HAROLD B ARYBRIGHA?tf VC UNIVERSITY

PRO JO, UTAH

*-f

Digitized by the Internet Archivein 2011 with funding from

Brigham Young University

http://www.archive.org/details/bibliasacravulga01pari

/

BIBLIA SACRATOMUS PRIMUS

PROLEGOMENA GENESIS-ECCLESIASTES

J'ai examine la nouvelle edition de la Bible latine editee

par M. P. Letiiielleux, etfai constate quelle reproduit exacte-

ment Xedition du P. Vercellone, publiee a Romepar la Propa-

ganda, et qui estune edition cfficielle. Vedition de M. Lethielleuxmerite done d'etre approuvee par VOrdinaire.

Fr. VIGOUKOUX.

Seminaii'C Saint-Sulpice, 19 avril 1890.

IMPRIMATUR :

Parisii.s, die 28 Aprilis 1890.

j FRANC1SCUS CARD. RICHARD

Arch. Paruiensis,

J^BIBLIA SACRAVULGATiE EDITIONIS

SIXTI V ET CLEMENTIS VIIIPONTT. MAXX.

JUSSU

* RECOGNITA ATQUE EDITAJUXTA ED1TIONEM, CURA ET STUDIO CaROLI VERGELLONE AN. 1861 DATAM ROM^

RECENSITA AD AMUSSIM

Nemon ab avMoritate Ordmarii canonice permissa

TOMUS PRIMUSPROLEGOMENA GENESIS -ECCLESIASTES

PARISIIS, MDCCCXCI /ySUMPTIBUS P. LETHIELLEUX, BIBLIOP -EDITORIS

10, VIA CASSETTE , 10r

.

\V \\

HAROLD B. LLRIGHAM YOUMG U> * Y

DE CANONIGIS SGRIPTURIS DEGRETUM

EX CONCILIO TRTDKNTINO, SESSIONE QUARTA

Sacrosancta oecumenica et generalis Tri-dentina synodus, in Spiritu Sancto legitimecongregata, prfesidentibus in ea eisdemtribus Apostolica? Sedis Legatis, hoc sibiperpetuo ante oculos proponens, ut, sub-latis erroribus, puritas ipsa Evangelii inEcclesia conservetur.

kt infra :Sacrorum vero librorum indicem huic

decreto adscribendum censuit, nc cui du-bitatio suboriri possit, quinam sint, quiab ipsa synodo suscipiuntur. Sunt veroinlrascripti : Testamcnti veteris : QuinqueMoysi, id est, Genesis, Exodus, Leviticus,Numcri, Dcutcronomium : Josue, Judicum,Ruth : Quatuor Regum : Duo Paralipo-menon : Esdrae primus et secundus, quidicitur Nchemias : Tobias, Judith, Esther,Job, Psalterium Davidicum centum quin-quaginta Psalmorum, Parabolse, Eccle-siastes, Canticum canticorum, Sapientia, Ec-clesiaslicus, Isaias, Jeremias cum Baruch.

Ezechiel, D;miel : Duodecim Prophetae mi-nores, id est, Osca, Joel, Amos, Abdias,Jonas, Michseas, Nahuin, Habacuc, Sopho-nias, Aggteus, Zacharias, Ma^achias : DuoMachabteorum, primus et secundus. Testa-menti novi : Quatuor Evangclia, secundumMatthseum, Marcum Lucam et Joannem :Actus Apostolorum a Luca evangclistaconscripti : Quatuordecim Epistolie Pauliapostoli : ad Romanos, duie ad Corinthios,ad Galatas, ad Ephesios, ad Philippenses,ad Colossenses, duse ad Thessalonicenses,duse ad Timotheum, ad Titurn, ad Phile-monem, ad Hebrseos : Petri apostoli duae :Joannis apostoli tresrJacobi apostoli una :Judse apostoli una, et Apocalypsis Joannisapostoli. Si quis autem libros ipsos inte-gros cum omnibus suis partibus, prout inEcclesia catholica legi consueverunt, et inveteri vulgata latina editione habentur, prosacris et canonicis non susceperit, et tradi-tiones prsedictas sciens, et prudens con-tempscrit, anathema sit.

CLEMENS PAPA VIIIAD PERPETUAM HEI MEMOIUAM

Cum sacrorum Bibliorum vulgake edi-tionis textus summis laboribus ac vigiliisrestitutUs, et quam accuratissime mendiscxpurgatus, benedicente Domino, ex nostratypographia Vaticana in lucem prodeat

;

Nos, ut in posterum idem textus incor-ruptus, ut decet, conservetur, opportuneprovidere volentes, auctoritate Apostolica,tenore prsesentium districtius inhibemus,ne intra decern annos, a data prsesentiumnumerandos, tarn citra quam ultra montes,alibi quam in nostra Vaticana typographia,a quoquam imprimatur. Elapso autem prse-fato decennio, earn cautionem adhiberi prse-cipimus, ut nemo hanc sanctarum Scri-pturarum editionem typis mandare prse-sumat, nisi habito prius exemplari intypographia Vaticana excuso : cujus exem-plaris forma, ne minima quidem particulade textu mutata, addita, vel ab eo detracta,nisi aliquod occurrat, quod typographic*incuriie manifeste adscribendum sit, invio-labiliter observetur. Si quis vero typogra-phus in quibuscumque regnis, civitatibus,provinciis, et locis tam nostrse et S. R. E.ditioni in temporalibus subjectis, quamnon subjectis, hanc eamdem sacrarumScripturarum editionem intra decenniumpraedictum quoquomodo, elapso autem de-cennio, aliter quam juxta hujusmodi exem-plar, ut prsefertur, imprimere, vendere,venales habere, aut alias edere vel evul-gare; aut si quis bibliopola a se vel abaliis quibusvis, post datam prsesentiumhujus editionis impressos libros, seu im-primendos a prsefato restituto et correctotextu in aliquo discrepantes, seu ab alio,quam a typographo Vaticano, intra decen-nium excusos,pariter vendere, venales pro-ponere, vel evulgai'e praesumpserit, ultra

amissioncrn omnium librorum, et alias ar-bitrio nostro infligendas poenas temporales,etiam majoris excommunicationis scnten-tiam eo ipso incurrat : a qua nisi a Ro-mano Pontifice, praeterquam in mortis ar-ticulo constitutus, absolvi non possit.Mandamus itaque universis et singulis, pa-triarchis, archiepiscopis, episcopis, cete-risque ecclesiarum et locorum etiam regu-larium prselatis, ut prsesentes litteras insuis quisquc ecclesiis et jurisdictionibus abomnibus inviolate perpetuo observari cu-rent ac faciant. Contradictores per censurasccclesiasticas, aliaque opportuna juris etfacti remedia, appellatione postposita, com-pescendo, invocato etiam ad hoc, si opusfucrit, auxilio brachii secularis ; non ob-stantibus constitutionibus et ordinationibusApostolicis, ac in generalibus, provincia-libus, vel synodalibus conciliis editis gene-ralibus, vel specialibus, ac quarumcumqueecclesiarum, ordinum,congregalionum, col-legiorum atquc universitatum, etiam stu-diorum generalium juramento, confirma-tione apostolica vel quavis firmitate aliaroboratis, statutis, et consuctudinibus, acprivileges, indultis, ac litteris Apostolicisin contrarium quomodocumquc emanatis etemanandis : quibus omnibus ad hunc ef-fectum latissime derogamus, ac derogatumesse decernimus. Volumus autem ut prse-sentium transsumptis, etiam in ipsis volumi-nibus impressis eadem, in judicio et extra,fides ubique adhibeatur, quae ipsis prsesen-tibus adhiberetur, si forent exhibita9 velostensse.Datum Romae, apud S. Petrum, sub an-

nulo piscatoris, die ix novemb. MDXcn,pon-tific. nostri anno i.

M. Vestrtus Barbianus.

PMFATIO AD LEGTOREMEx editione vaticana anni MDXCIf.

In multis magnisquc beneficiis, qute persacram Tridentinam synodumEcclesise suaeDeus contulit, id in primis numerandumvidctur, quod inter tot latinas editionesdivinarum Scripturarum, solam veterem acvulgatam, quae longo tot sseculorum usu inEcclesia probata fuerat, gravissimo decretoauthenticam dcclaravit. Nam, ut illud omit-tamus, quod ex recentibus editionibus nonpaucse ad hsereses hujus temporis confir-mandas licenter detortse videbantur, ipsacerte tanta versionum varietas, atque diver-sitas magnam in Ecclesia Dei confusionemparere potuisset. Jam enim hac nostraujtate illud fere evenisse constat, quodS. Hieronymus tempore suo accidisse tcs-tatus est >, tot scilicet fuisse exemplaria,quod codices, cum unusquisque pro arbi-trio suo adderet, vel detraheret. Hujusautcm veteris ac vulgatse editionis tantasemper fuit auctoritas, tamque excellensprsestantia, ut earn ceteris omnibus latiniseditionibus longe anteferendam esse, apudsequos judices in dubium revocari nonposset. Qui namque in ea libri continentur(ut a majoribus nostris quasi per manustraditum nobis est) partim ex S. Hieronymitranslatione, vel emendatione, suscepti sunt,partim retenti ex antiquissima quadam edi-tione latina, quam sanctus Hieronymuscommunem et Vulgatam 2 , S. AugustinusItalam 3

,S. Gregor. Veterem translationem

appellat 4 . Ac de Veteris quidem hujus,sive Italse editionis sinccritate atque prse-stantia, prseclarum S. Augustini testimo-nium extat in secundo libro de doctrinaChristiana 5

,ubi latinis omnibus editioni-

bus, quse tunc plurimse circumferebantur,Italam prseferendam censuit, quod esset,ut ipse loquitur, verborum tenacior cumperspicuitate sententise. De sancto veroHieronymo multa exstant veterum Patrumegregia testimonia ; eum enim S. Augu-stinus 6 hominem doctissimum, ac triumlinguarum peritissimum vocat, atque ejustranslationem ipsorum quoquc hebrseorum

(1) Praefat. in Josue.

(2) S. Hieron. in c. 49 Isaiae.(3) S. August, libro 2 Doctr. Christ, c. 14.(4) S. Gregorius epist. dedicat. ad Leandruro,

cap. 5 in line.(5) S. Aug. ubi supra.

testimonio veracem esse confirmat. Eum-dcm S. Gregorius ita prsedicat 7

,ut ejus

translationem, quam novam appellat, exhebrseo eloquio cuncta verius transfudissedicat, atque idcirco dignissimam esse, cuifides in omnibus habcatur. Sanctus autemIsidorus non uno in loco Hieronymianamversioncm ceteris omnibus antcponit 8

,

eamque ab ecclesiis christianis communiterrecipi ac probari affirmat 9

,

quod sit in ver-bis clarior, ct veraciorin sententiis. Sophro-nius quoque, vir cruditissimus, S. Hiero-nymi translationem non latinis modo, sedctiam grsecis valde probari animadvertens,tanti earn fecit, ut Psalterium et Prophctasex Hieronymi versione in graecum elegantisermone transtulerit. Porro qui secuti sunt,viri doctissimi, Remigius, Beda, Rabanus,Haymo, Anselmus, Petrus Damiani, Ri-chardus, Hugo, Bernardus, Rupertus, Pe-trus Lombardus, Alexander, Albertus, Tho-mas, Bonaventura, ccterique omnes, quihis nongentis annis in Ecclesia floruerunt,S. Hieronymi versione ita sunt usi, ut ce-terse, quae pene innumerabiles erant, quasilapsse de manibus theologorum, penitusobsoleverint. Quare non immerito catholicaEcclesia S. Hieronymum Doctorem maxi-mum, atque ad Scripturas sacras interpre-tandas divinitus excitatum, ita celebrat, utjam difficile non sit illorum omnium da-mnare judicium, qui vel tarn eximii Docto-ris lucubrationibus non acquiescunt, veletiam meliora, aut certe paria, preestare seposse confidunt. Ceterum, ne tarn fidelistranslatio, tamque in omnes partes Eccle-sise utilis, vel injuria temporum, vel im-pressorum incuria, vel temere emendantiumaudacia, ulla ex parte corrumperetur,eadem sacrosancta synodus tridentina illuddecreto suo sapienter adjecit, ut hsec ipsavetus ac vulgata editio emendatissime,quoad fieri posset, imprimeretur : nequeulli liceret earn sine facultate et appro-batione superiorum excudere. Quo decretosimul typographorum temeritati ac licentisemodum imposuit, et Pastorum Ecclesise

(fi) Lib. 18 de Civitate Dei, c. 43.(7) Lib. 20 Moral. 24.(8) Lib. 6 Eurool. c. S.(9) Lib. 1 de* divin. offi. 12.

pr.efatio ad lectorkm

in tanto bono quamdiligentissime reti-nendo ct conscrvando, vigilantiam atqueindustriam excitavit. Et quamvis insigniumAcademiarum theologi in editionc vul-gata pristino suo nitori restitucnda magnacum laudc laboraverint; quia tamen intanta re nulla potest esse nimia diligentia,et codices manuscripti complures et vctu-stiores Summi Pontificis jussu conquisiti,atquc in Urbem advccti erant; et dcmum,quoniam cxecutio gencralium Conciliorum,et ipsa Scripturarum integrifas ac puritasad curani Apostolica? Sedis potissimum pcr-tinere cognoscitur : ideo Pius IV, PontifexMaximus, pro sua in omnes Ecclcsiee partesincredibili vigilantia, lectissimis aliquot

sanctge Romance Ecclcsise Cardinalibus,aliisquc turn sacrarum litterarum, turn va-riarum linguarum peritissimis viris, earnprovinciam demandavit, ut vulgatam edi-tionem latinam, adhibitis antiquissimis co-dicibus manuscriptis, inspectis quoque he-braicis, grrecisque Bibliorum fontibus

:

consultis denique veterum Patrum coni-mentariis, accuratissime castigarent. Quoditidem institutum Pius V prosccutus est.Verum conventum ilium ob varias gravissi-masque Sedis Apostolicse occupationesjamdudum intermissum, Sixtus V, divinaProvidentia ad summum Sacerdotium evo-catus, ardentissimo studio revocavit, etopus tandem confectum typis mandari jus-sit. Quod cum jam esset excusum, et ut inlucem emitteretur, idem Pontifex operam 'daret, animadvertens non pauca in sacraBiblia prseli vitio irrepsisse, quae iteratadiligentia indigere viderentur, totum opussub incudcm rcvocandum censuit atque de-crevit. Id vero cum morte prseventus prce-stare non potuisset, Gregorius XIV, quipost Urbani VII duodccim dierum Pontifi-catum Sixto successerat, ejus animi inten-tionem executus, perficere aggressus est :amplissimis aliquot Cardinalibus, aliisquedoctissimis viris, ad hoc iterum deputatis.Sed eo quoque, et qui illi successit, Inno-ccntio IX, brevissimo tempore de hac lucesubtractis ; tandem sub initium Pontificatusdementis VIII, qui nunc Ecclesise universegubcrnacula tenet, opus, in quod Sixtus Vintendcrat, Deo bene juvante, perfectumest. Accipe igitur, christianc lector, eo-dem Clemente Summo Pontifice annuente,ex vaticana typographia veterem ac vulga-tam sacrse Scripturse editionem, quantafieri potuit diligentia castigatam : quamquidem sicut omnibus numeris absolutam,pro humana imbecillitate affirmarc difficileest, ita ceteris omnibus, quse ad hanc us-que diem prodierunt, emcndatiorem, purio-remque esse, minime dubitandum. Et vero

quamvis in hac Bibliorum recognitione, incodicibus manuscriptis, hebrseis graacisquefontibus, et ipsis veterum Patrum commen-tariis conferendis, non mediocre studiumadhibitum fuerit : in hac tamen porvulgatalectione, sicut nonnulla consulto mutata,ita etiam alia, quae mutanda videbantur,consulto immutata relicta sunt : turn quodita faciendum esse, ad offcnsioncm popu-lorum vitandam, S. Hieronymus l non se-mel admonuit : turn quod facile fieri possecredendum est, ut majores nostri, qui exhebrseis et grsecis latina fecerunt, copiammeliorum et emendatiorum librorum habue-rint, quam ii, qui post illorum tetatem adnos pervenerunt, qui fortasse, tarn longotempore identidem describendo, minus puriatque integri evaserunt : turn denique, quiasacrse Congregationi amplissimorum Cardi-nalium, aliisque eruditissimis viris ad hocopus a Sede Apostolica delectis, proposi-tum non fuit, novam aliquam editionemcudere, vel antiquum interpretem ulla exparte corrigcre, vel emendare; sed ipsamveterem ac vulgatam editionem latinam, amendis veterum librariorum, necnon prava-rum emendationum crroribus repurgatam,suse pristime integritati ac puritati, quoadejus fieri potuit, restituere ; eaque rcstituta,ut quamemendatissime imprimeretur juxtaConcilii cecumenici decretum, pro viribusoperam dare. Porro in hac editione nihilnon canonicum, nihil adscititium, nihilextraneum apponere visum est : atque eacausa fuit, cur liber in et iv Esdree inscri-pti, quos inter canonicos libros sacra Tri-dentina synodus non annumeravit, ipsaetiam Manassas regis oratio, qme nequehebraice,neque grsece quidem exstat, nequein manuscriptis antiquioribus invenitur,neque pars est ullius canonici libri, extracanonicse Scripturaa seriem posita sint : etnullaa ad marginem concordantise (quseposthac inibi apponi non prohibentur),nullas notse, nullee varise lectioncs, nullsedenique preefationes, nulla argumcnta adlibrorum initia conspiciantur. Sed sicutApostolica Sedes industriam eorum nondamnat, qui concordantias locorum, va-rias lectioncs, prsefationes S. Hieronymi,et alia id genus in aliis editionibus inse-ruerunt : ita quoque non prohibet, quin aliogenere charactens in hac ipsa vaticana edi-tione ejusmodi adjumenta, pro studiosorumcommoditate atque utilitate in postcruuiadjiciantur ; ita tamen ut lectioncs varias admarginem ipsius textus minime annotten-tur.

(I) Epist. ad Suniani et Fieiellam;Evang. ad Damasuin.

Praefat.

HIERONYMI PROLOGUS GALEATUS

Viginti et duas litteras esse apud Hc-brieos, Syrorurn quoque lingua et Chal-deeorum testatur, qua? Hebrreae magna exparte confmis est : nam et ipsi viginti duoelementa habent eodem sono, sed divcrsisCharacteribus. Samaritani etiam Pentateu-chum Moysi totidcm litteris scriptitant,figuris tantum et apicibus discrepantes.Certumquo est Esdram scribam, legisquedoctorem, post captam Jerosolymam et m-staurationem templi sub Zorobabel, alias lit-teras reperisse quibus nunc utimur : cumad illud usque tempusiidem Samaritanorumet Hebrseorum characteres fucrint. In libroquoque Numerorum, heec eadem supputatio,sub Levitarum ac sacerdotum ccnsu, mys-tice ostenditur. Et nomen Domini tetra-grammaton, in quibusdam grsecis volumi-nibus, usque hodie antiquis cxpressum lit-teris invenimus. Sed et Psalmi, trigesimussextus, et centesimus decimus, et cente-simus undecimus, et centesimus deci-mus octavus, et centesimus quadrage-simus quartus, quanquam diverso scri-bantur metro, tamen ejusdem numeritexuntur alphabeto. Et Jeremije Lamenta-tiones, et Oratio ejus : Salomonis quoquein fine Proverbia, ab eo loco l in quo ait : Mulierem fortem quis inveniet ? Iisdemalphabetis velincisionibus supputantur. Por-ro quinque litterae duplices apud Hebrseossunt, Caph, Mem, Nun, Pe, Sade : aliterenim per has scribunt principia medieta-tesque verborum aliter fines. Unde et quin-que a plerisque libri, duplices eestimantur,Samuel, Malachim, Dibre hajamim, Esdras,Jeremias cum Cinoth.id est, Lamentationi-bus suis. Quomodo igitur viginti duo ele-menta sunt, per quse scribimus hebraiceomne quod loquimur, et eorum initiis voxhumana comprehenditur : ita viginti duovolumina supputantur, quibus quasi litteriset exordiis, in Dei doctrina, tenera adhuc etlactens viri justi eruditur infantia.

Primus apud eos liber vocatur Beresith 2 :quern nos Genesim dicimus.

Secundus, Veelle semoth 3 : qui Exodusappellatur.

Tertius, Vaicra 4,id est, Leviticus.

Quartus, Vajedabber 5,

quern Numeros vo-camus.

(t) Prov. 31, 10.

(2) EOT&ni.(3) niD^ nim-(4) xip^.(5) ")2TV

Quintus, Ellc haddebarim ''>, qui Deutero-nomium praenotatur.

Hi sunt quinque libri Moysi, quos proprieThora ', id est, Legem appellant.

Secundum, prophetarum ordinem faciunt

:

et incipiunt ab Jesu (ilio Nave, qui apudeos Josue ben Nun 8 dicitur.

Deinde subtcxunt Sophetim y,id est, Judi-

cum librum. Et in eumdem compinguntRuth : quia in diebus Judicum facta nar-ratur historia.

Tertius sequitur Samuel 10,

quern nos Re-gum primum et secundum dicimus.

Quartus, Malachim n,id est, Regum, qui

tertio et quarto Regum volumine conti-netur.

Meliusque multo est Malachim 12,

id est,Regum, quam Mamlachot 13

,id est, Re-

gnorum dicere. Non enim multarum gen-tium describit regna,sed unius Israeliticipopuli, qui tribubus duodecim continetur.

Quintus est Isaias 14 .Sextus, Jeremias ,r*.Septimus, Ezechiel 16 .Octavus, liber duodecim Prophetarum

;qui

apud illos vocatur There asar 17 .Tertius ordo, Hagiographa possidet.Et primus liber incipit a Job 18 .Secundus a David 19 : quern quinque inci-

sionibus et uno Psalmorum voluminecomprehendunt.

Tertius est Salomon tres libros 20,habens;

Proverbia, quse illi Misle 21,id est, Para-

bolas appellant.Quartus, Ecclcsiasten, id est, Coheleth '- 2 .

(7) minim p: p win*.(9) EPESE?.(10) hxipw-(11) D^D.(12) D^D-(13) m^BD-(14) iTOEP-(1^) ITDT.

(16) '^N'pTrP.

(i7) ivy nn.(18) 21\N.(i9) m.(20) HD^a-(21) ^D.(22) nbnv-

MI SANCTI UIERONYMI

Quintus, Canticum canticorum, quern tituloSir hasirim l praenotant.

Sextus est Daniel *.Septimus, Dibrc hajamim 3 , id est, Verbadicrum : quod significantius Chronicontotius divinae historian possumus appel-larc, qui liber apud nos Paralipomenonprimus ct sccundus inscribitur.

Octavus, Esdras 4 : qui et ipse similiterapud Graecos et Latinos in duos librosdivisus est.

Nonus, Esther .Atque ita fiunt paritcr vetcris lcgis libri

vigintiduo : id est, Moysi quinque, ct Pro-phetarum octo, Hagiographorum novem.Quanquam nonnulli Ruth et Cinoth , interHagiographa scriptitent, et hos libros insuo putent numero supputandos, ac per hocesse priscae legis libros vigintiquatuor; quossub numero vigintiquatuor scniorum Apo-calypsis Joannis inducit adorantes Agnum,et coronas suas prostratis vultibus ou'eren-tes 7 : stantibus coram quatuor animalibus,oculatis ante et retro, id est, in praeteritumet in futurum respicientibus, et indefessavoce clamantibus, Sanctus, sanctus,sanctusDominus, Deus omnipotens, qui erat, etqui est, et qui venturus est 8 . Hie prolo-gus, Seripturarum quasi galcatum princi-pium, omnibus libris quos de hebraeo ver-timus in latinum, convenire potest ; ut sci-re valcamus. quidquid extra hos est, interapocrypha esse ponendum. Igitur sapientiaquae vulgo Salomonis inscribitur, et Jesunlii Sirach liber, et Judith, et Tobias, etPastor, non sunt in canone. Machabaeorumprimum librum, hebraicum reperi. Secun-dus graecus est : quod ex ipsa quoqucphrasi probari potest. Quae cum ita se ha-beant, obsecro te, lector, nc laboremmeum,reprehensionem existimes antiquorum. Intabernaculum Dei olfcrt unusquisque quodpotest : alii aurum, argentum et lapidespretiosos : alii byssum et purpuram et coc-cum offerunt et hyacinthum : nobiscumbene agctur, si obtulerimus pelles et capra-rum pilos 9 . Et tamen Apostolus contemp-tibiliora nostra magis nccessaria judicat 10 .Unde ct tota ilia tabernaculi pulcritudo, etper singulas species, Ecclcsiae praesentisfuturaeque distinctio, pellibus tegitur et ci-liciis, ardoremque solis et injuriam im-brium ea quae viliora sunt prohibent. Lege

(i)w mwn.(2) bwn.(3) d^h nan.(4) m?y.(5) inoN.(6) nwpi nn.(7) Apoc. 4,10, 5, 14.8) Apoc. 4, 8.(9) Exod. 25, 4.(10J 1, Cor. 1, 28.

ergo primum, Samuel et Malachim mcum;meum, inquam, meum. Quidquid enim cre-brius vertendo, et emendando sollicitius ctdidicimus et tenemus, nostrum est. Et cumintellexeris quod antca ncsciebas, vel inter-prctcm me aestimato, si gratus es; vel Pa-raphrasten, si ingratus. Quanquam miniomnino conscius non sim, mutasse mequippiam de hebraica veritate. Certe siin-credulus es, lege graecos codices et latinos,et confer cum iis opusculis ; ct ubicumqueinter se videris discrcpare, interroga quem-libet Hebraeorum cui magis accommodaredebeas fidem : et si nostra firmaverit, putoquod eum non aestimes conjectorem,ut ineodem loco mecum similiter divinarit. Sedet vos famulas Christi rogo (quae Dominidiscumbentis pretiosissima ficlei myrrhaungitis caput, quae nequaquam Salvatoremquaeritis in sepulcro, quibus jam ad PatrcmChristus ascenditj ut contra latrantes ca-nes, qui adversum me rabido ore desaeviunlet circumeunt civitatcm, atque in eo sedoctos arbitrantur, si aliis detrahant, ora-tionum vestrarum clypeos opponatis. Egosciens humilitatem mcam, illius sempersententiae recordabor : Dixi : Custodiamvias meas, ut non delinquam in linguamea. Posui ori meo custodiam, cum con-sisteret peccator adversum me. Obmutui,et humiliatus sum, et silui a bonis n .

HIERONYMUS PAULINOFrater Ambrosius tua mihi munuscula

perferens, detulit et suavissimas litteras,quae a principio amicitiarum, fidem jamprobatae fidei, et veteris amicitiae praefere-bant. Vera enim ilia neccssitudo est, etChristi glutino copulata, quam non utilitasrei familiaris, non praesentia tantum cor-porurn, non subdola ct palpans adulatio

;

sed Dei timor, et divinarum Seripturarumstudia conciliant. Legimus in veteribushistoriis quosdam lustrasse provincias, no-vos adisse populos, maria transissc, ut eosquos ex libris novcrant, coram quoque vi-dercnt. Sic Pythagoras Memphiticos vates,sic Plato ^Egyptum et Architam Tarenti-num, eamquc oram ltaliae, quae quondammagna Graecia dicebatur, laboriosissimeperagravit : ut qui Athcnis magister erat,et potens, cujusque doctrinam Academiaegymnasia personabant, ficret peregrinusatque discipulus : malens aliena verecundediscere,quam sua impudenter ingerere. De-nique cum litteras quasi toto fugientes orbepersequitur, captus a piratis ct venum-datus, ctiam tyranno crudelissimo paruit,captivus, vinctus et servus ; tamen quiaphilosophus, major emente se fuit. AdTitum Livium lactco eloquentiae fonte ma-nantcm, de ultimis Hispaniae Galliarumqu

I'RiKFATIONES XIII

ftnibus quosdam venisse nobilcs legimus :et quos ad contcmplationein sui Roma nontraxerat, unius hominis fama perduxit.Habuit ilia aetas inauditum omnibus saeculis,celebrandumque miraculum, ut urbem tan-tam ingressi, aliud extra urbem quaererent.Apollonius, sivc ille magus, ut vulgus lo-quitur, sive philosophus, ut pythagorici tra-dunt, intravit Persas, pertransivit Cauca-sum, Albanos, Scvthas, Massagetas, opu-lentissima Indiae regna penetravit : et adcxtremum, latissimo Phison amne trans-misso, pervenit ad Brachmanas, ut Hiar-cham in throno sedcntem aureo, et dc Tan-tali fonte potantem, inter paucos discipulos,de natura, dc motibus siderum, ac dierumcursu audiret docentem.Inde per Elamitas,Babylonios, Chaldaeos, Medos, Assyrios,Parthos, Syros, Phoenices, Arabes, Pa-kestinos, reversus Alexandriam, pcrrexityEthiopiam, ut gymnosophistas et famosis-simam Sobs mensam videret in sabulo. In-venit ille vir ubique quod disceret, et sem-per proficiens, semper se melior fieret.Scripsit super hoc plenissime octo volumi-nibus Philostratus. Quid loquar de sseculihominibus, cum apostolus Paulus *, Vaselectionis et magister gentium, qui deconscientia tanti in se hospitis loqueba-tur 2 : An experimentum quaeritis ejus, quiin me loquitur Christus ? post DamascumArabiamque 3 lustratam, ascendci'it Jeroso-lymam, ut videret Petrum, et manseritapud eum diebus quindecim? Hoc enimmysterio hebdomadis et ogdoadis, futurusgentium praedicator instruendus erat 4 .Kursumquc post annos quatuordecim, as-sumpto Barnaba et Tito, exposuerit Apo-stohs Evangelium, ne forte in vacuum cur-reret, aut cucurrisset. Habet enim nescio3uid latentis evepyetoc? viva vox, et in auresiscipuli de auctoris ore transfusa, fortius

sonat. Unde et /Eschines cum Rhodi exu-laret, et legeretur ilia Demosthenis oratio,quam adversus eum habuerat, mirantibuscunctis atque laudantibus, suspirans ait : Quid si ipsam audissetis bestiam, sua verbaresonantemw? Haec non dico, quod sit in mealiquid tale, quod vol possis a me audire,vel velis discere ; sed quod ardor tuus acdiscendi studium etiam absque nobis perse probari debeat. lngenium docile et sinedoctore, laudabile est. Non quid invenias,sed quid quseras consideramus. Mollis cera,et ad formandum facilis, etiamsi artificiset plastae cessent manus; tamen virtutetotum est quidquid esse potest. Paulusapostolus 5 ad pedes Gamalielis legemMoysi et prophetas didicisse se gloriatur,ut armatus spiritalibus telis, postea diceret

(!) Actor. 9, 15.(?) 2 ad Cor. 13, 3.(3) AdGalat. 1, 17.(4) Ad Galat. 2, 1.(5) Actor. 2?, 3.

eonfidentcr ,; : Arma militite nostrae noncarnalia sunt, sed potentia Deo, ad destru-ctionem munitionum, consilia destruentes,et omnem altitudincm extollcntem se ad-versus scientiam Dei,et captivantcs omnemintellectum ad obcdiendum Christo, et pa-rati subjugare cunctam inobedicntiam . AdTimothcum scribit 7 ab infantia sacris lit-teris eruditum,et hortatur ad studium le-ctionis 8

,ne negligat gratiam quredata sit

ci per impositionem manus prcsbyterii.Tito prtecipit ut inter ceoteras virtutes cpi-scopi, quern brevi sermonc depinxit, scien-tiam quoque eligat Scripturarum 9 : Obti-nentem, inquit, cum, qui secundum doctri-nam est, fidelcm sermonem : ut potens sitexhortari in doctrina sana, et contradicen-tcs revincere . Sancta quippe rusticitas so-lum sibi prodest : et quantum agdificat exvitse merito Ecclesiam Christi, tantum no-cet si destruentibus non resistat. Aggieuspropheta, immo per Aggeeum l0 Dominus, Interroga,ait, sacerdotcs legem : in tantumsacerdotis officium est interrogatum re-spondere dc lege. Et in Deuteronomio n le-gimus : Interroga patrem tuum, et annun-tiabit tibi ; seniores tuos,et dicent tibi . InPsalmo quoque centesimo decimo octavo :Cantabiles mihi crantjustificationes tuteinloco peregrinationis meee 12 . Et in de-scriptione justi viri,cum eum David arborivitse, quae est in paradiso, compararct.inter caeteras virtutes et hoc intulit : Inlege Domini voluntas ejus, et in lege ejusmeditabitur die ac nocte 13 . Daniel in finesacratissimae visionis ait u justos fulgeresicut Stellas, et intelligentes, id est doctos,quasi firmamentum . Vides quantum interse distent, justa rusticitas et docta justi-tia? Alii stellis, alii ccelo comparantur.Quanquam juxta hebraicam veritatemutrumque de eruditis possit intelligi. Itaenim apud eos legimus : Qui autem doctifuerint, fulgebunt quasi splendor firma-menti: et qui ad justitiam erudiunt multos,quasi stellaein perpetuas aeternitates . Curdicitur Paulus apostolus vas electionis 15 ?Nempe quia legis et sanctarum Scriptu-rarum armarium est. Pharisaei stupent indoctrina Domini : et mirantur in Petro etJoanne quomodo legem sciant, cum litterasnon didicerint 16 . Quidquid enim aliis exer-citatio, et quotidiana in lege meditatio tri-buere solet, illis Spiritus Sanctus suggere-

(fi) 2 ad Cor. 10, i, 5.(7) 2 ad Tim. 3, 15.8) 1 ad Tim. 4, 13.9) Ad Tit. 1, 9.10) ASg. 2, 12.11) Dent. 32,7.

(12) Psalm. 118, Vi.(13) Psalm. 1, 2.(14) Dan: 12, 3.

(15) Actor. 9, 15.

(16) Act. 4,13.

Biblia Sacra

XIV SANCTI 1UER0NYMI

bat, et erant juxta quod scriptum est Oso&Saxxoi l . Duodecim 2 annos Salvatorimplcvcrat, et in tcmplo sencs dc qusestio-ftibus legis interrogans, magis docct dumprudenter intcrrogat. Nisi forte rusticumPctrum, rusticum dicimus Joanncm : quo-rum uterquc dicere potcrat : Etsi :{ impe-ritus scrmonc,non tamen scientia. Joannesrusticus, piscator, indoctus? ct undo iliavox, obsecro : In principio crat Verbum 4 ,ct Verbum erat apud Deum, ct Dcus cratVerbum ? ^oyo? enim greece multa signifi-cat, nam et Verbum est, et ratio, ct suppu-tatio, ct causa uniuscujusque rci, per quamsunt singula qiue subsistunt : quae universarccte intelligimus in Christo. Hoc doctusPlato nescivit, hoc Demosthenes elquensignoravit. Perdam, inquit, sapientiam sa-pientium 5 , ct prudentiam prudentiumreprobabo . Vera sapientia pcrdet falsamsapientiam : et quanquam stultitia prsedi-cationis in crucc sit 6 , tamen Paulus sa-pientiam loquitur inter perfectos : sapien-tiam autcm non sseculi hujus 7 , nee princi-pum sseculi istius, qui destruuntur ; sedloquitur Dei sapientiam in mysterio abscon-ditam, quam prjedestinavit Deus ante se-cula. Dei sapientia Christus est; Christusenim Dei virtus et Dei sapientia. Hsec sa-pientia in mysterio abscondita est 8 : dequa et noni Psalmititulusprtenotatur. Prooccultis filii , in quo sunt omnes thesaurisapientise et scientise absconditi. Et qui inmysterio absconditus erat, prsedestinatusest ante ssecula prsedestinatus autem etprsefiguratus in lege et Prophetis : unde etProphetse appellabantur Videntes, quiavidebant eum, quern ceeteri non videbant. Abraham vidit diem ejus et lsetatus est 9 .Aperiebantur coeli Ezechieli, qui populopeccatori clausi erant 10 . Revela, inquitDavid, oculos meos, et considerabo mira-bilia de lege tua n . Lex enim spiritualisest 12

,et revelatione opus est ut intelliga-

tur ac revelata facie Dei gloriam con-templemur 13 . Liber in Apocalypsi septemsigillis signatus ostenditur 14 : quern si de-deris homini scienti litteras ut legat, res-pondebit tibi, Non possum ; signatus estenimw.Quanti hodie putant scnosse litteras,et tenent signatum librum, nee aperirc pos -sunt 1:>

,nisi ille reseraverit qui habet cla-

'1) Isa. 54, 13; Joan. 6, 45.2) Luc. 2,

"

i2)

Luc. 2, 42.3) 2 ad Cor. 11,6.4 Joan. 1,1.6) Abd.8; 1 ad Cor. 1, 19; Is. 29, 14.6j 1 ad Cor. 1, 23.(7) 1 ad Cor. 2, 7.(3) Ad Coloss. 2, 2, 3.(9) Joan. 8, 56.

(10) Ezech. 1, 1.H) Psulni. 118, 18.12 Ad Rom. 7, 14.13) 2 ad Cor. 3, 18.

j 14) Apoc. 5, 1.(15) Isa. 29, 11.

vcm David;qui aperit, et nemo claudit

;

claudit, ct nemo aperit 16 ?In Actis Aposto-lorum sanctus cunuchus, immo vir (sicenim cum Scriptura cognominat) cum le-gcrct Isaiam prophetam 17 , interrogatus aPhilippo : Putasne intclligis qu*e legis '?rcspondit : Quomodo possum, nisi aliquisme docuerit ? Ego(utdcme interim loquar)nee sanctior sum hoc eunucho, nee studio-sior; qui de /Ethiopia, id est, de extremismundi finibus, venit ad templum, reliquitaulam regiam : ct tantus amator legis divi-meque scicntise fuit, ut etiam in vehiculolegeret Litteras sacras. Et tamen cum li-brum teneret et verba Domini cogitationeconciperet, lingua volveret, labiis persona-ret, ignorabat eum quern in libro nesciensvenerabatur. Venit Philippus, ostendit eiJesum, qui clausus latebat in littera.mira doctoris villus ! eadem hora creditcunuchus, baptizatur, ct fidelis et sanctusfactus est, ac de discipulo magister, plus indeserto fonte Ecclesise, quam in auratosynagogse templo reperit. Haec a me perstricta sunt breviter (neque enim epistola-ris angustia evagari longius patiebatur) utintelligeres te in Scripturis sacris sine prse-vio et monstrante semitam non posse in-gredi. Taceo de grammaticis, rhetoribus,philosophis, geometris, dialecticis, musicis,astronomis, astrologis, medicis, quorumscientia mortalibus vel utilissima est, et intres partes scinditur, to Soy^a, *riv ^e0o8ov,t/jv Eu.7ietptav. Ad minores artes veniam, etquae non tarn lingua quam manu admini-strantur. Agricolse, csementarii, fabri me-tallorum , lignorumque csesores , lanariiquoque, et fullones, et cseteri qui variamsupellectilem et vilia opuscula fabricantur,absque doctore esse non possunt quod cu-piunt. Quod medicorum est, promittuntmedici : tractant fabrilia fabri 18 ; solaScripturarum ars est quam sibi omnespassim vindicant. Scribimus indocti do-ctique poemata passim .Hanc garrulaanus,hanc delirus senex, hanc sophista verbo-sus, hanc universi prsesumunt, lacerant,docent, antequam discant. Alii, adductosupercilio, grandia verba trutinantes, intermulierculas de sacris littcris philosophan-tur. Alii discunt (proh pudor) a feminis,quod viros doceant; et ne parum hoc sit,quadam facilitate verborum, immo audacia,edisserunt aliis quod ipsi non intelligunt.Taceo de mei similibus, qui si forte adScripturas sanctas post seculares litterasvenerint, et sermone composito aures po-puli mulserint, quidquid dixerint, hoc le-gem Dei putant; nee scire dignantur quidprophetse, quid apostoli senserint, sed adsensum suum incongrua aptant testimonia ;

(16) Apoc. 3,7.(17) Act. 8, 30.(18) Horat. lib. 2, epist. 1.

PR.EFATIONES XV

quasi grande sit, et nun vitiosissimum do-eendi genus, dcpravare sententias, et advoluntatem suam, Scripturam trahere re-pugnantcm. Quasi non legerimus Homero-centonas et Virgiliocentonas : ac non sicetiam Maroncm sine Christo possimus di-cere christianum, qui scripserit : Jam reditet Virgo, rcdeunt Saturnia regna : Jamnova progenies coelo demittitur alto * . EtPatrem loquentem ad Filium : Nate, meaevires, mea magna potentia solus . Et postverba Salvatoris in cruce : Talia perstabatmcmorans, fixusque manebat . Pueriliasunthaec, et circulatorum ludo similia, docerequod ignores : immo, ut cum stomacho lo-quar, ne hoc quidem scire quod nescias.

Videlicet manifestissima est Genesis, inqua de creatura mundi, de exordio generishumani, de divisione terrae, de confusionelinguarum et gentium, usque ad exitumscribitur Hebraeorum.

Patet Exodus cum decern plagis, cumDecalogo, cum mysticis divinisque prseccp-tis.

In promptu est Leviticus liber, in quosingula sacrificia, immo singulae pene syl-labae, et vestes Aaron et totus ordo Leviti-cus spirant ccelestia sacramenta.Numeri vero, nonne totius arithmeticae,

et prophetiae Balaam, et quadraginta dua-rum per eremum mansionum mysteria con-tinent ?Deuteronomium quoque, secunda lex, et

Evangelicae legis prsefiguratio, nonne sicea habet quae priora sunt, ut tamen novasint omnia de vctcribus ? Hucusque Moyses,hucusquc Pentateuchus : quibus quinqueverbis loqui sc velle Apostolus 2 in Eccle-sia gloriatur.Job exemplar patientiae, quae non myste-

ria suo sermone complectitur ? Prosa inci-pit, versu labitur, pedestri sermone finitur;omnesque leges dialectics, propositione,assumptione

,confirmatione

,conclusione

determinat. Singula in eo verba plena suntsensibus. Et (ut de caeteris sileam) resurrec-tionem corporum sic prophetat, ut nullusde ea vel manifestius, vel cautius scripserit. Scio,inquit, quod Redemptormeusvivit, etin novissimo die de terra surrecturus sum :et rursum circumdabor pelle mea, et incarne mea videbo Deum, quem visurus sumego ipse, et oculi mei conspecturi sunt, etnon alius. Rcposita est haec spes mea insinu meo 3 .Veniam ad Jesum Nave qui typus Domini

non solum in gestis, verum etiam in nominepraefert, transit Jordanem, hostium regnasubvertit, dividit terrain victori populo, etper singulas urbes, viculos, montes, flu-mina, torrentes atque confinia, Ecclesiae

(1) Eclog. iv.(2) lad Cor. 14, 19.(3) Job 19, 25, 26, 27.

ccelestisque Jerusalem spiritualia regna de-scribit.

In Judicum libro, quot principes populi,tot figurae sunt.Ruth Moabitis, Isaiae explet vaticinium *|

dicentis : aEmitte agnum, Dominc, domina-torem terrae de petra deserti ad montemfiliae Sion .Samuel b in Heli mortuo, et in occiso

Saul, veterem legem abolitam monstrat.Porro in Sadoc atque David, novi sacordotiinovique imperii sacramenta testatur.Malachim, id est tertius et quartus Regum

liber, a Salomone usque ad Jechoniam, eta Jeroboam filio Nabat usque ad Osee, quiductus est in Assyrios, regnum Juda etregnum describit Israel. Si historiam respi-cias, verba simplicia sunt : si in litterissensum latentem inspexeris, Ecclesiae pau-citas, et haereticorum contra Ecclesiambella narrantur.Duodecim prophetae in unius voluminis

angustias coarctati, multo aliud, quam so-nant in littera, praefigurant.Osee crebro nominat Ephraim, Sama-

riam, Joseph, Jezrahel, et uxorem fornica-riam, et fornicationis filios, et adulteramcubiculo clausam mariti, multo temporesedere viduam, et sub veste lugubri, viri adse reditum praestolari.

Joel filius Phatuel describit terram duo-decim tribuum, eruca, brucho, locusU*,rubigine vastante corruptam : et post ever-sionem prioris populi, effusum iri SpirituniSanctum super servos Dei et anciilas, idest, super centum viginti credentium no-mina, qui effundendus erat in coenaculoSion. Qui centum viginti, ab uno usque adquindecimpaulatim et per incrementa sur-gentes, quindecim graduum numerum efli-ciunt, qui in Psalterio mystice continentur.Amos, pastor et rusticus, et ruborum

mora distringens, paucis verbis explicarinon potest. Quis enim digne exprimat triaaut quatuor scelera Damasci, et Gazae, etTyri, et Idumaeae, et filiorum Ammon, etMoab, et in septimo et octavo gradu Judreet Israel? Hie loquitur ad vaccas pingucs,quae sunt in Samariae monte, et ruituraindomum majorem minoremque testatur. Ipsecernit fictorem locustae, et stantem Domi-num super murum litum vel adamantinum

,

et uncinum pomorum, attrahentem suppli -cia peccatoribus, et famem in terram : noufamem panis, nee sitim aquae, sedaudienrliverbum Dei.Abdias, qui interpretatur servus Dei,

pertonat contra Edom sanguineum terrc-numque hominem : fratris quoque Jacobsemper aemulum, hasta percutit spiritual).Jonas, columba pulcherrima, naufragio

suo passionem Domini praefigurans, mun-

(4) Isa. 16, 1.

(5) 1 Reg. 1 et 2.

XVI SANCTI HIERONYMI

dum ad poenitentiam rcvocat : et sub no-mine Ninivc, gentibus salutcm nuntiat.

Michacjas de Morasthi,cohaeres Christi,vas-tationom annuntiat filiae latronis, et obsi-dioncm ponit contra earn : quia maxillamporcusscrit judicis Israel.Nahum consolator orbis, increpat civita-

iem sanguinum, et post evcrsionem illiusloquitur : Ecce super monies pedes cvan-golizantis, et annuntiantis pacem .Habacuc, luctator fortis et rigidus, stat

super custodiam suam, et figit gradum su-per niunitionem, ut Christum in cruce con-templctur et dicat : O^eruit coelos gloriaejus, et laudis ejus plena est terra. Splen-dor ejus ut lux erit, cornua in manibusejus : ibi abscondita est fortitudo ejus .Sophonias, speculator, et arcanorum Do-

mini cognitor, audit clamorem a Porta pis-cium, et cjulatum a Secunda, et contritio-nem a collibus. Indicit quoque ululatumhabitatoribus Pilse, quia conticuit omnispopulus Chanaan, disperierunt universi quiinvoluti crant argento.Aggaeus, festivus et hetus, qui seminavit

in lacrymis ut in gaudio meteret : destruc-tum templum sedificat, Deumque Patreminducitloquentem: Adhuc unum modicum,et ego commovebo coelum, et terram, etmare, et aridam, et movebo omnes gentes ;ot vcniet desideratus cunctis gentibus .

Zacharias, memor Domini sui, multiplexin prophctia, Jesum vestibus sordidis indu-tum ct lapidem oculorum septem; candcla-brumque aureum cum totidem lucernis quotoculis; duas quoque olivas a sinistris 1am-padis cei'nit ctdextris :utpostcquos nigros,rufos, albos, et varios, et dissipatas qua-drigas ex Ephraim, et equum de Jerusalem,pauperem regem vaticinctur et praedicet,gedentcm super pullum filium asinee sub-jugalis

.

Malachias aperte, et in fine omnium pro-phetarum, de abjectione Israel et vocationegentium : Non est mihi, ait, voluntas invobis, dicit Dominus exercituum : et munusnon suscipiam de manu vestra. Ab ortuonim solis usque ad occasum, magnum estnomen meum in gentibus : ct in omni locosacrificatur, et oflertur nomini meo oblatiomunda .

Isaiam, Jeremiam, Ezechielem, et Danic-lem, quis potest vcl intelligere, vol expo-ncre? Quorum piumus non proph^tiammihi videtur tcxcre, sed Evangelium.Secundus virgam nuceam, et ollam suc-

ccnsam a facie aquilonis, etpardum spolia-tum suis coloribus, et quadruplex diversismetris nectit alphabetum.

Tortius principia et finem tantis habetobscuritatibus involuta, ut apud Hcbracosistse partes cum exordio Geneseos ante an-nos triginta non lcgantur.Quartus vero, qui et cxtremus inter qua-

tuor prophetas, tcmporum conscius, et to-

tius mundi qpiXiaxwp lapidem praecisum demonte sine manibus, et regna omnia sub-vertentem, claro scrmone pronuntiat.David, Simonides nostcr Pindarus et Al-

cteus, Flaccus quoque, Catullus atque Se-rcnus, Christum lyra personat, et in deca-chordo psalterio, ab inferis suscitat resur-gentem.Salomon, pacificus et amabilis Domini,

mores corrigit, naturam docet, Ecclesiamjungit et Christum, sanctarumque nuptia-rum dulce canit cpithalamiuin.

Esther, in Ecclesite typo, populum liberatde periculo ; et interfecto Aman, qui inter-prctatur iniquitas, partes convivii, et diemcelebrem mittit in postcros.Paralipomenon liber, id est, instrumenti

veteris 7titoii.tj, tantus ac talis est, ut abs-que illo si quis scientiam Scripturarum sibivoluerit arrogare, seipsum irrideat. Per sin-gula quippe nomina juncturasque verborum,et pnetermissfe in Regum libris tangun-tur historic, et innumcrabilcs explicanturEvangelii qusestiones.Esdras et Nehemias, adjutor videlicet et

consolator a Domino , in unum volumencoarctantur; instaurant templum, murosextruunt civitatis : omnisquc ilia turbapopuli redeuntis in patriam, ct descriptiosacerdotum, levitarum, Israelis, proselyto-rum ac per singulas familias murorum acturrium opera divisa, aliud in corlice prae-ferunt, aliud retinent in medulla. Cernis moScripturarum amore raptum, excessissemodum epistolae, et tamen non implessoquod volui. Audivimus tantum, quid nosse,quid cuperc dcbeamus, ut et nos quoquejiossimus dicere : Concupivit anima meadesiderarc justificationes tuas in omni tem-pore))'. CeterumilludSocraticum impleturin nobis : Hoc tantum scio, quod nescio .Tangam et novum breviter Testamentum.Mattheeus, Marcus, Lucas et Joannes,

quadriga Domini, ct verum Cherubim,quod interpretatur scicntise multitudo, pertotum corpus oculati sunt, scintillae emicant,discun*unt fulgura, pedes habent rectos, etin sublime tendentes, terga pennata et ubi-quc volitantia, tenent se mutuo, sibiqueperplexi sunt, et quasi rota in rota volvun-tur, et pergunt quocumque eos flatus Spi-ritus Sancti perduxerit 2 .Paulus apostolus ad septem scribit eccle-

sias : octava enim ad Hebraeos, a plerisqueextra numerum ponitur Timotheum instruitac Titum, et Philemonem pro fugitivo fa-mulo deprecatur. Super quo melius tacereputo, quam pauca scribere.Actus Apostolorum nudam quidem so-

nare videntur historiam, et nascentis Ec-clesiae infantiam texcre : sed si noverimu*scriptorem eorum Lucam esse medicum,

(1) Psalm. 118, 20.(?) Ezech. i.

PRjEFATIONES XVII

cujus laus est in Evangelio *, animadvertedmus pariter omnia verba illius, animae lan-guentis esse medicinam.Jacobus, Petrus, Joannes, Judas apostoli,

septem epistolas ediderunt, tarn mysticas,quam succinctas et breves pariter ac Ion-gas : breves in verbis, longas in scntentiis :ut rarus sit, qui non in earum lectione cae-cutiat.

Apocalypsis Joannis tot habet sacramentaquot verba. Parum dixi, et pro merito vo-luminis laus omnis inferior est. In verbissingulis multiplices latent intelligentiae.Oro te, frater charissimc, inter haec vivere,

ista meditari, nihil aliud nosse, nihil quee-rere. Nonne tibi videtur jam hie in terrisregni ccelestis habitaeulum ? Nolo offendarisin Scripturis Sanctis simplicitate, et quasivilitate verborum, quae vol vitio interpre-tum, vel de industria sic prolata sunt, utrusticam concionein facilius instruerent,et in una eademque sentcntia alitor doctus,aliter audiret indoctus. Non sum tarn petu-lans et hebes, ut haec me nosse pollicear,et eorum fructus in terra capere, quorumradices in coelo fixae sunt : sed vellc fateor.Sedenti me praefero* magistrum renuens,comitem spondeo. Petcnti datur, pulsantiapcritur, quaerens invenit 2 . Discamus interris, quorum scientia nobis pcrseveret incoelo. Obviis tc manibus excipiam, et (utinepte aliquid, ac de Hermagorae tumiditateefl'utiam) quidquid qusesieris, tecum scireconabor. Habes hie amantissimum tui fra-trem Eusebium, qui litterarum tuarummihigratiam duplicavit, referens honestatemmorum tuorum, contemptum saeculi, fidemamicitiae, amorem Christi. Nam prudentiamet cloquii venustatem etiam absque illoipsa epistola praeferebat Festina, quaesote, et haerentis insalo naviculae funem ma-gis praecide, quam solve. Nemo renuntia-turus saeculo bene potest vendere quae con-tempsit ut venderet. Quidquid in sumptusde tuo tuleris, pro lucro computa. Antiquumdictum est : Avaro tarn deestquod habet quamquod non habet 3 . Credenti totus mundus divi-tiarumest: infidelis autem etiam obolo indi-get. Sic vivamus 4

, tanquam nihil habentes,

et omnia possidentes . Victus et vestitus divi-tise christianorum sunt. Si habes in potes-tate rem tuam, vende : si non habes, pro-jice. Tollenti tunicam 5

,et pallium relin-

quendum est. Scilicet nisi tu, semper rc-crastinans, et diem de die trahens, cauteet pedetentim tuas possessiunculas vendi-deris, non habet Christus unde alat pau-peres suos. Totum Deo dedit, qui seipsumobtulit. Apostoli navem tantum et rctia rc-

(1) ? ad Cor. 8, 18.(2) Matt. 7,8; Luc. II, tO.(3) Prov. 17, 6, ex grx-co.(4) 2 ad Cor. 6, 10.15) Matth 5. 40.

liquerunt ,; . Vidua duo sera misit ad eazdphylacium 7

,et praefcrtur Croesi diviths b .

Facile contemnit omnia, qui se semper co-gitat esse moriturum.

PRyEFATIOS. HIERONYMI PRESBYTERI

In Pentateuchum Mot/siad Desiderium.

Desiderii mei desideratas accepi epistolas,qui quodam prsesagio futurorum, cum Da.niele y sortitus est nomen, obsecrantis, uttranslatum in Latinam linguam de Hebrseoscrmone Pentateuchum, nostrorum auribustraderem. Periculosum opus certe, et ob-trectatorum meorum latratibus patens : quime asserunt in septuaginta interpretum su-gillationem nova pro veteribus cudere, itaingenium quasi vinum probantes : cum egoseepissime testatus sim me pro virili portio-ne in tabernaculo Dei olferre 10

,

quse pos-sim, nee opes alterius aliorum paupertatefoedari. Quod ut auderem, Origenis me studium provocavit, qui editioni antiqusetranslationem Theodotionis miscuit, aste-risco et obelo opus omne distinguens : dumaut elucescerefacit quae minus ante fuerant:aut supcrflua queeque jugulat et confodit,maxime qute evangelistarum et apostolorumauctoritas promulgavit. In quibus multa deveteri Testamento legimus, quae in nostriscodicibus non habentur : ut est illud, Ex^gypto vocavi filium mcum : et, QuoniantNazarseus v 13 : et, Qu'nee oculus vidit, nee auris audivit, nee incor hominis ascenderunt, quae praeparavitDeus diligentibusse 14 : et multa alia qnwproprium o-uvraYu-a desidcrant. Interro-gemus ergo eos ubi haec scripta sint : etcum dicere non potuerint, de libris He-braicis proferamus. Primum testimoniumest in Osee 15

,secundum in Isaia 16

,tertium

in Zacharia 17,

quartum in Proverbiis 18,

quintum aeque in Isaia 19 . Quod multi igno-rantes, apocryphorum deliramenta sectan-tur : et Hiberas naenias libris authen-ticis praeferunt. Causas erroris non estmeum exponere. Judaei prudenti factum di-

(6) Matth. 4, 20.(7) Marc. 12, 42.(8) Luc 21.3.(9) Dan. 9, 23.

(10) Kxod. 35. 5.(11) Matt. 2. 15, 23.(12) Joan. 19, 37.(13) ll)i l. 7, 38.(14) I ad Cor. 2,9.(15) Os. 11. 1.(16) Isai. 11. 2.(17) Zach. 12, 10.18) Prov. 18, 4.

19) Isai. 64, 4.

xvnr SANCTI HIERONYMI

cunt esse consilio ; no Ptolemaeus unius Deicultor, otiam apud Hebraeos duplicem divi -nitatem deprehenderet. Quod maxime id-circo faciebant, qui in Platonis dogma ca-dero vidcbatur. Dcnique ubicumque sacra-turn aliquid Scriptura testatur de Patre etPilio, et Spiritu Sancto, aut aliter interpre-tati sunt, aut omnino tacuerunt : ut et regis&tisfacerent, et arcanum fidei non vulga-i*ont. Et nescio quis primus auctor septua-ginta cellulas Aloxandriae mendacio suoextruxerit, quibus divisi eadem scripti-tarint : cum Aristaeas ejusdem Ptole-maei, bnip

PR.EFATIONES XIX

rabilis sanctusque vir Pammachius, hocidem litteris flagitet, et nos ad patriam fes-tinantes, mortifcros sirenarum cantus surdadebeamus aurc transirc.

PR^FATIONEMEJUSDEM SANCTI HIERONYMI IN LIBROS RE-GUM SUPRA REPERIES, IDEO IN PRINCI-PIO POSITAM, QL'OD LIBRORUM SACRORUMORDINEM CONTINEAT. INSCRIBITUR AUTEM,PROLOGUS GALEATUS.

Ejusdem in libro Paralipomenon Prcefatio.

Si septuaginta interpretum, pura et utab eis in graecum versa est, editio perma-neret, superflue me, Chromati, Episcopo-rum sanctissime atque doctissime impel-leres, ut hebraea tibi volumina, latino ser-mone transferrem. Quod enim semel aureshominum occupaverat, et nascentis Eccle-siae roboravcrat fidem, justum erat etiamnostro silentio comprobari. Nunc vero, cumpro varietatc regionum diversa ieranturexemplaria, et germana ilia antiquaquctranslatio corrupta sit, atque violata, no-stri arbitrii putas, aut e pluribus judicarequid verum sit, aut novum opus in veteriopere cudere, illudentibusque Judseis, cor-nicum, ut dicitur, oculos configerc. Alexan-dria et ^gyptus in Septuaginta suis Hesy-chium laudat auctorem. Constantinopolisusque Antiochiam, Luciani martyris exem-plaria probat Mediae inter has provinciaePalaestinos codices legunt, quos, ab Origeneelaboratos Eusebius et Pamphilus vulgavc-runt : totusque orbis hac inter se trifariavarietate compugnat. Et certe Origenes nonsolum exempla composuit quatuor editio-num. e regione singula verba describens.ut unus dissentiens statim caeteris inter scconsentientibus arguatur : sed, quod ma-joris audaciae est, in editione SeptuagintaTheodotionis editionem miscuit, asteriscisdesignans quae minus ante fuerant, et vir-gulisquae ex supcrfluo videbantur apposita.Si igitur aliis licuit non tenere quod semelsusceperant; et post Septuaginta cellulas,quae vulgo sine auctore jactantur, singulascellulas aperuere, hocque in ecclesiis legi-tur quod Septuaginta nescierunt; cur menon suscipiant Latini mei, qui inviolataeditione veteri ita novam condidi, ut labo-rem meum Hebraeis, et quod his majus est,apostolis auctoribus comprobem? Scripsinuper librum de optimo genere inter-pretandi,ostendcns ilia de Evangelio l : ExvEgypto vocavifilium meum ; et, QuoniamNazaraeus vocabitur : et, Videbunt in querncompunxerunt : et illud apostoli : Queeoculus non vidit, nee auris audivit, nee incor 2 hominis ascenderunt quae praeparavit

(1) Matth. 2, 15, 23 ; Joan. 19, 37,(2) 1 Cor. 2, 9.

Deus diligentibus se : caeteracpue his sim'i-lia, in Hcbraeorum libris invenin. Certe apo-stoli et evangelistae, septuaginta intcrpre-tes noverant : et unde eis haec diccrc quaein septuaginta non habentur? Christus Do-minus noster, utriusque Testamenti con-'ditor, in Evangelio secundum Joannem :;

.

(( Qui credit, inquit, in me, sicut dicit Scri-ptura, flumina de ventre ejus fluent aqusevivae . Utique scriptum est, quod Salvatorscriptum esse testatur. Ubi scriptum est?Septuaginta non habent : apocrypha nescitEcclesia. Ad hebraeos igitur revertendumest, unde et Dominus loquitur, et discipuliexempla praesumunt. Haec pace vcterumloquor, et obtrectatoribus meis tantum res-pondeo, qui canino dente me rodunt, inpublico detrahentes, et legentcs in angulis,iidem et accusatores et defensores, cum inaliis probent quod in me reprobant : quasivirtus et vitium non in rebus sit, sed cumauctore mutetur. Caeterurn memini editio-nem Septuaginta translatorum, olim degraeco emendatam tribuisse me nostris :nee inimicum debere existimari eorum,quos in conventu fratrum semper edissero.Et quod nunc Dibre hajamim 4

,id est Verba

dierum, interpretatus sum ; idcirco feci, utinextricablies moras, et silvam nominum,quae scriptorum confusa sunt vitio, sen-suumque barbariem, apertius et per ver-suum cola digererem, mihimetipsi et meisjuxta lsmeniam canens, si aures surdae suntcaeterorum.

Ad Domnionem et Rogatianum, ejusdem ineumdem Prcefatio.

Quomodo Graecorum historias magis in-tclligunt, qui Athenas viderint ; et tertiumVirgilii librum, qui a Troade per Lcucaten Tet Acroceraunia, ad Siciliam, et inde adostia Tiberis navigaverint : ita sanctamScripturam lucidius intuebitur, qui Judaeamoculis contemplatus sit, et antiquarum ur-bium memorias, locorumque vel eadem vo-cabula, vel mutata cognoverit. Unde etnobis curae fuit, cum eruditissimis Hebraeo-rum hunc laborem subire : ut circumiremusprovinciam, quam universae Christi Eccle-siae sonant. Fateor enim, mi Domnion etRogatiane charissimi, nunquam me in di-vinis voluminibus, propriis viribus credi-disse, nee habuisso opinionem meam, sedea etiam de quibus scire me arbitrabar,interrogare me soliturh, quanto magis dehis super quibus anccps eram? Deniquecum a me nuper litteris flagitassctis, utvobis librum Paralipomenon Latino ser-mone transferrem, de Tiberiade quemdamlegis doctorem, qui apud Hebraeos admi-rationi habebatur, assumpsi : et contulicum eo a vertice, ut aiunt, usque ad extre-

(3) Joan. 7, 38.

(4) didti nsn.

XX SANCTI HIKROINYMI

mum ungucm : et sic coniirmatus, ausussum faccrc quod jubcbatis. Libere enimvobis loquor ita in graecis et latinis codi-cibus hie nominum liber vitiosus est, utnon tarn hebrsea quam barbara qusedam,et Sarmatica nomina conjecta arbitrandumsit. Nee hoc Scptuaginta intcrprelibus quiSpiritu Sancto pleni, ea qua? vei*a fuerunttranstulcrant, sed scriptorum culpa? adscri-bendum, dum de cmendatis inemendatascriptitant : et saepe tria nomina, subtractise medio syllabis, in unum vocabulum co-gunt, vel e rcgione unum nomen, propterlatitudinem suani, in duo vel tria vocabuladividunt. Sed et ipsse appellationes, nonhomines, ut plerique existimant, sed urbes,et regiones, et saltus et provincias sonantet oblique sub interpretation et figuraeorum, queedam narrantur historian : dcquibus in rcgnorum libro dicitur : Nonncecce hsec scripta sunt in libro verborumdierum regum Juda? Quse utique in nostriseodicibus non habentur. Hoc primum scien-dum, quod apud Hebrseos, liber Paralipo-menon unus sit : et apud illos vocatusDibre hajamim ', id est, Verba dierum : quipropter magnitudincm, apud nos divisusest. Quod nonnulli etiam in Bruto, Cice-ronis dialogo, faciunt : ut eum in tres par-tes secent, cum unus a suo auctore sit edi-tus. Deinde etiam illud attendendum quodfrequenter nomina, non vocabula hominumsed rerum, ut dixi, significantias sonant. Adextremum, quod omnis eruditio Scriptura-rum in hoc continctur : et historian quae velprsetermissse sunt in suis locis, vel per-strictse leviter, hie per qusedam verborumcompendia cxpliccntur. Orationum itaquevestrarum adjutus auxilio,misi librumbene-volis placiturum, tamen invidis displi-citurum esse non ambigo. Optima enimquseque, ut ait Plinius, malunt contcmnereplerique quam discere. Si quis in hac intcr-pretatione voluerit aliquid reprehendere,intcrrogct Hebrreos, suam conscientiam rc-colat, videat ordinem textumque sermonis;et tunc nostro labori, si potuerit, detrahat.Ubicumque ergo asteriscos, id est, Stellas,radiare in hoc volumine videritis : ibi scia-tis de hebraeo additum, quod in latiniseodicibus non habetur. Ubi vcro obelus,transversa scilicet virga, prseposita est,

.

illic signatur quid scptuaginta interpretcsaddiderint, vel ob decoris gratiain, vel obSjiiritus Sancti auctoritatem, licet in He-brjeis voluminibus non legatur.

Kjusdem ad Domnionem et Rogatianumin Esdram,

et Nthemiam Praifatio.

Utrum difficiliussit, facere quod poscitisan negare necdum statui : nam neque vobis

aliquid imperantibus abnuere , sententialest : et magnitudo oneris impositi ita cervices premit, ut ante sub fasce ruendum sit,quam levandum. Acccdunt ad hoc invido-rum studia : qui omne quod scribimus,reprehendendum putant : et interdum con-tra se conscientia repugnante, publicc lace-rant quod occulte iegunt, in tantum utclamare compellar, et dicere : Domine,libera animam mcam a labiis iniquis, et alingua dolosa 2 . Tcrtius annus est quodsemper scribitis atque rcscribitis, ut Es-dra3 librum, vobis de hehrseo transfe-ram : quasi non habeatis grreca et latinavolumina : aut quidquid illud est quod anobis vertitur, non statim ab omnibusconspuendum sit. Frustra autcm, ut aitquidam, niti, neque aliud fatigando nisiodium qmerere, cxtrcmse dementise est.Itaque obsecro vos, mi Domnion et Roga-tiane charissimi, ut privata lectione con-tenti, librum non efleratis in publicum neefastidiosis cibos ingeratis : vitetisque eo-rum supercilium, qui judicare tantum dealiis, et ipsi facere nihil noverunt. Si quiautem fratrum sunt, quibus nostra nondispliccnt , his tribuatis exemplar; admo-nentes ut hebreea nomina, quorum grandisin hoc volumine copia est, distincte et perintervalla transcribant. Nihil enim proderitemendasse librum, nisi emendatio, librario-rum diligentia, conservetur. Nee quemquammoveat quod unus a nobis liber editus est :nee apocryphorum tertii et quarti somniisdelectctur : quia et apud Hebrseos EsdrceNehcmiseque sermones in unum volumencoarctantur : et qu?e non habentur apudillos, nee de viginti quatuor senibus sunt,procul abjicienda. Si quis autem scptua-ginta vobis opposucrit intcrpretes, quorumexemplaria varietas ipsa lacerata etinversademonstrat; nee potest utique vcrum asseriquod diversum est : mittite eum ad Evan-gelia : in quibus multa ponuntur quasi deVeteri Testamento quae apud scptuagintainterpretes non habentur, velut illud : Quo-niamNazareeus vocabitur : et : Ex ^Egyptvocavi filium meum : et : Videbunt in querncompunxcrunt ; multaquc alia, quse latiorioperi reservamus : et quserite ab eo ubiscripta sint. Cumque profcrre non potuerit.vos legitc de his exemplaribus quse nuper anobis edida, malcdicorum quotidie Unguisconfodiuntur. Sed ut ad compendium ve-niam, certc quod illaturus sum sequissimumest. Edidi aliquid quod non habetur ingrseco, aut aliter habetur quam a me ver-sum est? Quid interpretcm laniant? inter-rogent Hebrseos : et ipsis auctoribus trans-lationi mese vel arrogent vel derogentlidem. Porro aliud est, si clausis, quod di-citur oculis, mihi volunt maledicere, et nonimitantur greecorum studium ac benevo-

(2) Psal. 119, '2.

PRjEFATIONES XXIlentiam, qui post septuaginta translatores,jam Christi Evangelio coruscante, Juda?oset Hebionitas legis veteris interpretes

,

Aquilam videlicet, et Symmachum, et Theo-dotionem, et curiose legunt, et. per Orige-nis laborem in hexaplis, Ecclesiis dcdica-runt. Quanto magis Latini grati esse debe-rent. quod exsultantem cerncrent Grseciama se aliquid mutuari ? Primum enim magno-rum sumptuum est et infinita? diilicultatisexemplaria posse habere omnia : dcindcetiam qui habuerint, et Hebrsei scrmonisignari sunt, magis errabunt, ignorantes,quis e multis verius dixerit. Quod etiamsapientissimo cuidam nuper apud Gra?cosaccidit. ut interdum Scripturae sensum rc-linquens, uniuscujusque interprctis sequc-retur errorem. Nos autem qui hebra?a?linguae saltern parvam habcmus scicntiam,et latinus nobis utcumque sermo non deest,et de aliis magis possumus judicare, et eaqua? ipsi intelligimus, in nostra lingua pro-mere. Itaque licet et excetra sibilet, victorqueSinon incendia jactet : nunquam meum

,

juvante Christo, silebit eloquium : etiampra?cisa lingua balbutiet. Lcgant qui vo-lunt : qui nolunt abjiciant. Eventilent api-ces, litteras calumnientur : magis vestracharitate provocabor ad studium

,

quamillorum detractione et odio deterrebor.

Ejusdem ad Chromatiumet Heliodorum in Tobiam Prcefatio.

Mirari non desino exactionis vestra? in-stantiam; exigitis enim ut librum chalda?osermone conscriptum, ad latinum stylumtraham : librum utique Tobise, quern Hc-braei de catalogo divinarum scripturaruinsecantes, his qua? apocrypha memorant

,

manciparunt. Feci satis desiderio vestro,non tamen meo studio. Arguunt erim nosHebrceorum studia; et imputant nobis,contra suum canonem latinis auribus istatransferre. Sed melius esse judicans phari-sa3orum displicere judicio, et episcoporumjussionibus deservire, institi ut potui. Etquia vicina est Chalda?orum lingua sermonihebraico, utriusque lingua? peritissimuinloquacem reperiens , unius diei laboremarripui : et quidquid ille mihi hebraicisverbis expressit, hoc ego accito notario,sermonibus latinis exposui. Orationibusvestris mercedem hujus operis compensabo,cum gratum vobis didicero, me quod jubereestis dignati, complcsse.

Ejusdem prcefatio in librum Judith.

Apud Hebra?os liber Judith inter apo-crypha legitur : cujus auctoritas ad robo-randa ilia qua? in contentionem veniunt,minus idonea judicatur. Chalda?o tamensermone conscriptus, inter historias com-putatur. Sed quia hunc librum synod us

Nycama in numero sanctarum scripturarumlegitur computasse, acquievi postulationivestra?, immo exactioni : et sepositis occu-pationibus, quibus vehementer arctabar,huic unam lucubratiunculam dcdi, magissensum e sensu, quam ex verbo verbumtransferens. Multorum codicum varictatemvitiosissimam amputavi : sola ea, qua? intel-ligentia integra in verbis chalda?is invenirepotui, latinis cxpressi Accipite Judith vi-duam, castitatis excmplum, et triumphalilaude perpctuis earn prseconiis declaratc.Hanc enim non solum feminis, sed et virisimitabilem dedit qui castitatis ejus remu-nerator, virtutem ei talem tribuit, ut invi-ctum omnibus hominibus vinceret et insu-perabilem supcraret.

Ejusdem in librum Esther Proefatio.

Librum Esther variis translatoribus con-stat esse vitiatum, quern ego de archivisHebra?orum relevans, verbum e verboexpressius transtuli. Quern librum editiovulgata, laciniosis hinc inde verborumsinibus trahit, addens ea qua? ex temporedici poterant, et audiri : sicut solitum estscholaribus disciplinis , sumpto themate

,

excogitare quibus verbis uti potuit qui inju-riam passus est, vcl qui injuriam fecit. Vosautem, o Paula et Eustochium, quoniam etbibliothecas Hebra?

XXII SANCTI MERONYMI

vel sensum c scnsu, vcl ex utroque com-mixtum, et medie temperatum genus trans-lationis cxpresserint ; ct omnia veterisinstrumenti volumina Origenes obelis aste-riscisque distinxerit, quos vel additos, vel deTheodotione sumptos translation! antiqureinseruit, probans defuisse quod addituniest. Discant igitur obtrectatores mei reci-pere in toto, quod in partibus susccperuntaut interprctatianem meam cum asteriscissuis radere. Neque enim fieri potest, utquos plura intermisisse susceperint, noneosdem etiam in quibusdam crrasse fatean-tur, prsecipue in Job : cui si ea quse subasteriscis addita sunt, subtraxeris, parsmaxima detruncabitur , et hoc dumtaxatapud grsecos. Ceterum apud latinos, anteearn translationem, quam sub asteriscis etobelis nuper edidimus , septingenti fermcaut octingenti versus desunt : ut decurtatuset laceratus corrosusquc liber, fceditatemsui publico legentibus praebcat Hjc autemtranslatio nullum de vcteribus sequitur in-terpretem : sed ex ipso hebraico, arabi-coque sermone, et interdum syro, nuncverba, nunc sensus, nunc simul utrumqucrcsonabit. Obliquus enim etiam apud He-brseos totus liber fcrtur ct lubricus : et quodgrasci rhetores vocant E

PRJEFATIONES XXIII

ut audacter loquar, feci eum habere quaeamiserat. lgitur et vos, et unumquemquelectorem solita praefatione commoneo, et inprincipiis librorum eadem semper anne-ctens, rogo nt ubicumque praecedentes vir-gulas videritis, sciatis ea quae subjectasunt, in hcbraicis voluminibus non haberi.Porro ubi stellae imago praefulserit, exhebraeo in sermone nostro addita sunt, nec-non et ilia quae haberi videbantur, et itacorrupta erant, ut sensum legentibus tolle-rent, orantibus vobis magno labore correxi

:

magis utile quid ex otio meo ecclesiisChristi venturum ratus, quam ex aliorumnegotio.

Ejusdem in Psalterium, quod secundum Septua-ginta editionem correxit, Prcefatio.

Psalterium Romae dudum positus emen-daram ; et juxta septuaginta interprctes,licet cursim, magna tamen ex parte correxe-ram. Quod quia rursum vidctis, o Paula etEustochium, scriptorum vitio depravatum,plusque antiquum errorem, quam novamemendationem valerc : cogitis, ut velutiquodam novali, scissum jam arvum cxer-ceam, et obliquis sulcis renascentes spinaseradicem : aequum esse dicentes, ut quodcrebro male pullulat, crebrius succidatur.Unde consueta praefatione commoneo tarnvos, quibus forte labor iste desudat, quameos qui exemplaria istiusmodi habere volue-rint, ut, quae diligenter emcndavi, cum curaet diligentia transcribantur Notet sibi unus-quisque vel jacentem lineam, vel radiantiasigna ; id est, vel obelos, vel asteriscos. Etubicumque viderit virgulam praecedentem,ab ea uscpie ad duo puncta, quae impressi-mus, sciat in septuaginta translatoribusplus haberi. Ubi autcm perspexerit stellaesimilitudinem, de hebraeis voluminibus ad-ditum noverit aeque usque ad duo puncta,juxta Theodotionis dumtaxat editionem, quisimplicitate sermonis a septuaginta inter-pretibus non discordat. Haec ergo et vobiset studioso cuique fccisse me sciens nonambigo multos fore, qui vel invidia, velsupercilio malint contemnere videri prae-clara, quam discerc : et de turbulento ma-gis rivo, quam de purissimo fontc potarc.

Ejusdem Prcefatio in Hbros Salomonis.Jungat epistola quos jungit sacerdotium,

immo charta non dividat quos Christi nec-tit amor. Commentaries in Osee, Amos,Zachariam, Malachiam, quos poscitis, scri-psissem, si licuissct prae valctudine. Mittitissolatia sumptuum : notarios nostros et li-brarios sustentatis

, ut vobis potissimumnostrum desudet ingenium. Et ecce ex la-tere frcquens turba diversa poscentium :quasi aut aequum sit, me, vobis esurientibus,aliis laborare : aut in rationc dati et ac-

ccpti, cuiquam praeter vos, obnoxius sim.Itaque longa aegrotatione fractus, nc peni-tus hoc anno reticcrem, et apud vos mutusessem, tridui opus nomini vestro consc-cravi, interprctationem videlicet trium Salo-monis voluminum : Mish x quas HebraeiParabolas, vulgata autcm editio Proverbiavocat : Cohtleth 2 quern graece Ecclcsiasten,latino Concionatorem possumus dicerc :Sir hasirim :} quod in nostra lingua vertiturCanticum canticorum. Fertur et PanaeretosJesu filii Sirach liber, et alius pseudepigra-phus, qui Sapientia Salomonis inscribitur.Quorum priorem, hebraicum rcperi ; nonEcclesiasticum, ut apud latinos, sed Para-bolas praenotatum, cui juncti erant Eccle-siastes et Canticum canticorum : ut similitu-dinem Salomonis, non solum librorum nu-mero sed etiam materiarum genere, coae-quarct. Secundus apud Hebraeos nusquamest, quin et ipse stylus, graecam cloquen-tiam redolct : et nonnulli scriptorum vete-rum hunc esse Judaei Philonis affirmant.Sicut ergo Judith, et Tobiae, et Machabaeo-rum libros legit quidem Ecclesia, sed eosinter canonicas Scripturas non recipit ; sicet haec duo volumina legat ad aedificationem.plebis, non ad auctoritatcm ecclesiasticorumdogmatum confirmandam. Si cui sane sep-tuaginta interpretum magis editio placethabet earn a nobis olim emendatam. Nequeenim nova sic cudimus, ut vetera destrua-mus. Et tamen cum diligentissimc legerit,sciat magis nostra scripta intclligi, quaenon in tcrtium vas transfusa coacuerint,sed statim de prelo purissimae commendatatestae, suum saporem servaverint.

Ad Paulam et Eustochiumin translationem Isaice ex Hebraica

veritate, ejusdem Prcefatio.Nemo cum prophetas vcrsibus, viderit

esse descriptos, metro eos existimet apudJHebraeos ligari, et aliquid simile habere dePsalmis et operibus Salomonis : sed quodin Demosthene et Tullio solet fieri, ut percola scribanturet commata, qui utique pro-sa, et non versibus conscripserunt. Nosquoque utilitatilcgentiumprovidentes, intcr-pretationem novam, novo scribendi genere.distinximus. Ac primum de Isaia sciendum,quod in sermone suo disertus sit, quippeut vir nobilis et urbanae eloquentiae, neehabens quidquam in cloquio rusticitatis ad-mixtum. Undo accidit ut prae ceteris, flo-jrem sermonis ejus, translatio non potucritconservare. Deinde etiam hoc adjiciendum,quod non tarn propheta dicendus sit, quamevangelista. Ita enim universa Christi Ec-clesiaeque mysteria ad liquidum prosecutus

(1) typfy: (2) nhnip.

(3) QVTtf it 1^.

XXIV SANCTI UIER0NYM1

est. ut non putcs cum de luturo vaticinari,sed dc praeteritis historiam texere. Undeconjicio noluisse tunc temporis septuagintaintcrprctcs fidei suae sacramenta perspicueethnicis prodere : ne sanctum canibus, etmargaritas porcis darent : quae, cum hanccditioncm lcgcritis, ab illis animadvertetisabscondita. Nee ignore- quanti laboris sitprophetas intelligere : nee facile quempiamposse judicare de interprctatione, nisi in-tellexerit ante quae legerit : nos quoquepatcre morsibus plurimorum, qui stimu-lante invidia, quod consequi non valent,despiciunt. Sciens erj.ro et prudens in flam-mam mitto manum ; et nihilominus hoc afastidiosis lectoribus precor, ut quomodograeci post septuaginta translatores Aqui-lam et Symmachum et Theodotionem le-gunt, vel ob studium doctrime suae, vel utseptuaginta magis ex collatione eorum in-telligant : sic et isti saltern unumpost prio-rcs habere digncntur interpretem. Legant,prius et postea despiciant : ne videantur,non ex judicio, sed ex odii praesumptioncignorata damnare. Prophetavit autem Isaiasin Jerusalem, et in Judaea, necdum decerntribubus in capiivitatcm ductis : ac de u-troque regno, nunc commistim, nunc sepa-rating texit oraculum. Et cum interdum adpraesentem respiciat historiam, et post Ba -byloniam captivitatem reditum populi signi-ficet in Judaeam : tamen omnis ejus curade vocatione gentium, et adventu Chris tiest. Quern quanto plus amatis, o Paula etEustochium, tanto magis ab eo petite, utpro obtrcctatione praesenti, qua me indc-sinenter temuli laniant, ipse mihi mcrcedemrcstituat in futuro

;qui scit me ob hoc in

percgrinae linguae eruditione sudasse, neJudaei de falsitate Scripturarum Ecclesiisejus diutius insultarent.

Ejusdem in Jeremlam Prwfatio.Jercmias propheta, cui hie prologus scri-

bitur, sermone quidem apud hebraeos Isaiaet Osee, et quibusdam aliis prophetis vide-tur esse rusticior, sed sensibus par est :quippc qui eodem spiritu prophetaverit.Porro simplicitas eloquii, a loco ei in quonatus est, accidit. Fuit cnim Anathothites,qui est usque hodic viculus, tribus ab Jero-solymis distans millibus, sacerdos ex sacer-dotibus, et in matris utcro sanctificatus :virginitatc sua virum evangelicum ChristiEcclcsiae dedicans. Hie vaticinari exorsusest puer : et captivitatem urbis atquc Ju-daeae, non solum spiritu, sed et oculis car-nis intuitus est. Jam decern tribus IsraelAssyrii in Medos transtulerant : jam terrasearum colonise gentium possidebant. Undoin Juda tantum, et in Benjamin prophe-tavit : et eivitalis suae ruinas quadrupliciplanxit alphebetOj quod nos mensurae metriversibusque reddidimus. Praetcrea ordinem

visionum, qui apud graecos et latinos o-' mnino confusus est, ad pristinam fidemcorreximus. Librum autem Baruch nota-

;rii ejus, qui apud hebraeos nee legitur nee

i habetur, praetermisimus : pro his omnibusmaledicta ab aemulis praestolantes, quibusme necesse est per singula opuscula re-spondere. Et hoc patior : quia vos me co-gitis. Ceterum ad compendium mali rectius

j fuerat modum furori eorum silentio meoponere, quam quotidie novi aliquid scri-ptitantern, invidorum insariiam provocaro,

Ejusdem in Ezechielem Prcefatio.

Ezechiel propheta cum Joachin rege Ju-da captivus ductus est in Babylonem : ibi-que iis qui cum eo captivi fucrant, prophe-tavit, pcenitentibus quod ad Jeremiae vati-cinium se ultro adversariis tradidissent, etviderent adhuc urbem Jerosolymam stare,quam illc casuram esse praedixerat. Trige-simo autem aetatis suae anno, et captivitatisquinto, exorsus est ad concaptivos loqui.Et eodem tempore, licet posterior, hie inChaldaea, Jcremias in Judaea prophetave-runt. Sermo ejus nee satis disertus, nee ad-modum rusticus est : sed ex utroque medietemperatus. Sacerdos et ipse fuit, sicutJeremias : principia voluminis et linemmagnis habens obscuritatibus involuta. Sedet vulgata ejus editio non multum distat abhebraico. Unde satis miror quid causaeextiterit, ut si eosdem in universis librishabemus interpretes, in aliis eadem, inaliis diversa transtulerint. Legite igitur ethunc juxta translationem nostram : quo-niam per cola scriptus et commata, mani-festiorem legentibus sensum tribuit. Si au-tem amici mei ethunc subsannaverint, diciteeis quod nemo cos compellat ut seri-bant. Sed vereor ne illud eis eveniat quodgraece significantius dicitur ut vocentur?ayoXot8opot quod est, manducantcs saunas.

Ejusdem in Danielem Prcefatio.

Danielem prophetam, juxta septuagintainterpretes, Domini Salvatoris Ecclesiae nonlegunt, utentcs Teodotionis cditione : elhoc cur acciderit, nescio. Sive enim quiasermo Chaldaicuscst, et quibusdam proprie-tatibus a nostro eloquio discrcpat, nolue-runt septuaginta interpretes casdem lin-guae lineas in translatione scrvare : sive subnomine eorum ab alio nescio quo non satisChaldaeam linguam scicntc, cditus est li-ber : sive aliud quid causae extiterit igno-rans : hoc unum adirmare possum, quodmultum a veritate discordct, et I'ecto judi-cio repudiatus sit. Sciendum quippc est,Danielem maximc et Esdram, hebraicisquidem litleris, sed chaldaico sermone cons-criptos : etunam Jeremiae pericopen : Jobquoque cum arabica lingua plurimam li.i-

PRiEFATIONES XXV

bere societateni. Denique et ego adolescen-tulus, post Quintiliani et Tullii lectionem.'tc flores rhetoricos, cum mcin linguae hujuspistrinum reclusissem : et multo sudorc,multoque tempore vix coepissem anhelantiastridentiaque verba resonare, et quasi percryptam ambulans, rarum dcsuper lumenaspicerem, impegi novissime in Danielem :ot tanto taedio affectus sum, ut desperationesubita omnem laborem veterem voluerimeontemnere. Verum adhortante me quodamhebraeo, et illud mihi crebrius in sua lin-gua ingerente. Labor improbus omnia vin-cit : et qui mihi videbar sciolus inter he-braeos, coepi rursus esse discipuius chaldai-cus. Et ut verum fatear usque ad praesentemdiem magis possum sermonem Chaldaicumlegere et intelligere, quam sonare. Haecidcirco refcro, ut difficultatem vobis Danie-Jis ostenderem : qui apud hebraeos nee Su-sannae habet historiam nee hymnum triumpuerorum, nee Belis draconisque fabulas :quas nos quia in toto orbe dispersee sunt,veru anteposito casque jugulante, subjeci-mus : ni videremur apud imperitos magnampartem voluminis detruncasse. Audivi egoquemdam de praeceptoribus Judaeorum,cum Susannae derideret historiam, et agraeco nescio quo earn diceret esse con-fictam, illud opponerequod Origeni quoqueAfricanus opposuit, etymologias hac dubzo\> (T^ivou ayi*501- 1 xat I'7Z0 xo '^ rcpivov irpiaoade graeco sermone descendere. Cujus reinos intelligentiam nostris hanc possumusdare. Ut, verbi gratia, dicamus ab arboreilice dixisse eum, ilico pereas : et a len-tisco, in lentem te comminuat angelus: velnon lente pereas : ant lentus, id est, flexi-bilis ducaris ad mortem : sive aliud quidad arboris nomen conveniens. Deinde tan-tum fuisse otii tribus pueris cavillabatur,ut in camino aestuantis incendii metro lude-i-cnt : et per ordinem ad laudem Dei omniaelementa provocarent, aut quod miraculum,divinaeque aspirationis indicium, vel dra-conem interfectum offa picis, vel sacerdo-tum Belis machinas deprehensas : quaemagis prudentia solertis viri quam prophe-tali essent spiritu perpetrata ? Cum verad Habacuc veniret, et de Judaea in Chaldaeam raptum discophorum lectitaret, quae"rcbat exemplum ubi legissemus in totoveteri Testamento quemquam sanctorumgravi volasse corpore, et in puncto horaelanta terrarum spatia transisse : cui cumquidam e nostris satis ad loquendumpromptulus, Ezechielem adduxissct in me-dium, et diceret eum de Chaldaea in Judaeamfuisse translatum : derisit hominem, et exipso volumine demonstravit Ezechielem inspiritu se vidisse transpositum. Denique eiApostolum nostrum, videlicet ut eruaitumvirum, et qui legem ab Hebraeis didicissetnon fuisse ausum affirmare se raptum inGorpore, sed dixisse : Sive in corpore,

siyc extra corpus, nescio : Deus scit .His et talibus argumentis apocryphas inlibro Ecclcsiae fabulas arguebat. Superqua re lectoris arbitrio judicium derelin-quens, illud admoneo, non haberi Danielemapud hebraeos inter prophetas, sed intereos qui hagiographa conscripserunt. In Iressiquidem partes omnis ab eis Scriptura di-viditur

: in legem, in prophetas, et in ha-giographa, id est, in quinquc, et octo, etin undecim libros : de quo non est hujuslemporis disserere. Qure autem ex hoc pro-pheta, immo contra hunc librum, Porphy-rins objiciat : testes sunt Methodus, Euse-bius, et Apollinarius : qui multis versuummillibus ejus vesaniae respondentes, nescioan curioso lectoi'i satisfeccrint. Unde ob-secrovos, o Paula et Eustochium, fundatispro me ad Dominum preces : ut quandiu inhoc corpusculo sum, scribam aliquid gra-tum vobis, utile Ecclesiae. dignum posteris.Praesentium quippe judiciis non satis mo-veor : qui in utramque partem, aut amorelabuntur, aut odio.

Ejusdem in xn prophetas Prcefatio.Non est idem ordo duodecim propheta-

rum apud hebraeos, qui est apud nos.Unde secundum id quod ibi legitur, hiequoque dispositi sunt. Osee commaticus est,et quasi per sententias loquens. Joel planusin principiis : in fine obscurior. Et usquead Malachiam, habent singuli proprietatessuas

;quern Esdram scribam, legisque do-

ctorem, hebraei autumant. Et quia longumest nunc de omnibus dicerc : hoc tantumvos, o Paula et Eustochium, admonitasvolo, unum librum esse duodecim prophe-tarum : et Osee synchronon Isaiae : Mala-chiam vero Aggaei et Zachariae fuisse tem-poribus. In quibus autem tempus non prae-fertur in titulo ; sub illis eos regibus pro-phetasse. sub quibus et hi qui ante eoshabent titulos, prophetaverunt.

Ejusdem in Evaugelistasad Damasum Prcefatio.

Novum opus me facere cogis ex veteri

:

ut post exemplaria Scripturarum toto orbedispersa, quasi quidam arbiter sedeam : etquia inter se variant, qute sint ilia quaecum graeca consentiant veritate, decernam.Pius labor, sed periculosa preesumptio, ju-dicare de caeteris, ipsum ab omnibus judi-candum : senis mutare linguam, et cane-scentem jam mundum ad initia retrahereparvulorum. Quis enim doctus paritcr velindoctus, cum in manus volumen assum-pscrit, et a saliva quam semel imbibit, vide-rit discrepare quod lectitat; non statimerumpat in vocem, me falsarium. me clami-tans esse sacrilegum, qui audeam aliquidin veteribus libris addere, mutare, corri-gere ? adversus quam invidiam duplex

XXVI SANCTI HIERONYMI

causa me consolatur : quod ct tu qui sum-mus sacerdos cs, fieri jubes : ct verum nonesse quod variat, eti;mi malodicorum testi-monio comprobatur. Si cnim latinis exem-plaribus fides est adhibenda, respondeantquibus : Tot cnim sunt exemplaria psencquol codices. Sin autern Veritas est quee-renda do pluribus : cur non ad Grsecamorigincm rcvertentes ea quas vel a vitiosisintcrprctibus . male cdita, vel a praesum-ptoribus impei'itis cmendata pcrvcrsius,vel a librariis dormitantibus aut additasunt, aut mutata, corrigimus ? Neque veroego dc veteri disputo Testamento, quod aseptuaginta senioribus in graecam linguamversum tertio gradu ad nos usque pervenit.Non quaero quid Aquila, quid Symmachussapiant, quarc Thcodolio inter novos etvetcrcs medius incedat. Sit ilia vera intcr-pretatio quam Apostoli probaverunt. Denovo nunc loquor Testamento, quod grae-cum esse non dubium est, execpto apostoloMatthaeo, qui primus in Judaea evangcliumChristi hebraicis litteris edidit. Hoc certecum in nostro sermone discordat; et di-versos rivulorum tramites ducit, uno defonte quaerendum est. Praetermitto eos co-dices quos a Luciano et Hesychio nuncupa-tes, paucorum hominum asscrit perversacontentio, quibus utique nee in toto veteriinstrumento post septuaginta interpretcsemendarc quid licuit, nee in novo profuitemendasse : cum multarum gentium UnguisScriptura ante translata doceat, falsa essequae addita sunt. Igitur haec praesensPraefatiuncula pollicetur quatuor tantumEvangclia, quorum ordo est iste, Matthaeus,Marcus, Lucas, Joannes : codicum graecorum cmendata collatione, sed vctcrum, quaene multum a lectionis latinae consuetudincdiscreparent, ita calamo temperavimus, uthis tantum quae sensum videbantur mutarecorrectis, reliqua manere pateremur utfucrant. Canones quoque, quos EusebiusCaesariensis episcopus Alexandrinum secutusAmmonium, in decern numeros ordinavit,sicut in graeco habentur, exprcssimus. Quodsi quis de curiosis voluerit nosse, quae inEvangeliis, vel eadem, vel vicina, vel solasint, eorum distinctione cognoscat. Magnussiquidem hie in nostris codicibus error ino-levit, dum quod in eadem re alius Evango-lista plus dixit, in alio quia minus putave-rint, addiderunt. Vel dum eumdem sensumalius aliter expressit, ille qui unum e qua-tuor primum legerat, ad ejus exemptumceteros quoque cxistimaverit emendandos.Undo accidit ut apud nos mixta sint omnia,et in Marco plura Lucae atque Matthaei.Rursum in Matthaeo plura Joannis etMarci, et in ceteris rcliquorum quae aliispropria sunt, inveniantur. Cum itaqtie ca-nones legcris qui subjecti sunt, contusioniserrorc sublato, et similia omnium scies, ctsingulis sua quaeque restitues. In canone

primo concordant quatuor. Matthaeus, Mar-cus, Lucas, Joannes : in sccundo tres : Mat-thseus, Marcus, Lucas ; in tertio tres : Mat-thaeus, Lucas, Joannes; in quarto tres :Matthaeus, Marcus, Joannes ; in quinto duo :Matthaeus, Lucas ; in sexto, duo : Matthaeus,Marcus; in septimo duo : Matthaeus, Joan-nes; in octavo duo : Lucas. Marcus; innono duo : Lucas, Joannes ; in decimo, pro-pria quique quae non habentur in aliis, cdi-derunt. Singulis vero evangeliis, ab unoincipiens usque ad fincm librorum, disparnumerus increscit. Hie nigro colore prsescri-ptus, sub sc habet alium ex minio discolo-rcm numerum, qui ad decern usque proce-dens, indicat prior numerus in quo sit ca-none requirendus. Cum ergo apcrto codice,verbi gratia, illud sive illud capitulumscire volueris cujus canonis sit, statim exsubjecto numero doccberis, ct rccurrens adprincipia, in quibus canonum est distinctacongeries, eodemque statim canone ex titulofrontis invento, ilium quern quserebas nu-merum, ejusdem evangelistse qui et ipse exinscriptionc signatur, invenies, atque e vi-cino ceterorum tramitibus inspectis, quosnumeros e rcgione habeant, adnotabis ; etcum scieris, recurrens ad volumina singu-lorum, et sine mora repertis numeris quosante signaveras, reperies et loca in quibusvel eadem vel vicina dixerunt. Sciendumtamen, ne quis ignarum ex similitudine nu-merorum error involvat, quod sicubi insubnotatione canonum distinctorum, in ca-none quolibet tres evangelistse bis, ter velquater, aut etiam amplius eumdem nume-rum per ordinem habuerint adnotatum, etquartus e contrario, discrepantes, quod idtres illi in eo loco scmel dixerint, quartustoties in corporc voluminis sui ponat, quo-ties diversi numeri in ejus canone positistant contra praedictorum numerorum con-tinuatas similitudines. Item si in uno quo-libet eorum aut etiam duobus idem in ca-none numerus bis, ter et quater, aut eoamplius reperiatur in ordine collocatus, etdisparcs inveniantur in ceteris : dubiumnon erit, quin id quod illius illorumve cano-nis numerus bis terque repetitum ab his involumine semel dictum esse ostendit, alteralterius eorum toties uno atque eodemsensu loquantur, quotics preetulerint in nu-merorum adnotatione distantiam. Et hoc inomnium novem canonum collatione serva-bitur. Ceterum in decimo (quoniam propriasingulorum tantummodo continentur) nonpotest contra id comparatio esse quod so-lum est. Opto ut in Christo valeas, et me-mineris mei, Papa beatissime.

Ejusdem ex Catalogoscriptorum ecclesiasticorum.

Paulus apostolus, qui ante Saulus, ex-tra numerum duodecim apostolorum, de

PR/EFATIONKS XXVU

tribu Benjamin ct oppido Judaeae Giscalisfuit, quo a romanis capto, cum parcntibussuis Tarsum Ciliciae commigravit, a quibusob studia legis missus Jerosolymam, a Ga-maliclc viro doctissimo, cujus Lucas me-minit, cruditus ost. Cum autem interfuissetneci martyris Stcphani, ct acceptis a pon-tifice tcmpli epistolis, ad perscquendos cosqui Christo crcdiderant, Damascum perge-ret, revclatione compulsus ad fidcm, quaein Actibus Apostolorum scribitur, in vaselectionis de persecutore translatus est.Cumque primum ad praedicationem ejusSergius Paulus proconsul Cypri credidisset,ab eo, quod eum Christi fidei subegerat,sortitus est nomen Paulus : ct juncto ibiBarnaba, mullis urbibus pcragratis, rcver-tensque Jerosolymam, a Petro, Jacoboquect Joanne, gentium apostolus ordinatur. Etquia in Actibus Apostolorum plenissimede ejus conversatione scriptum est, hoctantum dicam, quod post passionem Do-mini vigesimo quinto anno, id est, secundoNeronis, eo tempore quo Festus procuratorJudaeae successit Felici, Romam vinctus mit-titur, et biennium in libera manens custo-dia, adversus Judaeos de adventu Christiquotidie disputavit. Sciendum aatem inprima satisfactione (necdum Neronis imperioroborato,. nee in tanta erumpente scelera,quanta de eo narrant historic), Paulum aNerone dimissum, ut Evangelium Christiin occidentis quoque partibus praedicaretur,sicut ipse scribit in secunda epistola ad Ti-motheum (eo tempore quo et passus est, devinculis dictans epistolam) : In prima measatisfactione nemo mihi alfuit, sed omnesme dereliquerunt : non eis imputetur. Do-minus autem mihi affuit, et confortavit me,ut per me praedicatio compleretur, et audi-rent omnes gentes : et liberatus sum deore leonis 1 )). Manifestissime leonem proptercrudelitatem, Neronom significat dicens : liberatus sum de ore leonis . Et statim liberavit me Dominus ab omni operemalo, et salvabit me in regnum suum cce-leste , quod scilicet praesens sibi sentiretimminere martyrium. Nam et in eadem epis-tola prsemiserat. Ego enim jam immolor,et tempus resolutions mese instat . Hieergo decimo quarto Neronis anno, eodemdie quo Petrus, Romae pro Christo capitetruncatus, sepultusque est in via Ostiensi,anno post passionem Domini trigesimoseptimo. Scripsit autem novem ad septcmecclesias epistolas, ad Romanos unam, adCorinthios duas, ad Galatas unam, adEphesios unam, ad Philippenses unam,ad Colossenses unam, ad Thessalonicensesduas. Praeterea ad discipulos suos, Timo-theo duas, Tito unam, Philemoni unam.Epistola autem quae fertur ad Hebraeos,non ejus creditur, propter styli sermonisque

(1) 2 Tim. 4, 16, se^.

dissonantiam : sed vel Barnabae juxta Ter-tullianum, vel Lucae evangelistae juxta quos-dam, vel Clementis Romanae postea cccle-siae episcopi, quern aiunt sententias Pauliproprio ordinasse et ornasse sermone : velcerte quia Paulus scribebat ad Hebraeos, etpropter invidiam sui apud eos nominis,titulum in principio salutationis ampu-taverit, scripscrat ut hebrseus hebraice,id est, suo eloquio discrtissime, ut eaquae eloqucnter scripta fucrant in he-braeo, eloquentius vertcrcntur in graecum,et hanc causam esse, quod a ceteris Pauliepistolis discrepare videatur. Legunt qui-dam et ad Laodicenses, sed ab omnibuscxploditur.

Ejusdem ex Catalogoscriptorum ecclesiasticorum

.

Jacobus, qui appellatur frater Domini,cognomento Justus; ut nonnulli existimant,Joseph, ex alia uxore; ut autem mihi vide-tur, Marise sororis matris Dominis, cujusJoannes in libro suo meminit, filius, postpassionem Domini, statim ab apostolis Je-rosolymorum episcopus ordinatus, unamtantum scripsit epistolam, quae de septemcatholicis est : quae et ipsa ab alio quodamsub nomine ejus edita asseritur, licet pau-latim tempore procedente obtinuerit aucto-ritatem. Egesippus vicinus apostolicorumtemporum, in quinto commentariorum librode Jacobo narrans, ait : Suscepit ecclesiamJerosolymorum, post apostolos, frater Do-mini Jacobus, cognomento Justus : multisiquidem Jacobi vocabantur. Hie de uteromatris sanctus fuit, vinum et siceram n