bewust omgaan met de authenticiteit van...

WORKSHOP VOOR SECUNDAIR ONDERWIJS

DE TWEEDE GRAAD TSO

handleiding voor leerkracht

Bewust omgaan met de authenticiteit

van nieuws

2

O3

O6

O3

06

09

05

16

18

20

22

23

24252627

O4

0708

1213141415

05

O5

16

1. DOELSTELLINGEN VAN DEZE WORKSHOP

3. VERLOOP VAN DE WORKSHOP

2. INLEIDING

6. BIJLAGEN

1.1. Eindtermen en leerplandoelen

3.1. Inleiding: “Ther War of The Wordls”, hoorspel van Orson Welles

3.4. Welke soorten nieuws bestaan er?

2.1. Hoe zit deze handleiding ineen?

Bijlage 1: Hoe maak je een krant op www.krantenmaker.beBijlage 2: Vertaling ‘The war of the Worlds’Bijlage 3: Achtergrondinfo over ‘the war of the Worlds’

Bijlage 4: Artikels voor de eerste opdracht bij ‘Wat is nieuws’Bijlage 5: Grafiek over de millennails en hoe zij omgaan met nieuwsBijlage 6: Doelgroepen eindopdracht

Bijlage 7: Checklist krantenmaker

Bijlage 8: Evaluatieformulier

Bijlage 9: Bronnen

1.2. Workshopdoelen

3.2. Wat is nieuws?3.3. Waar komt het nieuws vandaan?

3.5. Hoe wordt het nieuws gemaakt?3.6. Hoe echt is het nieuws3.7. Reclame in het nieuws3.8. Eindopdracht3.9. Uitsmijter

2.2. Voorbereiding van de work-shop

3

1. Doelstellingen van deze workshop

1.1 Eindtermen en leerplandoelen Mediawijsheid speelt zowel in het gemeenschapsonderwijs als binnen de katholieke koepel een rol. Dit blijkt uit de leerplandoelen en uit de te bereiken eindtermen. Hieronder staan de doelen opgesomd die dienen als basis voor deze workshop rond sociale media.

Uit leerplan VVKSODoelen taalvaardigheden3 De leerlingen kunnen de OVUR-strategie toepassen:- media en beeldtaal begrijpen en er kritisch mee omgaan: (uitvoeren/reflecteren) -begrijpen hoe beelden betekenis krijgen- begrijpen hoe die betekenissen invloed hebben op personen(VVKSO, 2012, blz.12) ICT-integratieMediawijsheid wordt hier opgevat in de zin van een bewuste en kritische houding ten opzichte van nieuwe media (internettoepassingen, sms ...) en het vermogen tot een alledaags, informeel en creatief mediagebruik dat (impliciet of expliciet) gericht is op participatie in de culturele publieke sfeer. (internetfora, sociale media, wiki’s, YouTube, chatrooms, blogs, webcam ...)Leerlingen die starten in de tweede graad secundair onderwijs hebben een basiskennis van netwerken, internet en multimedia.(VVKSO, 2012, blz. 84)

Uit leerplan GO!VakoverschrijdendHet bespreekbaar stellen van reclame in de multimedia kan bijvoorbeeld een middel zijn om de kritische zin van de leerlingen te bevorderen. Op die manier geeft een vakoverschrijdende aanpak leerlingen de kansen om een vol-waardige en constructieve rol te spelen in een multiculturele samenleving. Door hen te leren omgaan met nieuwe informatie- en communicatietechnologieën, helpen we de leerlingen om hun weg te vinden in een steeds vlugger en complexer evoluerende samenleving.(GO!-onderwijs, 2012, blz. 8)

Uit Vakoverschrijdende EindtermenGemeenschappelijke stam11. kritisch denken: de leerlingen kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen aan de hand van relevante criteria.12. De leerlingen zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken 13. De leerlingen kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken

- mediawijsheid in de zin van een bewuste en kritische houding ten opzichte van klassieke (televisie, radio, pers) en nieuwe media (internettoepassingen):

14. De leerlingen gaan alert om met media.

(Vlaamse Overheid, 2010)

a

b

c

4

1.2. Workshopdoelen Een workshop creëren, vergt echter meer dan basisdoelstellingen. Hieronder ziet u een opsomming van specifieke workshopdoelen. Deze lijst omvat de doelstellingen die u aan het eind van de workshop bereikt heeft, de zaken die de leerlingen moeten kennen en kunnen. De leerlingen definiëren sociale media en geven voorbeelden. De leerlingen kunnen de instellingen van een profiel veranderen volgens hun eigen behoeften. De leerlingen leggen met eigen woorden uit wat cookies zijn. De leerlingen stellen bewust bepaalde grenzen aan hun mediagebruik voor hun eigen welzijn. De leerlingen geven voorbeelden van nadelen van sociale media. De leerlingen sommen voordelen op van sociale media. De leerlingen gebruiken sociale media creatief om hun ontwikkeling te stimuleren.

55

(Agency)

2. Inleiding

2.1. Hoe zit deze handleiding ineen?Hieronder vindt u meer uitleg terug over de opbouw van deze workshop. Er worden verschillende iconen en letter-kleuren gebruikt om het geheel meer overzichtelijk te maken.

2.1.1. iconen De leerlingen maken een opdracht. De leerlingen zijn aan het woord, overleggen of discussiëren. De leerlingen quizzen. De leerlingen brengen een opdracht voor hun medeleerlingen.

2.1.2. LettertypeWat in het blauw staat, zijn vragen of opdrachten die aan de leerlingen gericht zijn.Wat in het fuchsia staat, zijn de antwoorden die de leerlingen zouden moeten geven.Theoretische begrippen staan in het vet en kunnen extra nadruk gebruiken.Wat schuin staat, is achtergrondinformatie voor de leerkracht.

Alles wat in normaal lettertype staat, is uitleg voor de leerkracht om de workshop in goede banen te leiden. Op-drachten staan meestal in dit lettertype uitgetypt zodat u deze zelf kunt organiseren en overbrengen.De klasschikking kiest u zelf. Deze workshop is perfect uitvoerbaar zonder banken en stoelen. Een groenbord of smartboard en beamer zijn wenselijk voor de opdrachten waarbij veel tekst gebruikt wordt. Ook een computer met internetaansluiting is onontbeerlijk.

2.2. Voorbereiding van de workshopHet is aangeraden om op voorhand de volgende dagen weekbladen te verzamelen om in de workshop te kunnen gebruiken:

•HetNieuwsblad •DeStandaard •Humo •Story •Libelle •GoedGevoel •GazetVanAntwerpen •HetBelangvanLimburg

Verder maakt u een account aan op www.krantenmaker.be zodat alle leerlingen hetzelfde wachtwoord en e-mail-adres kunnen gebruiken om de eindopdracht te maken. U kiest dus beter geen persoonlijk e-mailadres of wacht-woord. Een korte handleiding om aan de slag te gaan met deze website, die u in de loop van de workshop ook aan de leerlingen uitdeelt, vindt u in bijlage 1.

6

3. Verloop van de workshop3.1. Inleiding: “The War of The Worlds”, hoorspel van Orson Welles

Om de workshop te beginnen wordt een stukje uit het hoorspel van Orson Welles afgespeeld. U vindt het hoorspel via deze Youtube link:

Inbijlage2vindtueenvertalingvanditstukjeterug.Nadatdeleerlingennaarhetstukjehebbengeluisterd,steltude volgende vragen:

Bijwiedoetdezeteksteenbelletjerinkelen?Wieheeftalgehoordover‘TheWaroftheWorlds’vanOrsonWelles?Kanjeuitleggenwatditis?

The War of the Worlds is een hoorspel (een toneelstuk dat via de radio wordt gespeeld) dat de avond voor Halloween in 1938 werd uitgezonden op de Amerikaanse radio. Het hoorspel was gebaseerd op het boek The War of the Worlds van schrijver H.G. Wells. In het eerste deel van deze 60 minuten durende uitzending werd een live concert voortdu-rend onderbroken door zogezegde nieuwsberichten waarin gemeld werd dat er een invasie van buitenaardse wezens aan de gang was. Veel luisteraars hadden echter niet door dat de nieuwsberichten verzonnen waren en slechts een onderdeel van een hoorspel. In geen tijd stond heel Amerika in rep en roer.

De kans is uiteraard groot dat geen enkele leerling het verhaal kent. Wanneer blijkt dat dit het geval is, aarzel dan niet om de leerlingen in de juiste richting te gidsen. Geef hen desnoods zelf de uitleg over het hoorspel en zijn gevol-gen. Peil nadien naar de reacties van de leerlingen op dit hoorspel.

Meer info over het hoorspel vindt u in bijlage 2.

‘TheWaroftheWorlds’,hoorspeldoorOrsonWelles.UitgezondendoorColumbiaBroadcastingSystemradionetworkop30/10/1938.Programma:MercuryTheatre

on the Air. Hoorspel gebaseerd op gelijknamige boek van auteur H.G. Wells. http://www.youtube.com/watch?v=W6YNHq1qc44

(The Skeptical Teacher, 2010)

7

Watvindjehiervan?Zoujijditgelovenalsjehetopderadiohoort?Watalsjezelfindietijdleefde,zoujehetdaneventueelgeloven?

Ukandeleerlingenevendetijdgevenomhierovertediscussiëren.Nadienvraagtuofditvandaagnogzoukunnen gebeuren. Zouditvandaagnogkunnengebeuren?Zoudenmensenditnoggeloven?Benjezekerdatditniet,zijhetineenan-derevorm,gebeurt?Watmethetnieuwsop1april?Benjezekerdatalhetnieuwsdatbijjouterechtkomt,allemaalwaarisofcorrectwordtgebracht? Elkjaarwordterop1aprilviahetnieuwseen‘leugen’verspreid.Elkjaarzijnermensendiehetgeloven.Wiezegtdatditnietvakergebeurt?Ishetnieuwsweltevertrouwen?Welkenieuwskanalenzijnhetmeestbetrouwbaar?

We kijken even naar zo’n leugen die op 1 april via het nieuws werd verspreid:

Zokomenweaanbijhetthema‘bewustomgaanmetdeauthenticiteitvannieuws’.Ulegtdeleerlingenuitdatzehier dieper op zullen ingaan gedurende deze workshop.

3.2. Wat is nieuws?Bijditonderdeelwordendeverschillendeelementenvanhetbegrip‘nieuws’toegelicht.

Verdeel de leerlingen in vijf groepjes. Elk groepje leerlingen krijgt een kort artikel uit een (niet- bestaande) krant.Ditartikelisechterniet‘nieuwswaardig’ofinteressantgenoeg.Hoekomtdit?Waaromspreekthetartikelnietaan?Elkgroepjemoettotéénredenkomenwaaromhetartikelhennietaanspreekt.Zekrijgenhiervoorenkeleminuten de tijd. Laat de leerlingen hun bevindingen voorleggen aan hun klasgenoten: “Wij vinden dit artikel niet nieuwswaardigomdat...”.Noteerophetborddekernwoordendiedeleerlingenaanhalentijdenshunuitleg,zodatjenadienpergroepjetotéénconclusiekankomen.Bijvoorbeeld:

Hetartikelgaatovereengebeurtenisvantweejaargeleden.ACTUALITEIT

Alle artikels vindt u in bijlage 3.

Zijndezeartikelsnieuwswaardig?Zoujijzeinjouwkrant/dagbladofopjewebsitevermelden?Waaromwel/niet?

Elkgroepjekomtuitbijeencriteriumdatbelangrijkisomnieuwsecht‘nieuws’tenoemen.

De verschillende criteria zijn: actualiteit, algemeen belang (is het voor veel mensen interessant), authenticiteit, bijzon-der en het gebeurt nabij. Uiteraard mogen de leerlingen dit met hun eigen woorden zeggen. (Laat de leerlingen de kernwoorden noteren in hun leerlingenbundel.)

Opwelkevragengeefteengoednieuwsberichteenantwoord?Wie/wat/waar/wanneer/waarom/hoeDe leerlingen noteren deze antwoorden in de leerlingenbundel. Ter herhaling toont u een kort filmpje:

Vlaanderen onafhankelijk http://www.youtube.com/watch?v=iRs-TQ1qjdQ

http://schooltv.nl/video/nieuwswaarde-hoe-be-paalt-de-redactie-de- nieuwswaarde/

8

3.3. Waar komt het nieuws vandaan?Kunnenjullieenkeledagbladen/weekbladenopsommen?

Dagbladen:HetLaatsteNieuws,GazetvanAntwerpen,HetNieuwsblad,DeMorgen,DeGentenaar,DeStandaard,DeMetro,DeTijd,HetBelangvanLimburg...Weekbladen: Knack, Dag Allemaal, Joepie, Flair, Libelle, P-magazine, Story,TVfamilie,weekendeditiesvandekrant,KrantvanWest-Vlaanderen...

(Laat de leerlingen enkele dagen weekbladen noteren in hun leerlingenbundel.)

Hetnieuwsleesjeinderdaadindevernoemdedag-enweekbladen.Waarwordendezegemaakt?Hebbenzijelkeeneigenbureauofgebeurtdepublicatievandezebladenopdezelfdeplaats?Iseriemanddieditweet?

Het nieuws wordt verspreid via persbureaus.(Leerlingennoterenditbegripindeleerlingenbundel.)ZozijndegrootstepersbureausinBelgiëBelgaendePersgroep.Alseenkrantlidwordtvaneenpersbureau,wordenzevoorzien van alle nieuws van over de hele wereld. Een krant kan er namelijk niet zelf voor zorgen dat ze overal in de wereld een correspondent heeft, dat is veel te duur. Dan opteren ze maar voor de volgende oplossing: door zich aan tesluitenbijeenpersbureau,krijgendekrantenhetwereldnieuwsgebundeldvandatpersbureau.Eénpersbureaukanmeerderekranteninhandenhebben.ZoisdePersgroepbijvoorbeeld‘baas’vanonderanderedekrantenHetLaatsteNieuws,DeMorgenenDeTijd.Zehebbenechternietenkelkranteninhanden,maarook:

- tijdschriften: o Dag Allemaal o TV Familie o Goed Gevoel o Joepie- televisie: o VTM oVTMKzoomo2BE o Vitaya o Jim oStievie-radio: oQ-Music(BelgiëenNederland) o JoeFM

De klassieke media zijn dus veel meer met elkaar verweven dan we op het eerste gezicht zoudendenken. Welkegevolgenzouditmetzichkunnenmeebrengen?

Jekomtinverschillendekrantendezelfdeonderwerpentegen.Sommigeartikelszijnmisschieneentikkeltjeaan-gepast, maar de berichtgeving blijft grotendeels gelijkaardig. De informatie komt nu eenmaal van hetzelfde bedrijf. (Leerlingen noteren dit in de leerlingenbundel.)

Verdeel de klasgroep ditmaal in vier groepen. Elke groep krijgt twee verschillende tijdschriften of kranten. Deleerlingenmoetendieonderlingvergelijken.Vindenzegelijkaardigeonderwerpenofartikels?Lijkendeartikelsverdachtveelopelkaar?Naenkeleminutenkrijgtelkgroepjeevendetijdomhunbevindingenmeetedelenaandeklasgroep.

Volgende kranten en weekbladen worden met elkaar vergeleken: Het Nieuwsblad en De Standaard, Humo en Story, Libelle en Goed Gevoel, Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg.

Pols naar de bevindingen van de leerlingen.

Je vindt er vaak dezelfde onderwerpen in terug, soms zelfs bijna identiek dezelfde artikels.Hoe komt dat, denk je?Zehebbenvaakhetzelfdemoederbedrijfduserissprakevanonderlingebeïnvloeding.Allenieuwsisafkomstiguitéénpersbureau,namelijkBelga.Vandaardatverschillendekrantenvaakidentiekeberichtgevinghebben.

9

3.4. Welke soorten nieuws bestaan er? Opdracht: ActuaquizWecheckenevenwatjulliehebbenonthoudenuithetnieuwsvandeafgelopendagen.Blijfzittenindeviergroepjesvandaarnet.Duidperteaméénleerlingaandiedewoordvoerdervandegroepzalzijn.Wanneerjulliehetantwoordop de vraag weten, dan mag enkel die leerling het antwoord geven. De groepen moeten om het snelst antwoorden. Wie als eerste het correcte antwoord geeft, krijgt een punt. Is het antwoord incorrect, dan krijgen de andere groepen nog een kans. Wie op het einde de meeste punten heeft verzameld, is gewonnen.

Het is aangeraden de quiz aan te passen aan de actualiteit. Zorg voor een goede variatie van nieuwsbronnen: niet enkel televisie, radio, kranten en tijdschriften, maar heb evenzeer aandacht voor internet- en sociale mediabronnen.

1)WelklandwonhetEurovisiesongfestival2014?Oostenrijk2)Vanwiewashetschip‘SantaMaria’?ChristoffelColumbus3)WieraaktebetrokkenineengevechtmetJay-Z,demanvanBeyoncé?DezusvanBeyoncé:SolangeKnowles4)Welkegrotepoliticusstierfvlakvoordefederaleverkiezingenvan2014?Jean-Luc Dehaene5)Vanwelkdiertjegingeenfilmpjedewereldrondterwijlheteenframboosopsmikkelde?Konijn

Voeg gerust nog enkele vragen toe indien u dat wenst.

We hebben het nu vooral gehad over kranten en tijdschriften. Dit zijn absoluut niet de enige nieuwsbronnen. Opwelkeandereplekkenkanjenieuwsvinden?Waarhebbenjulliejeantwoordenopdeactuaquizgehoord,gezienofgelezen?

Via de radio, het internet, sociale media, televisie... (De leerlingen noteren dit in de leerlingenbundel.)

Degrafiekinbijlage4toontwaar‘millennials’ (leerlingen geboren in de jaren 2000) het nieuws vandaan halen, wat zeeroverdenkenenhoezeermeeomgaan.Bespreekdezegrafiekmetdeleerlingen.(Zijziendegrafiekinhunleerlingenbundel staan)

We kijken naar de eerste grafiek, links bovenaan. Daar staat “Millennials’ Overall NewSources”telezen.Ditbetekent:viawelkebronnenzienmillennialsnieuwsverschijnen?

Watkanjeafleidenuitdieeerstegrafiek?

De grootste nieuwsbron is het sociale medium, 68% van het nieuws wordt hier-langsvernomen.Daarnavolgtde‘roddel’:eengrootdeelvanhetnieuwshorende millennials via-via. De volgende grootste nieuwsbronnen zijn: nieuwswebsites, televisie, radio en kranten.

We houden even een test. Waar/via welke bron worden jullie het meest geconfron-teerdmetnieuws?

Schrijfaanhetbordhoeveelleerlingenpermediumhunhandopsteken.Overloopallenieuwsbronnenenlaatdeleerlingen vervolgens afleiden via welke nieuwsbron het vaakst nieuws verschijnt.

(De Bruyckere, 2013)

10

Rechtsvanditkaderloopteenlijntjenaareencirkeldiagram:“TheirPrimaryNewsSource”.Ditbetekent: hun grootste nieuwsbron, de bron die ze het eerst raadplegen als ze zelf het nieuws willen opzoeken.

Welke bron wordt door de millennials het meest geraadpleegd wanneer ze op zoek gaan naar nieuws?De eerste bron is nieuwswebsites, pas daarna komen sociale media, televisie, mondelinge overdracht, radio en kranten. Daarnaast bereikt een 8-tal procent van het nieuws hen via andere bronnen.

Hetschijfdiagramrechtsbovenaanindeleerlingenbundel(eninbijlage)gaatover“Confidencein Accuracy”, namelijk over het vertrouwen in de juistheid van het nieuws.

Watkanjehieruitafleiden?66% van de millennials heeft er geen vertrouwen in dat het nieuws dat ze ontvangen correct is.Wedoenopnieuwdetestindezeklas.Wieheeftdezelfdezorgen?Wiedenktdathetnieuwsdatjedagelijksbereiktniethelemaalcorrectis?

Noteerophetbordhoeveelleerlingenditdenken,enhoeveelleerlingenhetnieuwswelgeloven.

In het tweede deel staat bovenaan te lezen: “Millennials would rather...” en dan zijn er twee uitspraken die deze zin verder kunnen aanvullen: “Millennials would rather be last to know, but the information is accurate”, en “Millennials would rather be first to know, but occasionally inaccurate.” (Millennials zouden liever als laatst het nieuws weten, maar zeker weten dat de informatie correct is./ Millennials zouden liever als eerste het nieuws weten, maar het kan soms incorrect zijn.)

Watwillendemillennialshetliefst?Zewillenlieverhetnieuwsalslaatstewetenmaarwelzekerzijndathetcorrectis.(67%)

Hoezithetbijjullie?Willenjullieliefstalseerstevanallesopdehoogtezijn,maarhetnieuwslatermisschienmoetenbijstellenomdathetaanvankelijkverkeerdwas?Ofhoevenjullienietpersedeeerstetezijn,maarwillenjullievooraldathetnieuwsdatjetehorenkrijgtcorrectis?

Daaronder gaat het verder: Millennials would rather be informed in a way that makes them knowledgeable./ Mil-lennials would rather be informed in a way that makes them laugh. (De millennials hebben graag dat het nieuws zo gebracht wordt dat ze goed ingelicht zijn./ De millennials hebben graag dat het nieuws op een grappige manier gebracht wordt.)

Opwelkewijzewillendemillennialsdathetnieuwstotbijhengebrachtwordt?77% is liever goed ingelicht dan dat ze moeten lachen met de manier waarop het nieuws gebrachtwordt.





11

De volgende grafiek stelt dit: Millennials would rather be the source of information to a friend./ Millennials would rather be informed by a friend. (Millennials vertellen liever zelf nieuws aan hun vrienden./Millennials worden liever geïnformeerdoverhetnieuwsdoorhunvrienden.)Welkestellingoverheerst?72%vandemillennialswiltgraagzelfnieuwsoverbrengenaanhunvrienden,slechts28%wiltlievergeïnformeerdworden door vrienden.Watisjulliegevoelhierbij?Zijnjulliehetliefstdiegenedievanallesopdehoogteisenhetlaatstenieuwsaandevriendengroepvertelt,ofwordjehetliefstgeïnformeerddooréénvanjevrienden?Noteerdebevindingenophetbord.

We zijn aan de laatste grafiek aanbeland. Deze luidt: Millennials would rather be informed by reporters who are older. /Millennialswouldratherbeinformedbyreporterswhoarethesameage.(Millennialswordenlievergeïnformeerddoorreportersdieouderzijndanhen./Millennialswordenlievergeïnformeerddoorreportersdiedezelfdeleeftijdalshen hebben.)

Watkunnenweuitdezelaatstegrafiekafleiden? Dat 69% van de millennials toch liever heeft dat het nieuws gebracht wordt door een reporter die ouder is. 31% wilt liever dat de reporter dezelfde leeftijd heeft als hen. Zullenjullienieuwseerderalswaarheidaanzienalsdereporterdiehetbrengtouderisdanjou,danwanneerdereporterjouwleeftijdzouhebben?Steldatjenuietsouderbent(21jaar),zoujedanhetzelfdegevoelhebben?Ofmaaktditnietsuit? Bespreekdezevragenmetdeleerlingenennoteerhunbevindingenaanhetbord.Overloopnadiennogeenskortalle cijfers die aan bord staan.

Geef elk van de vier groepjes (zelfde groepjes als bij de vorige opdracht) een onderwerp: radio, internet (geen sociale media), sociale media en televisie. Laat de groepjes een lijst opstellen van radiostations en –program-ma’s, websites en televisieprogramma’s waaruit ze zelf nieuws halen of waarvan ze weten dat ze nieuws en actuali-teit (in welke soort dan ook) aanbieden.

De leerlingen vullen dit aan in hun leerlingenbundel (bij “nieuwsbronnen opsommen”).

Welkeradiostationshebbenjullieopgeschreven?Radio1,Radio2,JOEfm,MNM,StudioBrussel,Klara,Nostalgie...

Welkespecifiekeradioprogramma’swaarinernieuwswordtaangeboden,hebbenjullieopgeschreven?-Elkuuriser‘hetnieuws’ennogeenkortesamenvattingomhethalfuur;-OpRadio1:‘DeOchtend’,‘Hautekiet’,‘DeBendevanEinstein’;-...Opwelkewebsiteskanjenieuws/actualiteitvinden?-elkekrantheeftzijnonlineversie;-deredactie.be;-newsmonkey.be;-buzzfeed.com;-...




12

Viawelkesocialemediakrijgjenieuwsenhoegebeurtdat?-Facebook:mensendienieuws‘sharen’;-Twitter:politiciofbekendemensendieopTwittersomseenprimeurposten;-...

Welketelevisieprogramma’sbiedennieuws/actualiteitaan?-Eén:HetJournaal,Koppen,DeZevendeDag,OokGetestopMensen,Volt;-VTM:HetNieuws,FAROEK,Telefacts;-Vier:DeIdealeWereld,DeKruitfabriek;-Canvas:Panorama,100”,HetJournaal,Terzake;-Ketnet:Karrewiet;-...

Bespreekdebevindingenvandegroepjes.Laatleerlingenuitanderegroepjesdelijstenverderaanvullenalszezelfnog andere ideeën hebben. Houdeenkortepoll:naarwelkradioprogrammawordthetmeestgeluisterdindeklas?Welktelevisieprogrammawordthetmeestbekeken?Welkewebsiteswordenhetmeestbezocht? We merkten dat nieuws dus uit heel veel verschillende bronnen kan komen. Is het fijn om elke dag overspoeld te wordendoorallerleisoorteninformatie?VindjehetOKomvoortdurendnieuwedingentelezen,horen,zien?Ofhebjesomsgenoegaandeoverloadaaninformatie? Geef de leerlingen even de tijd om hierover te discussiëren. Gebruik bovenstaande vragen om een discus-sie te starten.

3.5. Hoe wordt het nieuws gemaakt?

Overloop met de leerlingen de vraagjes in de leerlingenbundel over dit onderwerp. Daarna toont u onderstaand filmpje. Terwijl ze kijken, vullen de leerlingen de vragen in. Het filmpje duurt ongeveer een kwartier. Daarom is het aangeraden het filmpje af en toe eens te pauzeren om de leerlingen de tijd te geven hun antwoorden op te schrijven.

Bespreekdaarnakortdeantwoordenvandeleerlingen.

Watvindenjullievanpersvrijheid?Zoudenmensenindelandenwaargeenpersvrijheidis,beseffendatdieontbreekt?Zoujedaarwillenwonen?Ofvindjedatpersvrijheidsomsteverkangaan?(Iedereenkanzomaarzeggen wat hij/zij denkt.)

Geef de leerlingen even de tijd om hierover te discussiëren. Gebruik bovenstaande vragen om een discussie te starten.

http://schooltv.nl/video/focus-op-de-maatschap-pij-nieuws-nieuwsgaring- en-beeldvorming/

13

3.6. Hoe echt is het nieuws?

We zagen aan het einde van het filmpje dat enkele jongeren gevraagd werd of ze het nieuws wel geloven.

Gelovenjulliehetnieuws?Waaromwel/niet?Kloptalleswelwatinhetnieuwsgezegdwordt?

Volgendartikelverscheenin2010inmeerderekranten.(Staatookindeleerlingenbundel.)

14

DemensenvanhettelevisieprogrammaBastahebbenevenzeergeprobeerdom‘fout’nieuwsteverspreiden.Wekijken even hoe ze dit hebben klaargespeeld:

Hoekomthetdatditmogelijkis?Nieuwswordtnietlangerextragechecktomdatjournalistenerdetijdnietvoorhebben.(Leerlingen noteren dit in de leerlingenbundel.)Als een nieuwsbericht dus wat vreemd lijkt, check dan zelf verschillende bronnen!

3.7. Reclame in het nieuws

DitverteltmarktonderzoekerJanCallebautonderandereinzijncolumninDeMorgenop28maart2014:“Reclameénhetnieuwsbeïnvloedenenvormendesamenlevinghetsterkst.Reclamemaaktnamelijkdeeluitvandecultuurwaarinweleven.Hetnieuwsdoetdatook.FilosoofAlainDeBottonvoegterinzijnboek‘Hetnieuws:eengebruiks-aanwijzing’aantoedathetnieuwséénvandeinvloedrijkstefactoreniswaarmeedesamenlevingwordtgevoed,maar dat het te weinig in dienst wordt gesteld van de opbouw van de samenleving. Voor veel mensen is de wereld inderdaad beperkt tot hoe het zevenuurjournaal die wereld vormgeeft.”

Bovenstaandstukjeartikelbewijstnogmaareensdatwijelkedagmetnieuwsenreclamewordengeconfronteerd.Dit valt vooral op als je bijvoorbeeld op reis gaat: je gebruikt je computer plots niet meer, je kijkt geen tv, luistert niet naar de radio... en na een paar dagen merk je dat je leven een stuk rustiger lijkt. Je merkt andere reclame op, van producten die bij jou thuis niet te verkrijgen zijn. Je lacht misschien met de manier waarop reclamespotjes in het vakantieland worden gemaakt... Wanneer je na je reis terug thuis komt, heb je meteen alle hoogtepunten van het nieuwsgemistenbenjenietmeer‘mee’opsocialemedia.Danmerkjepaséchthoeverwevenjouwlevenismetnieuws en reclame.

Opwelkemanierzijnreclameennieuwsverwevenmetelkaar?Waarvindjereclameennieuwssamen? (Leerlingen vullen de antwoorden aan in hun leerlingenbundel.) -advertentiesinkrantenentijdschriften; -reclamespotsoptvtussenoftijdensnieuwsprogramma’s; -‘ads’opsocialemediaenwebsites; - reclame op de radio vlak voor en na het nieuws.

Pastdereclamezichaanaandekijker/lezer/luisteraar?

Grotendeels wel. In magazines voor vrouwen (Flair, Libelle ...) vind je enkel reclame voor vrouwenproducten (schoon-heidsproducten, afslankproducten ...). In magazines die speciaal voor mannen zijn gemaakt, is dat dan omgekeerd. In magazines voor jeugd (Joepie) of voor kinderen (Jommekeskrant) is de reclame dan weer aangepast aan de leef-tijdsgroep,netzoalsbijmagazinesvoorouderen(Plusmagazine).Bijalgemenekranten,magazinesenprogramma’sis de reclame voor iedereen bedoeld.Op sociale media en websites wordt jouw surfgedrag gevolgd. Als je net op een schoenenwebsite keek, zal plotseling op Facebook een advertentie voor die website verschijnen. De ads verschillen evenzeer naargelang je woonplaats, er verschijnt aangepaste reclame van winkels in de buurt.

3.8. Eindopdracht

Als laatste opdracht verdeelt u de klas opnieuw in vijf groepen. Elke groep moet een eigenkrant/magazine maken van 3 bladzijden lang via www.krantenmaker.be.Elkgroepjemoetzijneigen‘soort’krant/magazineontwikkelen.Kopieerdaarvoorbijlage4enknipde verschillende kaartjes met daarop een doelpubliek uit. Laat de groepjes blind een kaartje trekken.

http://www.youtube.com/watch?v=QVsSIXoxglM

15

Elkegroepmoetduseenmagazine/krantmaken,aangepastisaanhundoelpubliek.Welkeartikelsplaatsenzeerin?Vooriedereenisdestartgelijk:www.deredactie.bewordthet‘persbureau’.Zehalenenkelartikelsvandiewebsiteen passen ze, indien nodig, aan.

Er moet daarnaast aangepaste reclame aanwezig zijn. Die mogen de leerlingen eender waar vandaan halen. De reclame mag echter niet overheersen en focust op het doelpubliek!Een handleiding voor de leerlingen staat, zoals eerder vermeld, in bijlage 1. Kopieer dit en deel het uit aan de leerlin-gen.

Het is aangeraden om zelf vooraf eens te kijken hoe deze website werkt. U kunt alle stappen voor het maken van de krant op de website bekijken.

In bijlage 7 vindt u een checklist die de leerlingen moeten gebruiken tijdens het maken van hun krant/magazine. Deze checklist zit ook in de leerlingenbundel. Overloop vooraf de checklist zodat de leerlingen alvast weten waarop ze moeten letten.

In bijlage 8 vindt u een evaluatieformulier dat u kan gebruiken om de kranten te beoordelen. U beslist zelf of u hier gebruik van maakt.

Als hun krant af is (hier kunt u de leerlingen zeker meer tijd voor geven, bijvoorbeeld een week), stellen deleerlingenhunexemplaarvooraanhunmedeleerlingen.Zeverduidelijkenwaaromzediebepaaldeartikelsenreclame gekozen hebben, of waarom sommige teksten werden aangepast.

3.9. Uitsmijter

Aan het eind van de workshop houdt u een klassengesprek om te zien in hoeverre de workshop een impact heeft gehad op de leerlingen. Laat de leerlingen in een kring zitten zodat u een gemoedelijke sfeer bereikt. Is het doel,dejongerenkritischertelatenkijkennaarmediaenreclame,bereikt?Westellenbijelkdoeleenpassendevraag om te zien of dat bereikt werd.

1.Watzijndebelangrijksteonderdelenomietsnieuwswaardigtemaken?Deleerlingensommendeverschillendeelementenvan‘nieuws’op.2.WaarkomthetnieuwsinBelgiëvandaan?DeleerlingenleggenineigenwoordenuitwaarhetnieuwsinBelgiëvandaankomt.3.Welkeverschillendenieuwsbronnenhebbenwevandaagbesproken?De leerlingen sommen de verschillende nieuwsbronnen op.4.Wetenjullienogwathetmerendeelvandeklasdachtoverpersvrijheid?Deleerlingengevenhunmeningover‘persvrijheid’.5.Denkjenuandersoverdeoverloadaaninformatiedieopjeafkomt?De leerlingen geven aan hoe ze zich voelen bij de overload aan informatie die op hen afkomt.6.Denkjenadezeworkshopnoghetzelfdeovernieuws?Ofisjouwmeningveranderd?De leerlingen nemen een kritisch standpunt in tegenover nieuws.7.Vondenjulliedeeindopdrachtleuk?Moeilijk?Gemakkelijk?Intensief?...De leerlingen selecteren zelf artikels en passen ze aan aan een specifieke doelgroep.

(krantenmaker)

16

4. Bijlagen

Bijlage 1: Hoe maak je een krant op www.krantenmaker.be?

STAP 1: Meld je aan op de website. Gebruik het e-mailadres en wachtwoord dat de leerkracht jegeeft.

STAP 2: Kies voor Krantenmaker BLITS.

STAP 5: Klik op ‘nieuwe krant maken’.

STAP 6: Kies de lay-out van De Morgen.

(krantenmaker)

(krantenmaker)

(krantenmaker)

(krantenmaker)

17

STAP 7: Vul de naam van jullie krant in. Verder hoef je niets in te vullen, kies enkel bij groeps-naam de naam waarmee er werd ingelogd. Klik op opslaan.

STAP 8: Selecteer minstens één categorie: klik op actualiteit, vink daarna algemeen aan. Klik op opslaan.STAP 9: Om de titel van je krant in te geven, dubbelklik je helemaal bovenaan (op de plek waar de titel moet komen). Er verschijnt een rood kader. Dubbelklik daarna nogmaals in het rode kader, er opent een tekstvak. Typ hier de titel van je krant.

STAP 10: Doe dit voor elk artikel dat je wil invoegen: dubbelklik op de plaats van het artikel, dan verschijnt een rood kader. Dubbelklik daarna nogmaals en er opent een tekstvak. Typ daarin het artikel. Voor foto’s geldt hetzelfde principe. Via het menu aan de linkerkant kan je ook werken. Daar kan je onder opmaak voor kiezen om een nieuwe pagina te maken in je krant.

(krantenmaker)

(krantenmaker)

(krantenmaker)

18

Bijlage 2: Vertaling ‘The War of the Worlds’The War of the Worlds, hoorspel van Orson Welles gebaseerd op het gelijknamige boek

van H.G. Wells

Phillips: Dank u, professor. Dames en heren, de voorbije tien minuten hebben we een speciaal interview gehad met professorPierson,eengekendeastronoom,vanuithetobservatiecentruminPrinceton.DitisCarlPhillips,wegaannuterugnaardestudioinNewYork.(Piano speelt.)Aankondiging: Damesenheren,erisopnieuweenberichtbinnengekomenvanhetIntercontinentalRadioNews.InToronto,CanadaheeftprofessorMorsevandeMcGillUniversiteitdrieexplosiesopdeplaneetMarswaargenomen,tussen19u45en21u20.DitbevestigteerderewaarnemingenvanAmerikaanseobservatiecentra.Nu,dichterbijhuis,isereenspeciaalberichtgekomenuitTrenton,NewJersey.Daarisom20u50eengroot,vlammendobjectwaargenomen.HetzouomeenmeteorietgaandieisneergestortopeenboerderijnabijGroversMill,NewJersey,zo’n 22 mijl van Trenton. De lichtflits in de lucht was binnen enkele honderden mijl zichtbaar en het geluid van de crashwashoorbaartotinElizabeth.WehebbennueendelegatienaardeplaatsgestuurdenonzecommentatorCarlPhillips zal een live verslag uitbrengen van zodra hij daar is. Ondertussen gaan we nog even terug naar het Martinet HotelinBrooklyn,waarBobbyMilletteenzijnorkestueenprogrammavoldansmuziekaanbieden.(Swingbandspeeltvoorongeveertwintigseconden.)Aankondiging:WehebbenvoorueenliveverslaguitGroversMill,NewJersey.(geluid van mensen en politiesirenes)Phillips: Damesenheren,ditisopnieuwCarlPhillipsvanuitdeWilmuthfarm,GroversMill,NewJersey.ProfessorPierson en ik zijn in tien minuten van Princeton naar hier gekomen. Wel, ik... Ik weet haast niet hoe ik moet begin-nen de vreemde gebeurtenissen die zich hier voor mijn ogen voordoen te omschrijven. Het is precies iets uit een moderne“1001Nachten”.Dus,ikbenhiernetaangekomen.Ikhebnognietechtdekansgehadomrondtekijken.Ik denk dat dat het is. Ja, ik denk dat het ... dat het dat ding is, recht voor mij, half in de grond gezakt. Het moet echt neergestort zijn met een enorme kracht. De grond hier ligt bezaaid met splinters van een boom die wellicht meege-sleurd werd door de kracht van het ding dat is neergestort. Wat ik kan zien van het... object op zich is dat het niet echt op een meteoriet lijkt, of toch niet op de meteorieten die ik al heb gezien. Het lijkt meer op een grote cilinder. Hetheefteendiametervanongeveer...watzoujijzeggen,professorPierson?Pierson:Watzeije?Phillips:Hoegrootdenkjijdatdediameteris?Pierson:Ongeveer30meter.Phillips:Dertigmeter...Hetmetaalaandeoppervlakteis...wel,ikhebnognooitzoietsgezien.Hetkleuriszo’nbé-tje geelwit. Enkele nieuwsgierigen proberen ondertussen dichterbij het object te komen, ondanks de pogingen van depolitieomhentegentehouden.Zestaannueenbeetjeinmijnweg,kunnenjullieaanéénkantstaan,alsjeblieft?Politieman:Allenaanéénkant,alsjeblieft,éénkant.Phillips: Terwijl de politie de mensen aan te kant probeert te krijgen is Meneer Wilmuth, de eigenaar van deze boer-derij, er even komen bijstaan. Hij heeft wellicht nog enkele interessante dingen te vertellen. Meneer Wilmuth, kan je onze luisteraars even vertellen wat je je nog herinnert van het moment dat deze vreemde bezoeker neerviel in jouw achtertuin?Damesenheren,ditisMeneerWilmuth.Wilmuth: Wel, ik was aan het luisteren naar de radio. Phillips: Dichter en luider, alsjeblieft.Wilmuth:Sorry?Phillips: Luider, alsjeblieft, en dichter.Wilmuth:Oké,meneer.Ikwasdusnaarderadioaanhetluistereneneenbeetjeinslaapaanhetvallen.Dieprofes-sor was aan het praten over Mars, dus ik was zo’n beetje half aan het slapen en half...Phillips:Ja,ja,meneerWilmuth.Watgebeurdeertoen?Wilmuth: Dus zoals ik zei, ik was naar de radio aan het luisteren en een beetje...Phillips:Oké,meneerWilmuth.Enwatzagutoen?Wilmuth: Eerst zag ik niets. Ik hoorde iets.Phillips: Enwathoordeu?Wilmuth: Eensoortsissendetoon.Zoalsdit:sssss...Eenbeetjezoalseenraketop4juli.Phillips: Entoen?Wilmuth: Ik keek uit het raam en ik kon zweren dat ik aan het dromen was.Phillips:Ja?Wilmuth: Ik zag een soort groen licht en dan zingo! Iets smakte tegen de grond. Ik viel van mijn stoel! Phillips: Was u bang,meneerWilmuth?Wilmuth: Ik weet het niet zo goed. Ik denk dat ik vooral verbaasd was.Phillips: Bedankt,meneerWilmuth.Bedankt.

19

Wilmuth:Moetiknogietsvertellen?Phillips:Nee,datzalvolstaan.Phillips: Dames en heren, dat was meneer Wilmuth, de eigenaar van de boerderij waar dit ding is neergestort. Ik wou dat ik u kon vertellen hoe de sfeer hier is... De achtergrond van deze onwerkelijke plek. Honderden auto’s staan geparkeerd in een veld juist achter ons. De politie probeert nu de weg die naar de boerderij leidt af te sluiten, maar het helpt niet. De mensen rijden gewoon door. De lichten van de auto’s schijnen allemaal naar het object als eenenormespotlight.Sommigewaaghalzenlopennuheeldichtbijderand.Jezietenkelhunsilhouettennaasthetblinkende metaal.Phillips: Iemand wilt het ding aanraken... Een politie komt erbij en er volgt een discussie. De politieman wint... Dames en heren, er is iets wat ik nog niet verteld heb in al deze chaos, maar nu begint het steeds duidelijker te worden. Misschien heeft u het zelfs al kunnen horen via de radio. Luister:(lange pauze)Hoortuhet?Hetiseenvreemdgeluiddatblijkbaarvanuithetobjectkomt.Ikzaldemicrofoonproberenietsdichtertekrijgen.(Pauze)Nuzijnwenietmeerdan8meterverwijderd.Kuntuhetnuhoren?Oh,ProfessorPierson!Pierson:Ja,meneerPhillips?Phillips:Kuntuonsvertellenwatdatschrapendegeluidbetekent?Pierson:Datiswellichtdeafkoelingvandebuitenkant.Phillips:Oké,denktunogsteedsdatditeenmeteorietis,professor?Pierson: Ik weet niet meer wat ik moet denken. Het metalen omhulsel is zeker buitenaards... Dat kan je niet op deze aarde vinden. Als een meteoriet in contact komt met de atmosfeer van de aarde, komen er normaal gezien gaten in. Dit ding is helemaal egaal, zoals je kan zien, in de vorm van een cilinder.Phillips: Wacht even! Er gebeurt iets! Dames en heren, dit is ongelooflijk! Het uiteinde van dit ding begint af te blad-deren! De top begint rond te draaien als een vijs! Dat ding moet hol zijn vanbinnen!Stemmen: Hetbeweegt!Kijk,datverrektedingisaanhetloskomen!Blijfopafstand!Blijfopafstand,zegikje!Misschien zitten er mensen in die proberen te ontsnappen! Het is helemaal rood van de warmte, ze zullen meteen verbranden!Blijfopafstand.Houdieidiotenopafstand!(Geluid van een groot stuk metaal dat naar beneden valt.)Stemmen:Detopiseraf!Kijkuit!Blijfopafstand!Phillips: Dames en heren, dit is het meest angstaanjagende wat ik ooit heb gezien. Wacht eens even! Iemand kruipt uitdetop.Iemandof...iets.Ikzietweelichtgevendeschijvenvanuitdatdonkeregat...zijndatogen?Hetismis-schien een gezicht. Het is misschien... (geroep van het publiek)(Sacred Texts, 1938)

20

Bijlage 3: Achtergrondinformatie over ‘The War of the Worlds’

The War of the Worlds was een hoorspel uitgezonden als aflevering van het Amerikaanseradioprogramma Mercury Theatre on the Air.

De aflevering werd geregisseerd door Orson Welles, en was een radiobewerking van H. G. Wells' sciencefictionro-man The War of the Worlds (1898). Het hoorspel werd als Halloween special uitgezonden op 30 oktober 1938.

Welles wilde zijn hoorspel zo realistisch mogelijk maken. Het 60 minuten durende hoorspel bestond dan ook voor-namelijk uit nieuwsberichten die verslag deden van de Martiaanse invasie. Dit veroorzaakte grote paniek bij veel luisteraars, die dachten dat Amerika echt aangevallen werd. Welles werd hierdoor in een klap beroemd.

Welles’ bewerking is vermoedelijk het meest succesvolle radiodrama in de geschiedenis.

Uitzending

H. G. Wells' roman gaat over een invasie van Mars eind 19e eeuw, en wordt verteld door een naamloze journalist die getuige is van de invasie. De radioversie van dit verhaal werd voornamelijk geschreven door Howard Koch, met inspraakvanOrsonWellesendestafvanCBS'sMercuryTheatreOnTheAir.Hetverhaalwerdgeactualiseerdnaar1938,endelocatievandeinvasiewerdveranderdinNewJersey.

Welles besloot het verhaal van het boek te vertellen in de vorm van nieuwsberichten, die verslag deden van de invasie. Het hele hoorspel werd daarom opgezet in documentairestijl. Deze benadering van een hoorspel was op zich niets nieuws. In 1926 deed Fr. Ronald Knox’s hetzelfde met een satirische “nieuwslezing” over een rel die Londen overnam.WelleswerdbijzijnbeslissingenookbeïnvloeddoordeArchibaldMacLeishdramasThe Fall of The City en Air Raid.

Het radioprogramma begon als een normaal muziekprogramma, dat opeens werd onderbroken met verontrustende nieuwsberichten over een alieninvasie. In het begin werd gemeld over vreemde explosies op Mars. Daarna over een MartiaansecilinderdiezouzijnneergestortbijNewJersey,entenslotteoverhoedezeMartianenmethungeavan-ceerde machines een aanval begonnen. Het leger zou niets kunnen beginnen tegen deze Martianen. Al snel volgden erberichtenoversoortgelijkecilindersdieeldersindeVerenigdeStatenzoudenzijngeland.DemachineszoudenoprukkennaarNewYork.

NetalshetboekeindigdehethoorspelmetdedoodvandeMartianenalsgevolgvanbacteriën.Vervolgensvolgdeeen bericht van Welles zelf, die de luisteraars er nogmaals aan herinnerde dat het slechts een hoorspel was. Volgens deverhalenzouWellesditechterhebbengedaanopaandringenvandeCBSnadatmenhadontdektwatvoorpaniek de uitzending had veroorzaakt.

Publieke reactie

Veel luisteraars misten of negeerden de intro van het hoorspel, waarin duidelijk werd uitgelegd dat het om een ver-zonnen verhaal ging. De dreiging van de aankomende Tweede Wereldoorlog maakten dat veel mensen dachten dat de nieuwsberichten echt waren. Volgens nieuwsberichten die later werden verspreid vluchtte men massaal weg uit desteden.Veelmensenmeendenaldelichtflitsenvandehittestralentezienofdezwarterookteruiken.Sommigenmeldden dat zij de invasie met eigen ogen hadden gezien.[1]

Professor Richard J. Hand berekende aan de hand van studies uitgevoerd door historici dat van de zes miljoen mensen die de uitzending hoorden, 1,7 miljoen dachten dat het echt was en 1,2 miljoen echt “doodsbang” waren. Binneneenmaandhadhetnieuwsoverdepaniekzichverspreidoverdehelewereld,enhadhetin12.500krantengestaan.

Latere studies suggereren dat de paniek veel minder groot was dan nieuwsberichten destijds deden vermoeden. De redendaterpaniekontstondwasnietgeheeltewijtenaannaïviteit;hoewelveelvandeacteursherkendwerdenvaneerdere hoorspelen of radioprogramma’s, was een hoorspel zoals The War of the Worlds nog nooit eerder uitgevoerd indeVerenigdeStaten.Mensenwarengewendomnieuwsberichtenvoorwaaraantenemen.

21

Nasleep

IndenasleepvandepaniekontstondergrotewoedeopCBSendeuitzending.CBSherinnerdeerechteraandatdeluisteraars meerdere malen werden gewaarschuwd dat het slechts om een fictief verhaal ging. Welles en Mercury Theatreontsnaptenzoaanjuridischevervolging.WelmoestCBSbelovennooitmeereendergelijkhoorspeluittezenden.

Een studie van het Radio Project onthulde dat sommige mensen in paniek raakten omdat ze de nieuwsberichten aanzagen voor een aanval van de Duitsers. Andere studies suggereren dat de grote paniek die zou zijn ontstaan door de media is aangedikt.

ToeneenontmoetingtussenH.G.WellsenOrsonWelleswerduitgezondenopRadioKTSAop28oktober1940,maakte Wells bekend niet te begrijpen hoe er zoveel paniek kon zijn ontstaan. De twee heren en hun radio intervie-wer maakten zelfs grapjes over het voorval.

Zowelhethoorspelalsdepaniekdieerdoorontstondzijninmiddelsstandaardvoorbeeldengewordenvanmassa-hysterie.

Complottheorieën

In recente jaren is de complottheorie ontstaan dat het hoorspel in werkelijkheid een experiment van “psychologische oorlogsvoering”was.IndedocumentaireMastersoftheUniverse:TheSecretBirthoftheFederalReserveuit1999beweert schrijver Daniel Hopsicker dat de Rockefeller Foundation de uitzending had gefinancierd en naderhand de paniek bestudeerd. Aan de hand van dit onderzoek zou een rapport zijn opgesteld dat slechts voor enkelen beschik-baar was.

Er zijn ook theorieën die zeggen dat de paniek als gevolg van het hoorspel de reden is dat de Amerikaanse overheid meldingen en bewijzen van UFO’s in de doofpot zou stoppen, uit angst dat er weer paniek zal ontstaan.In een trailer voor zijn film F For Fake maakt Welles zelf grapjes over deze theorieën.

Populariteit en invloed

Het hoorspel is nog altijd populair. Vanaf de jaren 70 van de 20e eeuw wordt het hoorspel ieder jaar met Halloween uitgezondendoorhetLosAngelesCBS-radiostation,KNX(1070AM).Hetscriptwerdtervieringvanhet50-jarigejubileumvanhetoriginelehoorspeluitgezondendoorPBSin1988.WelwerdendedialogenopnieuwingesprokendooronderandereJasonRobards,SteveAllen,DouglasEdwards,ScottSimonenTerryGross.DezeversievanhethoorspelwerdgenomineerdvooreenGrammyAward.Het hoorspel zelf werd later aangepast met andere locaties in de hoofdrol, en uitgezonden in andere landen. Dit had soortgelijke reacties tot gevolg: •Eenuitzendingin1944inSantiago,Chiliveroorzaakteookpaniekenhadzelfsdemobilisatievanhet leger tot gevolg. •Eenuitzendingop12februari1949inQuito,Ecuadorveroorzaaktepaniekbijduizendenmensen.Drie mensen die verantwoordelijk waren voor de uitzending werden naderhand gearresteerd.

Hethoorspelenreferentiesernaarduikennoggeregeldopinanderemedia.InStevenSpielbergsWaroftheWorlds-filmbegondeinvasievandealiensbijvoorbeeldinNewJersey,delocatiedieinhethoorspelookheteerstedoelwit was.(Wikipedia, 2014)

22

Bijlage 4: Artikels voor de eerste opdracht bij ‘Wat is nieuws’

(Belangrijk element bij onderstaand artikel: actualiteit)

TWEE DODEN BIJ VERKEERSONGEVAL

Vandaag werd bekend gemaakt dat er twee jaar geleden een verkeersongeval plaatsvond in de buurt van Gent, waarbij twee mensen om het leven kwamen. Het ongeval gebeurde op kerstavond. Een personenwagen werd frontaal aangereden door een vrachtwagen. De bestuurder van de personenwagen was op slag dood. De passagier is enkele uren later in het ziekenhuis overleden aan zijn verwondingen. Het betreft een koppel (34 en 41 jaar oud) uit Drongen.Zijlatentweekinderennavanvijfenzevenjaaroud.Dekinderenwonenintussenaltweejaarbijhuntanteen nonkel.

(Belangrijk element bij onderstaand artikel: algemeen belang, het is voor veel mensen interessant.)

GROTE KORTING IN WINKELDekruidenierswinkel‘BijVermeersch’inLaarnestoptermee.WillyenCarineVermeerschbeslotenhunwinkeltesluiten wegens te grote concurrentie van de AD Delhaize die recentelijk geopend werd in Destelbergen. Ook hebben zedepensioenleeftijdbereiktenwilgeenvanhunkinderendezaakovernemen.‘BijVermeersch’waslangeengevestigde waarde in Laarne. De bewoners vinden het jammer, maar begrijpen de keuze van de uitbaters. Omwille vandesluitingorganiseert‘BijVermeersch’eengroteuitverkoopmetmonsterkortingen.Zondagorganiserenzeookeen feest om, zoals ze zelf zeggen, “een mooi hoofdstuk uit hun leven af te sluiten samen met iedereen die erbij wil zijn.”. Allen daarheen!

(Belangrijk element bij onderstaand artikel: authenticiteit is van belang.)

WINKELKASSA BESTOLEN

InKortrijkwerddekassavankledingwinkel‘Zara’bestolen.Alhetgelddatopdatmomentindekassazat,ismeegenomen. Aangezien de diefstal aan het einde van de werkdag plaatsvond, gaat het wellicht om een bedrag van meerdan1000euro.DitverteldedekappervandevriendinvandenichtvaneenklantvanZaradieeenverkopervanZaraRoeselarekentendatverhaalookgehoordhad.Waarschijnlijkzaldeverkoperdieopdatmomentver-antwoordelijk was voor de kassa ontslagen worden wegens onoplettendheid. Men heeft opgevangen dat de politie momenteel op zoek is naar de dader. Hopelijk wordt die snel gevat.

(Belangrijk element bij onderstaand artikel: het gaat om een bijzonder feit, iets wat afwijkt van de norm.)

HOND BEVALLEN

BRUGGE.VrijdagnachtisherdershondLaikabevallenvanvierpups.Hetbetreftdriemannelijkepupsenéénvrou-welijke. Familie Vandenbossche, de eigenaars van Laika, zijn zeer blij met het nieuwe leven. Aangezien het om een zuiverrasgaatzullendepupswellichtverkochtwordenmetstamboom,hoeweldefamiliegraagéénvandepupszelf wil houden. In elk geval stellen zowel moederhond als pups het prima. We wensen hen alle goeds!

(Belangrijk element: het gebeurt nabij.)

REEKS INBRAKEN ZORGT VOOR STRESS BIJ BEWONERSDe bewoners van een wijk aan de rand van Melbourne, Australië, houden dezer dagen hun hart vast. Er zijn de afgelopen dagen immers vier inbraken gepleegd in de wijk, waarbij geld, juwelen en computers werden gestolen. De politie heeft nog geen enkel spoor van de dader(s) en zit met de handen in het haar. Wel zet ze voorlopig extra veiligheidsmaatregelen in in de buurt. De bewoners worden aangeraden hun huizen te controleren op eventuele mogelijkheden om in te breken en ervoor te zorgen dat ze hun woning nooit onbewaakt achter laten.

23

Bijlage 5: Grafiek over de millennials en hoe zij omgaan met nieuws


24

Bijlage 6: Doelgroepen eindopdracht

25

Bijlage 7: Checklist krantenmaker

Eindopdracht workshop mediawijsheid: maak zelf een krant of magazine!

Jeleerdeheelwatoverkrantenenmagazinestijdensdezeworkshop.Nugajezelfaandeslag!

Stap 1: Je kreeg een doelpubliek toegewezen. Brainstormhierovermetjegroepje:wiebehoorttotditdoelpubliek?Kenjekranten/magazinesdiespeciaalvoorditdoelpubliekzijngeschreven?Watzijndekenmerkenvanjulliedoel-publiek?

Stap 2:Beslisoverdegrootte vanjulliekrant/magazine:hoeveelartikelswillenjullieminstenshebben?

Stap 3: Ga op zoek in het persbureau (www.deredactie.be) naar artikels die jullie kunnen gebruiken voor jullie krant ofmagazine.Watisinteressantvoorjouwdoelpubliek?Welkeartikelsvindenjullieinteressantenpassenjullieaanaanhetdoelpubliek?Ga ook op zoek naar reclame die aansluit bij jouw doelgroep.

Stap 4: Maak een selectie in de artikels en de reclame die elk lid van het groepje heeft geselecteerd. Welke artikels gaanjullieeffectiefgebruiken?Welkehebbenaanpassingnodig?Welkereclamepasthetbestbijdedoelgroep?

Stap 5: Kies een titel voor jullie krant/magazine.

Stap 6: Open www.krantenmaker.be en voeg jullie artikels en reclame in volgens hetstappenplan dat jullie van de leerkracht kregen.Klaar?Checkdanevenofdevolgendezakenzekeropgevolgdzijnviadezechecklist:

Onze krant is maximum drie pagina’s lang. Onze artikels zijn geschikt voor ons doelpubliek. Onze reclame is geschikt voor ons doelpubliek. Onze reclame is niet overheersend. Onze krant heeft een goede, passende titel. We hebben onze krant nagekeken op spelfouten.

26

Bijlage 8: Evaluatieformulier

Criterium

De leerlingen hebben het maximum aantal pagina’s gerespecteerd.

De krant bevat een goede variatie aan artikels.

De artikels zijn afgestemd op het doelpubliek.

De reclame is niet overheer-send.

De leerlingen hielden reke-ning met spelling.

Algemene beoordeling:

onvoldoende voldoende goed zeer goed

27

Bijlage 9: Bronnen

Callebaut,J.(2014,Maart28).Platte reclame en cynisch nieuws creëren een samenleving die om verzet vraagt. Opgeroepen op Mei 20, 2014, van De Morgen: http://www.demorgen.be/dm/nl/2461/Opinie/article/de-tail/1832218/2014/03/28/Platte- reclame-en-cynisch-nieuws-creeren-een-samenleving-die-om-verzet-vraagt.dhtml

De Bruyckere, P. (2013, Juni 1). Infografiek: Millenials en het nieuws.OpgeroepenopMei2,2014,vanX,YofEin-stein: http://xyofeinstein.wordpress.com/2013/06/01/infografiek-millennials- en-het-nieuws/

Demeyer, P. (2010, Juni 10). Eén dag lang waren Vlamingen dapperste Galliërs. Opgeroepen op Mei 12, 2014, van Nieuwsblad:http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GIH2RC6HE

iab-communitiy. (2013, Mei). GPS stressmannetje. Opgeroepen op Mei 30, 2014, van iab-community: http://www.iab-community.be/cases/gps-stressmannetje/

Krantenmaker. (sd). De Krantenmaker: maak je eigen krant. Opgeroepen op April 24, 2014, van Krantenmaker: http://www.krantenmaker.be

SacredTexts.(1938,Oktober30).The War of the Worlds.OpgeroepenopApril25,2014,vanSacredTexts:http://www.sacred-texts.com/ufo/mars/wow.htm

Schooltv.(2011,December13).Nieuwswaarde.OpgeroepenopMei12,2014,vanSchooltv:http://schooltv.nl/video/nieuwswaarde-hoe-bepaalt-de-redactie-de-nieuwswaarde/

Schooltv.(2012,Maart13).Nieuws:nieuwsgaringenbeeldvorming.OpgeroepenopMei12,2014,vanSchooltv:http://schooltv.nl/video/focus-op-de-maatschappij-nieuws-nieuwsgaring-en- beeldvorming/

TheSkepticalTeacher.(2010,Oktober31). A Historical Halloween & Skepticism Lesson: The 1938 "War of the Wor-lds" Broadcast by Orson Welles.OpgeroepenopMei11,2014,vanTheSkepticalTeacher:http://skepticalteacher.wordpress.com/2010/10/31/a-historical- halloween-skepticism-lesson-the-1938-war-of-the-worlds-broadcast-by-orson-welles/

Wikipedia. (2014, Mei 8). The War of the Worlds (radio drama). Opgeroepen op Mei 10, 2014, van Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/The_War_of_the_Worlds_%28radio_drama%29

Wikipedia. (2014, April 18). The War of the Worlds (radio). Opgeroepen op Mei 12, 2014, van Wikipedia: http://nl.wi-kipedia.org/wiki/The_War_of_the_Worlds_%28radio%29

Youtube. (2006, December 14). RTBF La Flandre indépendant, Vlaanderen Onafhankelijk. Opgeroepen op Juni 1, 2014, van Youtube:http://www.youtube.com/watch?v=iRs-TQ1gjdQ

Youtube. (2011, Januari 11). Basta: kom eens in het nieuws. Opgeroepen op Mei 12, 2014, van Youtube: http://www.youtube.com/watch?v=QVsSIXoxglM

Youtube. (2012, Januari 7). Orson Welles "War of the Worlds" Radio Broadcast. Opgeroepen op Mei 5, 2014, van Youtube:https://www.youtube.com/watch?v=W6YNHq1qc44

28

ontwerp Eva Mestdagh

bewust omgaan met de authenticiteit van...

Documents