugerują ze optymalnie liczenia wodniczki na tym terenie należy przeprowadzać
w terminach 18-30 V i 16-30VI (ryc. 5), a wyniki liczeń podczas drugich lęgów będą wyższe.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
18.05
.2007
20.05
.2008
21.05
.2008
23.05
.2005
28.05
.2003
29.05
.2005
10.06
.2007
16.06
.2007
19.06
.2008
25.06
.2005
01.07
.2005
01.07
.2005
liczb
a śp
iew
ając
ych
sam
ców
Ryc. 5. Porównanie wyników wieloletnich liczeń wodniczki Acrocephalus paludicola na po-
wierzchni próbnej „Batalionowa” w na Bagnie Ławki w Basenie Południowym w Bie-
brzańskim Parku Narodowym w l. 2003-2008 (▌- 2003 r.,▌- 2005 r., ▌- 2007 r., ▌-
2008 r.,)
3. Monitoring liczebności wodniczki w l. 2005-2008 na wybranych powierzchniach
BPN
W trakcie badań na powierzchni (ryc. 1) objętej liczeniami na Bagnie Ławki w BPN,
stwierdzono występowanie 1610 śpiewających samców wodniczki (♂♂) w 2008 roku, 1332
♂♂ w 2007 r., 2017 ♂♂w 2005 r. (tab. 2, ryc. 4, 5, 6, 7).
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
8
Ryc. 4. Rozmieszczenie wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Biebrzań-
skim Parku Narodowym 2008 roku ( – śpiewające samce wodniczki, ▬ - lasy, ▬ -
rzeki i rowy)
Ryc. 5. Rozmieszczenie wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Biebrzań-
skim Parku Narodowym 2007 roku ( – śpiewające samce wodniczki, ▬ - lasy, ▬ -
rzeki i rowy)
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
9
Ryc. 6. Rozmieszczenie wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Biebrzań-
skim Parku Narodowym 2005 roku ( – śpiewające samce wodniczki, ▬ - lasy, ▬ - rzeki i rowy)
W porównaniu z liczebnością w 2003 roku, w roku 2008 nastąpił nastąpił nieznaczny
wzrost liczebności populacji śpiewających samców o 8%. W porównaniu z rokiem 2007, w
2008 roku, zanotowano zwiększenie się liczby samców o 23%.
Tab. 2. Porównanie liczebności wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Bie-
brzańskim Parku Narodowym w l. 2005-2007
Rok obszar liczeń liczebność [♂♂] różnice w liczebności 2003 Basen Południowy – Bagno Ławki 1520 2005 Basen Południowy – Bagno Ławki 2017 l. 2003 i 2005
↑ wzrost 33% 2007 Basen Południowy – Bagno Ławki 1332 l. 2005 i 2007
↓ spadek 34% 2008 Basen Południowy – Bagno Ławki 1642 l. 2007 i 2008
↑ wzrost 23% l. 2003 i 2008 ↑ wzrost 8%
W ciągu 10-12 lat, od kiedy prowadzone są liczenia wodniczki, liczebnośc zmienia się
w granicach 20-30%. Pomimo tego liczebnośc wydaje się utrzymywać na - w miarę – stałym
poziomie 2100-2300 (maksymalnie 2700) ♂♂. Stałość liczebności populacji, wskazują porówny-
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
10
walne wynki jakie uzyskano z lata: 1995, 1997 – 2062 ♂♂ i 2007 - 2136 ♂♂. Różnce w liczebności
na przestrzeni 10-12 lat wyniosła tylko 6% (tab. 3, ryc. 7).
Tab. 3. Porównanie liczebności wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku
Narodowym w l. 1995-2007
Rok obszar liczeń liczebność [♂♂] różnice w liczebności 1995 i 1997 cały obszar BPN 2062
2003 cały obszar BPN 2710 l. 1995, 1997 i 2003 ↑ wzrost 31%
2007 cały obszar BPN 2136 l. 2003 i 2007 ↓ spadek 21% l. 1995, 1997 i 2007 ↑ wzrost 6%
2062
2710
2136
1520
2017
1332
1642
1000
1500
2000
2500
1995 i 1997 r. 2003 r. 2005 r. 2007 r. 2008 r.
liczb
a śpi
ewjąc
ych s
amcó
w [n
]
BPN Bagno Ławki
Ryc. 7. Zmiany liczebności wodniczki w Biebrzańskim Parku Narodowym (▬▬) i na Bagnie
Ławki (▬▬) w l. 1995-2007
Poza tym, wykonano liczenia na powierzchniach próbnych w Basenie Środkowym i
Górnym BPN. Liczebność wodniczek w Basenie Środkowym (powierzchnia na północ od m.
Kopytkowo) w 2008 roku wyniosła 53 ♂♂, a 2007 roku 66 ♂♂ (ryc. 8).
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
11
Ryc. 8. Monitoring liczebności i zmian rozmieszczenia wodniczki Acrocephalus paludicola
na powierzchni próbnej w Basenie Środkowym (na północ od m. Kopytkowo) BPN w latach 2007-2008 ( - 2008 r., ■ – 2007 r., ▬ - lasy, ▬ - rzeki i rowy, ▬ - gra-nica BPN)
Liczebność wodniczek w Basenie Górnym (powierzchnia na południowy-zachód od
m. Nowy Lipsk) w 2008 roku wyniosła 14 ♂♂, a 2007 roku 24 ♂♂ (ryc. 9).
Ryc. 9. Monitoring liczebności i zmian rozmieszczenia wodniczki Acrocephalus paludicola
na powierzchni próbnej w Basenie Górnym (na południowy-zachód od m. Nowy
Lipsk) BPN w latach 2007-2008 ( - 2008 r., ■ – 2007 r., ▬ - lasy, ▬ - rzeki i ro-
wy, ▬ - granica BPN)
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
12
4. Określenie wpływu zabiegów czynnej ochrony na Bagnie Ławki na liczebność i
rozmieszczenie wodniczki.
Ze względu na krótki okres ropoczętego minitoringu wodniczki, trudno obiektywnie
ocenić wpływ zabiegów czynnej ochrony. Ważnym jest jednak by koszenia wykonywano w
taki sposób, by wykaszać krzewy, trzcinę lub wiechlinę, natomiast nie uszkadzać kęp turzyc,
które są miejscem rozrodu wodniczki. Ponieważ wykaszanie na większą skale rozpoczęto w
2007 roku, dlatego też istnieje konieczność dalszego monitorowania zmian liczebności wod-
niczki, a wyniki uzyskane w kolejnych latach pozwolą rzetelnie ocenić wpływ działań czyn-
nej ochrony siedlisk wodniczki.
Jedynym wnioskiem, jaki się da wyciągnąć po pierwszym sezonie koszenia jest to, że
koszenie za pomocą kombajnu na bazie ratraka jest dużo przyjaźniejsze wodniczce, niż ko-
szenie za pomocą ciągników z podwójnymi kołami.
G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku
13
Załączniki
Załącznik. 1. Lista uczestników liczeń wodniczki w Biebrzańskim Parku Narodowym w
2008s r.
L.p. imię nazwisko
1. Anna Aftyka
2. Sylwester Aftyka
3. Beata Barszcz
4. Przemysław Bierdziński
5. Michał Budka
6. Paweł Ciechoński
7. Szymon Cios
8. Natalia Ciosmak
9. Paulina Cwynar
10. Grzegorz Denejka
11. Piotr Dombrowski
12. Anna Drozd
13. Przemysław Dzida
14. Emilia Grzędzicka
15. Grzegorz Grzywaczewski
16. Waldemar Gustaw
17. Krzysztof Henel
18. Agata Janczura
19. Marta Kamińska
20. Piotr Karpiński
21. Iwona Kołtun
22. Andrzej Kośmicki
23. Monika Kowal
24. Aleksandra Krawczyk
25. Piotr Królikowski
26. Jarosław Krzesiński
27. Krzysztof Kus
28. Mirosław Kus
29. Kalina Łapińska
30. Marcin Łyś
31. Magdalena Małkowska
32. Piotr Marczakieweicz
33. Piotr Marzec
L.p. imię nazwisko
34. Marcin Matynia
35. Michael Moors
36. Karolina Moroń
37. Łukasz Nawicki
38. Bartłomiej Nowak
39. Agata Nowogrodzka
40. Agata Olinkiewicz
41. Justyna Orłowska
42. Magdalena Pastuszak
43. Grzegorz Pinkowicz
44. Edyta Podmokła
45. Marta Poręba
46. Gerard Potakiewicz
47. Agnieszka Prokop
48. Stanisław Rubaj
49. Ewa Rudzińska
50. Weronika Sirant
51. Agata Sito
52. Geerten Smeenh
53. Rafał Szczęch
54. Magdalena Tomoń
55. Jelle van Dyk
56. Kamil Włosek
57. Bernadetta Wołczuk
58. Maciej Woźny
59. Agnieszka Wrona
60. Katarzyna Zagraba
61. Maciej Zajdel
62. Sławomir Zaklika
63. Agnieszka Zinkiewicz
64. Olga Żarska