BBBIIIBBBLLLIIIOOOTTTEEEKKKAAARRRZZZ

oooddd ssstttaaarrrooożżżyyytttnnnooośśśccciii

dddooo wwwssspppóóółłłccczzzeeesssnnnooośśśccciii

Biblioteka

(gr. bibilon albo biblos = książka, theke = składnica)

to zorganizowany zbiór książek, czasopism

i innych materiałów; odpowiednio wyposażony budynek służący

ich przechowywaniu i udostępnianiu (…);

instytucja usługowa współdziałająca w rozwoju nauki, oświaty,

gospodarki i kultury poprzez upowszechnianie

dorobku myśli ludzkiej.1

1 Encyklopedia Britanica, 1998, Poznań

Bibliotekarz

to pracownik biblioteczny,

ściślej pracownik zatrudniony zawodowo w bibliotekarstwie,

ponieważ w bibliotece zatrudnione są też osoby nie związane

z merytorycznymi pracami bibliotecznymi,

jak np. pracownicy administracji i obsługi.

Jest to także tytuł i stanowisko w hierarchii służby bibliotecznej.2

2 Encyklopedia wiedzy o książce, 1971, Wrocław, Warszawa, Kraków

---

BBBIIIBBBLLLIIIOOOTTTEEEKKKAAA III BBBIIIBBBLLLIIIOOOTTTEEEKKKAAARRRZZZ NNNAAA PPPRRRZZZEEELLLOOOMMMIIIEEE DDDZZZIIIEEEJJJÓÓÓWWW

W STAROŻYTNOŚCI

bibliotekarzem był na ogół

uczony. Kopiował on teksty

na glinianych tabliczkach.

Aby teksty nie pomieszały

się, przechowywano je

w oddzielnych

skrzyniach.

Najsławniejszym

bibliotekarzem

w starożytności był

Kallimach. Sporządził on

tzw. katalogi Pinakes

zawierające 120 tomów

w układzie działowym,

a w obrębie działów -

alfabetycznie. Biblioteki

publiczne w Rzymie

rekrutowały bibliotekarzy

spośród niewolników,

natomiast kierownikami

zbiorów bywali członkowie

elit społecznych.

Najstarsze biblioteki sięgają

650 roku p.n.e. Zapiski z tego okresu

wykonywano na glinianych tabliczkach

pismem klinowym.

W latach 285-247 p.n.e. powstała Biblioteka

w Aleksandrii. Założona przez króla egipskiego -

Ptolemeusza I Sotera oraz jego syna Ptolemeusza II

Filadelfosa - posiadała 700 tys. zwojów

z rękopiśmiennymi zabytkami

literatury greckiej.

Drugim sławnym ośrodkiem nauki hellenistycznego

Wschodu stała się

Biblioteka w Pergamonie w Azji Mniejszej. Król Eumenes II (197-158 p.n.e.)

wyposażył bibliotekę w 200 tys. woluminów.

Biblioteki wówczas nie posiadały pomieszczeń do

czytania, dlatego zwoje czytano na głos, podczas

przechadzki po krużgankach.

Biblioteka Celsusa w Efezie jest jedną

z najlepiej zachowanych bibliotek starożytnych.

Zbudowana w roku 110 p.n.e przez Tyberiusza

Juliusza Akwilę jako miejsce uczczenia pochówku

ojca - Gajusza Juliusza Celsusa Polemenusa. Krypta

z sarkofagiem znajduje się dokładnie pod miejscem,

w którym kiedyś znajdowała się biblioteka

i czytelnia. 12 tys. zwojów przechowywano

w szafach rozlokowanych w niszach ściennych, które

miały chronić przed wilgocią. W centralnej części

biblioteki znajdował się posąg Ateny. Istnieje

przekaz, że biblioteka połączona była tajemnym

przejściem z … domem publicznym.

Z chwilą przeniesienia

stolicy cesarstwa do

Bizancjum

(326 rok), dzięki wysiłkom

Konstantyna Wielkiego

powstała biblioteka

cesarska. Przy pomocy

greckich uczonych

gromadzono w niej

literaturę chrześcijańską.

Liczyła ona ok. 120 tys.

woluminów. W oparciu o

jej wspaniałe zbiory

powstało wielkie dzieło

prawnicze cesarza

Justyniana Corpus Iuris

Civilis, wytyczające

podstawy życia

publicznego całego

świata zachodniego.

W 39 roku p.n.e powstała

pierwsza rzymska biblioteka

publiczna na Awentynie w

świątyni Wolności. Założycielem

był Caius Asinus Pollio.

Nosiła nazwę Atrium Libertatis.

W okresie ŚREDNIOWIECZA

biblioteką zajmował się mnich klasztorny.

Nadzorował skryptorium i jako armarius

lub librarius zawiadywał biblioteką. Urząd

bibliotekarza nakładał obowiązek

czuwania nad porządkiem i czystością

książek oraz nad opracowywaniem

katalogów, które zazwyczaj były zwykłymi

listami inwentaryzacyjnymi, potrzebnymi

do odnalezienia rękopisu i dlatego

zawierały tylko najniezbędniejsze dla tego

celu informacje. Do obowiązków

bibliotekarza należało również czuwanie

nad wypożyczaniem ksiąg.

W wyznaczonych terminach bracia

gromadzili się, oddawali wypożyczone

książki i otrzymywali nowe.

U benedyktynów wymieniano książki raz

na rok, podczas gdy św. Izydor i Augustyn

nakazywali w swych regułach codzienne

wypożyczanie braciom książek z rana,

a oddawanie wieczorem. Książki

wypożyczano również poza klasztory,

ale pierwszeństwo miały inne

zgromadzenia klasztorne. Zbiory

wypożyczano także osobom świeckim.

Za każdą wypożyczoną książkę należało

złożyć zastaw (memoriale), który

zazwyczaj miał postać innego dzieła.

Średniowieczne biblioteki

znajdowały się zazwyczaj

w zakrystiach kościelnych,

w klasztorach lub specjalnych

przybudówkach przy

kościołach. W bibliotekach tych

prowadzono działalność

warsztatów wytwórczych

książek oraz gromadzono zbiory,

w szczególności o tematyce

religijnej. Księgozbiór był raczej

mały, a dostęp do niego mieli

jedynie przedstawiciele

świata nauki i kleru.

Książki z bibliotek klasztornych,

przykuwane do półek i pulpitów,

traktowane były jak najcenniejsze

eksponaty. Zainteresowany

czytelnik musiał bardzo starać się,

aby wypożyczyć książkę, była ona

zawsze silnie związana z miejscem

jej przechowywania.

Powstanie średniowiecznych

bibliotek można datować na

V i VI wiek. W tym okresie

tworzono biblioteki klasztorne,

w których gromadzono pozostałości

księgozbiorów starożytnych.

Polskie biblioteki okresu

średniowiecza miały również

charakter duchowny.

Księgozbiory osób świeckich

należały do wyjątków. Najbardziej

znanymi bibliotekami tamtego

okresu były: biblioteka kapitulna

w Gnieźnie, w Krakowie,

w Płocku i w Toruniu.

Dużym księgozbiorem okresu

średniowiecza mógł

pochwalić się klasztor

św. Krzyża na Łysej Górze.

W ODRODZENIU

i OŚWIECENIU bibliotekarzem mógł

w zasadzie zostać każdy

wykształcony człowiek.

Bibliotekarzami byli

również urzędnicy

książęcy i królewscy,

miłośnicy ksiąg, poeci,

uczeni itp. Często była

to praca dorywcza, którą

traktowali jako zajęcie

uboczne, mało lub w

ogóle nie troszcząc

się o bibliotekę. Tylko

nieliczni z nich przeszli

do historii jako zasłużeni

bibliotekarze

np. Onufry Kopczyński -

najwybitniejszy

bibliotekarz doby

przedrozbiorowej,

prekursor zawodowego

bibliotekarstwa

polskiego.

W okresie Odrodzenia wiedza była

jednym z narzędzi umożliwiających

zdobycie władzy i wpływów

politycznych. Wynalezienie druku

przez Jana Gutenberga

spowodowało wzrost popytu na

książkę. Zaczęto tworzyć

księgozbiory pod hasłem

sibi et amicis (dla siebie

i przyjaciół).Stopniowo zanikły

skryptoria, powstał przemysł

książkowy, a produkcja i handel

książką przeszedł do rąk

świeckich. Biblioteka przyjęła

nowoczesne funkcje – obsługiwała

coraz szersze kręgi czytelnicze.

Jednym z największych

księgozbiorów prywatnych

w tamtym okresie

była znana na skalę europejską

Biblioteka Zygmunta Augusta.

Powstały liczne biblioteki w stylu barokowym.

Książki umieszczano często w zamkniętych

szafach, a nie jak w poprzednich latach na

otwartych pólkach i pulpitach. W wielu krajach

tworzyły się biblioteki zakładane przez panujących

władców. W XVII wieku powstała także najstarsza

biblioteka Stanów Zjednoczonych –

Biblioteka Harvarda w Cambridge.

W 1732 roku powstała Biblioteka braci

Załuskich, która liczyła sobie 300 tys.

druków, 10 tys. rękopisów oraz 24 tys. rycin.

Była to jedna z najbogatszych w tym czasie

bibliotek publicznych w Europie, mająca

pełnić funkcję skarbnicy narodowej.

Ważnym momentem

dla rozwoju

bibliotekarstwa oraz

upublicznienia zasobów

bibliotecznych

było powstanie

w 1773 roku

Komisji Edukacji

Narodowej.

W czasie zaborów

usilnie starano się

zachować tradycję

i kulturę języka

polskiego,

a działalność

oświatowa

i biblioteczna

wspierały ten proces.

W XIX wieku zaczęto

zwracać uwagę na fachowe

przygotowanie, pełne

zatrudnienie oraz

usamodzielnienie zawodowe

bibliotekarzy.

Bibliotekarze mieli z reguły

wykształcenie wyższe

humanistyczne, często byli

to wysokiej klasy uczeni

aktywni naukowo.

Wprowadzono oficjalne

egzaminy biblioteczne,

otwarto szkoły zawodowe,

powołano do życia pierwszą

katedrę bibliotekoznawstwa.

Stworzono w ten sposób

podstawy do rozwoju zawodu

bibliotekarza, który stał się

źródłem prestiżu społecznego.

Najbardziej zasłużonymi dla

rozwoju bibliotekarstwa

w tym czasie byli m.in.

Joachim Lelewel

czy Karol J. Estreicher.

W Europie wiek XIX to okres licznych

przemian ekonomicznych, politycznych

i społecznych, które nastąpiły po

rewolucji francuskiej (1789-1799).

U podstaw rozwoju ustroju kapitalistycznego

moc słowa drukowanego odgrywała istotną

rolę w walce i manifestach.

Pojawili się nowi autorzy i nowi odbiorcy,

a co za tym idzie - zmieniła się także rola

książki. Antykwariaty, licytacje, zbiory

prywatne - wszystko to sprawiło, że książka

powoli odzyskała popularność wśród

czytelników. Zbiory klasztorne przekazywane

były do bibliotek publicznych. Nastąpiła

masowa reorganizacja bibliotek,

a w konsekwencji zmieniła się także

rola bibliotekarza.

W XIX wieku dużą rolę

odgrywały

biblioteki narodowe -

powstały tzw. biblioteki

typu oświatowego,

np. biblioteki

kantonalne (Szwajcaria),

stanowe (USA)

i okręgowe (Anglia),

które miały szczególne

znaczenie dla rozwoju

czytelnictwa.

W Polsce Joachim

Lelewel stworzył

klasyczne dzieło

Bibliograficznych

ksiąg dwoje

(1823-1826),

do dziś uznawane

jako ważne dla

bibliotekoznawstwa.

Po powstaniu listopadowym

(1830-1831) w celu ocalenia

spuścizny narodowej powstały

takie biblioteki jak: Biblioteka

Ossolińskich we Lwowie,

Czartoryskich w Puławach,

Działyńskich w Kórniku,

Raczyńskich w Poznaniu

oraz Zamoyskich

i Krasińskich

w Warszawie.

Bibliotekarzom XX wieku

stawiano nowe wymagania –

oczekiwano od nich fachowego

przygotowania do pracy

w bibliotece, a powierzone

obowiązki wykluczały traktowanie

pracy jako zajęcia ubocznego.

W 1917 roku powstał Związek

Bibliotekarzy Polskich, którego

zadaniem było stworzenie podstaw

zawodu bibliotekarza -

organizowano m.in. kursy

bibliotekarskie, opracowano

przepisy dotyczące zbiorów

bibliotecznych. W okresie tym

powstawały czasopisma oraz

literatura fachowa dotyczące

działalności bibliotekarzy.

Zadaniem bibliotekarza XX wieku

było gromadzenie, opracowanie,

przechowywanie

i udostępnianie książek, czasopism

oraz innych dokumentów dla

potrzeb rozwoju oświaty

i kultury oraz nauki i gospodarki.

W XX wieku książka osiągnęła silną

pozycję. Na potrzeby czytelników

powstawały wypożyczalnie, zarówno

publiczne, jak i prywatne. Ważną rolę

pełniły biblioteki państwowe, które

udostępniały swoje zbiory

środowisku naukowemu oraz

biblioteki narodowe ze swoim

wieloletnim bogactwem zbiorów.

Duża liczba książek oraz

brak miejsca na ich

przechowywanie stały się

bodźcem do powstania nowej

techniki zapisu informacji –

mikrofilmowania, używanego

w szczególności do

utrwalenia tekstu.

W odpowiedzi na rozwój

piśmiennictwa naukowego

zaczęto tworzyć

biblioteki specjalne, gromadzące

pełen materiał

z różnych dziedzin nauki.

Na całym świecie tworzone były

biblioteki publiczne

o ogromnych zasobach, jak np.

New York Public Library

(7 mln książek).

Wśród polskich bibliotek

naukowych

z tego czasu można wymienić

Bibliotekę Jagiellońską.

Rozwój technik informatycznych

pod koniec XX i na początku XXI

wieku spowodował,

iż WSPÓŁCZESNY

bibliotekarz musiał znacznie

podnieść swoje kompetencje

zawodowe. Okazało się,

że tradycyjne „gromadzenie,

opracowanie i udostępnianie”

w działalności bibliotekarza

to za mało wobec wymagań

współczesnego użytkownika.

Zmieniła się współczesna biblioteka,

zmienił się również sam bibliotekarz

– obecnie rodzaj jego działalności

zawodowej zależy od typu

biblioteki, w której jest zatrudniony.

W bibliotekach publicznych praca

bibliotekarza zbliża się niekiedy

do działalności animatora

kulturalno-oświatowego, a w dużych

bibliotekach akademickich często

ma ona charakter samodzielnej

pracy naukowej lub wspomagającej

proces naukowo - dydaktyczny

macierzystej uczelni.

Ostatnie lata w działalności

bibliotek to także zauważalny

wzrost zapotrzebowania

na fachową

i szybką informację.

Internet stał się medium,

bez którego współczesne

biblioteki nie mogą już

funkcjonować.

Obecnie biblioteki,

oprócz tradycyjnych zbiorów

drukowanych, oferują

użytkownikowi różnorodne

rodzaj danych

elektronicznych.

Rola bibliotekarza poszerza

się, ponieważ staje się on

rodzajem przewodnika

po rozległych zasobach

sieciowych – musi pomóc

użytkownikowi odnaleźć

w zalewie internetowych

informacji tę właściwą.

...

OOONNNIII TTTEEEzzz

BBBYYYLLLIII

BBBIIIBBBLLLIIIOOOTTTEEEKKKAAARRRZZZAAAMMMIII

Św. Cyryl – misjonarz, patron Europy, twórca alfabetu

(tzw. głagolicy)

Marcel Proust – francuski pisarz i prozaik

Gottfried Wilhelm Leibniz – niemiecki filozof,

matematyk i prawnik

Adam Mickiewicz – poeta, działacz i publicysta

polityczny

Czesław Miłosz – polski prawnik, dyplomata, poeta i historyk literatury

Pius XI – papież i arcybiskup Mediolanu

Zbigniew Herbert – polski poeta,

dramatopisarz i eseista

Julian Przyboś – poeta, eseista i tłumacz

Bracia Grimm – pisarze i uczeni Niemieccy

Johann Wolfgang von Goethe – niemiecki poeta, uczony i polityk

Joachim Lelewel – historyk, bibliograf, poliglota i działacz

społeczny Julian Przyboś – poeta, eseista i tłumacz

STEREOTYP

BIBLIOTEKARZA

Z pewnością przeciętny „Pan Iksiński” zapytany jak kojarzy mu się wizerunek zawodu bibliotekarza odpowie, że będzie to:

- szczupła wysoka Pani

- bez makijażu i biżuterii

- w okularach

- mająca siwe włosy związane w kok lub warkocz

- ubrana w spódnicę po same kostki oraz płaskie i niemodne buty

Co myślimy o zawodzie bibliotekarza?

Według ankiety przeprowadzonej wśród samych zainteresowanych (bibliotekarzy) oraz studentów (2003, Uniwersytet Wrocławski, Poradnik Bibliotekarza9/2003, Aneta

Firlej-Buzon, str. 3), bibliotekarz jest zwykle źle odbierany prze opinię publiczną i nie cieszy się społecznym uznaniem.

Dlaczego?

Według ankietowanych praca ta uznawana jest za żmudną, nudną i nie wymagającą kierunkowego wykształcenia. Jednym słowem ciepła posadka dla przedstawicielki płci

żeńskiej, osoby, która ma niewielkie wymagania i ambicje, jest nieśmiała, raczej zakompleksiona, zamknięta w sobie, jednakże uczciwa do bólu, niezwykle pracowita

i wysoce ceniąca sobie ład i porządek.

Jak w rzeczywistości wygląda praca wykonywana przez bibliotekarza?

Bibliotekarz odpowiada za profesjonalną obsługę czytelników, przez co wpływa na to, czy czytelnik po raz kolejny odwiedzi bibliotekę. To jednak jeden z bardzo wielu

obowiązków. Bezpośrednia obsługa czytelników to zwykle zadanie pracowników działu udostępniania. Bibliotekarze, których rzadziej widać, odpowiadają m.in.

za gromadzenie i katalogowanie, wykonywanie i weryfikację spisów bibliograficznych, przygotowywanie zestawień tematycznych czy sporządzanie innych usług

bibliotecznych.

Pośród specjalizacji w zawodzie bibliotekarza można wymienić: bibliologa, bibliografa, bibliotekarza zbiorów specjalnych, , specjalistę informacji naukowej, technicznej

i ekonomicznej

W nowych realiach w pełni skomputeryzowanej biblioteki akademickiej pojawiły się także nowe stanowiska takie jak bibliotekarz-menedżer, czy specjalista informacji

elektronicznej. Wielu bibliotekarzy pełni także rolę dydaktyczną w uczelni macierzystej. Niestety zawód ten wciąż uważany jest za mało atrakcyjny.

A jakie są prognozy na przyszłość?

Już w chwili obecnej kształtuje się kolejna specjalizacja, tzw. fechreferenta, czyli bibliotekarza dziedzinowego, co jest odzwierciedleniem ogromnych potrzeb wynikających

z szybkiego rozwoju nauki. Bibliotekarz XXI wieku musi być zatem badaczem, doradcą, planistą, menadżerem, przywódcą, członkiem zespołu i osobą rozwiązującą

problemy, a przede wszystkim człowiekiem o szerokich horyzontach myślowych, pozytywnie nastawionym do ludzi i świata.

BIBLIOTEKARZ

W FILMIE

BIBLIOTEKARZ

W LITERATURZE

WW BBIIBBLLIIOOTTEECCEE

NNAA WWEESS ŁŁOO

Rok temu korzystałam tu z książki o głuchych,

chciałabym znowu ją wypożyczyć.

- A jaka to książka?

- Nie pamiętam, ale w zeszłym roku korzystałam,

taka jasna okładka.

- No dobrze, podam pani książki,

jakie mamy z surdopedagogiki.

- Ja nie chcę z surdopedagogiki, ja chcę o głuchych. Student oddaje książki w bibliotece:

- Czy mogłaby pani sprawdzić czy jestem czysty?

– zwraca się do bibliotekarki.

- Proszę bardzo ... Zechce pan pokazać swoje ręce,

uszy i szyję?

- Dzień dobry. Wykładowca wysłał mnie po

książkę do biblioteki.

Mówił, że tu jest.

- Tak? A jaka to książka?

- Nie wiem, nie pamiętał autora ani tytułu,

ale ona na pewno tu jest.

- To może chociaż kolor okładki pamiętał?

Spragniony wiedzy czytelnik wpada do biblioteki:

- Ja poproszę jeszcze

raz tę książkę z fizyki, którą ostatnio pożyczałem.

- A jaka to była książka?

- No...taka gruba z zieloną okładką...

- Ja chcę tę książkę,

którą miesiąc temu

dawała mi ta druga Pani.

BIBLIOGRAFIA

1. Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, 1995, tom I, Wydawnictwo Naukowe PWN

2. Britannica, Edycja polska, 1998, tom IV, Wydawnictwo Kurpisz Poznań

3. Encyklopedia wiedzy o książce, 1971, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków

4. Historia książki i bibliotek w zarysie, 1972, Państwowy Ośrodek Kształcenia Korespondencyjnego

Bibliotekarzy, Warszawa

5. Poradnik Bibliotekarza, nry z lat: 1992, 1996, 1997, 2000, 2003, 2004, 2006, 2007, 2008, 2011

6. Puls AM, Gazeta Studentów AM w Poznaniu, 2000, Rok 5, Nr 40

NETOGRAFIA

http://www1.bg.us.edu.pl/Wystawy/biblioteka_inaczej.pdf

http://ebib.oss.wroc.pl/2004/56/sawicka.php

http://www.ebib.info/2006/80/a.php?augustyn_fijal

http://zsziobiblioteka.republika.pl/ciekawostki.html