bibliyografik evrenin gelişimi ve kütüphanelerde bağlı...
TRANSCRIPT
Arş. Gör. Tolga ÇAKMAK [email protected]
Bibliyografik Evrenin Gelişimi ve Kütüphanelerde Bağlı Veri Yaklaşımları
19 Nisan 2013 – Boğaziçi Üniversitesi
İçerik• Bilginin Düzenlenmesi• Bilgi Düzenleme Sistemleri• Kataloglamada Yeni Yaklaşımlar• Bağlı Veri Kavramı, Veri Kaynakları ve Çevrimiçi Kataloglar• Bilginin Düzenlenmesinde Kavramsal Modeller
• FRBR ve BIBFRAME
• Bilgi kaynaklarındaki çeşitlenme• Web kaynakları• Yapılandırılmamış bilgi
• Dijital kütüphaneler• Düzenleme• Tanımlama• Yönetim
• Bilgi kaynağının içeriğinin küçük parçalar (metadata) halinde tanımlanması
Bilginin Düzenlenmesi
• Karşılaşılan sorunlar;• Terminolojik ayrılıklar• Metadata tutarsızlıkları
• yazar adlarının veriliş biçimleri,
• konu ilişkilendirmeleri
Bilginin Düzenlenmesi
Tanımlayıcı Kataloglama: Bilgi kaynağının temel özelliklerine yönelik unsurların katalog bilgileri
Konu kataloglaması: Kontrollü sözlüklere yönelik olarak kaynak tanımlama süreci
Bilginin Düzenlenmesi
• Tanımlayıcı Kataloglama
• Konu KataloglamasıKataloglama
• Bilginin düzenlenmesinde kullanılan bütün şema türleri• Sözlükler, Yetke Dizinleri, Sınıflama Şemaları, Konu başlıkları, Terim listeleri
• Ontolojiler, Semantik ağ yapıları, Açık veri kaynakları, Taksonomiler, Faset düzenlemeler
• Dijital kütüphanelerde veri paylaşımını ve bilgi erişimi geliştirmek için kullanılan düzenleme sistemleri
• Kullanıcıların bilgi ihtiyaçları ile dermedeki kaynaklar arasındaki bağlantıyı kuran sistemler (Hodge, 2000)
Bilgi Düzenleme Sistemleri
Bilgi Düzenleme Sistemleri
(Kaynak: Clarke ve Zeng, 2012)
Terim Odaklı Yapılar;• Terimler • Terimler arası ilişkiler; use, use for, broader term, narrower term• Kapsam notları • Terime ilişkin açıklayıcı/tanımlayıcı diğer notlar (Tanımlar,
tarihsel notlar)Kavram Odaklı Yapılar;
• Kavramlar,• Kavramlara yönelik tercih edilen ve edilmeyen etiketler,• Kavramlar arası ilişkiler• Kavramı tanımlayan/açıklayan unsurlar (tanımlar, notlar…)
Bilgi Düzenleme Sistemleri
Bilgi Düzenleme Sistemleri –Dokümanların Web’inden Verilerin Web’ine geçiş
NISO Report, 2012
• Yalnızca kaynakların künyelerini sunmakla sınırlı olmayan yapılar,• Paylaşılmış veriler aracılığıyla daha fazla kontrollü sözlük kullanımı ve
yetke dizini kullanımı,• Veri ayrıştırma, URI tabanlı düzenlemeler,• FOAF, OWL, SKOS, gibi yapıların birlikte kullanımı,• Yazar başlıklarına yönelik kullanımlarda esneklik,• Kullanıcılarca üretilen içerikle entegrasyon (crowd-sourcing)
Kataloglar ve Kataloglamada Yeni Yaklaşımlar
• Sunulan bibliyografik verilere ek bilgiler• Kaynağın bibliyografik denetime yönelik bilgileri
• Kullanıcılarca üretilen içerik• Yorumlar
• Etiketler
• Oylama seçenekleri
• Diğer kaynaklardaki verilerle bağlantılar;• İçindekiler bölümleri,
• Yazar biyografileri,
• Öz ve Özet bilgileri,
• Değerlendirmeler/Tanıtımlar,
• Kapak resimleri,
• Eklentiler (Örn; Google Books)
Kataloglar ve Kataloglamada Yeni Yaklaşımlar
• Arama algoritmalarındaki değişim• Çok yönlü (yeni veri kaynakları)• Yapay zeka, bulanık mantık çözümleri
• Web üzerinde yer alan diğer kaynaklarla ilişkilendirme• Sistemlerin bu yapıya uygun biçimde geliştirilmesi ve kavramların
tanımlanması
Bağlı veri ve Çevrimiçi Kataloglar
Bağlı Veri• Web’deki bilgilerin modellenmesi ve anlamlandırılması• Bilgilerin birbiriyle ilişkilendirilmesi
http://library.xxx.edu.tr
«Kütüphaneye gitmek!»
Link Kullanılabilirliği
dbpedia• Bağlı veriler çerçevesinde önemli projelerden biri• Kullanıcılar tarafından üretilmiş içeriğin işlenmesi• Wikipedia ile ilişkili• Metinsel bilgilerin RDF bilgilerine dönüştürülmesi
dbpedia
Bağlı Veriler - relfinder
FRBR – 1. Grup Varlıklar
Work
Expression
Manifestation
Item
FRBR Yaklaşımları
336 $a text $b txt $2 rdacontent337 $a unmediated $b n $2 rdamedia338 $a volume $b nc $2 rdacarrier
MARC Kaynakları
Bibliographic Framework
4 Temel Unsur • Eser – Work;
• Kataloglanan materyalin kavramsal özüne yönelik kaynak
• FRBR’daki eser ve anlatım unsurlarına eş değer
• Örnek – Instance• Eserin bireysel ya da materyal olarak şekillenmesi
• Otorite – Authority• Eser ile eserin somutlaştırıldığı örnek arasındaki bağlantıyı sağlayan temel unsurlar
• Kişi, Yer, Konu, Kurum…
• Açıklama/Bildirim- Annotation• Kapak resimleri, Tanıtımlar/Değerlendirmeler, İçindekiler bölümleri
(Kaynak:McCallum,2012)
BIBFRAME
BIBFRAME
Açıklama-Bildirim• Eser – Work;
• İçindekiler bölümü, alıntılar, reviewlar, öz-özet bölümleri
• Örnek – Instance• Kitabın kapak görüntüsü, Web sitesinin anasayfası…
• Otorite – Authority• Yazar biyografileri, kurum bilgileri…
• Yönetimsel Metadata
(Kaynak:McCallum,2012)
BIBFRAME
Sonuç
Arş. Gör. Tolga ÇAKMAK [email protected]
Bibliyografik Evrenin Gelişimi ve Kütüphanelerde Bağlı Veri Yaklaşımları
19 Nisan 2013 – Boğaziçi Üniversitesi