Ф. 1. Дваццаць трэцяя літара беларускага алфавіта, якая мае назву «эф» і ужываецца пераважна ў словах іншамоўнага паходжання.2. Глухі, губна-зубны, шчылінны зычны гук.ФА, нескл., н. Чацвёрты гук музычнай тамы, а таксама нота, якая абазначае гэты гук.[Іт. íа.]ФАБ... Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову ф а б р ы ч н ы, напрыклад: фабком, фабзаўком.ФАБЗАВУЧ, -а, м. Школа фабрычна-заводскага вучнёўства пры прадпрыемстве, якая рыхтуе рабочых масавых прафесій. [Ігнат Ладуцька] працаваў на вялікім станкабудаўнічым заводзе, дзе раней скончыў фабзавуч. Лынькоў.ФАВЗÁВУЧНІК, -а, м. Разм. Вучань школы фабрычна-заводскага вучнёўства.ФАБЗАУКÓМ, -а, м. Выбарны орган пярвічнай прафсаюзнай арганізацыі фабрыкі ці завода; фабрычна-заводскі камітэт.ФАБЗАУКОМАВЕЦ, -маўца, м. Разм. Член, работнік фабзаўкома.ФАБЗАЎКОМАУСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фабзаўкома.ФАБІЯНЕЦ, -нца, м. Прыхільнік, паслядоўнік фабіянства.ФАБІЯНІЗМ, -у, м. Тое, што і фабіянства.ФАБІЯНСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фабіянства, фабіянца.ФАБІЯНСТВА, -а, к. Рэфармісцкі буржуазны рух канца 19 ст. у Англіі, які адмаўляў класавую барацьбу і прапаведаваў мірнае, паступовае пераўтварэнне буржуазнага грамадства ў сацыялістычнае шляхам рэформ.ФАБКОМ. -а, м. Выбарны орган пярвічнай прафсаюзнай арганізацыі фабрыкі; фабрычны камітэт. Фабком выдзеліў грошы для набыцця музычных інструментаў. «Маладосць».ФАБКÓМАУСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фабкома.ФАБЛІО, нескл., н. Народны жанр сярэдневяковай французскай літаратуры: невялікае вершаванае або празаічнае апавяданне, пера-важна гумарыстычнага або бытавога характару.[Фр. íаЫіац ад лац. íаíгаíа.]ФАБРА, -ы, ж. Уст. Фарба для чарнення валасоў, вусоў і барады.[Ад ням. РагЬе.]ФАБРЫКА, -і, ДМ -рыцы, ж. 1. Прамысловае прадпрыемства, якое апрацоўвае сыравіну пры дапамозе машын і для якога характэрны падзел працы па аперацыях. Тжстыльная фабрыка. Абутковая фабрыка. □ Магутнай ракой, перакідваючыся з завода на завод, з фабрыкі на фабрыку, з калгаса ў калгас, пацёк—разліўся стаханаўскі рух па нашай радзіме. Купала. Мы цягнікі вадзілі, Палотны на фабрыках ткалі, Лес магутны валілі. Караткевіч.2. перан.; чаго. Пра месца, дзе што-н. ствараецца ў вялікай колькасці. Фабрыка хлусні. □ [Васіль:] — Думаю, што нядоўга чакаць, калі калгасы нашы .. стануць буйнымі фабрыкамі хлеба, малака, мяса. Шамякін. Фашысцкай навалы і фабрык смерці Ты, малады чытач, не ведаеш І не трэба, каб іх ты ведаў. Кірэенка.[Ад лац. íаЬгіса — майстэрня.]ФАБРЫКАВÁННБ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фабрыкаваць.ФАБРЫКАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фабрыкаваць.ФАБРЫКАВÁЦЦА, -кýецца; незак. Зал. да фабрыкаваць.ФАБРЫКАВАЦЬ, -кую, -кýеш, -кýе; незак., што. 1. Уст. Рабіць што-н. фабрычным спосабам.2. перан. Разм. Рабіць і распаўсюджваць што-н. ілжывае, фалыпывае. Фабрыкаваць плёткі. Фабрыкаваць фальшывыя дакументы.

ФАБРЫКА-КУХНЯ, фáбрыкі-кýхні; Р мн. фáбрык-кýхань; ж. Буйное прадпрыемства грамадскага харчавання з масавым механізаваным прыгатаваннем ежы. Фабрыка-кухня .. адпускае 6500 абедаў у суткі. «Маладосць».ФАБРЫКАНТ, -а, М -нце, м. 1. Капіталіст — уладальнік фабрыкі (у 1 знач.). Цар і царскія міністры, фабрыкант, банкір і пан Забіралі ўсё дачыста У рабочых і сялян. Грахоўскі.Фабрыканціха_____________________________1012. перан.; чаго. Іран. Той, хто фабрыкуе што-н.; стваральнік і распаўсюджвальнік чаго-н. Фабрыкант маны і розных чутак.[Лац. íаЬгісапв, íаЬгісапІіз.]ФАБРЫКАНЦІХА, -і, ДМ -цісе, ж. Разм. Жонка фабрыканта (у 1 знач.).ФАБРЫКАНЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фабрыканта (у 1 знач.), належыць фабрыканту. Фабрыканцкі разлік.ФАБРЫКÁТ, -у, М -кáце, м. Гатовы фабрычны выраб, закончаны прадукт вытворчасці. Тэкстыльныя фабрыкаты.[Ад лац. íаЬгісаіцз — выраблены.]ФАБРЫКÁЦЫЯ, -і, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фабрыкаваць.[Ад лац. íаЬгісаІіо — выраб.]ФАБРЫЧКА, -і, ДМ -чцы; Р мн. -чак; ж. Разм. Памянш.-ласк. да фабрыка; невялікая фабрыка. [Камерсант:]—Ад усёй фабрычкі засталіся ў нас адны ўспаміны. Лынькоў.ФАБРБІЧНА-ЗАВÓДСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да прамысловых прадпрыемстваў (фабрык і заводаў), звязаны з іх дзейнасцю. Фабрычна-заводскія карпусы.ФАБРБІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фабрыкі (у 1 знач.). Гулкі фабрычны Гудок пранясецца, Сілай крынічнай Работа пальецца. А. Александровіч. Там-сям па кругавіне горада стаялі, бы вытачаныя, фабрычныя трубы з хвастамі цёмнага дыму. Колас. // Зроблены, выраблены на фабрыцы. У Колі чамадан фабрычны, фанерны, а ў Грышы самаробны. Пальчэўскі. Даўно ніхто не каштаваў фабрычнага тытуню. Навуменка. [Ядвіся] пачала звязваць у хатуль свой пасаг: тонкія фабрычныя кашулі, плацці, шэсць даматканых ручнікоў. Асіпенка. Немалады лупавокі цівун быў апрануты па-панску: у рыжай світцы і клятчастых штанах з сукна фабрычнага вырабу. Якімовіч. // Які працуе, служыць на фабрыцы. Трэці дзень не спыняюцца вулічных масавыя дэманстрацыя і рэвалюцыйныя выступленні нью-йоркскіх беспрацоўных і фабрычных рабочых. Чорны. У спіску лепшых работнікаў., падполля на адным з першых месц значыцца сям я фабрычнага каваля Яркіна. Брыль. // Які існуе пры фабрыцы, звязаны з дзейнасцю фабрык, іх кіраваннем і пад. Фабрычная сталовая. Фабрычны інтэрнат. □ / ўспомнілася [Мядзведзьку] свая даўнішняя братва, вясёлая фабрычная камсамоАІЯ. Лынькоў.2. Такі, дзе ёсць фабрыкі; прамысловы. Фабрычны пасёлак.ФÁБУЛА, -ы, ж. Паслядоўны паказ падзей, здарэнняў і пад. у мастацкім творы; схема развіцця мастацкага твора. Я .. ніяк не мог вызваліцца ад уражання, што слухаю зусім другога чалавека, чую зусім другі расказ, падобны да першага толькі сваёй знешняй фабулай. Шамякін. // Кароткі змест, пераказ чаго-н. Фабула твора нескладаная. У чулай душы апавядальніка ажывае «жыцця мінулага пячаць» — успамін аб дзяўчынцы Вераніцы. Лойка.[Ад лац. íаЬцІа — апавяданне, гісторыя.]ФÁБУЛЬНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фабульнага: наяўнасць развітай фабулы.ФÁБУЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фабулы. У рамках асноўных сюжэтных ліній выяўляюцца знешнія, фабульныя сувязі, якія

Фаготскладаюцца з падзей у жыцці герояў. Дзюбайла.ФАБУЛЯРНЫ, -ая, -ае. Тое, што і фаб у л ь н ы.ФАВАРЫТ, -а, М -рыце, м. 1. Любімец важнай уплывовай асобы, пратэкцыю якой ён выкарыстоўвае для сваёй выгады. Адсекшы галаву каралеўскаму фаварыту і інтрыгану, паўстанцы пасадзілі яе на піку і паехалі па ваколіцах Гродні, Слоніма, Мінска вербаваць аднадумцаў. «Полымя». /./ Уст. Любоўнік знатнай жанчыны. // Той, каму аддаюць перавагу, кім цікавяцца больш за іншых; улюбёнец каго-н. Фаварыт публікі.2. У спорце — той, хто мае найболыпыя шансы на першынство (звычайна пра коней). Рысак-фаварыт атрымаў першы прыз.[Іт. íауогіíо ад лац. íауог — прыхільнасць.]ФАВАРБТГКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фаварыт.ФАВАРЫТЫЗМ, -у, м. Становішча, пры якім усё абумоўлена роляю, уплывам фаварытаў (у 1 знач.); вылучэнне, падтрымка фаварытаў. У тэатрах панаваў фаварытызм.[Фр. íауогіызте.]ФАВЕРОЛЬ, -і, ж. Французская парода мясных курэй. // Курыца такой пароды.[Ад геагр. назвы.]ФАВОР, -у, м. Кніжн. Прыхільныя адносіны зпатнай асобы да каго-н. Усіх дзівіла, што .. [Загорскі] нічога не атрымаў за той фавор. Гэта было дзіўна, бо ўсе памяталі вочы імператрыцы, якімі яна глядзела на яго пры развітанні. Караткевіч.О У фаворы ў каго — пад апекай, заступніцтвам каго-н. (быць, аказацца і пад.).[Лац. íауог — прыхільнасць.]ФАГ, -а, м. Тое, што і бактэрыяфаг.[Грэч. рпа^оз — пажыральнік.]...ФАГ, -а, м. Другая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню словам пажыральнік, паглынальнік, напрыклад: фітафаг, іхтыяфаг.ФÁГАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фага; заснаваны на выкарыстанні фага. Фагавая тэрапія.ФАГАПРАФІЛАКТЫКА, -і, ДМ -тыцы, ж. Выкарыстанне прэпаратаў бактэрыяфагу для папярэджання некаторых інфекцыйных захворванняў.ФАГАТЙСТ, -а, М -сце, м. Музыкант, які іграе на фагоце.ФАГАТЭРАПІЯ, -і, ж. Лячэнне інфекцыйных захворванняў прэпаратамі бактэрыяфагу.ФАГАЦЫТÁРНЫ, -ая, -ае. Які з'яўляецца фагацытам. Фагацытарныя клеткі.ФАГАЦБТГНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фагацыта. Фагацытны эпітэлій.ФАГАЦЫТОЗ, -у, м. Актыўнае захопліванне і паглынанне фагацытамі чужародных цел, у тым ліку і бактэрый.ФАГАЦБІТЫ, -аў; адз. фагацыт, -а, М -цьіце, м. Клеткі жывёльнага арганізма, здольныя захопліваць і паглынаць чужародныя часцінкі, у тым ліку і бактэрыі.[Ад грэч. рЬа^оз — пажыральнік і куíоз — клетка.1ФАГÓТ, -а, М -гóце, м. Драўляны духавы музычны інструмент тэнарова-басовага дыяпазону з канічным каналам і падвойнай трысцінкай. Здавалася, што ў старэныгім, неважнецкім на выгляд баяне схаваны цэлы ар-Фаготавы102Факір

кестр, бо ў вагоне гучалі то разважлівы фагот, то далікатная флейта, а то сардэчная скрыпка. Васілёнак.[Іт. íа^оíіо.]ФАГОТАВЫ, -ая, -ае. Тое, што і ф а г о т н ы.ФАГОТНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фагота; такі, як у фагота. Фаготны клапан.ФАЕ, нескл., н. Памяшканне ў тэатры, кіно, канцэртным зале і пад., прызначанае для адпачынку гледачоў ці слухачоў у час перапынку або да пачатку канцэрта, спектакля. Тэатр гарадскі да здачы быў гатоў. Усё ў будынку прыгажосцю захапляла: І сцэна, і фае, і зала. Корбан. Сеанс пачынаўся праз мінуту, і .. [Сярдзюк] амаль подбегам, а адчуваннем палёгкі падаўся ў фае. Карпаў.[Фр. íоуег — ачаг.]ФАЁРАЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фаеркі.ФАЁРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Абл. Канфорка (у 2 знач.). Я., з жахам хадзіў з бацькам, які быў майстрам па абпальванню цэглы, па гарачай гофманскай печы, у чэраве якой, калі адчынялі фаерку, бушавала пякельнае полымя. Звонак.[Ням. Рецег — агонь.]ФÁЗА, -ы, ж. 1. Перыяд, стадыя, этап у развіцці якой-н. з'явы, працэсу і пад. К. Маркс у сваёй рабоце «Крытыка Гоцкай праграмы» ўпершыню ў гісторыі сфармуляваў навуковыя палажэнні аб дзвюх фазах развіцця камуністычнага грамадства. Лушчыцкі. Следства, як відаць, зацягвалася на доўгі час, яно як бы набывала кабінетную фазу. Чорны. // У біялогіі — пэўны этап у індывідуальным развіцці арганізма. Фазы спеласці збожжа. Фаза цвіцення расліны.Спец. Пэўны момант у змене формы ці стану чаго-н. Фазы месяца.У хіміі — аднародная частка якой-н. неаднароднай сістэмы. Фазы сплаву.У геалогіі — найменшая адзінка часу, якой адпавядае пэўны характар парод.У фізіцы — велічыня, якая характарызуе стан хістальнага працэсу ў кожны момант часу.У электратэхніцы — асобная група абмотак генератара, а таксама далучаны да яе провад, па якім ідзе электрычны ток.[Ад грэч. рпазіз — з'яўленне.]ФАЗА... Першая састаўная частка складаных слоў-тэрмінаў, якая адпавядае па значэпню слову ф а з а в ы, напрыклад: фазарэгулятар, фазакампенсатар, фазаіндыкатар.ФАЗАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фазы (у 2, 3 знач.). Фазавая скорасць. Фазавы пераход.ФАЗÁН, -а, м. Вялікая птушка сямейства фазанавых з яркім апярэннем. Як заўважыў Томі,.. [дзядзька Морыс\ прыйшоў толькі пад самую раніцу і прынёс трох залацістых фазанаў. Лынькоў. Фазан пад ранішняй зарою стаў, Прымерыўся з ёй радугай хваста. Калачынскі.ФАЗАНАВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фазана. Фазанавае апярэнне.2. у знач. наз. фазáнавыя, -ых. Сямейства птушак атрада курыных, куды ўваходзіць фазан, перапёлка, паўлін і інш.ФАЗАНКА, -і, ДМ -нцы; Р мн. -нак; ж. Самка фазана.ФАЗАТРÓН, -а, м. Адзін з відаў устаповак для паскарэння руху зараджаных часціц (ужываюцца для даследаванняў у галіне фізікі атамнага ядра).[Ад грэч. рпазíз — з'яўленне і слова (элек)трон.]ФАЗІС, -у, м. Кніжн. Тое, што і фаза (у 1 знач.).ФÁЗНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фазы (у 5 знач.). Фазная ізаляцыя.ФАЗОМЕТР, -а, м. Прыбор для вымярэння рознасці фаз паміж напружаíшем і токам

у ланцугах пераменнага току прамысловай частаты, рознасці фаз электрычных сігналаў у радыётэхнічнай апаратуры.ФАЙ, -ю, м. Шчыльная рубчастая шаўковая або шарсцяная тканіна.[Фр. íаіíіе.]ФАЙДЭНШН, -у, м. Высокагатунковая шаўковая тканіна, адзін з відаў фаю.[Фр. íаіІІе áе СЬіпе.]ФАЙДЭШЫНАВЫ, -ая, -ае. Зроблены, пашыты з файдэшьшу. Файдзшынаеая сукенка.ФАЙНЫ -ая, -ае. Разм. Добры, першасортны. [Гаспадар:] — Файныя парасяткі і дзешава купіў. Прокша. // Добры, прыгожы. [Адэля:]— Віцька твой прыходзіў. Цяпер ведаю, навошта ўвесь час яго хавала ад мяне! Файны хлопец. Савіцкі.— А якая ў цябе брошка файная,— зноў напіўся Косцік да Раі. Арабей.[Ням. íеіп — першага сорту, далікатны^ФАКÁЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фокуса '. Факальная лінія.ФАКЕЛ, -а, м. 1. Свяцільня, звычайна ў выглядзе палкі з наматаным на канцы прасмоленым пакуллем. Мама ўжо хацела бегчы да рыбакоў, каб шукаць [Рыму] з факеламі на рэчцы, але тут адчыніліся дзверы і на парозе паказалася Палагея Аляксандраўна. Васілеўская. Чалавек дзесяць немцаў мітусіліся каля хат, з бутэлькамі і палаючымі факеламі ў руках. Якімовіч.перан. Пра таго, хто (або тое, што) нясе веды, свабоду, ісціну і пад. Нязгасным полымем гарыць у руках чалавека-творцы факел ведаў, запалены Праметэем. «Маладосць».Спец. Конусападобнае полымя, а таксама струмень газу або вадкасці, якія маюць выгляд конуса. Са знешніх самых эфектыўных прыкмет промысла — факел над зялёным жытам: спальваецца газ, які аддзяліўся ад нафты. Шамякін.У астраноміі — светлыя, няправілыíай формы плямы на паверхні Сонца.[Ням. РаскеІ.1ФАКЕЛАНОСЕЦ, -сца, м. Спец. Спартсмен, які нясе факел пры адкрыцці алімпіяды.ФÁКЕЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны ла факела. Факельнае полымя. // 3 факелам (фа■келамі). Моладзь наладзіла факельнае шэсце да Дзвіны. Хадкевіч.ФАКЕЛЫПЧЫК, -а, м. 1. Той, хто нясе факел у час шэсця, працэсіі.2. Той, хто падпальвае што-н. пры дапамозе факела. Ягор ведаў прыёмы гітлераўскіх факельшчыкаў: абліць сцены газай і на хаду падпаліць. Кавалёў. // перан. Той, хто падбухторвае на вайну. Факельшчыкі вайны.ФÁКЕЛЫНЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да факельшчык.ФАКІР, -а, м. 1. Мусульманскі вандроўны манах, які даў абяцанне жабраваць; дэрвіш.Факірскі_______________________________ 103______________________________________Фа к тура 2. Еўрапейская назва вандроўных фокуснікаў, якія дэманструюць розныя цуды.[Араб. íа§Тг — бядняк, жабрак.]ФАКІРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да факіра; уласцівы факіру.ФАКІРСТВА, -а, н. Дзейнасць факіра.ФАКСІМІЛЕ. 1. нескл., н. Дакладнае ўзнаўленне рукапісу, дакумента, подпісу і пад. пры дапамозе фотамеханічнай рэпрадукцыюнескл., н. Клішэ, пячатка з чыім-н. йодпісам.у знач. нескл. прым. і прысл. Дакладна ўзноўлены, у дакладнай рэпрадукцыю Подпіс факсіміле. Выдаць рукапіс факсіміле.[Ад лац. íас зітіíе — рабі падобнае.] ФАКСÍМІЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да факсіміле (у 1 знач.). // Які з'яўляедца факсіміле. Факсімільнае выданне рукапісаў. ІІ Які ўзнаўляе факсіміле. Факсімільны апарат.

ФАКСТРОТ, -а, М -роце, м. Хуткі рытмічны танец чатырохдольнага размеру, а таксама музыка да гэтага танца. {Люба] закружылася па пакойчыку не то ў нейкім вальсе, не то ў факстроце. Лынькоў. У пасаджанай набок новенькай шапцы, з залацістай эмблемкай чыгуначнікаў. [Вася] бадзёра наігрываў вясёлы факстрот, склікаючы да сябе суседскую моладзь. Ракітны. [Англ. {ох — ліс і ІгоІ — хуткі крок.] ФАКСТРОТНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да факстрота. Факстротная музыка.ФАКТ, -а, М -кце, м. 1. Сапраўдны, нявыдумапы выпадак, з'ява, здарэнне; тое, што адбывалася на самай справе. Падзеі, якія адбываюцца ў п'есе «Раскіданае гняздо», абапіраюцца на жыццёвыя факты. Рамановіч. //Прыклад, выпадак. [Краўчанка:]—А факты адгрузкі пустой пароды? Гэта ж усё абгрунтоўваецца .. [Берднікавым] навукова. Мікуліч. Сам факт паездкі [моладзі] на цаліну зробіць карысны ўплыў на калгаснікаў, паспрыяе ўзмацненню працоўнай актыўнасці. Дуброўскі. // Матэрыял для якога-н. вываду, заключэння. У час вайны Даніла Мікалаевіч не аднойчы сустракаўся з фактамі, якія прывучылі яго да больш разважлівых вывадаў. Паслядовіч. Шэркас расказаў., падрабязна і кожны свой довад пераканальна пацвердзіў фактамі. Кулакоўскі.Рэальнасць, рэчаіснасць. [Доктар:] — Я рэвалюцыі чакаў і нават памагаў яе рабіць, пакуль яна не была фактам. Чорны. // Наяўпасць чаго-н. У падмацаванне факта гэтай распусты Аленчына маці расказала некалькі прыкладаў. Колас. / у знач. вык. Разм. Пра бясспрэчную ісціну. [Янукевіч:]—Нашым механізатарам цяпер ёсць чым пахваліцца — гэта факт. Хадкевіч. [Сцяпан Пятровіч:] — У мяне двое дзяцей. І што я іх люблю — факт. Ермалогіч.у знач. сцвярджальнай часціцы. Разм. Ужываецца ў значэнні: сапраўды, зразумела, бясспрэчна. [Інжынер:] — Ох, і хітр[ы] ж .. гэты Маслабоеў! Чуў, куды ён гне? Залагоджвае начальства, факт! Каршукоў.[Ад лац. íасíшп — зробленае.]ФАКТАГРАФІЧНАСЦЬ, -і, ж. Кніжн. Уласцівасць фактаграфічнага. Фактаграфічнасць рамана.ФАКТАГРАФ1ЧНЫ, -ая, -ае. Кніжн. Заснаваны на фактаграфіі, на апісанні фактаў без іх аналізу.ФАКТАГРÁФІЯ, -і, ж. Кніжн. Апісанне фактаў без іх аналізу, абагульнення.[Ад лац. íасíшп — зробленае і грэч. §гарпо — пішу.]ФАКТАР, -а і -у, м. 1. -у. Момант, істотныя абставіны ў якім-н. працэсе, з'яве. Кожная сцэна служыць асноўнай задачы: яна дапамагае раскрыць ўнутраны, маральны фактар бітвы праз псіхалогію воінаў. Дзюбайла. [Палкоўнік:]— Нечаканасць — вельмі важны фактар у баі. Новікаў.-а. Уст. Пасрэднік, камісіянер. Аканомам хлопца прызначаць было рана, і таму пан зрабіў яго чымсьці накшталт фактара і перакупшчыка, з пенсіяй трыццаць рублёў месячныя ды яшчэ з панскім жыллём, вопраткай і ежай. Караткевіч.-а. Уст. Кіраўнік тэхнічнай часткі друкарні, які ажьгадяўляе сувязь друкарні з яе кліентамі. Калі выдавец увайшоў у друкарню, Зык наборшчыкі пачалі пырскаць і фыркаць. Фактар растлумачыў іх весялосць, прызнаўшыся яму, што наборшчыкі паміралі са смеху, набіраючы яго кнігу. Клімковіч.[Лац. íасíог — які робіць, стварае што-н.]ФАКТАРСКІ, -ая, -ае. Уст. Які мае адносіны да фактара (у 2, 3 знач.). Фактарская пасада.ФАКТАРСТВА, -а, н. Уст. Занятак, пасада фактара (у 2, 3 знач.). Зарабляць грошы фактарствам.ФАКТОГРАФ, -а, м. Той, хто апісвае факты, не аналізуючы іх. Нават пры апісанні

рэальнага выпадку пісьменнікі не застаюцца простымі фактографамі. Пшыркоў.ФАКТОРЫЯ, -і, ж. 1. Гандлёвая кантора і пасяленне еўрапейскіх купцоў у каланіяльпых краінах. Засталіся руіны рымскіх крэпасцей і грэчаскіх факторый, астаткі старадаўніх паселішчаў. Самуйлёнак.2. Пункт, які займаецца закупам прадметаў промыслу і гандлем у аддаленых прамысловых раёнах. Факторыя — гэта вялікі магазін, куды паляўнічыя прывозяць пушніну і дзе атрымліваюць за яе розныя тавары і грошы. Бяганская.[Англ. íасіогу.]ФАКТУРА ', -ы, ж. Спец. 1. Своеасаблівая якасць апрацоўкі матэрыялу, яго паверхні. Фактура мармуру. Фактура сукна. □ Сучасная тэхналогія дае магчымасць вырабляць керамічныя дэталі самых розных памераў, рознага колеру, рознай фактуры. «Маладосць».2. Своеасаблівасць мастацкай тэхнікі ў творах мастацтва. У вобразнай фактуры .. вершаў [А. Дудара] таксама шмат агульнага з ясенінскімі. «ЛіМ». Моўная фактура гэтага твора [«Сокі цаліны»] наглядна паказвае стан распрацаванасці стылю прозы ў той час. Навуменка. Нельга не адзначыць яшчэ адну асаблівасць фільма — яго амаль дакументальную фактуру. «ЛіМ».[Лац. íасíдíга — апрацоўка, будова.]ФАКТУРА2, -ы, ж. Спец. Рахунак з вопісам адпраўленага тавару. [Усевалад:]—Колькі траціцца разумнага чалавечага часу на гэтую бяздушную работу. Фактуры, накладныя,Фактурны104Фаліянí

нарады, даведкі, ведамасці, ліміткі, акты... Скрыган.[Лац. íасíцга — апрацоўка, будова.]ФАКТУРНЫ ', -ая, -ае. Спец. 1. Які мае адносіны да фактуры' (у 2 знач.). Фактурны жывапіс карціны.2. Які мае ярка выражаную фактуру' (у 1 знач.). Фактурная афарбоўка фанеры.ФАКТУРНЫ г, -ая, -ае. Спец. Які з'яўляецца фактурай2. Фактурная кніга.ФÁКТЫС, -у, м. Спец. Прадукт, які атрымліваецца з алеяў і ў злучэнні з серай выкарыстоўваецца для змякчэння каўчуку.[Фр. íасЬізе — штучны.]ФАКТЫЧНАСЦЬ, -і, ж. Кніжн. Верагоднасць, насычанасць фактамі.ФАКТКГЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да факта (у 1, 2 знач.); які адпавядае фактам; сапраўдны. Фактычных доказаў на Тварыцкага не было: у той час ён, як і заўсёды, быў дома, нікуды .. не адыходзіў. Чорны. Сустракаюцца ў кнізе і фактычныя памылкі і недакладнасці. Шкраба. // Які існуе ў наяўнасці, але не ўзаконены юрыдычна. Фактычныя шлюбныя адносіны. □ Цяжка ўразіла ўсіх вестка аб арышце Багуцкага, фактычнага кіраўніка ўсіх дыверсій на чыгунцы. Лынькоў.ФАКУЛЬТАТЫУ, -тыва, м. Разм. Неабавязковы для паведвання, звышпраграмны вучэбны курс.[Лац. íасцІІаз — магчымасць.]ФАКУЛЬТАТЬ'ІУНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць факультатыўнага.ФАКУЛЬТАТЬ'ІУНЫ, -ая, -ае. Неабавязковы; які даецца на выбар. Факультатыўны курс лекцый.ФАКУЛЬТЭТ, -а, М -тэце, м. Аддзяленне вышэйшай павучальнай установы, дзе вывучаецца пэўны цыкл сумежных навуковых дысдыплін. Лёня паступіў на

біялагічны факультэт універсітэта і пачаў спецыялізавацца ў сваёй любімай навуцы пра птушак — арніталогіі. В. Вольскі.О Рабочы факультэт — у СССР з 1919 да канца 30-х гадоў агульнаадукацыйная ўстанова для паскоранай падрыхтоўкі рабочай і сельскай моладзі да навучання ў вышэйшай школе; рабфак.[Ням. РакцІіаí ад лац. íасцííаз — магчымасць.]ФАКУЛЬТЗЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да факультэта. Факультэцкі сход.ФАКУСІРАВАННЕ, -я, н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеяслова факусіраваць.ФАКУС1РАВАЦЦА, -руецца; незак. Спец. 1. Збірацца ў фокусе ' (аб лрамянях).2. Зал. да факусіраваць.ФАКУСІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; незак., што. Спец. 1. Збіраць у фокус1

(прамяні).2. Знаходзіць фокус '.ФАКУСІРОЎКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, факусіраваць.ФАЛ, -а, м. Спец. Трос для падымання парусоў, сігнальных флажкоў і пад.О Авіяцыйны фал — вяроўка для раскрыцця парашута без ўдзелу парашутыста, якая прымацоўваецца адным канцом да самалёта, а другім — да выцяжнога кальца.[Гал. уа!.]ФАЛÁНГА', -і, ДМ -нзе, ж. 1. Баявы парадак пяхоты і конніцы ў старажытных грэкаў,шчыльна самкнуты строй з некалькіх шарэнгаý.перан. Кніжн. Рад, шарэнга каго-, чаго-н, Без канца доўгая фаланга чаўноў і лодак упіраецца ў бераг вострымі насамі. Колас.Вялікая абшчына, камуна (у сацыяльным утапічным вучэнні фур'ерыстаў).4. Іспанская фашысцкая партыя. [Грэч. рЬаІапх.]ФАЛАНГА2, -і, ДМ -нзе, ж. У анатоміі кожная з трох кароткіх трубчастых костачаí пальца.[Грэч. рпаíапх.]ФАЛÁНГА3, -і, ДМ -нзе, ж. Ядавітая жывёліна класа павукападобных.[Грэч. рЬаІапх.]ФАЛАНГ1СТ, -а, М -сце, м. 1. Воін фалангі1 (у 1 знач.).Член фалангі ' (у 3 знач.). Ніхто не ведаў, што Вежа патаемна выпісваў усе тыя кнігі, якія чытаў унук у Пецярбургу. Маладых дражнілі фалангістамі — дзед чытц Фур'е. Караткевіч.Член фалангі1 (у 4 знач.). Ва ўсім свеце быў непакой: з Іспаніі ішлі весткі, што фалангісты перамагаюць рэспубліканцаў. Сабаленка.ФАЛАНПСЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фалангіста, фалангістаў.ФАЛАНСТЗР, -а, м. Спецыяльны будынак для фалангі ■ (у 3 знач.).[Фр. рЬаІапзіёге.]ФÁЛАС, -а, м. Мужчынскі палавы орган, а таксама яго відарыс, які абагатвараўся некаторымі народамі як сімвал апладняльнага пачатку прыроды.[Грэч. рЬаІІоз.]ФÁЛДА, -ы, ДМ -дзе, ж. 1. Трубкападобная складка на адзенні. Светлая спадніца густымі фалдамі ападала ў .. [Рыты] вакол ног. Чорны.2. Задняе крысо адзежы (пінжака, мундзіра, фрака і пад.).[Польск. íаíіа.]ФАЛЕРЫСТ, -а, М -сце, м. Калекцыяне^ значкоў.ФАЛЕРЫСТЫКА, -і, ДМ -тыцы, ж. 1. Дапаможная гістарычная дысцыпліна, што

вывучае гісторыю ордэнаў, медалёў і іншых зпакаў адрозненпя.2. Калекцыяніраванне значкоў і розных нагрудных знакаў.[Лац. íаíегае, рЬаІегае.]ФАЛІКУЛ, -а, м. Круглае, пузыркаватае ўтварэнне ў розных органах пазваночных жывёл і чалавека, якое выконвае розныя функцыі. Фалікул яечніка. Фалікул воласа.[Ад лац. ÍОШСІІГІІЗ — мяшочак.]ФАЛІКУЛІН, -у, м. Жаночы палавы гармон, які ўтвараецца ў яечніках.[Ад лац. íоííісцíнз — мяшочак.]ФАЛІКУЛЯРНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фалікула. Фалікулярныя клеткі. Фалікулярны гармон.2. Які ўтвараецца ў сувязі са зменамі ў фалікулах. Фалікулярная ангіна.ФÁЛІНЬ, -я, м. Спец. Трос на носе або на карме шлюпкі, якім яна прывязваецца да чаго-н.ФАЛІЯНТ, -а, М -нце, м. Кніга фарматам у палову папяровага аркуша (звычайна старада\%яя). Тоўстыя фаліянты мінулых вякоў,Фаліянтавы_______________________________105_____________________________________Фальцзокí/тыя ў драўляныя, абцягнутыя скурай лаўкі, як казалі ў даўнія часы па пераплёт. Лужанін. // Наогул тоўстая кніга вялікага памеру. Дзед сядзеў пры стале над тоўстым фаліянтам. Бядуля. [Ням. РоІіапí ад лац. íоíішп — аркуш.] ФАЛІЯНТАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фаліяпта.ФАЛІЯНТНЫ, -ая, -ае. Тое, што і фаліянтавы.ФАЛОПІЕЎ, -ева. Спец. У выразе: фалопіева труба — жаночы яйцавод. [Ад уласн, імя.]ФÁЛРЭП, -а, м. Спец. Засцерагальны трос, які замяняе парэнчы пры ўваходных трапах на суднах. [Гал. уаíгеер.]ФАЛР5ПНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фалрэпа. Фалрэпны трос.ФАЛЬБОНА, -ы, ж. Палоска матэрыялу, прышытая зборкамі да спадніцы, фартуха і пад. Увайшла бабуля ў старамоднай, з мноствам фальбон, шырачэзнай спадніцы і гэткай жа старамоднай кофце. Васілёнак. [Польск. ІаІЬапа.]ФАЛЬБОНІСТЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фальбоны.ФАЛЬВАРАК, -рка, м. 1. У феадальнай Польшчы, Літве, Беларусі і на Ўкраіне — панская гаспадарка з комплексам будынкаў, заснаваная на паншчыннай працы сялян. Рост і ўмацаванне феадальнай уласнасці ўзмацнялі феадальны прыгнёт, абеззямельванне сялянства (ствараліся фальваркі, павялічеаліся панскія ўгоддзі). «Полымя».2. Невялікая панская сядзіба, хутар. На гэтай палянцы, за паўвярсты ад дарогі, раскінулася чыясь пасада, яв сярэдняй рукі фальварак, з усімі прыбудоўкамі, садам і прасторным дваром. Колас. Потым, калі .. [Адам] пасталеў,., яго сэрца паранілі чорныя вочы паненкі з суседняга фальварка. Новікаў. [Польск. íоЬуагк ад ням. Уог*егк — хутар.] ФАЛЬВАРКОВЕЦ, -кóўца, м. Уладалыíік фальварка.— З Беларусі? — перапытаў Ленін.—Людзі там, кажуць, у вас добрыя. Пралетарыят гераічны. Ды і сяляне ў шапку не спалі: фальваркоўцам часта чырвоных пеўнікаў пад стрэхі пускалі. Сабаленка. // Той, хто жыве ў фальварку.ФАЛЬВАРКÓВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фальварка, належыць яму. Фальваркоеыя пабудовы. □—Вашы намаганні — справа тэрміновая,— глуха басіў .. [Бусыга], пералазячы загарадзь, якою абнесены фальварковыя пасевы. Бажко. // Які жыве, служыць у фальварку. Народ там [у Палікараўскім сельсавеце] усё засцянковы, фальварковы, хутарапцы,— ні аднае вёскі такое, як пры горадзе, там не ўбачыш. Мурашка. Калі Казімір прыязджаў з Масквы на лета ў свой фальварак, то сустракаў

паблажлівую ўсмешку дзядзькі і паслухмянасць усёй фальварковай службы. Пестрак.ФАЛЬГАЎШЧЬТК, -á, м. Рабочы, які вырабляе фольгу.ФАЛЬГАЎШЧБІЦА, -ы, ж. Жан. да фальгаўшпык.ФАЛЬКАНÉТ, -а, М -нéце, м. Старадаўняя дробнакаліберная гармата. [Іт. íаíсопеііо.]ФАЛЬКЛАРЫСТ, -а, М -сце, м. Спецыяліст па фальклору. Шмат хто з сучаснікаў Грыневіча ўспамінае, што фалькларыст пры кожнай нагодзе ўмудрауся пачуць і занатаваць песню. Ліс.ФАЛЬКЛАРЬ'ІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фалькларыст.ФАЛЬКЛАРБІСТЫКА, -і, ДМ -тыцы, ж. Навука, якая вывучае фальклор. Беларуская савецкая фалькларыстыка.ФАЛЬКЛАРЫСтачНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фалькларыста, фалькларыстыкі; звязаны з вывучэннем фальклору. Фалькларыстычныя даследаванні.ФАЛЬКЛОР, -у, м. Вусная народная творчасць. Усе вялікія пісьменнікі ставілі абавязковай умовай літаратурнай працы ведаць скарбніцу народнай творчасці — фальклор. «ЛіМ».[Англ. íоíкíоге.]ФАЛЬКЛОРНАСЦЬ, -і, ж. Наяўнасць фальклорных элементаў (у якім-н. творы). Фальклорнасць — вельмі выразная жанравая рыса аповесці {«Салавей»]. Каваленка.ФАЛЬКЛОРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фальклору. Фальклорны вобраз. Фальклорны твор. Фальклорная экспедыцыя. □ Выразны фальклорны каларыт мае і галоўны вобраз аповесці — Салавей. Гіст. бел. сав. літ.ФАЛЬСІФІКАВÁНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым. зал. пр. ад фальсіфікаваць.ФАЛЬСІФІКАВАЦЦА, -кýецца; незак. Зал. да фальсіфікаваць.ФАЛЬСІФІКАВАЦЬ, -кую, -кýеш, -кýе; зак. і незак., што. Падрабіць (падрабляць), сказаць (скажаць) з мэтай выдаць за сапраўднае. Вядома, што рэакцыянеры—ахавальнікі самадзяржаўназа ладу ў Расіі і буржуазныя нацыяналісты фальсіфікавалі паэзію Тараса Шаўчэнкі. Палітыка.[Ням. íаíзіíіíіегеп ад лац. íаíзіíісо — падробліваю.]ФАЛЬСІФІКАТ, -у, М -кáце, м. Кніжн. Фальшывы, падроблены прадукт, выраб.[Ням. ГаІзіíікаІ.]ФАЛЬСІФІКÁТАР, -а, м. Той, хто займаецца фальсіфікацыяй. Фальсіфікатары гісторыі.ФАЛЬСІФІКАТАРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фальсіфікатара.ФАЛЬСІФГКÁЦЫЯ, -і, ж. 1. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фальсіфікаваць.2. Падробленая рэч, якая выдаецца за сапраўдную; падробка. Высветлілася, што манускрыпт Макіявелі — фальсіфікацыя. «ЛіМ». // Спец. Змяпенне якасці чаго-н. у горшы бок пры захаванні знешняга выгляду. Фальсіфі-' кацыя жэмчугу.ФАЛЬСТÁРТ, -у, М -рце, м. Спец. Старт, узяты кім-н. з удзельнікаў спаборніцтва раней, чым патрэбна.[Англ. íаíве віагí — няправільны старт.]ФАЛЬЦ, -а, м. Спец. 1. Шво на месцы змацавання тонкіх металічных лістоў.Прамавугольная канаўка ўздоўж краю дошкі, бруска; паз.Месца згібу аддрукаваных аркушаў кнігі, часопіса і пад. пры фальцаванні.Палоска тканіны, якой абклейваецца форзац для далучэння да ўнутраных краёў аркушаў кнігі пры пераплятанні.[Ням. РаІ2.] ,Фальцавальны106Фальшы вы

ФАЛЬЦАВАЛЬНЫ, -ая, -ае. Спец. Прызначаны для фальцавання. Фальцавальны цэх.ФАЛЬЦАВАННЕ, -я, н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фальцаваць.ФАЛЬЦАВАНЫ, -ая, -ае. 1. Дзеепрым, зал. пр. ад фальцаваць.2. у знач. прым. Спец. Сагнуты, з фальцамі (у 3 знач.).ФАЛЬЦАВÁЦЦА, -цýецца; незак. Зал. да фальцаваць.ФАЛЬЦАВАЦЬ, -цýю, -цýеш, -цýе; незак., што. Спец. 1. Рабіць фальц (у 1, 2 знач.). Фальцаваць аконныя рамы. □ [Раман Раманавіч:] — У нас механізацыя: машынамі габлюем, пілуем, фальцуем. Дубоўка.2. Згінаць, згортваць папяровы аркуш у адпаведным парадку. Я апрацоўваў заметкі, збіраў падпіску, фальцаваў газеты, хадзіў на вёрстку ў друкарню. Скрыган.[Ад ням. íаЬеп — складваць, згібаць.]ФАЛЬЦОВАЧНЫ, -ая, -ае. Спец. Прызначаны для фальцавання, фальцоўкі. Фальцовачная машына.ФАЛЬЦОЎКА, -і, ДМ -цóўцы, ж. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фальцаваць.ФАЛЬЦОУШЧЫК, -а, м. Рабочы, які займаецца фальцбўкаíí.ФАЛЬЦОЎШЧЫЦА, -Ы, Ж. Жан. да фальцоўшчык.ФАЛЬЦЭТ, -у, М -пэце, ле. Вельмі высокі гук пеўчага голасу, які патрабуе асобага прыёму выканання, а таксама такая манера спеву. Заспяваць фальцэтам. // Вельмі высокі, пісклявы голас. Гаварыў Лявон Малашонак роўным голасам, які часамі збіваўся на фальцэт, што трошкі не вязалася з саліднай фігурай старшыні. Ермаловіч.[Іт. ШзеШ.] 7 ' •'"',ФАЛЬЦЭТНЫ, -ая, -ае. Які з'яўляецца фальцэтам. Рогат у Васільева быў тонкі, фальцэтны, з высокімі, амаль сапранавымі пералівамі. Мікуліч.ФАЛЬШ, -у, м. 1. Падман, ашуканства. [Гендарсан] поркаўся ва ўжо засыпаных буртах, вымяраў пласт саломы і зямлі, але не знаходзіў фальшу. Чарнышэвіч. // Падробна. На момант.. [Назарчуку] здалося, што гэтыя грошы не сапраўдныя. Паглядзеў на прасвет, але фальшу не знайшоў. Грошы былі, як грошы. Сабаленка.Прытворства, няшчырасць, крывадушнасць. У ласкавасці, з якой былі вымаўлены гэтыя словы, Галіна Іванаўна адчула фальш, няшчырасць. Марціновіч. Валодзя не ўлавіў ноткі фальш[у] ў., расказе [перакладчыка]. Федасеенка. // Адсутнасць натуральнасці, адпаведнасці мастацкай праўдзе. Нішто не бывае такім прыкрым у літаратурным творы, ва ўсякім друкаваным слове, як фальш, непісьменная сухая штучнасць. Чорны.Недакладнасць у выкладанні, скажэнне (пра спеў, ігру на музычным інструменце). У тых жа выпадках, калі чуецца выразны фальш або збіванне з тону, пісар трасе галавою, махае рукою, перахватваючы спевы і змушаючы хор падпарадкавацца яму. Колас.[Ням. РаІзсЬ.]ФАЛЫПБОРТ, -а. М -рце; мн. -бóрты, -аў; м. Спец. Бартавая агароджа палубы на судне. Хвалі пераліваліся цераз фальшборт.[Ням. РаІзсЬЬогі]ФАЛЬШШЛЬ, -я, м. Спец. Драўляны або металічны брус, прымацаваны пад кілем для засцярогі яго ад пашкоджання пры пасадцы на мель, на каменне, а таксама для надання судну большай устойлівасці.[Ням. РаІзсЬкіеІ.]ФАЛЬШФЁЕР, -а, м. Спец. Папяровая гільза, напоўненая піратэхнічным саставам, які гарыць роўным яркім полымем і выкарыстоўваецца на судне для сігналізацыі або для

асвятлення.[Ням. РаІзсЫепег.]ФАЛЬШЫВАМАНÉТЧЫК, -а, м. Той, хто робіць фалыпывыя грошы. [У лагеры] бестэрмінова сядзелі гамбургскія бандыты, берлінскія фальшываманетчыкі. Карпюк.ФАЛЫІІЫВАМАНÉТЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да фалыпываманетчык.ФАЛЫНЫВАСЦЬ, -і, ж. 1. Уласцівасць фалыдывага. [Лабановіч] адчувае фальшывасць свайго становішча, але хоча паспрачацца з суседкаю. Колас.2. Тое, што і фальш (у 1, 2 знач.). Не даць Сябе самога выкрасці, У пахвальóе фальшывасць разгадаць. І. Калеснік.ФАЛЬШЫВІЦЬ, -шыўлю, -шьíвіш, -шывіць; незак. 1. Паводзіць сябе фалыпыва, няшчыра, крывадушнічаць. І яшчэ адно пачуццё нараджаецца са скупых запытанняў Васіля — гэта пагарда да кулака, які выкручваецца і фальшывіць. Кучар.2. Утвараць фалыпывыя гукі. Смешна адставіўшы руку са смычком, [Валерый] аднастайна цягнуў адну і тую ж ноту. «Аднак жа ён страшэнна фальшывіць»,— здзівіўся юнак. Даніленка.ФАЛЫПЫВЫ, -ая, -ае. 1. Які уводзіць у зман, мае ў сабе фальш. Фальшывая трывога, п Сяляне адмаўляліся выконваць панскія павіннасці, заяўляючы, што царскі маніфест з'яўляецца фальшывым. Ларчанка. // Які з'яўляецца падробкай; несапраўдны. Фальшывы пашпарт. □ На фальшывым ваенным білеце была .. фотакартка [Філістовіча]. Паслядовіч. За гэты час здарылася гісторыя з фальшывым касавым ордэрам, пра што як-небудзь я раскажу асобна. Скрыган. Ззялі сапраўдныя і фальшывыя каштоўнасці. Самуйлёнак. Зусім зразумела, што лірычны герой .. [М. Танка] адмаўляе ўсё фальшывае, падробленае пад сапраўднае. Гіст. бел. сав. літ.Які не адпавядае ісціне, праўдзе. [Лічбы] сведчылі аб тым, што «Чырвонаму бору» створана фальшывая слава. Сабаленка. // Памылковы, няверны. Усё ўпала, рушылася; у фальшывай дарозе ішлі першыя маладыя гады. Чорны. // Не ўласцівы прыродзе рэчаў; ненатуральны. Знаходзіцца ў фальшывым становішчы.Няшчыры, прытворны. [Міхась] сам добра ведаў, якія былі між імі [Мураўскім і Якімам] адносіны, і таму прыкра было слухаць гэты спознены фальшывы жаль, запраўлены хлуснёй. Машара. Апошняя сцэна.. [Людзе] ніяк не ўдавалася. Фальшывыя пакуты, пафас і — ніякага пачуцця. Шамякін. Сябар з фальшываю ласкаю—Камень трымае за пазухай. Дзяргай. // Які характарызуецца такімі паводзінамі (пра чалавека). Фальшывых людзей, буржуазныя перажыткі пісьменнік высмейваў з пазіцый савецкай маралі. Казека. // Які выказвае няшчырасць, крывадушша, прытвор-Фальшыўка107Фанаскоíí

ства. Сёмка састроіў фальшывую міну, ухмыльнуўся і схлусіў. Гартны.— Ды...— скончыў., [дакладчык] сваё выступленне тэатральна фальшывым тонам. Карпюк.4. Які скажаецца пры вакальным, музычным выкананні (пра мелодыю і пад.). Бравурны марш месцамі быў фальшывы. Бядуля.ФАЛЫПБІЎКА, -і, Д М -шыўцы; Р мн. -шывак; ж. Разм. Фальшывы, падложны дакумент. Я кінуў вокам на назву аднаго артыкула, другога, і мне ўсё стала зразумела. Гэта не савецкая газета, а лыкам шытая нямецкая фальшыўка! С. Александровіч.ФАМІЛІЯ, -і, ж. 1. Род, шэраг пакаленняў, якія маюць аднаго продка. Старасвецкі панскі палац, старое гняздо радавітай польскай фаміліі, утуліўшы ў полаг цемры сваю вежу, панура вырысоўваецца на фоне цёмнага неба. Колас.

Уст. Сям'я, члены сям'і. Жыла пад гэту пару ў Сіўцы адна досыць цікавая фамілія. Зарэцкі.— / вось я пытаюся ў вас,— у голасе [Гелены] была відавочная пагроза,— ці сапраўды вы вырашылі назаўсёды парваць усе сувязі з гэтай фаміліяй. Караткевіч.У Старажытным Рыме — сям'я разам з рабамі і кліентамі (у 1 знач.).[Лац. íатіíіа.]ФАМІЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фаміліі (у 1 знач.). Фамільны герб. □ Стаялі пышныя мармуровыя фамільныя скляпы. С. Александровіч. Размяшчаўся фамільны дом Міцкевічаў сярод шчыльнай гарадской забудовы. «Помніш».2. Які пераходзіць з роду ў род. [Гальвас:] Я не маю з чаго і дня пражыць. Праўда, ёсць фамільнае золата, але яго., мала. Чорны. // Які належыць фаміліі (у 1 знач.), характэрны для яе. Фамільныя партрэты.ФАМІЛЬЯРНАСЦЬ, -і, ж. 1. Уласцівасць фамільярнага. Фамільярнасць тону. □ [Санкоўскі] балагурыў, шпаркімі крокамі хадзіў па хаце, з павагай і адначасова з фамільярнасцю звяртаючыся да Паддубнага. Пестрак.2. Фамільярнае абыходжанне з кім-п.; фамільярныя ўчынкі, паводзіны. [Сяржант] ніколі не дазваляў сабе фамільярнасці ў адносінах з курсантамі. Шамякін.ФАМІЛЬЙРШЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае; незак., з кім і без дап. Разм. Фамільярна паводзіць сябе. [Аляксей:] — Браты — братамі, а ку мам фамільярнічаць ніяк не [прынята]... Ракітны.ФАМІЛЬЯРНЫ, -ая, -ае. Развязны; бесцырымопны. Трэба думаць, фамільярнае «ты» было адной з рыс напускной грубасці маладога яшчэ работніка. Шынклер. Лазарэвіча спярша шакіравалі і фамільярныя адносіны да яго гэтай прыгожай жанчыны і яе ледзь не блатняцкі тон. Паслядовіч. // Такі, якому ўласціва развязнае, бесцырымоннае абыходжанне з кім-н. З вышэйстаячымі.. [Чычыкаў] гаворыць ліслівай, угодлівай мовай, з ніжэйшымі ён фамільярны. «Полымя».[Лац. íатіíіагіз — сямейны, блізкі.]ФАНА... (гл. фона...). Першая састаўная частка складаных слоў; ужываецца замест «фопа...», калі націск у другой частцы падае на першы склад, напрыклад: фаналогія, фанаграфія.ФАНАБЗРЛІВАСЦЬ, -і, ж. Разм. Уласцівасць фанабэрлівага.ФАНАБЭРЛІВЫ, -ая, -ае. Разм. Тое, што і ф а н а б э р ы с т ы. Шырока і ўсебакова вядзецца крытыка фанабэрлівай дробнай шляхты ў «Паўлінцы». Ярош. Гледачы спачувалі прывабнай Паўлінцы, ад душы смяяліся з фанабэрлівай пыхі Быкоўскага. Рамановіч.ФАНАБЭРЫСТАСЦЬ, -і, ж. Разм. Уласцівасць фанабэрыстага. Сандэрс збянтэжыўся, куды дзелася яго фанабэрыстасць, ён яшчэ больш згорбіўся. Гурскі.ФАНАБЭРЫСТЫ, -ая, -ае. Разм. Які любіць фанабэрыцца; схільны да фанабэрыі, з фанабэрыяй. Ліхі і фанабэрысты, як кожны шляхціц, пан Мазурскі вызначаўся асаблівай лютасцю сярод іншых паноў усяго ваяводства. Якімовіч. Багаты і фанабэрысты быў .. бацька [Андрэя],., любіў паздзекавацца з беднага люду. Ваданосаў. [Цішка Гартны] не любіў фанабэрыстых людзей і, калі заўважаў гэтую прыкрую хваробу, імкнуўся жорстка высмеяць яе пры першай сустрэчы з чалавекам. Хведаровіч. // Уласцівы такому чалавеку. Фанабэрыстая натура, п І як гэта ў Зіначкі з яе мілым, зусім дзявочым тварыкам хапіла тактоўнасці не заўважаць маю фанабэрыстую перавагу. Савіцкі.ФАНАБЭРЫЦЦА, -руся, -рышся, -рыцца; незак. Разм. Трымацца з фанабэрыяй; гадавацца.— Ды ты ж [Віктар] сам вінаваты,— агрызнуўся Мірон.— Перад кім было фанабэрыцца, што спрытна спраўляешся з гэтай праклятай душагубкай? Маўр.— Хопіць вам,— умяшалася маці Рыгоркі.— Ты, сынок, не пярэч бацьку. Калі

голад за спінай стаіць, фанабэрыцца няма чаго. Курто. [Высеўка] ж, як вып'е чарку ў суседзяў на радзінах ці на вяселлі чужым, таксама фанабэрыцца:—Пражыву! Бялевіч.ФАНАБЭРЫЯ, -і, ж. Разм. Пыхлівасць, зазнайства, ганарыстасць. Я недалюбліваў гэтага чалавека за яго індычую надзьмутасць, за чэрствасць і незразумелую фанабэрыю. Сабаленка. Фанабэрыі хоць адбаўляй, а розуму не грэх было б і пазычыць. Прокша.О Сагнаць фанабэрыю гл. сагнаць.[Польск. íапаЬегіа.]ФАНАВЫ, -ая, -ае. Прызначаны для выдалення нечыстот і бруднай вады. Фанавыя трубы. Фанавая помпа.[Ад фр. íап§е — бруд.]ФАНАГРАМА, -ы, ж. Спец. Тэкст або гукі, запісаныя пры дапамозе фанографа на плёнцы, пласцінцы і пад.; плёпка, пласцінка і пад. з такім запісам.[Ад грэч. рпбпё — гук і дгатта — запіс.]ФАНАГРАМНЫ, -ая, -ае. Спец. Які з'яўляецца фанаграмай.ФАНАГРАФ1ЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фанографа.ФАНАГРАФІЯ, -і, ж. Спец. Запіс якіх-н. гукаў на фанаграму. Фанаграфія гукаў сэрца.[Ад грэч. рЬóпё — гук і §гарЬб — пішу.]ФАНАЛАГІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фаналогіі. Фаналагічнае даследаванне.ФАНАЛОГІЯ, -і, ж. 1. Раздзел мовазнаўства, які вывучае сістэму фанем.2. Сістэма фапем у мове. Беларуская фаналогія.[Ад грэч. рЬопё — гук і Іо^оз — вучэнне.] -ФАНАСКÓП, -а, м. Спец. Апарат для вывучэння гукавых асаблівасцей маўлення і спо-Фапатызм108Фанетысí

сабаў утварэння гукаў пры дапамозе галасавога апарата.[Ад грэч. рЬопё — гук і зкорео — гляджу.]ФАНАТЬІЗМ, -у, м. і. Склад думак і дзеянняў фанатыка (у 1 знач.); сляпая адданасць сваёй веры і нецярпімасць да іншых вераванняў, да іншаверцаў. Уся сістэма навучання была накіравана на тое, каб прывіць выхаванцам рэлігійны фанатызм. Каваленка.2. перан. Моцная адданасць чаму-н., якім-н. ідэям і перакананням. / сёння старыя, недабітыя генералы Гітлера, начыненыя яшчэ кайзераўскай мярцвячынай, гавораць пра наш незразумелы для іх «фанатызм». Брыль.ФАНÁТЫК, -а, ле. 1. Чалавек, слепа адданы сваёй веры і нецярпімы да іншых вераванняў і іншаверцаў. У Мінску, дзе спачатку спыніўся [Сматрыцкі], ён убачыў сляды глуму каталіцкіх фанатыкаў над праваслауным пасельніцтвам. «Полымя».2. перан. Чалавек, цалкам адданы сваім ідэям і перакананням. Лепшыя са свайго пакалення, апантаныя вялікай ідэяй, часам фанатыкі —.. [нарадавольцы] заставаліся звычайнымі людзьмі. Мехаў.[Лац. íапаіісцз — раз'юшаны; непрытомны.]ФАНАТЫЧКА, -і, ДМ -чцы; Р мн. -чак; ж. Жан. да фанатык.ФАНАТЫЧНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фанатычнага. Фанатычнасць перакананняў.

ФАНАТЫЧНЫ, -ая, -ае. Уласцівы фанатыку, прасякнуты фанатызмам. Алік зразумеў, што мастацтва, музыка, спорт — гэта не яго стыхія, бо там трэба фанатычная бязлітаснасць да сябе. Быкаў. Сягоння., нас не можа не здзіўляць гэткая высокая і шматгранная таленавітасць Уладзіслава Галубка, гэткая фанатычная адданасць яго мастацтву тэатра, мастацтву глыбока народнаму. «Маладосць». // Які дзейнічае, думае, як фанатык. Па аскетычнай сухасці, што ішла ад .. вачэй [жанчыны], і па паводзінах я адразу разгадаў у ёй фанатычную каталічку. Карпюк.ФАНАТЭКА, -і, ДМ -тэцы, ж. Сістэматызаваны збор фанаграм. Фанагэка пласцінак Шаляпіна. а У бібліятэцы ствараецца фанатэка, у якой ужо цяпер налічваецца звыш 800 запісаў опернай, сімфанічнай і інш. музыкі. «ЛіМ».[Ад грэч. рнопё" — гук і Шёкё — сховішча.]ФАНАТ5ЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фанатэкі.ФАНАЦЕІЙНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фанацыі.ФАНÁЦЫЯ, -і, ж. Спец. Гучанне голасу і гукаў мовы.[Фр. рпоцаíіоп.]ФАНГ, -у, м. Трыкатажны матэрыял з аднолькавым правым і споднім бакамі, які звычайна ідзе на выраб цёплых спартыўных каецюмаў.ФÁНГАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фангу; зроблены з фангу. Фангавы тавар. // Звязаны з вырабам фангу. Фангавыя машыны. [Ад ням. íап^еíí— лавіць (пятлю).] ФАНДАВÁЦЬ. -дýю, -дýеш, -дýе; незак., што. Ствараць фонды (у 1 знач.). Фандаваць тавары.ФАНДÁНГА, нескл., н. Іспанскі народны танец, які выконваецца ў суправаджэнні гітары і кастаньет. [Ісп. íашíап^о.]ФАНÉМА, -ы, ж. Спец. Непадзельная далеі гукавая адзінка мовы, якая выконвае сэнсаадрознівальную функцыю.[Ад грэч. рдбпёта — гук.]ФАНЕМАТКІЧНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мі адносіны да фанемы. Фанематычны састаў мовы.ФАНÉМНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фанемы, фанем. Фанемны ўзровень.ФАНЕНДАСКОП, -а, м. Медыцынскі інструмент з рэзанатарам для выслухоўвання сэрца і лёгкіх. Прыкладаў [Смірын] да грудж фанендаскоп, услухоўваўся ў хрыпы, нарэшце дыягнаставаў — грып. Алёшка.[Ад грэч. рЬопё — гук, епáоп — ўнутры, зЬрео — гляджу.]ФАНЁРА, -ы, ж. 1. Абліцовачны драўняш матэрыял у выглядзе тонкіх пласцін, які выкарыстоўваецца для абклейвання сталярньв вырабаў, каб надаць ім прыгожы выгляд.2. Матэрыял са склеепых тонкіх шíасцц дрэва з перакрыжаваным размяшчэннем валокнаў драўніны. Саша набраў хлебных крошак, ссыпаў іх на ліст фанеры і папрасц маці: — Хачу на балкон, пакарміць верабейчыкаў. Даніленка.[Ад ням. Ршпіег.]ФАНЕРАВÁЛЬНЫ, -ая, -ае. Спец. Звязаны з фанераваннем. Фанеравальныя аперацыі.ФАНЕРАВАННЕ, -я, н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фанераваць.ФАНЕРАВАНЫ, -ая, -ае. 1. Дзеепрым, зал. пр. ад фанераваць.2. у знач. прым. Абліцаваны фанерай (у 1 знач.). Фанераваная шафа.ФАНЕРАВÁЦЦА, -рýецца; незак. Зал. к фанераваць.ФАНЕРАВАЦЬ, -рýю, -рýеш, -рýе; незак., што. Спец. Абліцоўваць фанерай (у 1 знач.). Фанераваць мэблю.ФАНЁРАЧНЫ, -ая, -ае. Звязаны з выпускам фанерных вырабаў. Фанерачная піла. Фанерачная майстэрня.

ФАНЁРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Разм. Невялікі кавалак фанеры. Вось і доміе сувязнога.. Два акны на вуліцу, у адным замест верхняй шыбы фанерка, яв і тады, калі. [Сяргей] быў тут у апошні раз... Шахавец.ФАНЁРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фанеры. Фанерная фабрыка. // Зроблены з фанеры. Фанерная скрынка. Фанерны чамадан. □ Тонкая фанерная перагародка давала магчымасць пачуць кожнае слова. Пятніцкі.ФАНЕРОЎКА, -і, ДМ -рóўцы; ж. Спец. 1. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фанераваць.2. Фанерная абліцоўка мэблі.ФАНЕРОУШЧЫК, -а, м. Рабочы, які занмаецца фанероўкай.ФАНЕРОЎШЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да фанероўшчык.ФАНЁРШЧЫК, -а, м. Рабочы, заняты вырабам фанеры.ФАНЁТЫКА, -і, ДМ -тыпы, ж. і. Гукавы лад, гукавы састаў мовы. Фанетыка беларускай мовы.2. Раздзел мовазнаўства, які вывучае гукі ў моўным патоку, іх спалучальнасць і пазіцыйныя змяненні. [Грэч. рЬопеіікё.]ФАНЕТБІСТ, -а, М -сце, м. Спецыяліст у галіне фанетыкі.Фанетыстка109Фантава»^.

►ФАНЕТБІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фанетыст.ФАНЕТНІЧНЫ, -ая, -а е. Які мае адносіны да фанетыкі. Фанетычныя законы. Фанетычная транскрыпцыя. // Звязаны з гукамі мовы; гукавы. Фанетычны лад мовы. Фанетычнае пісьмо.ФÁНЗА, -ы, ж. Сялянская хата ў Кітаі.[Кіт.]ФАНЗÁ, -ы, ж. Кітайская шаўковая тканіна, падобная да тафты.[Кіт.]ФАНЗОВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фанзы; зроблены з фанзы. Фанзовы сарафан.ФАН1ЧНЫ, -ая, -ае. Спец. 1. Звязаны з гукам; гукавы. Фанічны бок слова.2. Які мае гукавы сігнал (пра тэлефонны апарат). Фанічны тэлефон.ФАНОГРАФ, -а, м. Апарат для запісу і ўзнаўлення гукаў механічным спосабам.[Ад грэч. рЬбпё — гук і §гарííо — пішу.]ФАНÓМЕТР, -а, м. Прыбор для вымярэння сілы гуку або шуму.[Ад грэч. рЬбпе — гук і теíгео — вымяраю.]ФАНТ, -а, М -нце, м. 1. толькі мн. (фáнты, -аў). Гульня, удзельнíкі якой у якасці штрафу выконваюць тыя ці іншыя жартаўлівыя заданні. Вечар скончыўся гульнямі. Селі гуляць у «фанты». Колас.2. Прадмет, уладальніку якога паводле жараб'ёýкі прызначаецца як штраф пэўнае, звычайна жартаўлівае, заданне. // Заданне, якое даецца ўдзельніку гульні ў якасці штрафу.[Ад ням. Рíапá — зак ла д.]ФАНТАЗЁР, -а, м. Той, хто любіць фантазіраваць. [Стасік:] — / прыязджаць буду часамі, ну, там улетку ці вясной.. На сад паглядзець.— Гануся засмяялася..— Ну і фантазёр. Яшчэ саду і ў паміне няма, а ўжо збіраецца прыязджаць. Няхай.ФАНТАЗЁРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Жан. да фантазёр.ФАНТАЗЁРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фантазёра; уласцівы фантазёру. [Максім:] — Добрая рамантыка не перашкаджае быць добрым рэвалюцыянерам.

[Стараста:] — Добрая — так, а пустая і фантазёрская, мне здаецца, шкодзіць. Машара.ФАНТАЗЁРСТВА, -а, к. Схільнасць да фантазіравання, да фантазій. Гаворка часамі пераходзіла ў звычайнае фантазёрства, у жарты, у неіснуючыя сітуацыі, поўныя дасціпных, смешных выдумак. Колас.ФАНТАЗІРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фантазіраваць.ФАНТАЗІРÁВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; незак. і. Аддавацца фантазіі; марыць.— Як скончыш акадэмію, дык добра нам будзе,— фантазіраваў Косцік.— Калі б нас паслалі ў які раённы зямельны аддзел — мяне за старшага агранома, а цябе за галоўнага заатэхніка. Сабаленка.— Веранду мы зашклім рознакаляровымі шыбамі,— сказаў.. [Максім Сцяпанавіч] і пачаў фантазіраваць, што яшчэ зробіць на дачы. Карпаў. // Выдумляць што-н. непраўдападобнае. Мы многа фантазіравалі, спрабуючы скласці абгрунтаваную гіпотэзу існавання жыцця на Плутоне. Шыцік.2. Імправізаваць, іграючы на музычным íнструменце.ФАНТАЗІЯ, -і, ж. 1. Творчае ўяўленне. Паэтычная фантазія. Узлёт фантазіі. □ У паніДаміцэлі была багатая фантазія, і сваё даўнейшае жыццё ў Польшчы яна шчодра аздаóляла паэтычнымі выдумкамі. Колас. Апора на народную традыцыю не азначае, што паэт абмяжоўвае ўласную, індывідуальную творчую фантазію. Навуменка. Народная фантазія акружыла паэтычнай выдумкай паходжанне скалы, што тырчыць з вады, пры выхадзе Ангары з Байкала. М. Стральцоў. // Выдумка, вынаходлівасць. [Алег:] — Дэкарацыя, касцюмы. Там [у спектаклі] шмат фантазіі, выдумкі. Ермаловіч. Малады запал знаходзіў выхад у размашыста накіданых фрэсках, вясёлкавых вітражах, з фантазіяй убранай зале. Ліс.Прадукт чыйго-н. ўяўлення; мара. Спачатку гэта [скараціць рабочы дзень] здалося нават фантазіяй. Карпаў. Гэта не фантазія, а наша новая ява, рэчаіснасць нашага часу. Бялевіч. // Нешта неверагоднае, глупства. [Міхась:] ■— У рэстаран ты мяне ўсё роўна не пусціш.. [Стэфа:] —Я пушчу цябе ў інстытут! [Міхась:] — Усё гэта, залаценькая мая, фантазія. Савіцкі.Разм. Нечаканы, незразумелы ўчынак; дзівацтва. [Бэсман:] — Загад Аб наступленні зараз на Барысаў — Фантазія штабных. Глебка.Музычны твор свабоднай формы, імправізацыйнага характару. «Камарынсная» — фантазія для аркестра на дзве рускія народныя тэмы: еясельную і вядомую «Камарынскую». «ЛіМ».Літаратурны твор фантастычнага зместу. // Літаратурны твор, які з'яўляецца творчай перапрацоўкай якіх-н. твораў.[Грэч. рйапíазіа — ўяўленне.]ФАНТÁН, -а, м. 1. Струмень вады або якой-н. вадкасці, які з сілай выкідваецца ўгору пад высокім піскам. Ракой, фантанамі з зямлі б'е нафта, Б'е стуль, скуль і не сніў прыгонны дзед. Купала. Параўняўшыся з Макарам і Зінай, Пеця набраў вады ў рот і выпусціў яе ўгару многаструменным фантанам. Васілёнак. Кроў лінула фантанам. Дамашэвіч. // Архітэктурнае збудаванне, з якога б'юць уверх струмені вады. Перад домам быў палісаднік з клумбамі кветак, з маленькім фантанам. Шамякін. // перан.; чаго або які. Маса чаго-н., якая высока ўзлятае ўгору, з сілай вырываецца адкуль-н. Высока ў неба падняўся вогненны фантан. Новікаў. Снарады і бомбы, уздымаючы фантаны гразі, глуха падалі ў балота. Няхай.перан. Разм. Невычэрпны паток чаго-н. (слоў, лаянкі і пад.). Фантан красамоўства. □ Радасць рабочага пісьменнік цесна звязвае са свабоднаю працаю. Гэта не тая беспрадметная радасць, якая яшчэ зусім нядаўна біла фантанам у многіх творах

маладнякоўцаў, але сутнасці якой некаторыя маладыя пісьменнікі яшчэ часта не тлумачылі. Арабей.Збудаванне для падачы вады пад напорам.[Ад лац. íопз, íопíіз — крыніца.]ФАНТАНАВÁННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фаптанаваць.ФАНТАНАВАЦЬ, -нýе; незак. Спец. 1. Выбівацца на паверхню чаго-н. у выглядзе фантана (у 1 знач.).2. Мець здольнасць узнімаць, выкідваць наФантанавыНОФанфарыст

паверхню якую-н. вадкасць у выглядзе фантана. Свідравіна фантануе.ФАНТАНАВЫ, -ая, -ае. Тое, што і ф а нт а н н ы.ФАНТАННЫ, -ая, -а е. 1. Які мае адносіны да фантана (у 1, 3 знач.).2. Спец. Які існуе ці здабываецца ў выглядзе фантана (у 1 знач.). Фантанная нафта.ФАНТАСМАГАРКІЧНЫ, -ая, -ае. Кніжн. Які мае адносіны да фантасмагорыі; які з'яўляецца фантасмагорыяй. Народныя паданні паўстаюць з-пад пяра пісьменніка ў сваім чыстым выглядзе, без фантасмагарычных напластаванняў. Майхровіч.ФАНТАСМАГÓРЫЯ, -і, ж. Кніжн. І. Прывіды, вычварныя малюнкі, што бачацца чалавеку ў хваравітым стане. // Нешта нерэальнае, што існуе толькі ў марах, ва уяўленні.атрылж.-íіííнн>цца з /таííалюгаіí розных. ахí2'ычны-\прыстасаванняў.[Ад грэч. рпапіазта — прывід, здань і а§огецо — гавару.]ФАНТАСТ, -а, М -сце, м. 1. Чалавек з багата развітай фантазіяй. Ці ж можна сумнявацца ў тым, што хутка чалавек стане гаспадаром космасу, ажыццявіць самыя смелыя мары фантастаў усіх вякоў і народаў. «Звязда».Фантазёр, летуценнік, які імкнецца здзейсніць фантастычныя мары, задумы. Гэта не сон летуценны, Не казка, Гэта не мроя старога фантаста. Недзе ў бяздонных глыбінях сусвету Вымпел чырвоны праносіць ракета. Макаль.Пісьменнік, які выкарыстоўвае фантастычныя сюжэты. Пачакайце! Ды гэта ж .. кабіна «машыны часу», .. якая з лёгкай рукі Герберта Уэлса падарожнічае па старонках кніг многіх пісьменнікаў-фантастаў. Чаркасаў.ФАНТАСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фантаст.ФАНТÁСТЫКА, -і, ДМ -тыцы, ж. 1. Штосьці неверагоднае, створанае ва уяўленні. А ноч спускаецца ніжэй і ніжэй на снегавыя абшары, і ўсё наўкол пачынае прымаць воблік невыразнай фантастыкі. Лынькоў. // Паказ з'яў, якія не існуюць у рэчаіснасці; казачная аснова ў творах мастацтва. Спецыфічная ж асаблівасць народнай казкі — фантастыка, выдумка. Чыгрын. // зб. Разм. Літаратурныя творы, у якіх апісаны з'явы і падзеі ў перабольшаным і звышнатуральным выглядзе. Фантастыка Гофмана. Аддзел навуковай фантастыкі ў бібліятэцы.2. Нешта нерэальнае, нездзяйсняльнае. Узяць білеты на касмічны лайнер І паляцець у госці к марсіянам... Фантастыка? А колькі год мінула, Як першы спадарожнік стартаваў? Грахоўскі.[Ад грэч. рЬапіазíікё — здольнасць уяўляць.]ФАНТАСТЫЧНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фантастычнага; наяўнасці, фантастыкі ў чым-н. У паляўнічых шмат бывае прыгод, пра якія яны вельмі любяць расказваць. Часамі яны Заводзяць свой расказ да фантастычнасці. Ляўданскі.

ФАНТАСТКІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Прасякнуты фантастыкай (у 1 знач.), заснаваны на фантастыцы, на казачных матывах. Кравец наслухаўся ад людзей самых неверагодных і фантастычных апавяданняў пра ведзьмароў ічарцей. Чорны. Дзе-нідзе тырчэлі вялізныя карчы-вываратні, падобныя .. да фантастычных жывёлін. Бядуля. Героі, кніг .. пабывалі ўжо і пад зямлёй, і на Месяцы, і на Марсе, і ў розных дзівосных краінах, і прыдумалі ўсе цудоўныя фантастычныя машыны і апараты. Якімовіч. Міхась Зарэ.чба марыў пра флоцкае жыццё, .. Янук заўсёды маляваў тушшу на яго грудзях фантастычныя якары і парусы. Асіпенка.Які не існуе ў рэчаіснасці, выдуманы. Пра .. [Аню] хадзілі самыя фантастычныя чуткі. «Маладосць».Які не грунтуецца на рэальных даных; неверагодны, нездзяйсняльны. Фантастычныя планы, а [Мікола:] — Сцэнарый нам патрэбен дні праз тры. Так што еыручайце.— Тэрміны фантастычныя.—Юнак зацягнуўся папяросай. Гаўрылкін. У Анінай галаве зноў пачалі//зм/к<гць ббакгаггычныя ідэі помсты Á'осí/Ю. І\сíрíí*сж.Падобны на фантазíю, чарадзейны, вычварны. Было штось страшнае ў гэтых пералівах чырвані і ў яе фантастычным палыханні ў глыбінях агорнутага мрокам неба. Колас. Музыка перанесла .. [Банжына] ў нейкі фантастычны свет, далёкі ад усяго таго, што трывожыла хвіліну назад. Шыцік. Сіняватыя прамяні месяца асвятлялі .. [воблакі] нейкім фантастычным святлом. Новікаў. Самаробная «амуніцыя» некаторых падводных плыўцоў мае часам вельмі фантастычны выгляд. «Маладосць».Разм. Незвычайны, звышнатуральны. Ганс Лемке быў не в палахлівага дзесятка, але тут яго апанаваў страх. Людзей з такой фантастычнай вытрымкай і адвагай перамагчы цяжка. Шахавец.ФАНТÓМ, -а, м. 1. Кніжн. Прывід, здань.2. Спец. Мадэль цела або яго часткі ў натуральную велічыню, якая служыць наглядным дапаможнікам.[Фр. íапíвте ад грэч. рííаíííавта — прывід, здань.]ФАНТОМНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фантома.Спец. Уяўны, несапраўдны.Спец. Штучна створаны, папярэдне не прадугледжаны. Фантомная схема ўключэння.О Фантомны боль — адчуванне болю ў неіснуючых пасля ампутацыі канечпасцях.ФАНФАРА, -ы, ж. 1. Медны духавы музычны інструмент у выглядзе падоўжанай трубы без вентыляў (у 2 знач.).2. Сігнал урачыстага характару, які падаецца гэтым інструментам і абвяшчае аб пачатку ўрачыстасцей.О Трубіць у фанфары гл. трубіць.[Іт. íапíага.]ФАНФАРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фанфары; які выконваецца фанфарай. Фанфарны марш.ФАНФАРÓН, -а, м. Разм. Самахвал, хвалько, выхваляка.ФАНФАРÓНІЦЬ, -ню, -ніш, -ніць; незак. Разм. Быць фанфаронам, хваліцца, выхваляцца.ФАНФАРОНСТВА, -а, к. Разм. Паводзіны фанфарона, хвальба, выхвалянне.ФАНФАРНІСТ, -а, М -сце, м. Трубач, які выконвае фанфару (у 2 знач.). Восем фанфарыстаў, усе аднолькавыя, як браты-блізнюкі,Фара_____________________________________ІІІ__________________________________Фарóа в а

стаяць шарэнгай з узнятымі трубамі... Ракітны.ФАРА, -ы, ж. Спецыяльны ліхтар з рафлектарам на аўтамабілі, трактары і пад. для асвятлення шляху. Жаўтавата-белы сноп святла ад фары разразаў лёгкую шэрань ліпеньскай ночы, выхоплгваў в яе прысады. Асіпенка.[Фр. рЬаге.]ФАРÁДА, -ы, ДМ -дзе, ж. Адзінка вымярэнпя электрычнай ёмістасці.[Ад уласн, імя.]ФАРАДЫЗАЦЫЯ. -і. ж. Спец. Прымяненне пераменнага току нізкай частаты ў лячэбных і дыягнастычных мэтах.ФАРАДКІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фарады.ФАРАНДОЛА, -ы. ж. Старадаўні правансальскі народны танец.[Фр. íагапаоíе.]ФАРАОН, -а, м. 1. Старажытнаегіпецкі цар. Ўзняліся ўгару тэрыконы, Шмат вышэйшыя, чым піраміды, Збудаваныя пры фараонах. Аўрамчык.Разм. Зневажальная клічка паліцзйскага.— Аднак жа ты малайчына, Баляр'ян! — сказаў пасля Андрэй Міхайлавіч.— ..Я тут рады не даў бы! Толькі падвёў бы гэтага хлапца да фараонаў і ўсё. Самуйлёнак.Старадаўняя азартная гульня ў карты. [Загорскі:]—Вось бачыце, генерал, як можна звяртаць увагу на данос без подпісу... Дый наогул, што гаварыць аб гэтым... Давайце лепей у фараон перакінемся. Караткевіч.[Грэч. рйагаоп.]ФАРАОНАУСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фараона (у 1, 2 знач.).ФАРБА, -ы, ж. 1. Рэчыва, што надае той ці іншы колер прадметам, якія яно пакрывае або пасылае. На моцных «пульманах» У фарбе свежай Мільгаюць самазвалы, Трактары. Астрэйка. З расчыненых дзвярэй пацягнула насустрач знаёмымі пахамі друкарскай фарбы і спрасаванай паперы. Хадкевіч. Удзень тут працавалі маляры, і ў клубе моцна пахла фарбай. Шамякін. [Данік] кладзе, як і трэба, спачатку светла-жоўтую фарбу, дадаўшы да яе крышку зялёнай... Брыль. // Слой такога рэчыва на якім-н. прадмеце. Насупраць вялікага дома Крушынскі!., стаяла сіняя драўляная хатка. 3-пад фарбы на сценах, якая вісела шматкамі, выступала шараватае дрэва. Бядуля. // Разм. Памада, туш і інш. касметычныя сродкі. Нават губы, асіметрычна скрыўленыя, густа намазаныя яркай фіялетавай фарбай, не парушалі прыемнага ўражання. Шыцік. [Дзяўчына] плакала і разам са слязамі абцірала з твару сляды фарбы. Мікуліч.звычайна мн. (фарбы, -аў). Барва, колер, тон. Цьмянасцю пакрываліся ўсе яркія шматкаляровыя фарбы асенняй прыроды... Краўчанка. Фарбы неба і вады мяняліся кожную хвіліну, і было ад гэтай прыгажосці чамусьці сумна. Адамовіч. За акном набірала фарбы вераснёвая раніца. Карпаў.звычайна мн. (фарбы, -аў); перан. Выразныя сродкі мовы, музыкі, сцэнічнага мастацтва і пад.; яркасць апісання ўяўленняў. Багдановіч., узбагаціў беларускую паэгію новымі матывамі і фарбамі. Гіст. бел. сав. літ. Мікіта падрабязна расказаў пра ўсе затонскія падзеі, не пашкадаваў фарбаў, кабабмаляваць Чыкілевіча і ўсе яго махінацыі. Колас.4. Румянец; прыліў крыві. На., твары [Рыгора] грала чырвоная фарба здароўя. Гартны. Гарачая фарба заліла твар дзяўчыны. Бажко. Раптам твар .. [Лены] пачаў траціць сваю фарбу. Ваданосаў.О Згусціць фарбы гл. згусціць.[Ням. РагЬе — фарба.]ФАРБАВÁЛЬШК, -а, м. Рэчыва, якое выкарыстоўваецца для фарбавання. Арганічныя

фарбавальнікі. Штучныя фарбавальнікі.ФАРБАВÁЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фарбавання. Фарбавальны цэх. // Прызначаны для фарбавання. Фарбавальная машына.2. Які мае ў сваім складзе фарбу, служыць для афарбоўвання. Фарбавальнае рэчыва. Фарбавальныя расліны.ФАРБАВÁЛЬНЯ, -і, ж. Майстэрня або цэх, дзе фарбуюць тканіны.ФАРБАВÁЛЫПЧЫК, -а, м. Рабочы, спецыяліст па фарбавальнай справе.ФАРБАВÁЛЫІІЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да фарбавалыпчык.ФАРБАВÁННЕ, -я, н. Дзеянне паводле дзеясл, фарбаваць (у 1, 3 знач.).ФАРБАВАНЫ, -ая, -ае. 1. Дзеепрым, зал. пр. ад фарбаваць.2. у знач. прым. Пакрыты фарбай. Фарбаваная падлога. □ Гаспадар прырыхтаваў ужо., [салдату] лапці, .. вопратку — кароткую, з фарбаванага палатна. Чорны.ФАРБАВÁР, -а, м. Спец. Рабочы тэкстыльнай вытворчасці, заняты прыгатаваннем фарбы для афарбоўкі тканін.ФАРБАВАРНЫ, -ая, -ае. Спец. Звязаны з прыгатаваннем фарбы для афарбоўкі тканіны.ФАРБАВÁРНЯ, -і, ж. У тэкстыльнай вытворчасці — памяшканне, дзе вараць фарбы.ФАРБАВÁЦЦА, -бýюся, -бýешся, -бýецца: незак. і. (1 і 2 ас. не ужыв.). Пакрывацца або насычацца фарбай, падвяргацца ўздзеянню фарбы. // Прымаць які-н. колер, адценне. Сапраўды, трохі прадзімала: праз шчыліны веяў вільготны, дрыготкі павёў. Свет штохвілінна фарбаваўся ў сіняе і чорнае, палосамі. Караткевіч.Разм. Падмалёўваць губы, твар, валасы.Зал. да фарбаваць (у 1 знач.). ФАРБАВАЦЬ, -бýю, -бýеш, -бýе; незак., ка-го-што. 1. Пакрываць, насычаць фарбай, падвяргаць афарбоўцы. Фарбаваць падлогу. Фарбаваць тканіны. □ Дзяўчаты ў камбінезонах і ў спяцоўках паспешліва і любоўна фарбавалі асвятляльныя мачты. Карпаў. [Хлопчык:] — Глянь, хто гэта туды [на дах] узлез? Што ён робіць? [Маці:] — Маляр. Дах фарбуе, каб не цёк. Гарбук. // Надаваць колер, афарбоўку. Фарбуе сонца ліст асіны, а ў сэрцы радасць і вясна. Дзень добры, родная краіна! Дзень добры, Беларусь мая! Машара. Чырвоная прозалаць захаду фарбавала не толькі край неба, але і ўсё наваколле ў мяккі ружовы колер прадвесня. Сабаленка.Разм. Пэцкаць (пра нетрывала, недабраякасна афарбаваныя рэчы).Падмалёўваць сабе вусны, бровы і пад. Тамара не разумее: навошта фарбаваць вусны? Ермаловіч. // Перафарбоўваць у іншы колер. Фарбаваць валасы.Фар б авы ___________________________________1_12_________________________________Фармаліз ФÁРБАВЫ, -ая, -ае. Спец. 1. Які мае адносіны да фарбы (у 1 знач.). Фарбавае спалучэнне.2. Які вырабляе фарбы. Фарбавая прамысловасць.ФАРБАІІУЛЬТ, -а, М -льце, ле. Спец. Пнеўматычны апарат для распылення сціснутым паветрам фарбавальпых саставаў пры малярных работах.ФАРБАЦЁР, -а, м. 1. Рабочы, які расцірае фарбу. ц

2. Таўкачык, якім расціраюць фарбу.ФАРБАЦЕРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Машына, дошка або пасудзіна для расдірання фарбы.ФАРБАЦЁРНЫ, -ая, -ае. Які служыць для расцірання фарбы. Фарбацёрная машына.ФАРБОЎШК, -у, м. Меданосная расліна сямейства крыжакветных, з лісця якой здабываюць фарбу.ФАРВÁТЭР, -у, м. Водны шлях для бяспечнага плавання суднаў, вызначаны сігнальнымі знакамі. Параходы ідуць вузкім фарватэрам, абмежаваным бакенамі.

Лынькоў. // перан. Асноўная лінія, кірунак дзейнасці, творчасці і пад. [П. Броўка] з добрым эстэтычным густам наследуе традыцыю Маякоўскага, як і традыцыі іншых паэтаў, чыя творчасць знаходзіцца ў фарватэры савецкай паэзіі. Ярош.[Гал. уаагдааíег ад уагеп — плаваць, рухацца і \уаíег — вада.]ФАРВÁТЭРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фарватэру. Фарватэрная глыбіня. Фарватэрны шлях.ФАРДБ13М, -у, м. Капіталістычшя сістэма арганізацыі працы, заснаваная на ставдартызацыі, тыпізацыі і канвеерызацыі вытворчасці з мэтай максімальнай эксплуатацыі рабочых.[Ад уласн, імя.]ФАРМАВАЛЬНЫ, -ая, -ае. Спец. Прызначаны для фармавання, фармоўкі. Фармавальная машына.ФАРМАВÁННЕ, -я, н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фармаваць.ФАРМАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фармаваць.ФАРМАВАЦЦА, -мýецца; незак. 1. Спец. Набываць якую-н. форму ў працэсе апрацоўкі, штампоўкі або адліўкі.2. Зал. да фармаваць.ФАРМАВАЦЬ, -мýю, -мýеш, -мýе; незак., што. Спец. 1. Апрацоўваючы, адліваючы, штампуючы, надаваць чаму-н. адпаведную форму. Дзяўчаты і хлопцы фармуюць на новым таку саманную цэглу. Брыль.— Каб былі мадэлі — мы б усё адлілі. А то—хоць на свой нос фармуй. Чорны. // Абразаючы, надаваць (дрэву, кусту) пэўную форму.2. Рабіць форму для адліўкі, ліцця чаго-н.ФАРМАВЬІ, -áя, -óе. 1. Прыгодны для адліўкі вырабаў у формах (у 6 знач.). Фармавая гліна.2. Зроблены ў форме (у 6 знач.). Толя з Міхасём таксама выбралі сабе па буханцы фармавога хлеба. Якімовіч.ФАРМАЗМÉНА, -ы, ж. Спец. Змена формы чаго-н. Фармазмена металу.ФАРМАЗОН, -а, м. Разм. уст. Тое, што і франкмасон. Фармазоны здаліся.. [Загорскаму] аж да немагчымасці нуднымі,— сядзяць сабе.., як шчуры, са сваімі цыркулямі ды малаткамі, адцягнулі сцены чорным акса-мітам, адабралі ад свету яго фарбы. Караткевіч. // перан. Вальнадумец. // Ужываецца як лаянкавае слова. [Войцік:]—Яму давяраюць. Дзіўна толькі, як не раскусілі гэтага фармазона? Машара.ФАРМАЗОНКА, -і, ДМ -нцы; Р мн. -нак; ж. Жан. да фармазон.ФАРМАЗОНСКІ, -ая, -ае. Разм. уст. Які мае адносіны да фармазонства, фармазона. Баркаўчане веры не давалі, каб у Андрука фармазонскіх грошай не было. Даўней, кажуць, і праўда: некаторыя мелі такія грошы, што за іх можна што хочаш купляць: і тавар у цябе будзе і грошы назад вернуцца. Калюга.ФАРМАЗОНСТВА, -а, н. Разм. уст. Тое, што і франкмасонства.ФАРМАКАГНАСТЫЧНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фармакагнозіі.ФАРМАКАГНОЗІЯ, -і, ж. Навука аб рэчывах расліннага і жывёльнага паходжання, якія маюць лекавыя ўласцівасці і ўжываюцца ў медыцыне.[Ад грэч. рЬагтакоп — лякарства і ^пбзіз — веды.]ФАРМАКАЛАГІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фармакалогіі. Фармакалагічныя даследаванні.ФАРМАКАЛОГІЯ, -і, ж. Навука аб уздзеянні лекавых рэчываў на арганізм.[Ад грэч. рЬагтакоп — лякарства і 1о§оз — вучэнне.]ФАРМАКАПЁЯ, -і, ж. Спец. Афіцыйны звод правіл, якім кіруюцца фармацэўты пры падрыхтоўцы, праверцы, захоўванні, назначэннí лякарстваў і пералік лекавых

рэчываў, якія павінны знаходзіцца ў аптэцы.[Ад грэч. рЬагтакоп — лякарства і роіео — раблю.]ФАРМАКАТЭРАШЯ, -і, ж. Лячэнне лекавымі сродкамі.[Ад грэч. рЬагтакоп — лякарства і Шегареіа — лячэнне.]ФАРМАКАХШІЯ, -і, ж. Вучэнне аб хімічным складзе і хімічных уласцівасцях лекавых рэчываў.[Ад грэч. рЬагтакоп — лякарства і слова хімія.]ФАРМАКÓЛАГ, -а, м. Спецыяліст у галіне фармакалогіі.ФАРМАЛ13ÁЦЫЯ, -і, ж. Прадстаўленне якой-н. галіны ведаў у выглядзе сістэмы доказаў або вылічэння.ФАРМАЛІЗМ, -у, м. 1. У філасофіі — уласцівы разнастайным відам ідэалізму адрыў формы ад зместу.У мастацтве — напрамак 19 — пачатку 20 стст., які ў суцрацьлегласць рэалізму адрываў мастацтва ад сацыяльна-гістарычнай глебы і надаваў асноўнае значэнне форме. Рэвалюцыйная літаратура ў тую пару была яшчэ вельмі слабай, ёй не хапала сіл, каб даць адпор фармалізму і эстэцтву. Гіст. бел. сав. літ.Фармальнае стаўленне да чаго-н. на шкоду сутнасці справы. [Сакратар:] — Павінна нарадзіцца ідэя руху ўдарнікаў. Ды асцярожна, разумна, не патапіце гэту важнейшую справу ў фармалізме. Лобан. Шамякін з усёй рашучасцю сцвярджае, што бяздушны фармалізм, казёншчына вытручваюць з чалавека ўсё жывое. Кучар.Фармалін113Фармат

ФАРМАЛІН, -у, м. Раствор фармальдэгіду з едкім удушлівым пахам як сродак для дэзінфекцыі.ФАРМАЛІНАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фармаліну. Фармалінавы раствор.ФАРМАЛІСТ, -а, М -спе, м. 1. Той, хто фарыальна, на шкоду справе, адносіцца да чаго-н. [Шыковіч:] — / гэтыя дакументы вы баяліся паказаць мне? Ва ўсіх інстанцыях узгаднілі? Фармалісты! Шамякін.2. Паслядоўнік фармалізму (у 1, 2 знач.).ФАРМАЛ1СТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фармаліст.ФАРМАЛІСТЫКА, -і, ДМ -тыцы, ж. Разм. 1. Фармальныя адносіны да справы.Прытрымліванне фармальнасцей у якой-н. справе.Схільнасць да знешняй формы (у навуцы, мастацтве).ФАРМАЛІСТЫЧНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фармалістычнага. Фармалістычнасць спектакля.ФАРМАЛІСТЫЧНЫ, -ая, -ае. Пранікнуты фармалізмам (у 3 знач.). Фармалістычны падыход да справы.2. Які мае адносіны да фармалізму, уласцівы фармалізму (у 1, 2 знач.). Захапленне імажынізмам было адным з праяўленняў некрытычнага ўспрымання фармалістычных уплываў. Гіст. бел. сав. літ. Цішка Гартны правільна адкідаў фармалістычныя элементы ў мастацкіх пошуках пралетарскіх паэтаў. Копан. // Створаны ў духу фармалізму (пра творы мастацтва). Фармалістычныя п'есы.ФАРМАЛІСЦКІ, -ая, -ае. Уласцівы фармалізму, фармалісту. Фармалісцкі аналіз. Фармалісцкі твор.ФАРМАЛЬДЭГІД, -у, М -дзе, м. Бясколерны газ з рэзкім пахам, які выкарыстоўваецца ў вытворчасці пластмас, смол, лекавых рэчываў, у папяровай і тэкстыльнай прамысловасць

[Ад лац. íоггпіса — мурашка і аІáеЬуáцз — альдэгід.]ФАРМАЛЬНА, прысл. 1. З захаваннем неабходных фармальнасцей. [Максім:] — Мне перайсці ў каталіцкую веру фармальна лёгка,— але ж я ўсёй сваёй істотай супроць любой рэлігіі. Машара. // Па фармальных прыкметах, афіцыйна. Самуйлёнак фармальна не быў членам партыі, але творы яго прасякнуты духам партыйнасці. «Маладосць»-2. Знешне. Вулай прадставіў заводакіраўніцтву шырокі план па ўкараненню знойдзеных рэзерваў. Фармальна гэта выглядала праеільным. Шыцік. // Не ўнікаючы ў сутнасць Справы. Рэальная, узятая з жыцця сітуацыя сапраўды магла прывабіць аўтара і паслужыць канвой для цікавага апавядання, калі 6 пісьменнік не паставіўся да сваёй задачы фармальна. «Полымя».ФАРМАЛЬНАСЦЬ, -і, ж. і. Фармальныя адносіны да чаго-н.; праяўленне фармалізму ў чым-н. Максім ведаў гэтую хітрасць: захоўваць фармальнасць там, дзе можна было б абысціся без яе, і парушаць, дзе выгадна. Машара.2. Тое, што адлюстроўвае прыпяты парадак; тое, што робіцца па традыцыі і не мае істотпага значзння. У памяці Лабановіча засталася апошняя споведзь яшчэ ў а. Мікалая. Гэта была проста фармальнасць. Колас. Для фар-мальнасці натарыус праверыў пашпарты. Пальчэўскі.звычайна мн. (фармáлыíасці, -ей). Знешнія патрабаванне умовы, якія выконваюцца пры афармленні чаго-н. У міліцыі Івана Дамінікавіча ведалі і адразу ж справілі ўсе фармальнасці, звязаныя з яго далейшым бытаваннем у сталіцы. Лужанін. Васіль Пятровіч .. зайшоў да начальніка санпрапускніка, каб уладзіць фармальнасці і атрымаць даведку. Карпаў.Уласцівасць фармальнага (у 5 знач.).ФАРМÁЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да формы (у 3 знач.), абумоўлены формай. Фармальны пачатак у навуцы. Фармальная логіка.Звязаны з формай (у 5 знач.). Можна было б яшчэ многа сказаць пра фармальныя асаблівасці «Безназоўнага». Бярозкін. З найбольшай выразнасцю выявілася .. [творчая манера М. Вагдановіча] .. у фармальных пошуках паэта, у тых вершах, якімі ён рабіў класічныя традыцыі майстэрства сусветнай паэзіі здабыткам роднай літаратуры. Лойка. // Які падае галоўнае значэнне форме (у 5 знач.); фармалістычны. Фармальнае наватарства.Зроблены па форме (у 7 знач.); афіцыйны, законны. Сурвіла, не чакаючы больш фармальнага дазволу, .. рушыў на двор ратушы. Чорны. [Клава:] — Ці зарэгістраваны ты? Калі не, 5ык гэта не страшна. Фармальнага поваду няма... Асіпенка. [Вэсман:] Калі яго [Азорыча] дзяўчына апазнае І дасць пры пэўных сведках паказанні, Што ён ёй перадаў якіясь весткі, Мы будзем мець фармальную прычыну Вініць палоннага ў шпіянажы. Глебка. // Напісаны па форме (пра які-н. дакумент). [Рабочыя:] Фармальная папера, з подпісам, з пячаткай... Бяры ключы, пайшлі... Ты, дзед, скідаць паможаш рэйкі. Клімковіч.Такі, дзе захавана толькі знепшяя форма; які не паказвае сутнасці справы; бюракратычны. Дзерашу варожы фармальны падыход да справы. Арабей. // Які існуе толькі па форме, для выгляду. Фармальная самастойнасць. □ Веды бываюць розныя, фармальныя і глыбокія, самастойна вынашаныя. «Маладосць».Звязаны з формай (у 11 знач.). Фармальнае значэнне слова.ФАРМАНТ, -а, М -нце, м. Спец. 1. Тое, што і а ф і к с.2. Частка слова (прыстаўка, суфікс, інфікс), якая служыць для словаўтварэння і словазмянення.[Ад лац. íогтапз, íогтапíіз — які ўтварае, фарміруе.]

ФАРМАНТ А, -ы, ДМ -нце, ж. Спец. Дадатковае адценне гуку, якое надае гучанню музычнага інструмента або голасу асаблівую афарбоўку — тэмбр.[Ад лац. íогтапз, íоппапíіз — які ўтварае, фарміруе.]ФАРМÁТ, -у, М -мáце, м. 1. Памёр кнігі, аркуша, старонкі і пад. У яркім убранні калон, у кветках і сцягах выдзяляецца каласальнага фармату кніга, на якой ззяе: «Праграма КПСС». «Звязда». Падпольная «Звязда» была невялікага фармату, але затое в яе старонак веяла баявым, наступальным духам. Пятніцкі.Фарматворны114Фармуліроўка

2- У друкарскай справе — даўжыня і вышыня паласы набору, даўжыня радка.[Ад лац. íогта.]ФАРМАТВОРНЫ, -ая, -ае. Тое, што і ф о рмаўтваральны.ФАРМÁТНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фармату. Фарматны стандарт.ФАРМÁЦЫЯ, -і, ж. 1. Пэўная ступень, стадыя ў развіцці чалавечага грамадства, якая характарызуецца ўласцівым толькі ёй спосабам вытворчасці і адпаведнай гэтаму спосабу надбудовай. Заслуга Маркса ў распрацоўцы тэорыі навуковага памунізма заключаецца ў тым, што ён даў характарыстыку асноўных рыс камуністычнага грамадства. Ён упершыню паказаў, што сацыялізм і камунізм уяўляюць сабою не розныя ерамадска-эканамічныя фармацыі, а толькі дзве фазы аднаго і таго ж камуністычнага грамадства, заснаванага на адным і тым жа спосабе вытворчасці. Лушчыцкі. Калгасны лад выхаваў селяніна новай фармацыі, вывеў яго на шырокую арэну грамадскага жыцця. «Звязда».Спец. Комплекс генетычна звязаных горных парод аднаго часу і спосабу ўтварэння. Юрская фармацыя.Спец. Раслінныя згрупаванні, якія характарызуюцца адным або некалькімі агульна-біялагічнымі відамі.[Лац. íогтаíіо — утварэнне, від.]ФАРМАЦЗУТ, -а, М -ўце, м. Спецыяліст з фармацэўтычнай адукацыяй. [Настуля] таксама вучыцца ў медыцынскім вучылішчы на фармацэўта. Гроднеў.[Грэч. рЬагтакецз — які робіць лякарства ад рЬагтакоп — лякарства.]ФАРМАЦЗУТЫКА, -і, ДМ -тыцы, ж. Комплекс дысцыплін, якія вывучаюць пытанні здабычы, апрацоýкі. вырабу, захоўвання і водпуску лекавых сродкаў.[Грэч. рЬагтакецІікё.]ФАРМАЦЭУТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фармацэўтыкі, фармацэўта. Для фармацэўтычных прадпрыемстваў нарыхтавана амаль сто тон каштоўных відаў лекавых раслін. «Звязда». // Лекавы. Фармацэўтычныя вырабы.ФАРМІРАВАННЕ, -я, н. і. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фарміраваць і фарміравацца.2. Сфарміраванае вайсковае злучэнне, часць. Вайсковае фарміраванне.ФАРМІРАВАЦЦА, -рýюся, -рýешся, -рýецца; незак. 1. Складвацца, набываць пэўную форму, выгляд у выніку развіцця, росту. Сучасная паверхня Беларусі фарміравалася на працягу вялікага прамежку часу. // Развівацца фізічна. // перан. Набываць закончанасць, сталасць у выніку развіцця, змен. У падарожжах фарміруецца і мацнее характар. В. Вольскі. Ігнась з рамана «Сын», таксама як і Рыгор з «Сокаў цаліны», паслядоўна фарміруецца ў рэвалюцыйнага барацьбіта. Перкін.2. Складвацца, стварацца, арганізоўвацца (пра калектыў, групу, орган і пад.). [Сакольны:] — Усім вам, таварышы, вядома, што гэтая група фарміруецца не па

загаду, а добраахвотна. Кулакоўскі. // Стварацца шляхам камплектавання людзьмі, матэрыяльнай часткай (пра вайсковую часць). [Алёкса:] — Наша дывізія фарміравалася ў Валагод-скай губерні, еаявала супраць англічан і амерыканцам . Машара.3. Складацца з вагонаў, суднаў шляхам размяшчэння іх у пэўным парадку.— Браткі! — падышоў з цяжкай ношай Станіслаў.— Дзе фарміруецца поезд на Познань? Гурскі.4. Зал. да фарміраваць. ФАРМІРАВАЦЬ, -рýю, -рýеш, -рýе; незак.,каго-што. 1. Выпрацоўваць у каго-н. адпаведныя рысы характару, светапогляд і пад. Фарміраваць характар, а Час фарміруе людзей, але, хочаш ці не хочаш, людзі адказваюць за час. Карпаў. Не прафесія, якая б рамантычная яна ні была, фарміруе паэтычны талент. «Полымя».Арганізоўваць, ствараць (калектыў, установу і пад.). Фарміраваць у рад. Фарміраваць кабінет. І/ Арганізоўваць вайсковае падраздзяленне, камплектуючы людзьмі і матэрыяльнай часткай. У кашарах узнік адпраўны пункт. Тут выдавалі зброю, фарміравалі атрады, прызначаліся камандзіры. Мікуліч. [Уладзік Каржакевіч:]—Паны конніцу фарміруюць, добра плацяць. Крапіва.Састаўляць (поезд), счэпліваючы ў адпаведным парадку вагоны. Варта было паглядзець на .. [Віталя] ў тыя хвіліны, калі ён фарміраваў ці расфарміроўваў таварныя саставы, што бесперапынна прыбывалі на вузел/ Васілёнак.ФАРМІРОВАЧНЫ, -ая, -ае. Прызначаны для фарміроўкі. Фарміровачны пункт.ФАРМІРОУКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фарміраваць і фарміравацца.ФАРМОВАЧНЫ, -ая, -ае. 1. Прызначаны для фармоўкі, звязаны з фармоўкай. Фармовачны прэс. □ [Багданоўскі:] — Трэба пусціць., канвеер, зрабіць механізаваную землечарпалку, паваротныя фармовачныя машыны. «Беларусь». Ланге трапіў на завод з паўднёвага боку. Праз разбураны бомбамі фармовачны цэх выйшаў на вузкі дворык. Асіпенка.2. Які выкарыстоўваецца пры фармоўцы, адліўцы вырабаў у формах і пад. Фармовачныя сумесі. □ Каля машын і на пралёце валяліся .. пліты, апокі, скрынкі з-пад стрыжняў, чарнелі кучы фармовачнай зямлі. Карпаў.ФАРМОУКА, -і, ДМ -мóўцы; Р мн. -мóвак; ж. 1. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фармаваць.2. Тое, што і форма (у 6 знач.). Хлебная фармоўка.ФАРМОУШЧЫК, -а, м. Рабочы, спецыяліст па фармоўцы.ФАРМОУШЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да фармоўшчык.ФАРМУЛЁЎКА, -і, ДМ -лёўцы; Р мн. -лёвак; ж. 1. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фармуляваць.2. Сфармуляваная думка; формула. Гадзіны з тры я падганяў слова да слова, сказ да сказа, шукаў выразных фармулёвак, апісваў падзеі і факты так, што яны набывалі выразнае грамадска-палітычнае гучанне. Сабаленка.ФАРМУЛІРОЎКА, -і, ДМ -рóўцы; Р мн. -рóвак; ж. Тое, што і фармулёўка (у 2 знач.). Спрачаліся па асобных фармуліроўках, рабілі экскурсы ў працы розных вучоных. Лынькоў.

Фар му ляванне ______________________________115ФАРМУЛЯВÁННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фармуляваць.ФАРМУЛЯВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фармуляваць.ФАРМУЛЯВАЦЦА, -люецца; незак. 1. Атрымліваць кароткае дакладнае слоўнае вызначэнне. У галаве., [аўтараў] фармулююцца сказы ў рускай мове і тут жа, пішучы, яны перакладаюць іх на беларускую мову. Чорны.ФАРМУЛЯВАЦЬ, -люк», -люеш, -люе; незак., што. Дакладна выказваць што-н. (думкі, рашэнні і пад.). Фармуляваць вынікі назіранняў.ФАРМУЛЯР, -а, м. 1. У дарэвалюцыйнай Расіі — паслужны спіс, куды заносіліся звесткі аб праходжанні службы чыноўнікам.Спец. Асобная кніга або бланк, куды ааносяцца асноўныя звесткі аб стане, эксплуатацыі, рамонце і пад. якога-н. механізма, збудавання. Фармуляр машыны.Бібліятэчная картка, у якой адзначаюцца звесткі аб кнізе і аб карыстанні ёю чытачом.[Ням. РогпшІаг ад лац. íогптíа — форма.]ФАРМУЛЯРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фармуляра. Фармулярныя звесткі. Фармулярны спіс.ФАРПОСТ, -а, М -сце, м. Перадавая ўмацаваная пазіцыя; ўмацаваны пост на граніцы. Ён [пагранічнік] пастаўлен на фарпосце, А за ім уся краса: хвоі ў шуме, кветкі ў росце І раса на каласах. Лужанін. // перан. Перадавы пункт, апора, пачатак чаго-н. Мікола Хведаровіч прыйшоў у беларускую літаратуру ў самым пачатку 20-х гадоў, калі наша краіна набліжалася да гістарычнага рубяжа свайго росквіту — першай пяцігодкі — і падрыхтавала трывалую эканамічную глебу для індустрыяльна-калгаснай магутнасці СССР — першага ў свеце фарпоста сацыялізма. Майхровіч.[Ням. Уогрозіеп.]ФАРПОСТАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фарпоста. Фарпоставая служба.ФАРС, -а, м. 1. Тэатральная п'еса лёгкага, жартаўлівага, часам фрывольнага зместу. Зусім няслушным з'яўляецца сцверджанне тых даследчыкаў, якія імкнуцца радаслоўную

ФарсовыФАРСАНУЦЬ, -ну, -нéпí, -не; -нём, -няцé; зак. Разм. Аднакр, да фарсіць.ФАРСІРАВАНАСЦЬ, -і. ж. Уласцівасць фарсіраванага. Гераізм народа, яго пакуты і выпрабаванні нельга паказаць пры дапамозе эмацыянальнай фарсіраванасці, ружовымі фарбамі. «Полымя».ФАРСÍРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фарсіраваць.ФАРС1РАВАНЫ, -ая, -ае. 1. Дзеепрым, зал. пр. ад фарсіраваць.у знач. прым. Які адбываецца хутчэй звычайнага; паскораны. / яшчэ ніхто не ведаў, што сюды фарсіраваным маршам падыходзяць яшчэ дзве роты і будуць не пазней поўдня. Караткевіч. // У шахматнаіí гульні — вельмі хуткі, непазбежны. Фарсіраваны маг.у знач. прым. Узмоцнены па гучанню, больш гучны, чым звычайна. Фарсіраваны голас.ФАРС1РАВАЦЦА, -руецца; незак. Зал. да фарсіраваць.ФАРСІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; зак. і незак., што. 1. Прымусіць (прымушаць) развівацца хутчэй, паскорапым тэмпам; паскорыць (паскараць). [Максім:]—/ няхай фарсіруе распілоўку. Не хапае дошак для насцілу вадабоя. Шамякін. // Паскорыць (паскараць) час наступлення, ажыццяўлення чаго-н. Фарсіруюць пуск яны [мантажнікі] электрастанцыі— Электрыка ў першы чарод. Зарыцкі.Павысіць (павышаць) сілу гучання (голасу) .У тэхніцы — павялічыць (павялічваць) які-н. паказчык устаноўкі (рухавіка, катла і пад.).Спец. Пераадолець (пераадольваць) якую-н. перашкоду або рубеж праціўніка. За ноч [партызаны] фарсіравалі шашу і прайшлі кіламетраў пяць у бок вёскі Сёмкава. Новікаў. Камандзір корпуса Краўчанка вырашыў фарсіраваць Дзясну па дну ракі. Мележ.[Ад фр. íогсег.]ФАРСІРОУКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. Дзеянне паводле дзеясл, фарсіраваць (у 2, 3 знач.).ФАРСІСТАСЦЬ, -і, ж. Разм. Уласцівасць фарсістага; манеры, паводзіны фарсістага чалавека. Здавалася, што Фёдараў цалкам яшчэ не пазбавіўся юнацкай фарсістасці. Алёшка.ФАРСІСТЫ, -ая, -ае. Разм. Які любіць фарсіць. Зграбны, нават крышку фарсісты унтэр аказаўся сынам селяніна з-пад Бабруйска. Паслядовіч. // Франтаваты, модны. Ён! Яго шэрая каракулевая вушанка, такі ж шэры каўнер чорнага паліто, ногі — у белых фарсістых бурках. Паслядовіч. Антуан, узяўшы свой фарсісты партфель, пакіраваўся салідным крокам з аўтобуса. Дубоўка.ФАРСІЦЬ, -ршý, -рсíш, -рсíць; незак. Разм. Франціць. [Люба] любіла фарсіць. Хоць вучыцца

гогалеўскіх герояў шукаць не ў рускай рэчаіснасці, адкуль быў узяты сюжэт камедыі, а нібыта ў французскіх вадэвілях і фарсах, якія ставіліся тады ў рускіх тэатрах. «Полымя». Нельга адмаўляць таго, што ў фінале «Паўлінкі» скарыстаны элементы вадэвіля і фарса. Ярош. // Манера ігры акцёра, заснаваная на блазенстве, грубых жартах з мэтай выклікаць смех у гледачоў.2. перан. Ганебнае, цынічнае відовішча. Судовы працэс над ім [Хойзерам] звялі да фарса. Новікаў. Супастаўляючы гэтыя працэсы, ён [Максім] зразумеў, што цяперашні працэс ёсць не што іншае, як пусты фарс для выратавання прыстойнасці панскага правасуддзя. Машара.[Фр. íагсе.]ФÁРСАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фарса. // Уласцівы фарсу; блазенскі. / рознага роду фарсавыя кепікі, «конікі», якія «выкідвае» дзед, не аслабляюць, а ўзмацняюць непаўторнасць яго аблічча. Усікаў.ФАРСАЖ, -у, м. Спец. Паскарэнне, узмацненне якога-н. працэсу. Фарсаж рухавіка.Фарсун116Фарш

ФАРСУН, -á, м. Разм. Той, хто любіць фарсіць. У гэтым стомленым, азызлым і, мусіць, маральна зламаным чалавеку цяжка было пазнаць былога віленскага фарсуна, атлёта і бадзёрага прыгажуна-мужчыну. Карпюк.ФАРСУНКА, -і, ДМ -яды; Р мн. -нак; ж. Спец. Прыстасаванне для распыльвання якіх-н. вадкасцей або парашкападобных матэрыялаў.[Ад англ. íогсе-ршнр — нагнятальная помпа.]ФАРСУНШЧЫК, -а, м. Рабочы, які абслугоўвае фарсунку.ФАРСУНШЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да фарсуншчык.ФАРСУХА, -і, ДМ -сýсе, ж. Жан. да фарсун.ФАРТОВЫ, -ая, -ае. Разм. 1. Такі, калі бывае ўдача; такі, якому бывае ўдача; удачлівы. Фартовы дзень. Фартоеы паляўнічы.Прыгожы. Марыся сапраўды фартовая дзяўчына. Бажко.Спрытны, хвацкі, маладзецкі. Фартовы хлопец.ФАРТУНА, -ы, ж. Кніжн. 1. Удача, поспех; шчаслівы лёс. Дземідзецкі адчуў, што фартуна, нарэшце, павярнулася да яго сваім тварам. Новікаў.2. Уст. Багацце, маёмасць. Госці раз'ехаліся, і Казімір Рэклайціс, гаспадар бацькоўскай фартуны, стаў жыць адзін, праводзячы час з парабкамі. Пестрак.[Лац. íогíшíа.]ФАРТУХ, -á, м. 1. Жаночая адзежа пэўнага крою, якую надзяваюць спераду на сукенку, спадніцу, каб не забрудзіць іх. Надзейка даўно сабрала на стол, пераадзелася ў выхадное плацце, падвязала свежы вышываны фартух. Хадкевіч. // Прадмет рабочага адзення з рознага матэрыялу (скуры, гумы, брызенту і інш.), які адзяваюпь, каб засцерагчы вопратку ад забруджвання. Даяркі былі ў белых касынках і белых фартухах. Шамякін. Кучаравы шавец нацягнуў замусолены фартух і заўзята ўзяўся за работу. Няхай. Уладкаваўся [хлапец] у пякарні, далі яму там белы фартух і белы каўпак. Кулакоўскі.2. Спец. Назва рознага роду покрывак, чахлоў і пад., якія прызначаюцца для машын, механізмаў, тэхнічных прыстасаванняў.[Ням. УогíцсЬ.]ФАРТУХОВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны Да фартуха. Фартуховы матэрыял.ФАРТУШОК, -шкá, м. Памянш.-ласк. да фартух (у 1 знач.); невялікі фартух. Мы і

дома пасабляем: Я падлогу падмятаю, Фартушок надзеўшы, Люда Мые ў тазіку пасуду. А. Александровіч.ФÁРТЫНГ, -а, м. Самая дробная англійская манета, роўная 'Д пенса.[Англ. íагíЬіпд.]ФАРТЫСІМА. Спец. 1. прысл. Мацней, чым фортэ.2. нескл., н. Месца ў музычным творы, якое выконваецца такім чынам, а таксама само такое выкананне.[Іт. íогЬізвіто.]ФАРТЫФІКÁТАР, -а, м. Спецыяліст у галіне фартыфікацыі.ФАРТЫФІКАЦЮЙНЫ, -ая. -ае. Які мае адносіны да фартыфікацыі. Фартыфікацыйнае майстэрства. Фартыфікацыйныя работы.ФАРТЫФІКАЦЫЯ, -і, ж. 1. Навука аб ума-цаванні вайсковых пазіцый і спосабах абароны ад сродкаў паражэння. Лекцыі па фартыфікацыі і тактыцы.2. Узвядзенне ваенных умацаванняў, а таксама гэтыя ўмацаванні. Палявая фартыфікацыя.[Ад лац. íогíіíісаíіо — умацаванне.]ФАРТЭЛЬ, -ю, м. Разм. Тое, што і фортэ ль. Можа праз гэтыя свае думкі я сёння такі фартэль выкінула, што зараз самой трохі сорамна і смешна. Шамякін. Грыгоніс і Ільінскі заўсёды знаходзілі яркія тыповыя дэталі, ўмелі выкінуць на сцэне вясёлы фартэль, чым выклікалі ў гледача бурнае захапленне. Рамановіч.ФАРТЭПІЯНА, нескл., н. Клавішны струнны музычны інструмент (раяль і піяніна), Піяніст жмурыўся. Нібы жывая істота, уздыхала фартэпіяна. Мікуліч.[Іт. íогíеріапо.]ФАРТЭПІЯНІСТ, -а, М -спе, м. Выканаўца музычных твораў на фартэпіяна.ФАРТЭШЯШСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фартэпіяніст.ФАРТЭПІЯННЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фартэпіяна. Фартэпіянныя клавішы. // Звязаны з ігрой на фартэпіяна. Фартэпіянны канцэрт. Ц Які выконваецца на фартэпіяна, напісаны для выканання на фартэпіяна.ФАРТЭШЯНІПЧЫК, -а, м. Разм. 1. Майстар па вырабу драўляных частак фартэпіяна.2. Фартэпіянны настройшчык.ФАРТЭЦЫЯ, -і, ж. Уст. Невялікае умацаванне, крэпасць. // перан. Разм. Пачатак, аснова чаго-н. [Старшыня:]—Вось мы і надумаліся залажыць тут [у пасёлку] ядро, фартэцыю нашага калгаса, яго штаб. Колас.[Польск. íогíеса ад іт. íогíегга.]ФАРФÓР, -у, м. 1. Штучна прыгатаваная мінеральная маса з высакаякаснай гліны белага колеру, з якой вырабляюць посуд, дэкаратыўныя рэчы, ізалятары і пад. Фарфор не з'яўляецца правадніком электрычнасць2. зб. Вырабы з такой масы. Выстаўка старадаўняга фарфору.[Ад перс. фегфур.]ФАРФОРАВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фарфору. Фарфоравая маса. Фарфоравы завод. Фарфоравая прамысловасць. // Зроблены з фарфору. Фрау важна сядзела за сталом і лена папівала каву з маленькага фарфоравага кубачка. Брыль. Побач стаяла попельніца — фарфоравы заяц, які грызе капусны ліст. Карпаў.2. Падобны па свайму выгляду або па якасцях да фарфору. Як не хацеў дзед, каб яны пераязджалі ў горад. Ён і памёр, каб не пакідаць гор, цяністага могільніка і сіняга, фарфоравага неба над галавой. Асіпенка.ФАРЦОУКА, -і, ДМ -цóўцы; Р мн. -цóвак; ж. Разм. Купля або абмен рэчаў у

чужаземцаў і спекуляцыя імі.ФАРЦОУШЧЫК, -а, м. Разм. Той, хто займаецца фарцоўкай.ФАРЦОУШЧЫЦА, -ы, ж. Разм. Жан. да фарцоўшчык.ФАРШ -у, м. Здробненае мяса для прыгатавання розных відаў ежы. Свіны фарш. Гатаваць фарш для катлет. Ц Любая дробна нарэзаная начынка. Грыбны фарш. Маркоўны фарш.[Фр. íагсе ад лац. íагсіо — начыняю.]Фаршавы_______________________________117___________________________________ФасгенавыФÁРШАВЫ, -ая. -ае. Які мае адносіны да фаршу. // Прыгатаваны з фаршу.ФАРШЛАГ, -а, і -у, м. Спец. 1. -у. Адзін або два хутка выкананыя перад асноўнай нотай гукі, якія служаць для меладычнага ўпрыгожашíя.2. -а. Вяроўка для нацягвання пярэдняга паруса.[Ням. УогзсЫа^.]ФАРШМАК, -у, м. Страва са здробненага селядца ці мяса, запечаных з бульбай, цыбуляй і інш. На закуску падаваўся фаршмак з пячонкі ментузоў са смажанай цыбуляй. //Разм. Сечаны селядзец.[Ням. Уогзсшпаск.]ФАРШТÁТ, -а, М -тáце, м. Уст. Пасяленне, якое знаходзіцца па-за межамі горада або крэпасці; прадмесце. Склад стаяў на Бярэзінскім фарштаце, далёка ад людскіх вачэй. Грахоўскі.[Ням. УогзІаáí.]ФАРПІТÁЦКІ, -ая, -ае. Уст. Які мае адносіны да фарштата. З суседкамі [цешча] перамывала хлопцавы кветачкі ў сямі водах. Ахалі і охалі фарштацкія гаварухі. Б. Стральцоў.ФАРШТЭВЕНЬ, -тэўня, м. Насавая частка судна, якая з'яўляецца працягам кіля. З ходу, не спыняючы гарматы агонь, эсмінец фарштэўнем урззаўся ў сярэдзіну левага борта, ударыў па адсеку [лодкі] з акумулятарнымі батарэямі. Хомчанка. Вунь .. [параход] абыходзіць бакен; белыя грабяні адлятаюць ад фарштэўня. Савіцкі.[Гал. уоогзíеуеп.]ФАРШЫРАВÁННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фаршыраваць.ФАРШЫРАВАНЫ, -ая, -ае. 1. Дзеепрым, зал. пр. ад фаршыраваць.2. у знач. прым. Прыгатаваны пры дапамозе фаршыравання. Фаршыраваны карп.ФАРШЫРАВÁЦЦА, -рýецца; незак. Зал- да фаршыраваць.ФАРШЫРАВАЦЬ, -рýю, -рýеш, -рýе; незак., што. Начыняць фаршам. Фаршыраваць перац.ФАРШЫРОУКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фаршыраваць.ФАРЫНГАСКАШЯ, -і, ж. Спец. Агляд глоткі і зева пры дапамозе спецыяльнага люстэрка.[Ад грэч. рЬагупх — глотка і зкорео — гляджу.]ФАРЫНГАСКОП, -а, м. Спец. Прыбор для агляду глоткі і зева.ФАРЫНГІТ, -у, М -гíце, м. Вострае або хранічнае запаленне слізістай абалонкі глоткі.[Ад грэч. рЬагупх — глотка.]ФАРЫСÉЙ, -я, м. 1. У Старажытнай Іудзеі — член рэлігійна-палітычпай партыі, якая абараняла інтарэсы заможных і вызначалася фанатызмам і крывадушшам.2. перан. Ханжа, крывадушнік. [Лабановіч пра сябе:] А ён... проста — манюка, хітрэц, фарысей, ашуканец,., фальшываманетчып, бо выдае сябе не за тое, што ён ёсць... Колас.[Ад стараж.-яўр. рáгаз.]

ФАРЫСÉЙКА, -і, ДМ -сéйцы; Р мн. -сéек; ж. Жан. да фарысей (у 2 знач.).ФАРЫСÉЙНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае; незак. Быць фарысеем, крывадушнічаць.ФАРЫСЁЙСКІ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фарысея (у 1 знач.).2. Уласцівы фарысею (у 2 знач.); ханжаскі, крывадушны. Акопы заараў стальны парог, Прабітыя ў зямлі сатлелі каскі, Жалезныя крыжы, падковы, спражкі, Дзе фарысейскі надпіс: «З намі бог». Жычка.ФАРЫСÉЙСТВА, -а, н. 1. Вучэнне фарысеяў.2. Паводзіны фарысея (у 2 знач.), ханжаства, крывадушнасць.ФАРЗЙТАР, -а, м. Кучар, які сядзіць на першым кані пры запрэжцы цугам.[Ням. Уоггеіíег.]ФАРЭЙТАРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фарэйтара; уласцівы фарэйтару. Фарэйтарскае сядло.ФАРЗЛЕВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фарэлі. Фарэлевая гаспадарка. Фарэлевая юшка.ФАРЭЛЬ, -і, ж. Тое, што і с т р о н г а.— Гэта ж фарэлі, мы з таткам лавілі такіх! — з захапленнем паказаў на іх Томі. Лынькоў. Увогуле ж афарбоўка фарэлі няўстойлівая і залежыць ад колеру дна і ступені празрыстасці вады ў вадаёме. Матрунёнак.[Ням. РогеІІе.]ФАРЗЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фарэлі, звязаны з развядзеннем фарэлі. Фарэльная сажалка.ФАС, -а, м. 1. Выгляд твару спераду. // Уст. Тое, што і фасад (уí знач.).2. Спец. Бок абароннага збудавання, павернуты да праціўніка.О У фае — тварам да таго, хто глядзіць; анфас.[Фр. íасе — твар.]ФÁСА, -ы, ж. Разм. Драўляная дзежка з клёпак, якая служыць для захоўвання розных прадуктаў.[Польск. íаза ад ням. Газз — бочка.]ФАСАВÁНЫ, -ая, -ае. 1. Дзеепрым, зал. пр. ад фасаваць.2. у знач. прым. Папярэдне разважаны і ўпакаваны ў пэўных дозах. Фасаванае масла.ФАСАВÁЦЦА, -сýецца; незак. Зал. да фасаваць.ФАСАВАЦЬ, -сýю, -сýеш, -сýе; незак., што. Папярэдне развашваць, раскладваць і ўпакоўваць што-н. у пэўных дозах, колькасцях. Фасаваць цукар.[Польск. íазо\тас ад ням. íаззеп — разважваць.]ФАСАД, -а, М -дзе, м. 1. Пярэдняя галоўная частка будынка, што выходзіць на вуліцу. Галоўны фасад павільёна ўпрыгожваецца велічнай каланадай. «Беларусь». Цешыла і вабіла ўсё: .. абліты вадою асфальт, у якім люстраваліся фасады будынкаў, машыны і людзі. Грамовіч.2. Спец. Вертыкальная праекцыя аб'екта.[Фр. íасасíе.]ФАСÁДНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фасада. Фасадная сцяна. □ Раніцай сонца прабівалася праз плюшч на вялізную верхнюю тэрасу, што з фасаднага боку. Караткевіч. // Прызначаны для афармлення фасада. Фасадны балкон.ФАСГЁН, -у, м. Ядавіты бясколерны газ з удушлівым пахам, які пашкоджвае органы дыхання.[Ад грэч. рЬбз — святло і §епоз — род.]ФАСГЕНАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фасгену. Фасгенавы пах.Фасст_______________________________________118____________________________________________Фасфарасцыраваць

ФАСЁТ, -а, М -сéце, м. Спец. 1. Скошаная бакавая грань чаго-н.Граць адшліфаванага каменя.Рагавіца кожнага з асобных вочак, з якіх складаецца складанае вока членістаногіх.[Фр. íасе«е.]ФАСÉТАЧНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фасета, фасеткі. Фасетачнае вока.ФАСЁТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Спец. Тое, што і ф а с е т.ФАСКА ', -і, ДМ фáсцы; Р мн. -сак; ж. Спец. Скошаная частка рабра, канта на драўляных, металічных і іншых вырабах. / калі разец канчаў знімаць апошнюю фаску — нібы ачнуўся хлопец. Ваданосаў.[Ад франц. íасейе.]ФАСКА 2, -і, ДМ фáсцы; Р мн. -сак; ж. Разм. Памянш, да фаса; невялікая фаса. З Балачанкі прывёз фаску салёных грыбоў. Колас.ФАСОВАЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фасоўкі. Фасовачны цэх. // Прызначаны для фасоўкі, які служыць для фасоўкі. Фасоеачная машына.2. у знач. наз. фасбвачная, -ай, ж. Цэх, аддзел і пад., дзе фасуюць. Фасовачная пры аптэцы.ФАСОЛЕВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фасолі. Фасолевыя стручкі. // Прыгатаваны з фасолі. Тут [у рэстаране] надавалі селядцы з бульбай, харошы капусны боршч з мясам, бульбяныя, грыбныя супы, гарохавы, фасолевы, грэцкую кашу. Пестрак.ФАСОЛЕЎБÓРАЧНЫ, -ая, -ае. Прызначаны для ўборкі фасолі. Фасолеўборачная машына.ФАСОЛША, -ы, ж. Адно зерне фасолі. Дзядзька адлічыў сто фасолін, разлажыў на адзінаццаць кучак. Выйшла па дзевяць штук у кучцы і адна фасоліна лішняя. С. Александровіч.ФАСÓЛЬ, -і, ж. Абл. Фасоля. Там, калі над пушчамі Навісала золь, Рукі яе [матчыны] лушчылі Боб, гарох, фасоль. Куляшоў.ФАСОЛЯ, -і, ж. 1. Травяністая аднагадовая расліна сямейства бабовых. Паніка за .. [Віктарам] сачыў, пакуль таго не схавалі сланечнікі і тычкавая фасоля. Карпюк. [Мужчына:] — У нас быў свой агарод — бульба, фасоля. Васілевіч.2. зб. Насенне гэтай расліны, якое выкарыстоўваецца для ежы. [Ганна] адышлася ад акна, на якім перабірала фасолю. Чорны.ФАСОН, -у, м. 1. Форма, крой, па якіх пашыта што-н. (адзенне, абутак, галаўныя уборы). З кабінкі вылез прысадзісты, чырванатвары чалавек, апрануты ў жоўты, вайсковага фасону фрэнч. Навуменка. З раніцы да позняга вечара топчуць.. [двор] падэшвы чаравікаў самых розных фасонаў і памераў. Жычка. // Знешні выгляд, форма (прадмета, вырабу і пад.). На незнаёмцы была яркая шарсцяная кофтачка, якая сваім фасонам нагадвала дзіцячую матроску і дужа пасавала жанчыне. Васілёнак.Разм. Пэўны спосаб, манера. Ад гэтага запытання я страпянуўся, зірнуў на чалавека з рудой, калматай, але падраўнянай пад нейкі фасон барадой, у брызентавым плашчы з настаўленым башлыком, быццам чалавек сабраўся на дождж. Сабаленка.Разм. Паказная франтаватасць; шык. З кавалерскім фасонам і з блазенскім сорамамЛёня пакланіўся і, узняўшы вочы, сумеўся ад той амаль зусім звычайнай дзявочай усмешкі. Брыль. [Стрэлачнік:]—Ну і рабацяга знайшоўся! Толькі і ведае — кастыль ды гайкі, дый молат для фасону насіць. Лынькоў.<> Трымаць фасон гл. трымаць.[Фр. íасоп.]ФАСОШСТЫ, -ая, -ае. Разм. 1. Прыгожага, моднага фасону. Між., [мужчын] быў і Руды Андрэй, акуратна паголены... у фасоністай гарадской шапцы,— першы ў

Куранях палітык і прамоўца. Мележ. У кабінеце дырэктара на сцяне віселі ўзоры прадукцыі — фасоністыя жаночыя сукенкі з рознакаляровага квяцістага шоўку. Ус. // Вычварнага фасону. [Волечка:]— Ён не любіць нічога фасоністага. Калі прасцей — падабаецца. Савіцкі.2. Фарсісты, франтаваты (пра чалавека). Юля заўважыла, што між сяброў Станіка Ралан быў як бы першым нумарам. Культурны, фасоністы. Грамовіч.ФАСОШЦЬ, -ню, -ніш, -ніць; незак. Разм. Трымацца з фасонам (у 3 знач.); фарсіць. Косцік, звесіўшы свой бялявы хвалісты чуб на мяхі, фасоніў доўга. Яго ўжо некалькі разоў прасілі дзяўчаты сыграць, а ён быццам і не чуе. Сяркоў.ФАСОННАЛІЦÉÍШЫ, -ая. -ае. Спец. Звязаны з фасонным ліццём, адліўкай дэталей машын і вырабаў. Фасонналіцейны цэх.ФАСОННЫ, -ая, -ас. 1. Спец. Зроблены па пэўнаму фасону, узору. Фасонная абточка. □ Лабуда апраўдваўся, звальваў віну на слесараў, якія да гэтага часу не падалі ім нейкай там фасоннай трубы ... Краўчанка. // Звязаны з вытворчасцю такіх вырабаў. Фасонныя работы. Фасоннае ліццё. // Прызначаны для вырабу такіх рэчаў. Фасонны разец.2. Спец. Рэльефны або ціснёны (пра тканіны). Фасонны аксаміт.3. Разм. Тое, што і фасоністы. ФАСОНШЧЫК, -а, м. Рабочы, які займаец-ца фасоннымі работамі.ФАСОНШЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да фасоншчык.ФАСОЎКА, -і, ДМ -сóýцы, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фасаваць.ФАСОЎШЧЫК, -а, м. Рабочы, заняты фасоўкай.ФАСОЎШЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да фасоўшчык.ФАСТРЬТГА, -і, ДМ -рызе. ж. Шво вялікімі шыўкамі, якім часова, папярэдне сшываецца матэрыял. // Нітка, якая ужываецца для фастрыгавання, якой што-íт. фастрыгуецца. Бабка зашпільвае паліто на ўсе гузікі, штосьці папраўляе, дзесьці адкусвае нітку, выцягваў белую фастрыгу... Каліна.[Польск. íавíгу^а.]ФАСТРЫГАВÁННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фастрыгаваць.ФАСТРЫГАВАЦЦА, -гýецца; незак. Зал. да фастрыгаваць.ФАСТРЫГАВАЦЬ, -гýю, -гýеш, -гýе; незак., што. Шыць, прашываць рэдкімі шыўкамі.[Польск. íазíгу^олуас.]ФАСФАРАСЦЫРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фасфарасцыраваць.ФАСФАРАСЦЫРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; незак. Мець уласцівасці фасфарасцэпцыі, свяціцца ў цемнаце слабым блакітна-зялёнымФа с фарасцэ н цыя ___________________________Ш)_________________________________Фатаграфіясвятлом. Яны [дзяўчына і хлопчык] плылі, а вакол фасфарасцыравала мора. Караткевіч.ФАСФАРАСЦЭНЦЫЯ, -і, ж. Спец. Уласцівасць некаторых рэчываý свяціцца пры абпраменьванні, а таксама пасля спынення яго. // Свячэнне, якое выклікаецца пэўнымі бактэрыямі. Фасфарасцэнцыя мора.[Ад грэч. рЬбз — святло, рííогоз — які нясе і лац. езсепíіа — суфікс, які абазначае слабае дзеянне.] •ФАСФАРНІСТЫ, -ая, -ае. 1. Які мае ў сваім складзе фосфар. Фасфарысты чыгун.2. Тое, што і фасфарычны. Фасфарыстыя хвалі шуршаць за кармой. Звонак.ФАСФАРНІТ, -у, М -рыце, м. Горная парода (пясчанік, вапняк і пад.), абагачаная фасфатным рэчывам (выкарыстоўваецца як сыравіна для здабычы фосфару, фосфарнай кіслаты і пад., а таксама як угнаенне). [Вера:] Мы з Чарнавусам касцямі не

займаемся, гэта Гарлахвацкі іх перабірае. А наша справа — мел, гліна, вапна, фасфарыты. Крапіва.ФАСФАРЬ'ІТАВЫ, -ая, -ае. Тое, што і ф а сф а р ы т н ы.ФАСФАРБІТНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фасфарыту. // Прыгатаваны з фасфарыту. Фасфарытная мука.ФАСФАРБІЦЦА, -рыцца; незак. Свяціцца фасфарычным святлом. Але раптам мора пачало святлець, фасфарыцца, нібы нехта свяціў з яго глыбіні вялікім ліхтаром. Рамановіч.ФАСФАРКІЧНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фасфарычнага.ФАСФАРЫЧНЫ. -ая, -ае. Які свеціцца бледным святлом, як фосфар. Унізе ўспухалі і біліся хвалі, ззаду карабля свяцілася фасфарычным бляскам шырокая акіянская дарога. Гамолка.ФАСФАТ, -у, М -фáце, м. Спец. Соль фосфарнай кіслаты, якая выкарыстоўваецца як угнаенне, а таксама ў тэхніцы і медыцыне.ФАСФÁТАВЫ, -ая, -ае. Спец. Тое, што і ф а с ф а т н ы.ФАСФÁТНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фасфату; які мае ў сваім складзе фасфат. Фасфатныя ўгнаенні.ФАСФІД, -у, М -дзе, м. Спец. Хімічнае злучэнне фосфару з металам. Фасфід медзі.[Ад слова фосфар і грэч. еіáоз — від.]ФАСФІДАВЫ, -ая, -ае. Спец. Тое, што і ф а с ф і д н ы.ФАСФІДНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фасфіду.ФÁСЦЫЯ, -і, ж. Тонкая абалонка са злучальнай тканкі, якая пакрывае асобныя мышцы або групы іх, а таксама некаторыя органы.[Ад лац. íазсіа — павязка.]ФАСЦЫЯЛЁЗ, -у, м. Хранічнае захворванне чалавека або жывёл, якое выклікаецца плоскімі чарвямі, што трапляюць у арганізм з ежай ці з вадою.ФАСЦЫЯЦЫЯ, -і, ж. Спец. Выродлівая дэфармацыя парасткаў раслін, пры якой яны становяцца пляскатымі, шаблепадобпымі.[Ад лац. íазсіа — павязка.]ФАТ, -а, М фáце, м. 1. Самаздаволены франт, фарсун, які любіць рысавацца, пазіраваць; пусты, пошлы чалавек. Чужы грамадству мот і фат, Уцех жыццёвых знаўца—Ну што яму там да брыгад Камуністычнай працы. Звонак.2. Уст. Роля палюбоўніка-пазёра ў тэатральнай п'есе, а таксама акцёр, які іграе гэтую ролю.[Фр. íаі ад лац. íаííшз — дурны.]ФАТА, -ы, ДМ фацé, ж. Галаўны ўбор нявесты: лёгкае белае пакрывала з кісяі або карунак. Надзявала [Манька] белую баціставую сукенку з ружоваю стужкаю ў поясе, вянок з фатою. Крапіва.[Цюрк.]ФАТАВÁТАСЦЬ, -і, ж. Разм. Уласцівасць фатаватага.ФАТАВÁТЫ, -ая, -ае. Разм. Схільны да фатаўства. // Які выражае фатаўство. Фатаваты выгляд.ФАТАГРАФАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фатаграфаваць.ФАТАГРАФАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фатаграфаваць.ФАТАГРАФАВАЦЦА, -фýюся, -фýешся, -фýецца; незак. 1. Разм. Адлюстроўвацца на фатаграфіі (у 2 знач.). Дзе яны [хлопцы] узялі фота — не мог даўмецца я. Нарэшце, здагадаўся: мусіць, узялі ў таго фатографа, перад апаратам якога мы садзіліся па чарзе фатаграфавацца для альбомаў. Сабаленка.2. Зал. да фатаграфаваць.

ФАТАГРАФАВАЦЬ, -фýю, -фýеш, -фýе; незак., каго-ш.то. Адлюстроўваць на фоташгёнцы, на фатаграфіі. / ўсё ж шмат было незразумелага, і гэта трывожыла Сяргея. Для чаго яго фатаграфавалі з аўчаркай? Шахавец. Як толькі званы заціхлі, турысты хапіліся за свае фотаапараты, пачалі фатаграфаваць званіцу, уваход у храм, дворык. Краўчанка. // перан. Вельмі дакладна, натуралістычна перадаваць, капіраваць што-н. (у мастацкай творчасці).ФАТАГРАФ13М, -у, м. Вельмі дакладная, літаральная перадача каго-, чаго-н. у мастацкай творчасці з празмернай дэталізацыяй без абагульнення. Элементы фатаграфізму ў графіцы.ФАТАГРАФІЧНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фатаграфічнага.ФАТАГРАФІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фатаграфіі (у 1 знач.). Фатаграфічная прамысловасць. // Прызначаны для фатаграфіі, які служыць для фатаграфавання. Фатаграфічная пласцінка.Атрыманы пры дапамозе фатаграфавання. Фатаграфічны партрэт. □ Убранства пакоя дапаўняла ці то карціна, ці то фатаграфічны здымак старой яўрэйскай сям'і. Мурашка.перан. Такі, як пры фатаграфаванні; вельмі дакладны. Сустракаюцца ў ранніх творах Чорнага элементы натуралізму. Аўтар часам з фатаграфічнай дакладнасцю перадае пэўны жыццёвы факт, здарэнне або выпадак з чалавекам. Кудраўпау. // Вельмі дакладны, натуралістычны. Фатаграфічнае адлюстраванне рэчаіснасці.ФАТАГРАФІЯ, -і, ж. 1. Атрыманне вобразаў прадметаў на святлоадчувальных матэрыялах пры дапамозе аптычнага апарата пад уздзеяннем светлавых прамянёў. Каляровая фатаграфія. Маментальная фатаграфія. // Мастацтва, майстэрства ўзнаўлення каго-, чаго-н. такім чынам. Захапляцца фатаграфіяй.2. Фатаграфічны адбітак каго-, чаго-н.; здымак. Напаследак спынілася.. [Марына Паў-Фаталізм120Фахверк

лаўна] перад пісьмовым сталом Сымона Карызны, узяла з яго даччыну фатаграфію і доўга глядзела на яе. Зарэцкі. Калі плёнку праявілі і разгледзелі фатаграфію, то аказалася, што на ёй., бачны таксама і белы гіпсавы дыск. Матрунёнак. // перан. Дакладная перадача чаго-н.— Кожнае, самае праўдзіеае апавяданне, разумеецца, не ёсць фатаграфія, але ў яго аснове ляжыць праўда. Колас.Майстэрня, дзе займаюцца фатаграфаваннем. Не памятаю, з якой прычыны мы пайшлі ў фатаграфію зрабіць сямейны здымак. А. Александровіч.чаго. Спец. Назіранне і фіксацыя якіх-н. дзеянняў, падзей. Фатаграфія рабочага дня.ÍАд грэч. рííоз, рлбíоз — святло і ^гарЬо — пішу.]ФАТАЛІЗМ, -у, м. Кніжн. Вера ў непазбежыы лёс. Марксісцкай ідэалогіі чужы не толькі гістарычны фаталізм, але і пасіўны аб'ектывізм у падыходзе да з'яў рэчаіснасці. Перкін.[Ад лац. íаíаíіз — наканаваны; фатальны.]ФАТАЛ1СТ, -а, М -сце, м. Кніжн. Чалавек, які верыць у непазбежнасць лёсу. Баракаў успомніў бочкі з порахам у скляпеннях і здрыгануўся.— Жыццё вам, спадзяюся, не абрыдла? [Князь:] — Я фаталіст. Трапіць дык трапіць. Караткевіч.ФАТАЛ1СТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Кніжн. Жан. да фаталіст.ФАТАЛІСТКІЧНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фаталістычнага.ФАТАЛІСТКІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фаталізму; заснаваны на фаталізмо. Фаталістычнае бяздум'е ляжала на абліччы яго [дзеда]. Чорны.

2. Няўхільны, непазбежны.ФАТÁЛЬНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фатальнага.ФАТАЛЬНЫ, -ая, -ае. Непазбежны, немінучы; быццам прызначаны лёсам. Фатальны збег акалічнасцей. □ / заўсёды нейкае фатальнае супадзенне і паслядоўнасць: Валатовіч — Лемяшэвіч... Шамякін. // Які выяўляе нешта наканаванае. [Гюнтэр] зарагатаў.. І ў гэтым смеху было нешта злавеснае, фатальнае, што ў пісара і ардынарца прабег мароз па скуры. Дамашэвіч.ФАТА-МАРГÁНА, -ы, ж. Разнавіднасць міражу, пры якім узнікаюць несапраўдныя, уяўныя адлюстраванні прадметаў, што знаходзяцца за гарызоптам. Фата-маргана — міраж у пустыні, пры якім уяўляюцца абрысы прадметаў, што ляжаць за мяжой небасхілу. Гаўрусёў.[Іт. íаíагдог^апа — «фея Маргана», якая, згодна з брэтонскімі паданнямі, жыве на маршам дне і падманвае падарожнікаў прывіднымі зданямі.]ФАТÁРЫЙ, -я, м. Спец. Святлолячэбны кабінет для правядзення групавога светлавога і цешíавога абпраменьвання лячэбнага і прафілактычнага характару.[Ад грэч. рпоз, рЬохоз — святло.]ФАТАЎСКІ, -áя, -óе. Уласцівы фату. Фатаўскія вусікі.ФАТАУСТВО, -á, н. Паводзіны, ўчынкі, выгляд фата. А потым Франс. Гэты з-за фатаўства закрывацца не будзе. Тут прасцей. Проста [выстраліць] у гэты высокі бледны лоб. Проста туды. Караткевіч.ФАТОГРАФ, -а, м. Той, хто прафесіянальна займаецца фатаграфаваннем. Тутэйшы фатограф .. быў невялікі майстар: на адной фатаграфіі чалавек выйшаў з нейкім пагнутым носам. Чорны. Першакурсніца Люда Нагорная, яшчэ ўсё просценькая вясковая дзяўчына, прыплюшчыла вочы, бо вельмі ветлівы фатограф даволі нахабна біў ёй у твар святлом. Брыль.ФАТОЛІЗ, -у, м. Спец. Раскладанне вадкіх, цвёрдых або газападобных рэчываў пад уздзеянпем святла. Фатоліз вады.[Ад грэч. рпбз, рЬбІоз — святло і Іузіз — раскладанне.]ФАТÓМЕТР, -а, м. і. У фізіцы — прыбор для вымярэння сілы святла якой-н. крыніцы.2. У астраноміі — прыбор для вызначэння яркасці зорак.[Ад грэч. рпоз, рЬóіоз — святло і теíгео — вымяраю.]ФАТОН, -а, м. Спец. Часціца святла.[Ад грэч. ріíоз, рЬбІоз — святло.]ФАТОНІКА, -і, ДМ -ніцы, ж. Навука, якая вывучае магчымасці сувязі з дапамогай светлавых прамянёў.ФАТÓННЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да выпраменьвання і паглынання фатонаў; які выкарыстоўвае гэтыя з'явы для руху. Фатонная ракета. Фатонны рухавік.ФÁТУМ, -у, м. Кніжн. Няўхільны, немінучы лёс; наканаванне лёсу.[Лац. íаíшп.]ФАТНІГА, -і, ДМ -тызе, ж. Абл. Турботы, клопат.— А мо б наўперад, пан Хадыка, Калі фатыга невяліка, Нам паказаў бы сваё поле? — Сказаў Міхал. Колас. Да Вайтовіча падышоў каваль і напомніў: — Не расквіталіся, пане. За фатыгу абяцалі на кілішак гарэлкі. Пальчэўскі.О Не варта за фатыгу — аб справе, якая не заслугоўвае клопату.[Польск. íаíу^а з фр. íа^гíе — стомленасць.]ФÁУНА, -ы, ж. Сукупнасць усіх відаў жывёл пэўнай мясцовасці ці пэўнага геалагічнага перыяду. Усурыйскія яноты з Белавежскай пушчы выстаўлены ў Гродзенскім заалагічным садзе ў якасці прадстаўнікоў не толькі далёкаўсходняй, але і

мясцовай беларускай фауны. В. Вольскі. [Гарлахвацкі:] Зямныя нетры нямала хаваюць у сабе такіх астаткаў ранейшай флоры і фауны. Крапіва.[Лац. Гаппа.]ФАУНÍСТ, -а, М -сце, м. Спецыяліст па фауністыцы.ФАУН1СТЫКА, -і, ДМ -тыця, ж. Раздзел заалогіі, які вывучае фауну наогул і размяшчэнне жывёл на пэўных тэрыторыях зямнога шэра.ФАУНІСТЙЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фауністыкі. Фауністычныя даследаванні.ФАЎСТПАТРОН, -а, м. Ручная рэактыўная зброя, якая складаецца з міны і адкрытага з двух бакоў ствала.[Ням. Рапзíраíгопе.]ФАУН, -а, м. 1. У старажытнарымскай міфалогіі — бог палёў, гор і лясоў, апякун пастухоў.2. У заалогіі — амерыканская малпа з роду капуцынаў.ФАХВЁРК, -а, м. Спец. Тып будоўлі, які складаецца з драўлянага або жалезнага кра-Фахверкав ы _______________________________121_____________________________________Феадалцістага каркаса з лрамежкамі, закладзенымі цэглай.[Ням. РасЬлуегк.]ФАХВЕРКАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фахверка, з'яýляецца фахверкам. Фахверкавая сцяна.ФАЦЫЯ, -і, ж. Спец. Асадкавы пласт горнай пароды, які мае аднолькавы склад, фізіка-хімічныя ўласцівасці і адыолькавую выкапнёвую фауну і флору.[Ад лац, íасіез — выгляд.]ФАЦЭЛІЯ, -і, ж. Травяністая расліна сямейства вадаліснікавых, асобныя віды якой з'яўляюцца меданоснымі. Каб павялічыць выхад мёду, многія калгасы пачалі васяваць на полі новую тут культуру — фацзлію. Паслядовіч.ФАЦЭТ, -а, М -цэце, м. Разм. Камічны, забаўны чалавек. У галаве Ззеáо Талаша прамільгнула некалькі думак: адкуль з'явіўся гэты фацэг? Колас. // Нехта мала знаёмы; хто-н. Карэта звярнула на Мойку. За ствол голай таполі кінуўся нейкі фацэт: каб не ўкезцала брудным снегам. Караткевіч.[Польск. íасеí ад лац. íасеíдíз — вясёлы, дасціпны.]ФАЦЗТНЫ, -ая, -ае. Разм. Камічны, забаўны. На гэты раз дзверы расчыніліся болей урачыста, павольна і стала, і парог пераступіла даволі фацэтная і маляўнічая постаць штацкага чалавека. Колас. Ва ўкраінскім мястэчку, куды, асмялеўшы, Сяргей завітаў, цырульнік зрабіў яму фацэтную прычоску. Навуменка.ФАЦЭЦІЯ, -і, ж. 1. Жартоўнае апавяданне, распаўсюджанае на Захадзе ў эпоху Адраджэння і ў Расіі ў канцы 17 ст.2. Разм. Пацеха, смехата. Барада Мілеўскага была прадметам жартаў і насмешак з боку настаўнікаў, але ён не зварачаў на гэта ўвагі, сам смяяўся і тлумачыў, што бараду ён носіць для «фацэціі». Колас. [Кандрат:] — Гэта ж трэба такая фацэція: Андрэй Ермаліцкі — мой сват. Грахоўскі.[Ад лад. íасеíіа — жарт, досціп.]ФАШЫЗАВÁНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фашызаваць.ФАШЫЗАВÁЦЦА, -зýецца; зак. і незак. 1. Стаць (станавіцца) фашысцкім.2. толькі незак. Зал. да фашызаваць.ФАШЫЗАВАЦЬ, -зýю, -зýеш, -зуе; зак. і незак., каго-што. Увесці (уводзіць) фашызм; арганізаваць (арганізоўваць) што-н. на фашысцкі узор. Фашызаваць паліцыю.ФАШЫЗÁЦЫЯ, -і, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фашызаваць.ФА1НБІЗМ, -у, м. Тэрарыстычная дыктатура найбольш рэакцыйных

імперыялістычных сіл, якая імкнецца да знішчэння дэмакратыі і развязвання захопніцкіх войнаў. / вельмі часта прыходзіла думка, як у такім багацці фарбаў і гукаў, як на такой раскошна прыгожай зямлі магла зарадзіцца такая, да жудасці і смеху дзікая, гніль — фашызм?/ Брыль.[Іт. íавсівгдо.]ФАІШйНА, -ы. ж. Спец. Звязаны пучок хворасту, чароту для ўмацавання насыпаў, шгацін, дарог і пад. Сёлетняй жа восенню меркавалася хоць бы давесці да ракі і прывесці ў парадак магістраль —разбурыць пабудаваныя ў пачатку вайны завалы, расчысціць і ўмаца-ваць фашынай рэчышча, дзе-нідзе кранутае плывуном. Краўчанка.[Ням. ГазсЫпе ад лац. íазсіз — вязка прутоў, пучок.]ФАШЫШЗÁЦЫЯ, -і, ж. Спец. Умацаванне плацін, дарог і пад. шляхам абнясення фашынамі. Фашынізацыя насыпу.ФАШБШНІК, -у, м., зб. Спец. Хвораст, чарот, з якіх вяжуць фашыны.ФАШЫННЫ, -ая, -ае. Спец. 1. Які мае адносіны да фашын. // Прызначаны для фашын. Фашынны хвораст.2. Зроблены з фашын. Фашынная дамба.ФАШЫСТ, -а, М -сце, ле. Прыхільнік фашызму; член фашысцкай арганізацыі. Спадабалася байцам і тое, што стары моцна ненавідзеў фашыстаў і проста выказваў гэта з самага пачатку вайны. Шчарбатаў. Адняўшы палец з курка, Міхась убачыў: фашыст, у якога ён цэліўся, пластам ляжаў на зямлі побач з матацыклам. Якімовіч. За здзекі і гвалты, за слёзы і пакуты бязвінных людзей заплацілі фашысты сваёю крывёю. Пальчэўскі.ФАШЫСТВАВАЦЬ, -вую, -вуеш, -вуе; незак. Дзейнічаць, паводзіць сябе па-фашысцку, праяўляючы лютасць, дэспатызм, бязлітаснасць. // Праводзіць, ажыццяўляць фашысцкую дыктатуру.ФАШЮСТКА, -і, ДЖ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фашыст.ФАШЫСТОУСКІ, -ая, -ае. Разм. Тое, што і фашысцкі. Палай жа, Іспанія, гневам палай, Знішчай фашыстоўскі раз'ятраны зброд! Рэспубліканцы! Рот фронт! Хведаровіч.ФАШЫСЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фашызму, фашыста. Фашысцкі рэжым, а Ад восені хат у Лядах не было: іх папалілі фашысцкія карнікі. Брыль. / крышацца танкі Фашысцкія ў соль, І падае вораг, Як горкі куколь. Колас.ФАЭТОН, -а, м. 1. Лёгкі экіпаж з адкідным верхам. Поезд наганяе другую фурманку, фаэтон, у які запрэжана пара коней. Галавач. Трохі паводдаль ззаду стаяў панскі фаэтон, запрэжаны параю коней. Мурашка. // Кузаў легкавога аўтамабіля, у якім можна адкрываць верх і здымаць бакавіны.2. Птушка сямейства весланогіх, якая жыве ў трапічных морах.[Грэч. РпаеіЬоп — сын бога Сонца.]ФАЯНС, -у, м. 1. Штучна прыгатаваная мінеральная маса з асобых гатункаў гліны з дамешкай гіпсу і іншых рэчываў, якая служыць для керамічных вырабаў.2. зб. Вырабы з такой масы. Выстаўка фаянсу.[Фр. íаіепсе.]ФАЯНСАВЬІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фаянсу. Фаянсавы завод. // Зроблены з фаянсу. [Дзяўчына:] — А кава ні ў якой шклянцы не смачная, яе толькі з фарфоравага кубачка піць прыемна. Або яшчэ лепей з фаянсавага. Васілёнак.ФЕАДÁЛ, -а, м. Гіст. Прадстаўнік пануючага класа пры феадалізме. Ва умовах упадку эканамічнага жыцця ў Беларусі, які пачаўся в сярэдзіны XVII стагоддзя, у яе гарадах, у тым ліку і Мінску, узмацнілася наступленне феадалаў на ўласнасць і правы

гараджан. «Беларусь». // Памешчык-прыгоннік.[Лац. íеоáаíіз.]Феадалізацыя________________________________122__________________________________Фельд'егерФЕАДАЛІЗÁЦЫЯ, -і, ж. Гіст. Фарміраванне феадалізму.ФЕАДАЛІЗМ, -у, м. Грамадска-эканамічная фармацыя, у аснове якой ляжыць ўласнасць феадала на сродкі вытворчасці і няпоўная ўласнасць на прыгонных сялян, а таксама права феадала ажыццяўляць дзяржаўную ўладу на сваёй тэрыторыі.ФЕАДÁЛКА, -і, ДМ -лцы; Р мн. -лак; ж. Гіст. Жан. да феадал.ФЕАДАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да феадалізму, феадалаў, уласцівы феадалізму, феадалам. Феадальнае ўладанне. Феадальная гаспадарка. Феадальная дзяржава. Феадальны замак.2. Такі, які бывае пры феадалізме; жорсткі, дэспатычны. Феадальны рэжым.О Феадальная курыя гл. курыя.ФЕДЭРАЛІЗÁЦЫЯ. -і, ж. Увядзенне федэральнага ладу ў якой-н. краіне.ФЕДЭРАЛІЗМ, -у, м. 1. Форма дзяржаўнага ладу на федэратыўных пачатках, якая існуе звычайна ў многанацыяпальных дзяржавах.2. У радзе краін — палітычны рух за федэратыўны дзяржаўны лад.[Ад лац. íоеáпз — дагавор, саюз.]ФЕДЭРАЛ1СТ, -а, М -сце, м. Прыхільнік федэралізму (у 2 знач.).ФЕДЭРАЛ1СТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да федэраліст.ФЕДЭРАЛІСЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да федэралізму, федэраліста.ФЕДЭРÁЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да федэрацыі; з'яўляецца федэрацыяй. Федэральная дзяржава. Федэральны канцлер.ФЕДЭРÁТ, -а, М -рáце. м. 1. Пасяленец на граніцы Рымскай імперыі і Візантыі, які прымаў удзел у войнах за атрыманую ім зямлю і плату.2. Добраахвотна рэвалюцыйнай арміі ў перыяд французскай буржуазнай рэвалюцыі канца 18 ст.[Ад лац. íоесіегаШз — звязаны саюзным дагаворам.]ФЕДЭРАТЫЎНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да федэрацыі. Федэратыўныя сувязі.2. Які з'яўляецца федэрацыяй. Расійская Савецкая Федэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка.ФЕДЭРАЦЫЯ, -і, ж. 1. Дзяржава, якая складаецца з аб'яднаных у адно цэлае асобных самастойных дзяржаў. Канкрэтнай формай гэтага аб'яднання з'явіўся Саюз Савецкіх Рэспублік — новы тып федэрацыі, не падобны на ўсе раней існаваўшыя ў сусветнай гісторыі дзяржавы, федэрацыі суверэнных, раўнапраўных нацый. «Беларусь».2. Саюз асобных таварыстваў, арганізацыя. Сусветная федэрацыя дэмакратычнай моладзі. Міжнародная шахматная федэрацыя.[Ад лац. íоеáегаíіо — саюз, аб'яднанне.]ФЕДЭРШРАВАННЕ, -Я, Н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, федэрыраваць.ФЕДЭРБІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; зак. і незак. Аб'яднаць (аб'ядноўваць) у адзіную дзяржаву на федэратыўных пачатках.ФЖМШШІ т «■ шшдоўншфеербахіянства. ФЕЕРБАХІЯНСКГ, -ая, -ае. Які мае адносі-ФЕЕРБАХІЯНСТВА, -а, н. Філасофскае вучэнне, заснаванае на сістэме поглядаў нямецкага філосафа-матэрыяліста Людвіга Феербаха.ФЕЕРВЕРАЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да феерверку. Феерверачны агонь. // Прызначаны для феерверку. Феерверачная ракета.ФЕЕРВÉРК, -у, ле. 1. Каляровыя агпі ў паветры, якія атрымліваюцца пры спальванні разнастайных парахавых сумесей у час урачыстасцей, свят і пад. У гэты самы

момант над паркам усё неба занялася агнямі святочнага феерверку. Сабаленка.2. перан. Суцэльны паток чаго-н. Магчыма, каб не такая .. ўсмешка [Славіка], усё было б, як многа разоў дагэтуль: успыхнуў бы феерверк гнеўных слоў і .. патух. Шамякін.[Ням. Реííепуегк.]ФЕЕРВЁРКЕР, -а, м. У дарэвалюцыйнай рускай арміі — унтэр-афіцэр артылерыі.[Ням. Ренег^егкег.]ФЕЕРЬІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які з'яўляецца феерыяй. Феерычная камедыя.2. перан. Казачны, чароўны. Калі чорнае шкло загарадзіла ілюмінатар, падарожнікі ўбачылі сапраўды феерычную карціну. Гамолка. // Разм. Надзвычайны, дзівосны. Феерычная хуткасць.ФЕÉРЫЯ, -і, ж. 1. Тэатральны спектакль, цыркавы наказ з казачным сюжэтам, раскошнымі дэкарацыямі і рознымі сцэнічнымі эфектамі. [«Лясная песня» Л. Украінкі] не п'еса, не драма, не феерыя нават, а вялікая паэма жыцця гэтай лясной і вадзяной зямлі. «Полымя».2. перан. Чароўнае, казачнае відовішча. У гэтай паўночнай феерыі, у багацці вады і неба, у шчодрасці рукатворнай прыгажосці не было нічога ад горада-цмока, горада-драпежніка, што паступова аблытаў шчупальцамі дарог цела сваёй ахвяры—зямлі. Караткевіч.[Фр. íéегіе.]ФЕЙХОА, 1. Кустовая вечназя-лёная расліна сямейства міртавых.2. Плод гэтай расліны з моцным пахам, які напамінае пах суніц, ананаса.[Ісп. Реі]'оа.]ФЕКÁЛІІ, -лій; адз. фекáлія, -і, ж. Спец. Сумесь цвёрдых і вадкіх спаражненняў чалавека.[Ад лац. íаех, íаесів — асадак, адстой.]ФЕКАЛЬНЫ, -ая. -ае. Спец. Які мае адносіны да фекалій, з'яўляецца фекаліямі. Фекальныя масы. // Які мае ў сваім саставе фекаліі. Фекальныя ўгнаенні. // Прызначаны для фекалій. Фекальныя помны.ФЕЛÁХ, -а, м. Аседлы селянін у краінах Аравійскага паўвострава і ў Егіпце.[Араб.]ФЕЛАХСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фелахаў. Фелахскі звычай.ФЕЛÓНЬ, -і, ж. Тое, што і рыза (у 1 знач.).ФЕЛЬД'ЕГЕР, -а, м. Ваенны або ўрадавы кур'ер для дастаўкі вельмі важных, сакрэтНЫХ папер, дакументаў. Праз год, у 1826 годзе, Пушкіна з фельд'егерам даставілі Ва цара... Шырма.[Ням. РоЫ^а^ег.]Фельд'егерскі123Фенаменаліст

ФЕЛЬД'ЕГЕРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіныда фельд'егера. Фельд'егерская пошта.ФЕЛЬДМÁРШАЛ, -а, м. Вышэйшае генеральскае званне ў рускай дарэвалюцыйнай і некаторых замежыых арміях. // Асоба, якая мае гэта званне. У выдатным сузор'і вялікіх сыноў рускага народа ярка ззяе слаўнае., імя .. Суворава— фельдмаршала і генералісімуса рускай арміі. «Беларусь». [Ням. РештагзспаІÍ.]ФЕЛЬДМÁРШАЛЬСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фельдмаршала.

Фельдмаршальскі сан. Ц Які належыць фельдмаршалу. Фельдмаршальскае жазло.ФЕЛЬДМÁРШАЛЬСТВА, -а, н. Званне фельдмаршала; служба фельдмаршалам.ФЕЛЬДСУВЯЗЬ, -і, ж. Фельд'егерская сувязь.ФЕЛЬДФÉБЕЛЬ, -я, м. У царскай і некаторых замежных арміях — званне старшага унтзр-афіцэра ў пяхоце. [Залыгін:] Фельдфебеля за адвагу далі, смелы! Тры Ягорыі начапілі... Мележ. // Асоба, якая мае гэта званне. Блакітныя льдзінкі воч з захапленнем абводзілі маўклівых памочнікаў, малодшых афіцэраў, фельдфебе.íя, салдат, паліцэйскіх. Лынькоў. [Ад ням. РеІнЧ-еЬеІ.]ФЕЛЬДФÉБЕЛЬСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фельдфебеля. Фельд'фебельскія пагоны. Ц перан. Уст. Вельмі грубы, салдафонскі. Фельдфебельскае слаўцо.ФЕЛЬЕТАШСТ, -а, М -сце, м. Той, хто піша фельетоны. Меў [Мікола] спрыт і нюх рэпарцёра і сатырычную вастрыню фельетаніста. Машара.ФЕЛЬЕТАШСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фельетаніст.ФЕЛЬЕТОН, -а, м. Кароткі артыкул на злабадзёяную тэму, у якім высмейваюцца якія-н. недахопы. А Лемяшэвіч, магчыма, гаварыў залішне многа; гэта — ад узрушанасці і ад несвядомага жадання паказаць, што фельетон яго мала кранае. Шамякін. [Фр. íешííеíоп.]ФЕЛЬЕТОННЫ, -ая. -ае. 1. Які мае адносіны да фельетона, з'яўляецца фельетонам. Фельетонная літаратура.2. Уласцівы фельетону; такі, як у фельетопе. Фельетонная тэма. □ А ёсць яшчэ рэдактары, прызнацца, Якія духу фельетоннага баяцца. Корбан.ФЕЛЬЧАР, -а, м. Медыцынскі работнік, які мае сярэдшою спецыяльную адукацыю. На ганак выйшаў амаль увесь персанал бальніцы. Урачы, фельчары і сёстры радасна сустракалі Марыю Васільеўну. «Беларусь».— Не забудзьце паклапаціцца аб нашых параненых,— сказаў атрадны фельчар. Машара. [Ням. РеШзсЬег.]ФÉЛЬЧАРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Жан. да фельчар.ФÉЛЬЧАРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фельчара; належыць фельчару. Фельчарскі пункт. Фельчарскі халат. □ Алаіза шчыра выконвала свае фельчарскія абавязкі. Арабей.ФЕЛЮГА, -і, ДМ -люзе, ж. Невялікае паруснае бяспалубнае прамысловае судна на Міжземным, Чорным. Азоўскім і Каспійскім морах. [Іт. íекíса ад араб. фулука — лодка.]ФЕМІДА, -ы, ДМ -дзе, ж. 1. У старажытнагрэчаскай міфалогіі — багіня правасуддзя, якую малявалі з завязанымі вачамі (адзнака бесстароннасці), з вагамі ў адной руцэ і мячом у другой.2. перан. Сімвал правасуддзя. Служкі Феміды.[Грэч. ТЬетіíз, Тпетіáаз.]ФЕМШІЗАВÁНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фемінізаваць.ФЕМІШЗАВÁЦЦА, -зýюся, -зýешся, -зýецца; зак. і незак. 1. Стаць (станавіцца) феміпізаваным.2. толькі незак. Зал. да фемінізаваць.ФЕМІНІЗАВАЦЬ, -зýю, -зýеш, -зуе; зак. і незак., каго. Выклікаць (выклікаць) фемінізацыю.ФЕМІЮЗÁЦЫЯ, -і, ж. 1. Спец. Развіццё ў асобін мужчынскага полу жаночых другасных палавых прымет (напрыклад: голасу, прапорцый шкілета і пад.).2. Узрастанне ролі жанчын у грамадстве, у якіх-н. галінах грамадскага жыцця.[Ад лац. íетша — жанчына; самка.]ФЕМІНІЗМ, -у, м. У буржуазных краінах — палітычны рух за ўраўнаванне жанчын у правах з мужчынамі.

[Ад лац. íетіпа — жанчына.]ФЕМІШСТ, -а, М -сце, м. Прыхільнік фемінізму.ФЕМШІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фемініст.ФЕМІНІСТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фемінізму, фемініста. Феміністычны рух.ФЕМІШСЦКІ, -ая, -ае. Тое, што і феміністычны.ФЕН, -а, м. Электрычны прыбор для сушкі валасоў нагрэтым паветрам.[Англ. íап.]ФЕНАГЕНÉТЫКА, -і, ДМ -тыцы, ж. Раздзел генетыкі, які вывучае праяуленне дзеяння генаў і іх сукупнасці ў працэсе развіцця асобіны.[Ад грэч. рЬаіпо — выяўляю і слова генетыка.]ФЕНАКІТ, -у, М -кíпе, м. Спец. Празрысты, бясколерны ці слаба афарбаваны ў вінна-жоўты, ружовы, буры колер мінерал класа сілікатаў.[Ад грэч. рЬепах, рííепакоз — падманшчык.]ФЕНАЛАГ1ЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да феналогіі. Феналагічныя назіранні.ФЕНАЛОГІЯ, -і, ж. Раздзел біялогіі, які вывучае сезонныя з'явы ў жывой прыродзе, змены ў раслінным і жывёльным свеце, абумоўленыя зменай пор года і пагоднымі ўмовамі.[Ад грэч. рЬаіпо — выяўляю і Іодоз — вучэнне.]ФЕНАМЕНАЛАПЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фенаменалогíі.ФЕНАМЕНАЛІЗМ, -у, м. Суб'ектыўна-ідэалістычнае вучэнне, якое сцвярджае, што пазнанне мае справу не з аб'ектамі матэрыяльнага свету, якія існуюць незалежна ад свядомасці, а толькі з сукупнасцю элементарных пачуццёвых кампанентаў (адчувальных даных, феноменаў).ФЕНАМЕНАЛІСТ, -а, М -сце, м. Прыхільнік, паслядоўнік фенаменалізму.Фенаменалісцкі124Ферма

ФЕНАМЕНАЛІСЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фенаменалізму, фенаменаліста.ФЕНАМЕНАЛОГІЯ, -і, ж. 1. Суб'ектыўнаідэалістычны напрамак у сучаснай буржуазнай філасофіі, прадстаўнікі якога даводзяць, што свядомасць мае свой незалежны ад рэчаіснасці змест, а прадметы аб'ектыўнай рэальнасці (феномены) з'яўляюцца толькі сімваламі гэтага зместу.2. У ідэалістычнай філасофіі Гегеля — вучэнне пра феномены свядомасці і формы развіцця духу.[Ад грэч. рЬаіпошепоп — тое, што з'яўляецца і Іо^оз — вучэнне.]ФЕНАМЕНАЛЬНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фенаменальнага. Фенаменальнасць памяці.ФЕНАМЕНАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Выключны, рэдкі, незвычайны; выдатны па сваіх якасцях. Фенаменальныя здольнасці. □ Фенаменальная працавітасць Горкага вядома кожнаму. «Маладосць».2. Які мае адносіны да феномена (у 2 знач.).ФЕНАПЛАСТЫ, -аў; адз. фенаплáст, -у, М -сце, м. Пластычныя масы, якія выкарыстоўваюцца ў вытворчасці прасаваных вырабаў, літых і слаістых матэрыялаў, ахоўных пакрыццяў.ФЕНАТБШ, -у, м. Спец. Сукупнасць уласцівасцей і прымет арганізма, якія склаліся ў працэсе яго індывідуальнага развіцця.[Ад грэч. рнаіпб — выяўляю і слова тып.]

ФЕНІКС, -а, м. 1. Міфалагічная казачная птушка, якая валодала здольнасцю пры набліжэнні смерці згараць, а потым зноў узнікаць з попелу. // Сімвал вечнага абнаўлення. А юнацтва ізноў, нібы фенікс вясёлкавы адраджалася з попелу і жыло, і цвіло. Дудар.2. Кніжн. уст. Аб кім-, чым-н. выключным, незвычайным.[Грэч. рЬоіпіх.]ФЕНІЛАЛАНШ, -у, м. Адна з незаменных амінакіслот, якая выяўлена ў арганізме чалавека, жывёл і раслін у свабодным стане і ў саставе бялкоў.ФЕНОЛ, -у, м. Арганічнае злучэнне, вытворнае бензолу, якое выкарыстоўваецца для дэзінфекцыі, пры вырабе сінтэтычных смол, выбуховых рэчываў і пад.[Ад грэч. рпаіпо — асвятляю і лац. оíешп — алей.]ФЕНОЛАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фенолу, мае ў сваім складзе фенол. Фенолавы клей.ФЕНÓЛАГ, -а, м. Спецыяліст у галіне феналогіі.ФЕНОЛЬНЫ, -ая, -ае. Спец. Тое, што і ф ен о л а в ы.ФЕНОМЕН, -а, м. 1. Рэдкая, незвычайная, выключная з'ява. // Выдатны, выключны ў якіх-н. адносінах чалавек. Янка Купала — літаратурны феномен беларускага народа.2. У ідэалістычнай філасофіі — суб'ектыўны змест нашай свядомасці, які не адлюстроувае аб'ектыўнай рэчаіснасць[Ад грэч. рпаіпóтепоп — тое, што з'яўляецца.]ФЕОД, -а, М -дзе, м. Гіст. У Заходняй Еўропе ў перыяд сярэдневякоуя — зямля, пасада ці даход, які атрымліваў васал ад свайго сеньёра як спадчыннае ўладанне за ваенную ці адміністратыўную службу.[Ад лац. íеоáлшí.]ФЕРА... Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову жалеза, напрыклад: феравальфрам, фераалюміній, ферахром.[Лац. íеггцш — жалеза.]ФЕРАВАЛЬФРАМ, -у, м. Спец. Сплаў жалеза з вальфрамам.ФЕРАВАЛЬФРÁМАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да феравальфраму.ФЕРАМАГНЕТЫЗМ, -у, м. Спец. Сукупнасць магнітных з'яў і ўласцівасцей, характэрных для ферамагнетыкаў.ФЕРАМАГНЁТЫК, -у, М. Спец. Рэчыва, якое мае уласцівасць намагнічвацца нават у слабых магнітных палях.ФЕРАМАГШТНЫ, -ая, -ае. Спец. З моцна выражанымі магнітнымі ўласцівасцямі. Ферамагнітныя рэчывы.ФЕРАМАРГАНЕЦ, -нцу, м. Спец. Сплаў жалеза з марганцам.ФЕРАМАРГАНЦАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да ферамарганцу.ФЕРАНЬЁРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Жаночае ўпрыгожанне з каштоўнымі камянямі, якое надзяваецца на лоб. Жамчужная фераньерка.[Фр. íеггопніéге.]ФЕРАСІЛ1ЦЫЕВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да ферасіліцыю.ФЕРАСІЛІЦЫЙ, -ю, м. Спец. Сплаў жалеза з крэмніем.ФЕРАСПЛАУ. -лаву, м. Спец. Сплаў жалеза з іншымі элементамі, які выкарыстоўваецца пры выплаўцы сталі.ФЕРАСПЛАУНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да ферасплаву; служыць для атрымання ферасплаву. Ферасплаўная печ.ФЕРАСПЛÁЎШЧЫК, -а, м. Спец. Той, хто займаецца вырабам ферасплаваў.ФЕРАТЬ'ШІЯ, -і, ж. Спец. Спосаб утварэння фатаграфічных адбіткаў на метале.[Ад лац. íеггпш — жалеза і грэч. Іуроз — адбітак.]

ФЕРАХРОМ, -у, м. Спец. Сплаў жалеза з хромам.ФÉРЗЕВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да ферзя. Ферзевы фланг. Ферзевы гамбіт.ФЕРЗЬ, ферзя, м. Самая моцная фігура ў шахматнай гульні. Атакаваць і выйграць ферзя.[Перс.]ФЕРМА ', -ы, ж. 1. Гаспадарчае прадпрыемства ў калгасе (саўгасе), якое займаецца той ці іншай галіной жывё'лагадоўлі. Малочная ферма. Жывёлагадоўчая ферма. □ Маці Міхасёва, Ганна Навумаўна, працавала на ферме даяркай. Якімовіч. Жывёла наша будзе зімаваць на самай лепшай у раёне ферме. Гілевіч.2. У капіталістычных краінах — прыватнае сельскагаспадарчае прадпрыемства, заснавапае на ўласнай або арандаванай зямлі. Хутка туман пачаў рассейвацца, і тады насустрач машынам выплывалі будынкі, фермы бюргераў. Шамякін.[Фр. íегте.]ФЕРМА2, -ы, ж. Спец. Збудаванне, канструкцыя са злучаных між сабой металічных ці драўляных брусоў. Былі мініраваны абедзве фермы маста і асноўны сярэдні бык. Краўчанка.[Фр. íегте.]Фермавы 125 ФестончатыФÉРМАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фермы2, фермавыя мацаванні тахты.ФЕРМÁТА, -ы, ДМ -мáце, ж. У музыцы — знак, які абазначае павелічэнне працягласці гуку або паўзы ў залежнасці ад характару твора, намераў і густу выканаўцы. // Павелічэнне гуку або паўзы пры выкананні, у адпаведнасці з такім знакам.[Іт. íегюаіа.]ФЕРМЁНТ, -у, М -нце, м. Рэчыва бялковай прыроды, якое сінтэзуецца ў клетках жывых арганізмаў і ў мільёны разоў паскарае хімічныя рэакцыі, уласцівыя жывому арганізму.О Сычужны фермент — фермент страўнікавага соку маладых жвачных жывёл, які выклікае згортванне малака; сычужына.[Ад лац. íегтепíííт — дрожджы, закваска.]ФЕРМЕНТАВАНЫ, -ая, -ае. 1. Дзеепрым, зал. пр. ад ферментаваць.2. у знач. прым. Які падвергся ўздзеянню ферментацыі. Ферментаваны тытунь.ФЕРМЕНТАВАЦЦА, -тýецца; незак. Зал. да ферментаваць (у 2 знач.).ФЕРМЕНТАВАЦЬ, -тую, -тýеш, -тýе; незак. Спец. 1. Знаходзіцца ў стане ферментацыі.2. што. Падвяргаць ферментацыі. Ферментаваць чайнае лісце.ФЕРМЕНТАЛОГІЯ, -і, ж. Раздзел біяхіміі, які вывучае ферменты.[Ад лац. íегтепíдгт — дрожджы, закваска і грэч. 1о§08 — вучэнне.]ФЕРМЕНТАТЫУНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да ферменту; з'яўляецца ферментам. Ферментатыўнае рэчыва. // Які праходзіць, адбываецца пад уздзеяннем ферменту. Ферментатыўныя працэсы.ФЕРМЕНТАЦКІЙНЫ, -ая, -ае. Спец. Прызначаны для ферментацыі. Ферментацыйны завод.ФЕРМЕНТАЦЫЯ, -і, ж. Спец. Працэс браджэння. Ферментацыя тытуню.[Ад лац. íегтепíаге — выклікаць браджэнне.]ФЕРМÉНТНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да ферменту. Ферментная рэакцыя.ФЁРМЕР, -а, м. Уладальнік або арандатар фермы1 (у 2 знач.). [Чалавек] вычытаў, што ў нейкім з амерыканскіх штатаў урад абмежаваў фермераў сяўбою пшаніцы. Чорны. Яе [Крысціны] бацька — дробны фермер — памёр тады, калі ёй не было яшчэ

і дзесяці гадоў. Васілевіч.[Англ. íагтег.]ФÉРМЕРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Разм. Жан. да фермер.ФЁРМЕРСКІ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фермера; належыць фермеру. Фермерскія плантацыі.2. Які з'яўляецца фермаíг > (у 2 знач.); харакгарызуецца наяўнасцю, пераважаннем ферм. Фермерскі тып гаспадаркі.ФЕРМЕРСТВА, -а, н. 1. Фермерская сістэма гаспадаркі. 2. зб. Фермеры. Англійскае фермерства.ФЁРМЕРЫХА, -і, ДМ -рысе, ж. Разм. Жонка фермера.ФЁРМІЙ, -ю, м. Штучна атрыманы радыеактыўны хімічны элемент, названы ў гонар італьянскага фізіка Э. Ферма.ФЕРМУÁР, -а, м. 1. Засцежка, спражка на чым-п. (альбоме, каралях і пад.), звычайнаўпрыгожаная чым-н. // Каралі з такой засцежкай-упрыгожаннем.2. Спец. Долата для мастацкага разбярства, ціснення скуры.[Фр. íегтоіг.]ФЕРНАМБУК, -а і -у, м. і. -а. Бразільскае дрэва з жоўта-чырвонай каштоўнай драўнінай.-у. Драўніна гэтага дрэва. Нарыхтоўка фернамбуку.-у. Чырвоная фарба, якая здабываецца (атрымліваецца) з драўніны гэтага дрэва.[Ад геагр. назвы.]ФЕРНАМБУКАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фернамбука. Фернамбукавае лісце. // Атрыманы з фернамбука. Фернамбукавая фарба.ФЕРТ, -а, М -рце, м. 1. Устарэлая назва літары «ф».2. Разм. Франтаваты, фарсісты, самаздаволены чалавек.— Як табе падабаецца гэты ферт? — запытаў Сяргей, калі мы адышлі далей. Чарнышэвіч. У яго [Бабейкі] быў такі дзелавіты выгляд, што Ваўчок ажно пырснуў са смеху: «Ах ты які ферт выгладжаны!» Хадкевіч.О Хадзіць (глядзець) фертам гл. хадзіць.ФЁРУЛА, -ы, ж. Шматгадовая травяністая расліна сямейства парасонавых. Сцябло ферулы ужываецца ў ежу.ФЕРУЛА, -ы, ж. 1. Лінейка, якой у сярэдневяковай школе білі па далоні вучняў за якую-н. правіннасць.2. Кніжн. Цяжкі і пільны нагляд. Селянін не захоча доўгі час хадзіць пад ферулай ўрадніка. Галавач.[Лац. íегаíа — розга.]ФЁРЦІК, -а, м. Разм. Тое, што і ф е р т (у 2 знач.).ФЕРБІТ, -у, М -рыце, м. Спец. 1. Цвёрды раствор вугляроду, які з'яўляецца састаўной часткай сталі і чыгуну.2. У аўтаматыцы і вылічальнай тэхніцы — скарочаная назва магнітных элементаў, якія выкарыстоўваюцца ў якасці ячэек памяці, стрыжняў у імпульсных трансфарматарах і інш.[Ад лац. íетгт — жалеза.]ФЕРБІТАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да ферыту. Ферытавая структура. // Зроблены з ферыту. Ферытавая антэна.ФЁСКА, -і, ДМ фéсцы; Р мн. -сак; ж. Шапачка ў форме ўсечанага конуса з кутасом, якая з'яўляецца часткай нацыянальнага касцюма ў некаторых усходніх краінах. Да Тапурыя падышоў нейкі турэцкі начальнік і, трымаючы руку каля сваёй чырвонай фескі, нешта запытаў. Самуйлёнак.

[Ад геаграфічнай назвы.]ФЕСТОН, -у, м. 1. Адзін з выступаў (круглай або зубчастай формы), якімі аблямоўваюцца, абшываюцца краі чаго-н. (сукенкі, фіранкі, заслоны).2. У архітэктуры — ляпная аздоба ў выглядзе зубчастага або хвалістага ўзору, гірлянды.[Фр. íезгоп.]ФЕСТОННЫ, -ая, -ае. Тое, што і фестончаты. Фестонны абажур.ФЕСТОНЧАТЫ, -ая, -ае. З фестонамі, з выступамі ў выглядзе фестонаў. Фестончатая аздоба.Фестываль126Фібралітавы

ФЕСТЫВАЛЬ, -ю, м. Грамадская ўрачыстасць з наказам і праглядам якога-н. віду мастацтва. Фестываль мастацкіх фільмаў. □ У нядзелю раніцай да Шаманскага зайшоў Наварка, каб дагаварыцца, як аформіць калгасны хор, які меўся выступаць на раённым фестывалі калгаснай самадзейнасці. Дуброўскі, /у іран. ужыв.— Бабкі, бабкі!.. Цішэй там, фес[ты]валь устроілі. Пташнікаў.[Фр. íезііуаí — урачыстасць.]ФЕСТЫВАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фестывалю. Фестывальны значок.ФЕТ, -а, М фéце, м. У старажытнай Грэцыі — батрак, прадстаўнік маламаёмнай і немаёмнай часткі свабоднага насельніцтва.[Грэч. ШёІез.]ФЕТР, -у, м. Лепшы гатунак лямцу, які ідзе на выраб капелюшоў, валёнак і пад.[Фр. íепíге.]ФÉТРАВЫ, -ая, -ае. 1. Зроблены з фетру. У зубах сенатара — нязменная цыгара, на галаве — чорны фетравы капялюш, у руках — сукаватая масіўная палка. Гамолка.2. Звязаны з вырабам фетру або рэчаў з яго. Фетравая майстэрня.ФЕТЫІП, -а, м. 1. Па ўяўленню першабытных народаў — прадмет, нібыта надзелены звышнатуральнай магічнай сілай, дзякуючы чаму служыў аб'ектам рэлігійнага культу.2. перан. Тое, што карыстаецца бясспрэчным прызнаннем, чаму слепа вераць і пакланяюцца. Эпоха сацыя.гізма разбурыла фетыш, створаны вакол золата зксплуататарскімі класамі. Кучар.[Фр. íе'íісЬе.]ФЕТЫШЫЗАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фетышызаваць.ФЕТЫШЫЗАВАЦЦА, -зýецца; незак. Зал. да фетышызаваць.ФЕТЫШЫЗАВАЦЬ, -зýю, -зýеш, -зуе; зак. і незак., што. Ператварыць (ператвараць) што-н. у фетыш (у 2 знач.), адносіцца да чаго-н. як да фетыша. [Надзя:] — Мне здаецца, Косця, што ты крыху фетышызуеш сваю тэхніку. Лынькоў. Вызначаючы ў сваіх ранніх вершах спецыфічнасць мастацкага пазнання свету, Багдановіч ніколі, аднак, не фетышызаваў яго. Лойка.ФЕТЫШЫЗАЦЫЯ, -і, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фетышызаваць.ФЕТЫШЫЗМ, -у, м. 1. Пакланенне прадметам, фетышам (у 1 знач.).2. перан. Сляпое пакланенне чаму-н.О Таварны фетышызм — арэчаўленне вытворчых адносін, якое ўзнікае ў таварнай гаспадарцы, заснаванай на прыватнай уласнасці на сродкі вытворчасці.ФЕТЫШЫСТ, -а, М -сце, м. 1. Паслядоўнік фетышызму (у 1 знач.).2. перан. Той, хто слепа верыць у што-н., пакланяецца чаму-н.ФЕТЫШЫСЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фетышызму, фетышыстаў.

ФЕХРАЛЬ, -ю, м. Спец. Гарачатрывалы сплаў з жалеза, хрому і алюмінію.[Ад лац. Ре(гтшп) —жалеза, СЬг(ошішп) — хром і АЦшпіпгат) — алюміній.]ФЕХТАВАЛЬНЫ. -ая, -ае. Які мае адносіны да фехтавання. Фехтавальнае майстэрства. /І Прызначаны для фехтавання. Фехтавальная зала.ФЕХТАВАЛЬШЧЫК, -а, м. Той, хто фехтуе, займаецца фехтаваннем. На фотаздымках і малюнках.. [Паўліку] даводзілася бачыць фехтавальшчыкаў. Шыловіч.ФЕХТАВАННЕ, -я, н. 1. Від спорту, майстэрства барацьбы на шпагах, рапірах, эспадронах і пад. Трэці дзядзька — Ціхон Васільевіч — меншы па чыну, толькі выкладчык фехтавання. Новікаў.2. Паядынак, спаборніцтва на шпагах, рапірах, эспадронах і пад. / у перан. ужыв. Побач з імі [куніцамі], на паляне, Бой гарачы — фехтаванне У майстроў яго, З баркоў Маладых цецерукоў. Калачынскі.ФЕХТАВАЦЬ, -тую, -тýеш, -тýе; незак. Займацца фехтаваннем.[Ад ням. íесЬіеп — фехтаваць, змагацца.]ФЕХТМАЙСТАР, -тра, м. Уст. Настаўнік фехтавання.[Ням. РесМтеізІег.]ФЕШЭНÉБЕЛЬНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фешэнебельнага.ФЕШЭНЁБЕЛЬНЫ, -ая, -ае. Які адпавядае патрабаванням найлепшага густу і моды; элегантны, вытанчана-прыгожы, раскошны. Фешэнебельны курорг. □ Уздоўж набярэжнай Схевенінгена стаяць фешэнебельныя атэлі, рэстараны, магазіны. Мележ.[Англ. íазЫопаЫе.]ФЁЯ, -і, ж. У заходнееўрапейскай міфалогіі — істота жаночага полу, здольная рабіць цуды; чараўніца.[Фр. íéе.]ФЁН, -у, м. Цёплы і сухі вецер, які дзьме з гор у даліну. Падзьмуў фён, і ў небе з-за гор выплыў ускудлачаны акраек хмары — хутка пасоўваўся дождж. Быкаў.[Ням. Г5Ьп ад лац. ÍЭУОПШЗ — цёплы заходні вецер.]ФІБЕРГЛАС, -у, м. Тое, што і ш к л а п л а-ФІБÉРГЛАСАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фібергласу.ФІБРА 1, -ы, ж. 1. Уст. Валакно расліннай або жывёльнай тканкі.2. звычайна мн. (фібры, -аў); перан. Ужываецца як сімвал душэўных сіл. Ненавідзець усімі фібрамі душы.[Лац. ÍіЬга — валакно.]ФІБРА2, -ы, ж. Спец. Гнуткая моцная папяровая маса, апрацаваная хімічным спосабам і спрасаваная, якая замяняе скуру пры вырабе чамаданаў і пад., а таксама з'яўляецца ізаляцынным матэрыялам.[Лац. íіЬга — валакно.]ФІБРАВЫ, -ая, -ае. Зроблены з фібры -. Фібравы чамадан.ФІБРАІН, -у, м. Спец. Валакністае бялковае рэчыва, якое з'яўляецца важнейшай састаўной часткай натуральнага шоўку.[Ад лац. íіЬга — валакно.]ФІБРАЛ1Т, -у, М -лíце, м. Спец. Будаўнічы матэрыял у форме прасаваных пліт з раслінных валокнаў, драўляных стружак, касіры, звязаных звычайна цэментам.— Дык вось які ён, фібраліт,— гаварыў Фамін, разглядаючы шэрыя цэментаваныя пліты. «Звязда».[Ад лац. íіЬга — валакно і грэч. ШЬоз — камень.]ФІБРАЛІТАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фібраліту. Фібралітавы завод. //

Зроблены з фібраліту. Фібралітавыя пліты.Фіброз____________________________________127_____________________________________ФігураФІБРОЗ, -у, м. Паталагічны працэс развіцця валакністай злучальнай тканкі ў якім-н. арганізме.[Лац. íіЬга — валакно.]ФІБРОЗНЫ, -ая, -ае. Які складаецца з валакністай злучальнай тканкі. Фіброзная абалонка.ФІБРОМА, -ы, ж. Дабраякасная пухліна з валакністай злучальнай тканкі.[Ад лац. íіЬга — валакно.]ФІБРБІЛА, -ы, ж. Спец. Ніткападобнае ўтварэнне, якое з'яўляецца структурным элементам жывёльнага і расліннага арганізма.[Лац. НЬгШа.]ФІБРЫЛЯРНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фібрылы.ФІБРЙН, -у, м. Нерастваральнае бялковае рэчыва, якое ўтвараецца пры згортванні крыві.[Ад лац. íіЬга — валакно.]ФІБРЬТНАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фібрыну, складаецца з фібрыну. Фібрынавыя згусткі.ФІБРЫНАГЁН, -у, м. Растваральны бялок плазмы крыві, які ператвараецца пры яе згортванні ў фібрып.[Ад лац. íіЬга — валакно і грэч. §еп05 — род.]ФІБРЬШАЛІЗШ, -у, м. Фермент, які прысутнічае ў плазме крыві, каталізуе расшчапленне фібрыну і садзейнічае растварэнню згусткаў крыві — тромбаў.ФІБРЫНОЗНЫ, -ая, -ае. Звязаны з запаленчым працэсам, які характарызуецца выдзяленнем поту з наяўнасцю ў ім фібрыну. Фібрынознае запаленне.Ф1БУЛА, -ы, ж. Металічная засцежка для верхняй адзежы ў выглядзе брошкі, якая ўжывалася ў старажытных народаў Еўропы, Азіі і Афрыкі. Бацька накінуў на.. [Алеся] шырокую белую кашулю з адным плячом,— ка другім яе закалолі сярэбранай фібулай. Караткевіч.[Лац. íіЬцІа.]ФІГА1, -і, ДМ фíзе, ж. Разм. Тое, што і дуля (у 3 знач.). Падарожнік тыцнуў Сымону ў самыя вочы дзве фігі. Бядуля.О Без фігі не да носа гл. нос. Глядзець у кнігу, а бачыць фігу — нічога не разумець. Фіга з маслам; фіга на талерцы — нічога, зусім нічога. Фігу з'есці гл. з'есці.ФІГА2, -і, ДМ фізе, ж. 1. Субтрапічнае дрэва сямейства тутавых; смакоўніца.2. Плод гэтага дрэва. Вялікія кашы з фінікамі, фігамі,.. гранатамі, апельсінамі і ўсялякай агароднінай стаяць на бруку. В. Вольскі.ФІГАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фігі2 (у 1 знач.). Фігавае дрэва.О Фігавы лісток гл. лісток.ФІГАРО, нескл., н. Кароткая вольнага крою жаночая кофтачка, якую адзяваюць на сукенку або блузку.[Ад уласнага імя героя камедыі Бамаршэ.]ФІГЛІ, -яў; адз. няма. Разм. Тое, што і фіглі-міглі. Ён [Вараціла] ці на лекцыі, ці на вуліцы, ці ў інтэрнаце вырабляў розныя фіглі. Карпюк.ФІГЛІ-МІГЛІ, фíгляў-мíгляў; адз. няма. Разм. Жарты, хітрыкі, махінацыі, якія пускаюцца ў ход для дасягнення чаго-н. У Пшыбыльскага Іцка за парабка з год пра-цуе, фіглі-міглі яму рабіць пасабляе.Шынклер. [Ад польск. íі§1е-ші§1е — жарты.] ФІГЛЯР, -á, м. 1. Уст. Фокуснік, штукар,

акрабат.перан. Разм. Штукар, крыўляка. Першыя хвіліны радасці за Лену .. змяніліся злосцю на дзяўчыну. Знайшла каго пакахаць! Фігляр нейкі, пустальга... Ваданосаў.Драпежная птушка сямейства ястрабіных.[Ад польск. íі^Іагг — жартаўнік.]ФІГЛЯРШЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае; незак. Разм. Тое, што і фіглярыць.ФІГЛЯРСКІ, -ая, -ае. Уст. і разм. Які мае адносіны да фігляра, уласцівы фігляру. Фіглярскі жэст.ФІГЛЯРСТВА, -а, н. 1. Уст. Занятак, прафесія фігляра (у 1 знач.).2. Разм. Паводзіны або выхадка фігляра (у 2 знач.). Фіглярства было яму не да твару.ФІГЛЯРЫЦЬ, -ру, -рыш, -рыць; незак. Разм. Дзейнічаць так, як фігляр (у 2 знач.).ФІГУРА, -ы, ж. 1. Форма, абрысы чаго-н. Ды дарожкі ўсе ў парадку І праведзены пад шнур, Гожы клумбачкі і градкі Розных выглядаў-фігур. Колас. // Форма, малюнак, узор, утвораныя пэўным размяшчэннем прадметаў. Вычварныя фігуры кустоў і дрэў. Мазаікавыя фігуры.Склад цела, знешнія абрысы, формы чалавека.— Узмужнеў, узмужнеў,— сказаў Булай, задаволена аглядваючы моцную фігуру Алеся. Шыцік. Уся., фігура [Арлоўскага] вызначалася сярод партызан строгай афіцэрскай выпраўкай. Машара. Ва уяўленні [Юркі] паўставаў Лёдзін вобраз — ..з тых, што трапляюць у песню, стройная фігура, якая нечакана і >раптам аформілася. Карпаў. // Пра чалавека якога-н. выгляду, якой-н. знешнасці. Уся ўвага цяпер пераключана на фігуру запыленага чалавека, чый узмах рукі выклікаў такую небывалую весялосць, такое радаснае захапленне. Перкін. // Разм. Прыгожы склад цела. [Юля] раней ганарылася сваёй фігурай. Грамовіч.Чалавек (звычайна невядомы, незнаёмы ці кепска бачны). Ля абгарэлага пня, скурчыўшыся, сядзелі цёмныя фігуры... Маўр. Падымаю галаву і бачу чужую, незнаёмую фігуру. Скрыган. Нібы з зямлі выраслі непадалёку тры чалавечыя фігуры. Чарот. З боку цёмнай грамадзіны-капліцы падсоўваецца белая здань. Ціха ідзе гэта таемная фігура, як бы плыве. Бядуля. // Разм. пагард. Чалавек, тып. Ідзе — сунецца фігура, Азіраецца панура, Каб ёй хто не перашкодзіў. Колас. // Чалавек як носьбіт якіх-н. якасцей, уласцівасцей. Буйная палітычная фігура. □ Як тут яшчэ раз не ўспомніць светлую фігуру Анатолія Фёдаравіча Коні, яго сумленныя і мужныя паводзіны на працэсе Веры Засуліч! Мехаў. // Ваяшая асоба, персона. Леў цяжкую пагрузку нёс: Начальнік як-ніяк, фігура немалая. Корбан. [Надзя:]—Захар Пятровіч усё-такі значная фігура ў інстытуце, і справу з ім табе прыдзецца мець яшчэ не аднойчы. Шахавец.Постаць чалавека або жывёлы ў скульптуры, жывапісе. А там з боку дарогі вынырнуў незвычайны фантан з пачварнымі скульптурнымі фігурамі і мудрагелістай лепкай.Фігураванне128Фі е рд

Б. Стральцоў. На каменных плітах высечаны рэльефныя фігуры людзей — партрэты пахаваных. В. Вольскі. // Вобраз, персанаж твораў мастацкай літаратуры або тэатралышх спектакляў. Галоўная фігура твора [«Лявон Бушмар»] — уладальнік хутара.. Бушмар. Луфераў. «Чалавек з масы»., становіцца цэнтральнай фігурай у літаратурных творах. Адамовіч.Комплекс рухаў пры выкананні чаго-н. (танца, пры катанні на каньках і пад.). Першая фігура кадрылі. □ Група хлапчукоў смела кружылася вакол шырокай палонкі,

выпісваючы такія адмысловыя фігуры, што Максім ажно пазайздросціў. Шамякін. // Палёт самалёта з рознымі паваротамі, віражамі. Фігура вышэйшага пілатажу.Спец. Меладычны або рытмічны элемент, які ўскладняе і ўпрыгожвае музычны твор. Аркестравыя фігуры. Рытмічная фігура характэрна для маршавага руху.У геаметрыі — частка плоскасці, абмежаваная замкнутай лініяй, а таксама наогул сукупнасць размешчаных пэўным чынам пунктаў, ліній, паверхней і цел. Геаметрычныя фігуры.У шахматах — кароль, ферзь, ладдзя, слон і конь. Хапаю яе [шахматную дошку], кладу на табурэт, пачынаю расстаўляць фігуры. Жычка.Старшая ігральная карта (туз, кароль, дама, валет).

Моўны зварот, стылістычны прыём, які надае мове асаблівую выразнасцю Цэзуры, паўзы і іншыя рытмічныя фігуры робяць разнастайнай рытміку вершаў Багушэвіча. Ларчанка.Спец. Чарцёж, схема, рысунак, якія змяшчаюцца ў тэксце кнігі.[Лац. íі§ш-а — вобраз, форма.]ФІГУРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фігураваць.ФІГУРАВАЦЬ, -рýю, -рýеш, -рýе; незак. Прысутнічаць, знаходзіцца дзе-н., прымаючы ўдзел у чым-н. Фігураваць на судзе ў якасці сведкі. //Называцца, упамінацца. Бобчынскі і Добчынскі фігуруюць у класічнай рабоце У. 1. Леніна «Матэрыялізм і эмпірыякрытыцызм» у якасці прадстаўнікоў «новых філасофскіх школак». «Полымя». А цераз год У лесе зноў сабраўся сход, Зноў фельетон Янотаў разбіралі, Але цяпер фігураваў там... Крот. Корбан.ФІГУРАЛЬНАСЦЬ, 4, ж. Уласцівасць фігуральнага. Фігуральнасць стылю.ФІГУРАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае многа фігур (у Ю знач.), характарызуецца наяўнасцю фігур; напышлівы. Фігуральная мова.2. Алегарычны, вобразны. Фігуральны зварот. □ Думка гэта правільная не ў літаратурным, а ў фігуральным яе сэнсе. Перкін.ФІГУРАНТ, -а, М -нце, м. Уст. 1. Танцоўшчык у групавых балетных выступленнях.2. Драматычны акцёр, які іграе ролі без слоў.[Фр. íі§пгапі.]ФІГУРАНТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Уст. Жан. да фігурант.ФІГУРÁЦЫЯ, -і, ж. Спец. Ускладненне асновы музычнага твора шляхам увядзення фігур (у 6 знач.).[Лац. íі^цгаíіо — наданне формы, вобразнае выяўленне.]ФІГУРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Памянш.-ласк. да фігура (у 2, 3 і 4 знач.); маленькая фігура.ФІГУРНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае непрамалінейныя абрысы, контуры; які мае складаную форму. Фігурны шакалад. □ [Галя] была ў чорнай шарсцяной сукенцы з фігурным выразам наперадзе, у сваіх чорных лакіраваных басаножках, в сумачкаю ў руках. Ваданосаў. // Які надае такую форму прадмету. Фігурны разец. // Які мае на паверхні узор, цісненне. Фігурныя пераплёты старых кніг.Які выконваецца з фігурамі, апісвае пры сваім руху фігуру. [Славік:]— Пройдзем удваіх, і я пакажу табе вышэйшы клас фігурнага катання. Не бойся, я буду цябе трымаць вось так. Шамякін. // Прызначаны для такога выканання. Фігурныя канькі.Разм. Які мае прыгожую фігуру. Захар Лемеш — фігурны чалавек. Колас.Які аднаўляе фігуры (у 4 знач.). Фігурны жывапіс. Фігурны клас.У шахматах — які адбываецца з удзелам фігур. Фігурная атака на каралеўскім флангу.

О Фігурнае каханне — выкананне на каньках пэўнага комплексу элементаў, а таксама танцаў на лёдзе. Фігурныя дужкі гл. дужка.ФІГУРЕІСТ, -а, М -сце, м. Спартсмен, які займаецца фігурным катаннем. Рукі [Паўла] былі пластычныя, прыгожыя, нібы ў гімнаста-фігурыста, і Валя, выпадкова зірнуўшы ў акно, залюбавалася. Шыцік.ФІГУРВІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так,- ж. Жан. да фігурыст.ФІГУРЫСТЫ, -ая, -ае. Разм. 1. Складаны па форме. Вокны ў дамах — з фігурыстымі разнастайнымі ўзорамі. Новікаў.2. Які мае прыгожую фігуру (у 2 знач.).— Нічога дзяўчына, сакаўная і фігурыстая. Колас.ФІДЭІЗМ, -у, м. Ідэалістычны напрамак у буржуазнай філасофіі, які адмаўляе навуковае пазнанне свету і замяняе яго рэлігійнай верай.[Ад лац, Шез — вера.]ФІДЭІСТ, -а, М -сце, м. Паслядоўнік фідэізму.ФІДЭІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фідэіст.ФІДЭІСТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фідэізму, фідэіста. Фідэістычная канцэпцыя.ФІДЭР, -а, м. Спец. Провад, які перадае электраэнергію на сілкавальныя пункты або злучае радыёперадатчык (прыёмнік) з антэнай.[Англ. íеейег.]ФÍДЭРНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фідэра. Фідэрная лінія.ФГЁРД, -а, М -дзе, м. Вузкі, з крутымі і высокімі берагамі марскі заліў, які глыбока ўразаецца ў сушу. Дамовіўся., [датчанін] з некалькімі эскімосамі, што яны на сваіх чаўнах паплывуць на той бок фіёрда.— так завуць марскія затокі з вельмі крутымі скальнымі берагамі,— накосяць там травы, насушаць яе і прывязуць яму гатовае сена. Дубоўка.[Нарв. і]огá.]Фіёрдав ы __________________________________129__________________________________Фізіялог ФІЁРДАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фіёрда; з фіёрдамі. Фіёрдавы бераг.ФІЖМЫ, -аў; адз. няма. Уст. 1. Шырокі каркас, зроблены з кітовага вуса ў выглядзе абруча, які надзяваўся пад спадніцу і надаваў пышнасць фігуры.2. Шырокая спадніца на такім каркасе.[Ад ням. РізсЬЬеіп — кітовы вус.]ФІЗ... Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову ф ізічны (у 4 знач.), напрыклад: фіззарадка, фізпадрыхтоўка, фізорг.ФІЗÁЛІС, -у, м. Травяністая расліна сямейства паслёнавых, плады якой выкарыстоўваюцца ў медыцыне, кандытарскай вытворчасці і кулінарыі. Сымонаву звяну быў даручаны фізаліс двух гатункаў: ягадны (сунічны) і звычайны (марынадны). Дубоўка.ФІЗЗАРАДКА, -і, ДЗІ -дцы; Р мн. -дак; ж. Фізічная зарадка. Раніцой, перад пачаткам работы, арцелыачыкі ахвотна праводзілі фіззарадку. «Беларусь».ФІЗІЁЛАГ, -а, м. Спецыяліст у галіне фізіялогіі (у 1 знач.).ФІЗІК, -а, м. Спецыяліст у галіне фізікі. // Разм. Выкладчык фізікі. Настаўніцу па матэматыцы замяніў фізік. // Разм. Студэнт, які вучыцца на факультэце фізікі.ФІЗІКА, -і, ДЫ -зіцы. ж. 1. Навука, якая вывучае будову, агульныя ўласцівасці і законы руху матэрыі. Электронная фізіка. // Спецыяльная дысцыпліна, якая вывучае гэту навуку. Урок фізікі. Кабінет фізікі. // Разм. ГІадручнік, па якім вывучаецца гэта навука.2. Будова, агульныя ўласцівасці і законы руху якой-н. матэрыі; веды пра такую

будову, ўласцівасці, законы. Фізіка атмасферы. Фізіка крышталяў.О Атамная фізіка — раздзел фізікі, які вывучае будову і стан атамаў. Фізіка цвёрдага цела — раздзел фізікі, які вывучае фізічныя ўласцівасці і структуру цвёрдых цел, распрацоўвае тэарэтычныя асновы для іх тлумачэння. Ядзерная фізіка — раздзел сучаснай фізікі, у якім вывучаюцца атамныя ядры, працэсы, што адбываюцца ў ядры, і элементарныя часціцы.[Грэч. рпузіке.]ФІЗІКА-... Першая састаўная частка складаных слоў, якая ўказвае на адносіны да фізікі, напрыклад: фізіка-геаграфічны, фізікаматэматычны.ФІЗІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фізікі (у 1 знач.). Фізічныя законы. Дасягненні фізічнай навукі. Фізічныя доследы. // Прызначаны для вывучэння фізікі, для падрыхтоўкі спецыялістаў у галіне фізікі. Фізічная лабараторыя. Фізічны гурток. □ А рэастат мы можам зрабіць самі ў сваім фізічным кабінеце,— дадаў., {настаўнік],— Гэта не бяда. Якімовіч.2. Уласцівы галіне з'яў, якімі займаецца фізіка. Фізічныя працэсы. □ Калíí для меха-нічнага і хімічнага даследавання парод трэба мець іх у руках, то фізічныя іх ўласцівасці можна вызначыць з паверхні. Чаркасаў.Які мае адносіны да прадметаў і з'яў матэрыяльнага свету; матэрыяльны. Фізічны знос машын. Фізічны аб'ём закупак.Які мае адносіны да чалавечага арганізма, будовы чалавека, яго знешняга аблічча. Чым больш.. [Галена] вырастала, тым большмагла б быць ўвасабленнем дзявочага здароўя і сілы. Разам з тым яна рабілася ўвасабленнем і дзявочай прыгажосці. Гэта была прыгажосць фізічная, пышная і заўсёды прывабная. Чорны. // Звязаны са станам арганізма, яго адчуваннямі. Фізічны íстрах. □ Цяпер.. [Люба] чытала.. Таксама як лёгкасць чыстай бялізны поўніла яе цела фізічнай асалодай, так і тут была своеасаблівая асалода. Чорны. Вязня з туга скутымі мазольнымі рукамі Займаюць фізічныя і душэўныя пакуты. Бугаёў. Стук колаў, які аддаляўся, цішэў, біў Алаізу па сэрцы. Яна адчувала проста фізічны боль ад гэтых удараў. Арабей. // Які датычыцца сілы і працы мышцаў; не разумовы. Фізічнае выхаванне вучняў. Фізічная падрыхтоўка спартсменаў. □ Аўтаматычнае выключэнне і ўключэнне вызваляе рабочых ад фізічнай працы.. Яны толькі пазіраюць за работай агрэгатаў. «Беларусь». // Звязаны з якім-н. уздзеяннем на цела, арганізм. Фізічная расправа. Фізічнае пакаранне. Фізічнае знішчэнне.5. Які адносіцца да палавых узаемаадносін; сексуальны. Фізічная блізкасць.О Фізічная зарадка — комплекс фізічных практыкаванняў, якія выконваюць з мэтай аздараўлення арганізма. Фізічная культура гл. культура.ФІЗІЯ, -і, ж. Разм. Тое, што і фізіяномія (у 1 знач.).— Вось сустрэцца дзе прыйшлося, Ад радні за сотні міль! — Васілю сказаў Васіль І прыжмурыў хітра вочы, А пасля як зарагоча, Як састроіць хлопец фізію... Вітка.ФІЗІЯГРАФІЯ, -і, ж. Уст. Тое, што і фізічная геаграфія (навука, якая вывучае зямную паверхню, яе клімат, раслінны і жывёльны свет).[Ад грэч. рпузіз — прырода і §гарпо — пішу.]ФІЗІЯКРАТ, -а, М -рáце, м. Паслядоўнік буржуазнага палітыка-эканамічнага вучэння 18 ст., паводле якога толькі праца земляроба з'яўляецца прадукцыйнай і стварае прыбавачную вартасць. Эканамічныя ідэалы фізіякратаў.[Фр. рЬузіосгаíе ад грэч. рпузіз — прырода і кгаíов — улада.]ФІЗІЯКРАТКІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фізіякрата. Фізіякратычная тэорыя.ФІЗІЯЛАГІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фізіялогіі (у 1 знач.). Фізіялагічныя даследаванні. Фізіялагічныя метады аналізу захворванняў нервовай сістэмы.

Звязаны з фізіялогіяй арганізма, з яго жыццядзейнасцю. Кожнаму настаўніку трэба перш за ўсё лічыцца са значнымі фізіялагічнымі зменамі, якія адбываюцца ў арганізме падлетка. «Народная асвета». // перан. Груба пачуццёвы.У складзе назваў рада дысцыплін, якія вывучаюць жывыя істоты. Фізіялагічная оптыка. Фізіялагічная акустыка.О Фізіялагічны раствор гл. раствор.ФІЗІЯЛОГІЯ, -і, ж. 1. Навука аб жыццёвых функцыях і дзейнасці жывога арганізма і яго частак. Параўнальная фізіялогія. // Спецыяльны прадмет, які вывучае гэту навуку. Лекцыі па фізіялогіі.2. Сукупнасць жыццёвых працэсаў, якія адбываюцца ў жывым арганізме ці яго орга-5 Зак. 3578Фізіянаміст130Фіксаваць

нах. Фіаіялогія раслін. Фізіялогія жывёлы. Фіаіялогія цэнтральнай нервовай сістэмы. // Характар, асаблівасці якіх-н. жыццядзейных функцый. Фізіялогія дыхання. Фізіялогія кровазвароту. // перан. Грубая пачуццёвасць.О Фізіялогія гукаў мовы — раздзел фанетыкі, які вывучае будову моўнага апарата і яго дзейнасць у працэсе маўлення.[Грэч. рЫзіз — прырода і Іо^оз вучэнне.]ФІЗІЯНАМІСТ, -а, М -сце, м. Той, хто пазнае па рухах і міміцы твару характар, ўнутраны стан чалавека. [Валуеў] быў фізіянаміст і часта раздумваў над абліччамі сустрэчных: — У-у, якія вочы! Караткевіч.ФІЗІЯНАМІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фізіянаміст.ФІЗІЯНОМІКА, -і, ДМ -міцы, ж. Уменне распазнаваць характар і ўнутраны стан чалавека па рухах і міміцы твару. // Вучэнне аб сувязі ўнутраных уласцівасцей чалавека з яго знешнім абліччам.[Ад грэч. рЬузіз — прырода і дпбтоп — які ведае.]ФІЗІЯНОМІЯ, -і, ж. 1. Твар чалавека. Наташа ўбачыла, як з Шуставай фізіяноміі спаўзла ўсякая фанабэрыстасць. Шчарбатаў. [Чыбук:] — А як., [жонка] з сябе? Ну, з фізіяноміі, з цела? [Дзяцел:] — Нічога. Спраўная. Мележ. // Выраз твару, грымаса. Потым Максім сустрэў Пуцыну год з пяць назад. У таго была кіслая фізіяномія, нібы ён праглынуў якога слімака. Дзятлаў. // Разм. Чалавек, асоба. У хату ўвайшлі тры заспаныя фізіяноміі.2. перан. Індывідуальны знешні выгляд каго-, чаго-н., чые-н. адметныя рысы. [Буднік:] — Сацыяльная міміка ў такіх людзей багатая, а фізіяноміі няма. Галавач.[Фр. рЬізіопотіе.]ФІЗІЯТР, -а, м. Спец. Тое, што і ф і з і ятэрапеўт.[Ад грэч. рЬузіз — прырода і іаіег — урач.]ФІЗІЯТРЫЧНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фізіятрыі.ФІЗІЯТРБІЯ, -і, ж. Спец. Тое, што і ф і з і ят э р а п і я.[Ад грэч. рЬузіз — прырода і іаíгеіа — лячэнне.]ФІЗІЯТЭРАПÉЎТ, -а, М -ўце, м. Урач, спецыяліст у галіне фізіятэрапіі.ФІЗІЯТЭРАПЕЎТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фізіятэрапіі. Фізіятэрапеўтычнае лячэнне, і) Прызначаны для лячэння фізіятэрапіяй. Фізіятэрапеўтычны кабінет. Фізіятэрапеўтычная апаратура.ФІЗІЯТЭРАШЯ, -і, ж. Раздзел медыцыны, які вывучае ўздзеянне на арганізм розных фізічных фактараў (святла, цеплыні, вады, электрычнасці і пад.) і лячэнне хвароб

фізічнымі прыроднымі сродкамі.[Ад грэч. рЬузіз — прырода і íЬегареіа — лячэнне.]ФІЗКУЛЬТ... Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову фізкультурны, напрыклад: фізкультмінутка. фізкультработа.ФІЗКУЛЬТУРА, -ы, ж. Фізічная культура. Інстытут фізкультуры. ІІ Фізічныя практыкаванні, зарадка. [Марылька:] — Мы ў школе фізкультуру робім. Я табе дома пакажу. Брыль. // Вучэбная дысцыпліна, якая мае намэце фізічнае выхаванне навучэнцаў. Спорт, між іншым, пачынаецца з урокаў фізкультуры ў школе. Гэта аксіёма. «Маладосць».О Лячэбная фізкультура — комплекс фізічных практыкаванняý, якія выкарыстоўваюцца з лячэбнай і прафілактычнай мэтамі.ФІЗКУЛЬТУРНІК, -а, м. 1. Той, хто сістэматычна або прафесіянальна займаецца фізкультурай; спартсмен. Тады гэта быў нікому яшчэ невядомы фізкультурнік, які рабіў першыя крокі ў спорце. Васілёнак.2. Разм. Выкладчык фізкультуры.ФІЗКУЛЬТУРНІЦА, -ы, ж. Жан. да фізкультурнік.ФІЗКУЛЬТУРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фізкультуры, фізкулыурніка. Фізкультурны нарад. /І Прызначаны для фізкультуры, фізкультурнікаў. Фізкультурная зала. Фізкультурны касцюм.ФІЗМАТ, -а, М -мáце, м. Фізіка-матэматычны факультэт. Паступіць на фізмат.ФІЗОРГ, -а, м. 1. Тое, што і ф і з р у к.2. Грамадскі арганізатар спартыўнай работы ў калектыве.ФІЗРУК, -á, м. Той, хто праводзіць заняткі па фізкультуры; выкладчык фізкультуры....ФІКÁЦЫЯ, -і, ж. Другая састаўная частка складаных слоў са значэннем: у к а р аненне, распаўсюджанне чаго-н., напрыклад: радыёфікацыя, электрыфікацыя.[Ад лац. íасеге — рабіць.]ФІКС, -у, м. Спец. 1. Устаноўленая цана на тавары.2. Дакладна устаноўленая сума ўзнагароды, аплаты за які-н. від работы.[Ад лац. íіхцз — нерухомы, нязменны.]ФІКСАВÁННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фіксаваць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл, фіксавацца. Фіксаванне сігналу. Фіксаванне малюнка. Фіксаванне плёнкі.ФІКСАВÁНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фіксаваць.ФІКСАВАЦЦА, -сýецца; незак. 1. Спец. Замацоўвацца ў адпаведным становішчы. Дэталь фіксуецца.Адзначацца, замацоўвацца, запісвацца (у свядомасці, на паперы і пад.).Сканцэнтроўвацца, з'асяроджвацца.Канчаткова вызначацца, устанаўлівацца.Зал. да фіксаваць.ФІКСАВАЦЬ, -сýю, -сýеш, -сýе; незак., што. 1. Спец. Замацоуваць што-н. у адпаведным становішчы. Фіксаваць рэйку.Адзначаючы, вылучаць, замацоуваць што-н. у свядомасці, памяці і пад. Хвіліны ўтрапення, разгубленасці мінулі, і.. [Шыковіч] усё востра прыкмячаў, усё фіксаваў у памяці. Шамякін. // Адзначаць, замацоуваць з дапамогай запісу, фатаграфіі і пад. Выдаткаванне электраэнергіі фіксуе лічыльнік. □ Выхад з друку кожнага дыялектнага слоўніка трэба толькі вітаць, асабліва калі ён фіксуе яшчэ мала даследаваныя гаворкі. «Полымя».Сканцэнтроўваць, накіроўваць. Фіксаваць увагу.Канчаткова ўстанаўліваць, замацоуваць. Фіксаваць заработную плату.Спец. Апрацоўваць якім-н. рэактывам клеткі і тканкі жывых арганізмаў для

кансервацыі іх структуры і хімічнага саставу. Фіксаваць тканку фармалінам.Фіксаж131Філантроп

У фатаграфіі — апрацоўваць фіксажам. Фіксаваць фотаплёнку.Пакрываць фіксатывам. Фіксаваць малюнак.Спец. Усмоктваць, засвойваць. Карэнні раслін фіксуюць глебавую кіслату.[Ад фр. íіхег.]ФІКСАЖ, -у, м. Хімічны раствор, у якім прамываюць пасля праяўлення фатаграфічную плёнку, пласцінку або адбітак з яе для замацавання відарыса.[Фр. íіха§е.]ФІКСАТАР, -а і -у, м. 1. -а. Прыбор, прыстасаванне для рэгулявання, замацоўвання чаго-н.-у. Спец. Хімічныя рэчывы, якімі фіксуюць клеткі, тканкі, органы для захавання іх прыжыццёвай структуры.-а. Той, хто фіксуе (у 2 знач.) што-н. У сучасным мастацтве, гаворыць Міхась Савіцкі, ёсць нямала прыкладаў, калі натура бярэ верх. Творца становіцца фіксатарам. «Маладосць».[Фр. íіхаíегíг.]ФІКСÁТАРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фіксатара, прызначаны для фіксатара. Фіксатарны кранштэйн. Фіксатарны ізалятар. ФІКСАТУАР, -у. м. Памада для прыгладжвання валасоў, якая надае прычосцы адпаведную форму. [Фр. íіхаíоіг.]ФІКСАТКІУ, -тьíву, м. Спец. Раствор, якім пакрываюць карандашныя малюнкі, чарцяжы, каб захаваць іх ад псавапня. [Фр. íіхаііí.]ФІКСАЦКІЙНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фіксацыі.ФІКСÁЦЫЯ, -і, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фіксаваць; дзеянне і стан паводле знач. дзеясл, фіксавацца. Фіксацыя ўвагі. Фіксацыя тканкі. Фіксацыя землетрасення.ФІКТНІУНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фіктыўнага. Фіктыўнасць лічбаў.ФІКТЮЎНЫ, -ая, -ае. Які з'яўляецца фікцыяіі; несагграўдны. Фіктыўная хвароба. □ [Тоня] стане яго [Валянціна] фіктыўнай жонкай або сястрой і разам з другімі падпольшчыкамі будзе яму насіць есці да моста. Няхай. // Падроблены, фальшывы. Хто-хто, а Насця добра ведала, колькі разоў Пахом падаваў у бухгалтэрыю фіктыўныя дакументы. Сіняўскі.О Фіктыўны капітал — капітал, які існуе ў выглядзе каштоўных папер (акцый, аблігацый і пад.), якія ўласнай вартасці не маюць, але даюць права на пэўны даход. Фіктыўны шлюб гл. шлюб.ФІКУС, -а, м. Вечназялёная трапічная расліна сямейства тутавых. Побач з бярозамі, дубамі і букамі раслі вечназялёныя алеандры, буйныя фікусы, магноліі, лаўры, разнастайныя міртавыя дрэвы. М. Ткачоў. // Дэкаратыўная расліна з шырокімі авальнымі лістамі, якая вырошчваецца ў пакоях і аранжарэях. Ля [акон] аж пад самую столь лапушыліся фікусы. Сабаленка. [Лац. íісцз — фігавае дрэва.] Ф1КУСНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фікуса, належыць фікусу. Фікусны парастак. ФІКЦЫЯ, -і, ж. Выдумка, вымысел; падман, падробка. А гід сваё ўсё гне і гне, Аж смех: Не факты — фікцыя. Панчанка. // Вы-думанае становішча, якое не адпавядае рэчаіснасць але выкарыстоўваецца як сапраўднае з якой-н. мэтай. Яго супрацоўніцтва ў газеце было фікцыяй.[Ад лац. íісíіо — выдумка, вымысел.]... ФíЛ. Другая састаўная частка складаных слоў, якая азначае друг, прыхільнік усяго

таго, што названа першай часткай слова, напрыклад: славянафіл, германафіл, бібліяфіл.[Ад грэч. рЬіІéб — люблю.]Ф1ЛА, -ы, ж. У Старажытнай Грэцыі — родавая адзінка, роўная племю; пазней тэрытарыяльная адзінка.[Ад грэч. рííуíё — племя.]ФІЛАГЕНЕЗ, -у, м. Спец. Працэс развіцця арганічнага свету або асобных яго форм з моманту ўзнікнення жыцця. Філагенез раслін. Філагенез жывёл.[Ад грэч. рííуíé — племя і §епезіз — паходжанне.]ФІЛАГЕНЕТЬ'ІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да філагенезу, філагеніі. Філагенетычнае развіццё.ФІЛАГЕНІЯ, -і, ж. 1. Навука, якая вывучае заканамернасці развіцця жывёльнага і расліннага свету.2. Тое, што і філагенез.[Ад грэч. рпуíё — племя і §éпоз — паходжанне, нараджэнне.]ФІЛАДЭНДРАН, -у, м. Трапічная вечназялёная дэкаратыўная расліна сямейства ароідных з вялікім перыстым лісцем.[Ад грэч. рЫІоз — сябар і áепáгоп — дрэва.]ФІЛАКАРТЬ'ІСТ, -а, М -сце, м. Той, хто займаецца філакартыяй.ФІЛАКАРТБІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да філакартыст.ФІЛАКАРТКІЯ, -і, ж. Калекцыяніраванне ілюстраваных паштовак.[Ад грэч. рпіíéб — люблю і фр. сагíе — паштоўка.]ФІЛАКСÉРА, -ы, ж. Насякомае падатрада тлей, якое паразітуе на раслінах. Вінаградная філаксера.[Ад грэч. рЬуІІоп — ліст і хегоз — сухі.]ФІЛАЛАГ1ЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да філалогіі, звязаны з філалогіяй. Філалагічны факультэт. Філалагічная навука. // Заснаваны на метадах філалогіі. Філалагічнае даследаванне. Філалагічны аналіз старажытных пісьмовых помнікаў.ФІЛАЛОГІЯ, -і, ж. Сукупнасць навук, якія вывучаюць літаратуру і мову. Славянская філалогія. Класічная філалогія. Акадэмік Я. Ф. Карскі з'яўляецца заснавальнікам беларускай філалогіі.[Ад грэч. рЬіІéб — люблю і 1о§оз — вучэнне.]ФІЛАМАТ, -а, М -мáце, м. Член тайнага студэнцкага таварыства Віленскага універсітэта, якое існавала ў 1817—1823 гг. і аб'ядноўвала моладзь з Беларусі, Літвы і Польшчы.[Ад грэч. рпіíотáíпёз — аматар ведаў.]ФІЛАНТРАШЗМ, -у, м. Занятак філантропіяй.ФІЛАНТРАШЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да філантропіі, філантропа. Філантрапічнае таварыства.ФІЛАНТРОП, -а, м. Той, хто займаецца філантропіяй; дабрачынец.— Міхаіл Палікарпавіч — дабрэйшы чалавек,— сказаў [Пілацееў],5*Філантропія________________________________132______________________________________Фі звяртаючыся да агранома.— Вялікі філантроп і палітык у больш шырокім сэнсе гэтага слова, чым мы. Галавач.ФІЛАНТРОПІЯ, -і, ж. Дапамога беднí м, заступніцтва за бедных; дабрачыннасць. Гуманізм., [новага чалавека Маякоўскага] варожы якой-небудзь сентыментальнасці, філантропіі, пацыфізму. «Полымя». // Уст. Чалавекалюбства.[Грэч. рЫІапíЬгбріа.]

ФІЛАНТРОПКА, -і, ДМ -пцы; Р мн. -пак; ж. Жан. да філантроп.ФІЛАРМАШЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да філармоніі; звязаны з дзейнасцю філармоніі. Філарманічны канцэрт. Філарманічны аркестр.ФІЛАРМОНІЯ, -і, ж. Установа, якая займаецца арганізацыяй канцэртаў і прапагандай музычнай культуры. Атрымаўшы права запрасіць у 1960 годзе адзін з лепшых калектываў СССР на святкаванне 950-годдзя свайго горада, Яраслаўская філармонія запрасіла нашу капэлу. «Звязда». У 1932 годзе адкрыліся кансерваторыя, вялікі сімфанíчны аркестр пры радыёкамітэце, філармонія і інш. «Беларусь». Доўга стаяў., [танк] на Камароўскай развілцы, прыкладна насупраць таго месца, дзе цяпер узвышаецца будынак Дзяржаўнай філармоніі. Беразняк.[Ад грэч. рЫІоз — сябар і пагтопіа — гармонíя, музыка.]ФІЛАРЭТ, -а, М -рэце, м. Член тайнага студэнцкага таварыства Віленскага універсітэта, якое ўзнікла ў 1820 г.[Ад грэч. рЬПагеІов — аматар дабрачыннасці.]ФІЛАСОФІЯ, -і, ж. 1. Навука аб найбольш агульных законах развіцця прыроды, грамадства і мыслення. Бурныя рэвалюцыйныя падзеі 1905 года., выразна акрэслілі пазіцыю кожнага класа ў палітыцы, у філасофіі, у мастацтве. Ярош. Зажылі мы ўдвух у тым цудоўным пакойчыку, дзе было ўсё, што трэба культурнаму чалавеку: кнігі па філасофіі і вышэйшай матэматыцы, разборныя гантэлі, пра[йгравальнік]. Радкевіч. // Чыё-н. філасофскае вучэнне. Філасофія К. Маркса. □ Марксісцка-ленінская філасофія дазваляе мастаку пранікаць у самыя глыбокія заканамернасці рзчаіснасці. Адамовіч.Метадалагічныя прынцыпы, што ляжаць у аснове якой-н. навукі, галіны ведаў. Філасофія права. Філасофія гісторыі.Погляды, перакананне канцэпцыя. «Вайна. Што зробіш. Па вайне няма вінаватых». Гэтай філасофіі.. [Дымар] прытрымліваўся ў разважаннях на многія тэмы, звязаныя з вайной. Шамякін.Разм. іран. Абстрактныя, пустыя разважанні. Прырода — гэта...— Мікіта распачынаў сваю філасофію на некалькі дзён. Пташнікаў. Там, на заводзе, філасофіі не разводзяць, а займаюцца несупыннай працай. Бядуля.[Грэч. рЫІозорЬіа ад рЬіІéб — люблю і ворпіа — мудрасць.]ФІЛАСОФСКІ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да філасофіі (у 1 знач.). Вялікі рускі рэвалюцыйны дэмакрат В. Р. Бялінскі з'яўляецца класікам нашай матэрыялістычнай філасофскай думкі 40-х гадоў мінулага стагоддзя. «Беларусь». У., [апавяданнях] адчуваецца імкненне маладога пісьменніка [Чорнага]ставіць значныя грамадскія і філасофскія пытанні. Луфераў.Кніжн. У аснову якога пакладзена глыбокая ідэя. Філасофскі раман. □ У творах Ф. Багушэвіча асветлены грамадска-палітычныя пытанні, якія маюць вялікі філасофскі змест. Лушчыцкі.Разм. Тэарэтычны, абстрактны, глыбакадумны. Размысловіч — непаваротлівы, павольны ў гутарцы, схільны да філасофскай развагі. Дамашэвіч. Размаўляючы,.. [Сяргей і Наталля Пятроўна] міжвольна і непрыкметна пераходзілі ад адной тэмы на другую, ад абмеркавання простай і яснай жыццёвай падзеі да абстрактных філасофскіх разважанняў, часам даволі туманных. Шамякін.Разм. Уласцівы фíлосафу (у 2 знач.), чалавеку, які разумна, спакойна разважае аб чым-н.О Філасофскі камень гл. камень.ФІЛАСОФСТВАВАННЕ, -я, н. 1. Дзеянне паводле знач. дзеясл, філасофстваваць.2. Разм. Абстрактнае мудрагелістае разважанне. Беспрадметнае фíласофстваванне.

ФІЛАСОФСТВАВАЦЬ, -сівую, -ствуеш, -ствуе; незак. 1. Разважаць на філасофскія тэмы. [Прафесар:] — Ведаеце, Міхаіл Палікарпавіч, мне хочацца сёння філасофстваваць аб мудрай складанасць быцця і ягоных законах. Галавач.2. Разм. Разважаць на абстрактныя тэмы, мудраваць.— Усё вясною ажывае,— філасофстваваў дзед Мікалай.— Скажам, той жа галавасцік. Вывеўся ён з ікрынкі, глядзіш, праз колькі дзён у яго лапкі з'явяцца, а пасля і жабай зробіцца... Даніленка.ФІЛАТЭЛІЗМ, -у, м. Тое, што і ф і л а т эл і я. Прыносілі паступова расчараванні і фотасправа, і радыёаматарства, і філатэлізм. Васілёнак.ФІЛАТЭЛІСТ, -а, М -сце, м. Той, хто займаецца калекцыяніраваннем марак. Стасік Кудрэвіч збірае паштовыя маркі. Яго калекцыі настолькі багатыя рэдкімі экземплярамі, што дарослыя філатэлісты ахвотна з ім мяняюцца сваімі набыткамі. Мяжэвіч.ФІЛАТЭЛІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да філатэліст.ФІЛАТЭЛІСТЙЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да філатэліі, філатэлізму і філатэліста. Філатэлістычнае таварыства.ФІЛАТЭЛІЯ, -і, ж. Калекцыяніраванне і вывучэнне паштовых і гербавых марак, канвертаў з маркамі і штэмпелямі, а таксама папяровых грашовых знакаў розных краін.[Фр. рЫІаіеІіе ад грэч. рííіíоз — сябар і аіеІéіа — вызваленне ад аплаты.]ФІЛÉ;, нескл., н. 1. Мяса вышэйшага гатунку з сярэдняй часткі хрыбта тушы.2. Кусок мяса або рыбы. ачышчаны ад касцей. // Ежа з такога мяса. Спяшаючыся, я з'еў сваё рыбнае філе. Некалькі разоў за гэты час я лавіў на сабе позірк жанчыны і зразумеў, што яна хоча яшчэ нешта сказаць. Кірэенка.[Фр. íіíеí.]ФІЛЁ 2, нескл., н. Вышыўка на сетцы з нітак або ажурная вязка. [Фр. íіíé.]ФІЛЁЙ, -ю, м. Тое, што і ф і л е ' (у 1 знач.).Філейны133Філіяцыя

ФІЛЕЙНЫ 1, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да філе ' і філею. Філейная выразка. // Прыгатаваны з філе '. Філейная каўбаса.2. Які мае адносіны да вырабу філе' (у 2 знач.). Філейны цэх.ФІЛЁШІЫ2, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да філе2, з'яўляецца філе2. Філейная вышыўка.2. Прызначаны для вырабу філе 2. Філейная іголка.ФІЛЁНГА, -і, ДМ -нзе, ок. Спец. 1. Тонкая дошка або фанера, якая ўстаўляецца ў дзвярную, паркетную або іншую раму.2. Вузкая палоска, якая аддзяляе афарбаваную панель ад верхняй часткі сцяны. Працягнуць філёнгу.[Ад ням. Ріі1кт§.]ФІЛЁР, -а, м. Тайны паліцэйскі агент; сышчык, шпік. [Валодзя:] — Толькі будзьце асцярожны, тут апрача паліцыі многа філёраў і шпікоў. Машара.[Фр. íіíеот.]Ф1ЛЁРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да філёра, уласцівы яму. Філёрскі данос.ФІЛІГРÁННАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць філіграшíага (у 2 знач.).ФІЛІГРАННЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да філіграні; выкананы ў выглядзе філіграні (у 1 знач.). Пільц узяў дзверы на ключ, выняў з шафы і паставіў на круглы філіграннае работы столік каля канапы пляшку французскага каньяку і дзве маленькія чарачкі. Васілёнак.

перан. Вельмі дакладны, да самых дробязей прадуманы, старанна і тонка выкананы. Артысты могуць здзіўляць, захапляць сваёй дасканалай тэхнікай, філігранным майстэрствам. Сабалеўскі.Такі, на якім маецца філігрань (у 2 знач.). Філігранная папера.ФІЛІГРАНШЧЫК, -а, м. Спецыяліст па вырабу філіграні.ФІЛІГРАНШЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да філіграншчык.ФІЛІГРАНЬ, -і, ж. 1. Мастацкі ювелірны выраб з тонкага кручанага залатога, сярэбрапага, меднага або іншага дроту, які мае выгляд карункаў.Спец. Вадзяны знак на паперы. // Папера з такім знакам.Накладныя металічныя ўпрыгожанні вокладак кніг.[Фр. íіíідгапе.]ФІЛІН, -а, м. Драпежная начная птушка атрада соў.ФІЛШІКА, -і, ДМ -піцы, ж. Кніжн. Гнеўная выкрывальная прамова, выступленне супраць каго-, чаго-н.[Ад назвы прамоў старажытнагрэчаскага аратара Дэмасфена супраць цара Філіпа Македонскага.]ФІЛІШНЕЦ гл. філіпінцы.ФІЛШШКА гл. філіпінцы.ФІЛШШСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да Філіпін, філіпінцаў, які належыць, уласцівы ім.ФІЛІПІНЦЫ, -аў; адз. філіпíнец, -нца, м.; філіпíнка, -і, ДМ -нцы; мн. філіпíнкі, -нак; ж. Народ, які складае асноўнае насельніцтва Філіпін.ФІЛІРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, філіраваць.ФІЛ1РАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, гал. пр. ад філіраваць.ФІЛІРАВАЦЦА, -руецца; незак. Зал. да філіраваць.ФІЛІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; незак., што. 1. Цягнуць гук, паступова ўзмацняючы яго, а затым аслабляючы, зводзіць на нішто. Філіраваць ноту.2. Спец. Падстрыгаць, слізгаючы лязом раскрытых нажніц па валасах у напрамку ад канцоў да каранёў. Філіраваць валасы.[Ад фр. Шег.]ФІЛІРОЎКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, філіраваць.ФІЛІСТЫМЛЯНЕ, -лян; адз. філістымляпін, -а, м.; філістымлянка, -і, ДМ -пцы; мн. філістымлянкі, -нак; ж. Старажытны народ, які насяляў паўднёвую частку ўсходняга ўзбярэжжа Міжземпага мора.ФІЛІСТЫМЛЯНШ гл. філістымляне.ФІЛІСТЫМЛЯНКА гл. філістымляне.ФІЛІСТЬ'ІМЛЯНСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да філістымлян, які належыць, уласцівы ім.ФІЛ1СТЭР, -а, м. Кніжн. Чалавек з вузкім, абывацельскім, мяшчанскім кругаглядам і ханжаскімі паводзінамі; абывацель.[Ням. РЬіІізІег.]ФІЛІСТЭРСКІ, -ая, -ае. Кніжн. Які мае адносіны да філістэра, філістэрства. У мяшчанскіх і філістэрскіх прафесароў і публіцыстаў выходзіць,— скрозь і ўсюды пры добрапажаданых спасылках на Маркса! — што дзяржава якраз прымірае класы. Ленін.ФІЛІСТЭРСТВА, -а, н. Кніжн. Погляды і паводзіны філістэра; абывацельская коснасць і ханжаства. Ф. Энгельс рэзка асуджае ўсякае праяўленне ў літаратуры мяшчанскай абмежаванасці, пошласці, філістэрства, баязлівага пакланення тым, хто мае ўладу. «Маладосць».

ФІЛІТ, -у, М -лíце, м. Спец. Метамарфічная горная парода, якая характарызуецца дробнай зярністасцю і тонкай сланцаватасцю.[Ад грэч. рЬуІІоп — ліст].ФІЛІТАВЬІ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да філіту.ФІЛІЯ, -і, ж. 1. Тое, што і філія л. Філіі «Маладняка», што ўзніклі ў многіх гарадах Беларусі, мелі адпаведныя друкаваныя органы і выданні. Навуменка.2. Філіял каталіцкай або лютэранскай царквы.[Лац. Шіа.]ФІЛІЯЛ, -а, м. Аддзяленне буйнога прадпрыемства, якой-н. установы ці арганізацыі. Філіял музея. Філіял Акадэміі навук. □ Зімою амаль усе маладыя рабочыя вучыліся ў філіяле будаўнічай школы, набывалі спецыяльнасці муляраў і тынкоўшчыкаў, сантэхмантажнікаў і арматуршчыкаў. Грахоўскі.[Ад лац. íіíіаíіз — сыноўні.]ФІЛІЯЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да філіяла, з'яўляецца філіялам. Філіяльная арганізацыя. Філіяльная царква.ФІЛІЯЦЫЯ, -і, ж. К 1. Развіццё ча-го-н. у паслядоўнай сувязі, у прамой залежнасці ад папярэдпяга. Філіяцыя ідэй. Філіяцыя значэнпя слова.2. Спец. Набыццё грамадзянства ў выніку нараджэння.[Фр. íіíіаíіоп.]Філолаг 134Фільтрат

ФІЛÓЛАГ, -а, м. Спецыяліст у галіне філалогіі. Даследчык летапісаў павінен быць і філолагам і гісторыкам. «Полымя». // Разм. Студэнт філалагічнага факулмэта ў вышэйшай навучальнай установе.ФІЛОН, -а, м. Разм. пагард. Той, хто ўхіляецца ад працы; гультай.-— Ха, перад самай адпраўкай захварэў. Яснае дзела — пафілоніць надумаўся. Бачылі мы такіх філонаў. Васілёнак.ФІЛОШЦЬ, -ню, -ніш, -ніць; незак. Разм. пагард. Ухіляцца ад працы; гультаяваць. Малярных работ хоць адбаўляй, а дзявочая брыгада фактычна філоніць. Мыслівец.ФІЛОСАФ, -а, м. 1. Спецыяліст у галіне філасофіі, а таксама наогул мысліцель, які займаецца распрацоўкай пытанняў светапогляду. Фíлосафы старажытнасці. □ Мы песні складалі Пра маладосць, Пра любоў. Чыталі філосафаў, Лёталі ў Арктыку. Зарыцкі. // Разм. Студэнт філасофскага факультэта вышэйшай навучальнай установы.перан. Чалавек, які ўдумліва адносіцца да жыцця; умудроны жыццёвым вопытам чалавек. Мудры дзед. Век ажыў, пабадзяўся па людзях, пабачыў. Такія ў вёсцы — філосафы. Варожаць і на ўраджай і на пагоду. Дзе не розумам, то хітрасцю дойдуць... Пташнікаў.Разм. Чалавек, схільны да абстрактных разважанняў. Мікола, каб неяк прынізіць гэтага самаўпэўненага філосафа, сказаў: — У сямейным жыцці трэба не філасофстваваць, а жыць, і ўсё... Гаўрылкін.ФІЛУМЕНІСТ, -а, М -сце, м. Той, хто займаецца філумепіяй.ФІЛУМЕНІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да філуменіст.ФІЛУМЕШЯ, -і, ж. Калекцыяніраванне загадкавых этыкетак.[Ад грэч. рЫІео — люблю і лац. Гшпеп — святло, агонь.]ФІЛЬДЭКÓС, -у, м. Кручаная баваўняная пража, якая ужываецца ў трыкатажнай прамысловасць[Ад фр. íіí á'Ёсоззе — шатландская нітка.]

ФІЛЬДЭКОСАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фільдэкосу; зроблены з фільдэкосу. Фільдэкосавыя шкарпэткі.ФІЛЬДЭПЁРС, -у, м. Шаўкавістая пража, падобная да фільдэкосу, але лепш апрацаваная; фільдэкос вышэйшага гатунку.[Ад фр. íіí ае Регзе — персідская нітка.]ФІЛЬДЭПÉРСАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фільдэперсу; зроблены з фільдэперсу.ФІЛЬÉРА, -ы, ж. 1. Спец. Прыстасаванне ў прадзільнай машыне ў выглядзе каўпачка або дыска з адтулінамі для атрымання штучных нітак. З чырвона-белых ад гарачыні фільераў бясконца плыло тонкае бліскучае павуцінне. Савіцкі.2. Металічная пласцінка з калібраванымі адтулінамі, праз якія цягнецца і шліфуецца Дрот.[Фр. íіíіеге ад íіí — валакно, нітка.]ФІЛЬКАУ, -ава. У выразе: фількава грамата гл. грамата.ФІЛЬМ, -а, м. 1. Твор кінамастацтва для паказу на экране; тое, што і кінафільм. Гукавы фільм. Каляровы фільм. □ Асабліва.. \Зоя\ любіла кінаартыстаў, запісвала новыя песні з апошніх фільмаў і адчувала сябе шчасліваю. Грахоўскі.

Тонкая празрыстая плёнка з нанесеным па яе святлоадчувальным слоем, якая ужываецца для фатаграфічнай і кінематаграфічнай здымкі.Тое, што і фільмакопія.О Панарамны фільм — фільм, зняты пры дапамозе спецыяльнай апаратуры для дэманстрацыя на вялікім паўкруглым экране (кінапанарама) або на экранах, якія акружаюць гледача з усіх бакоў (кругавая кіпапанарама).[Англ. íіíт — абалонка, плёнка.]ФІЛЬМА... Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову фільм, фільмавы, напрыклад: фільмафонд, фільмасховішча.ФІЛЬМАВЫ, -ая, -ае.Які мае адносіны да фільма (у 1 знач.). Фільмавае дзеянне.ФІЛЬМАКОПІЯ, -і, ж. Копія кінафільма для дэманстраванпя ў кінатэатрах.[Ад англ. íіíт — плёнка і лац. соріа — запас, мноства.]ФІЛЬМАСКОП, -а, м. Праекцыйны апарат для дэманстрацыі дыяфільмаў.[Ад англ. íіíт — плёнка і грэч. зкорéо — гляджу.]ФІЛЬМАСТАТ, -а, М -тáце, м. Металічная шафа, дзе зберагаюцца рулоны кінафільмаў.[Ад англ. íіíт — плёнка і грэч. зіаíóз — нерухомы, стаячы.]ФІЛЬМАСХОВІШЧА, -а, к. Памяшканне для захавання кінафільмаў у выглядзе фільмакопій, негатываў і пад.ФІЛЬМАТЭКА, -і, ДМ -тэцы, ж. Установа або аддзел установы, дзе збіраюць і захоўваюць фільмы; збор кіналент. Школьная фільматэка.[Ад англ. Шт — плёнка і грэч. Йíёкё — сховішча.]ФІЛЬТР, -а, м. Прыстасаванне або рэчыва для ачысткі вадкасцей або газаў ад непатрэбных прымесей. Фільтр процівагаза. Пясочны фільтр. Цыгарэты з фільтрам. // Спец. Прыбор для затрымкі пэўных прамянёў і пад. Электрычны фільтр. Акустычны фільтр.[Фр. íіІІге ад лац. íіííгцш.]ФІЛЬТРАВÁЛЬНЫ, -ая, -ае. Прызначаны для фільтравання. Фільтравальная папера. Фільтравальныя тканіны.ФІЛЬТРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фільтраваць.ФІЛЬТРАВÁНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фільтраваць.

ФІЛЬТРАВÁЦЦА, -рýецца; незак. 1. Праходзячы праз фільтр, ачышчацца ад прымесей. Фільтруецца бензін.Прасочвацца праз порыстыя рэчывы. Вада прасочваецца праз глебу і фільтруецца.перан. Разм. Адбірацца, праходзіць адбор.4. Зал. да фільтраваць. ФІЛЬТРАВАЦЬ, -рýю, -рýеш, -рýе; незак.,каго-што. 1. Ачышчаць, прапускаючы праз фільтр (вадкасць, газы). Фільтраваць ваду.2. Прапускаць праз сябе вадкасць. Пясок пустыні фільтруе зімнюю вільгаць.3. перан. Разм. Падвяргаць адбору. ФІЛЬТРАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які з'яўляец-ца фільтрам. Фільтравае палатно. // Забяспечаны фільтрам. Фільтравы кандэнсатар.ФІЛЬТРАТ, -у, М -рáце, м. Вадкасць, прапушчаная праз фільтр.Фільтрацыя135Ф і нікі с ц

ФІЛЬТРАЦЫЯ, -і, ж. 1. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фільтраваць.2. Натуральнае прасочванне вадкасцей або газаў праз порыстыя рэчывы. Фільтрацыя вады ў плацінах.ФІЛЬТРОВАЧНЫ, -ая, -ае. Прызначаны для фільтроўкі. Фільтровачны матэрыял.ФІЛЬТРОУКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фільтраваць.ФІЛЬТРÓУНЫ, -ая, -ае. У выразе: фільтроўны вірус — вірус, які праходзіць праз фільтр і не затрымліваецца на ім.ФІЛЬТРПРЗС, -а, м. Спец. Фільтр, у якім працэс фільтравання праходзіць пад высокім ціскам.ФІЛЯНГОВЫ, -ая, -ае. З філёнгамі (у 1 знач.). [Бацька:]—Будзеш сам жыўздароў — новую хату збудуеш... Дзверы ўставіш філянговыя, высокія. Грамовіч. Шырыня хаты з трыма вокнамі на вуліцу, жоўтыя філянговыя аканіцы, гонтавы дах на падшыўцы — усё гаварыла, што тут жыве чалавек з густам,, гастгаáар. Ермаловіч.ФІМІЯМ, -у, м. 1. Духмянае рэчыва для курэння ў час рэлігійных абрадаў, а таксама дым, які ўзнікае пры згаранні гэтага рэчыва. // Аб прыемным паху наогул. Фіміям чаромхі.2. перан. Ліслівая ўзнёслая пахвала. Калі гледачы не хочуць глядзець спектакль, калі штосьці не ўдалося,— ніякія крытычныя фіміямы ўжо не памогуць. Губарэвіч. Ну і Лаўрэн ад фіміяму захмялеў: З тае пары не дакранаўся ён да плуга, А толькі аб сваіх крычаў заслугах... Маеўскі.О Курыць фіміям гл. курыць.[Грэч. Шутíата.]ФІМОЗ, -у, м. Звужэнне крайняй плоці у выніку запаленчых працэсаў.[Ад грэч. рЬітозіз — сцісканне.]ФІН гл. фіны.ФІН... Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову ф ін а н с а в ы, напрыклад: фінаддзел, фініяспектар.ФША, -ы, ж. Лічынка стужачнага чарвяка.[Ням. Ріппе.]ФІНАГÉНТ, -а, М -нце, м. Фінансавы атент — агент, які заіíмаецца фінансавьгМІ пытаннямі. Дзядзька працаваў некаторы час фінагентам, а пасля старшынёй сельсавета. Дамашэвіч.ФІНАДДЗЕЛ, -а, м. Фінансавы аддзел.ФІНАЛ, -у, м. 1. Заключная частка, завяршэнне чаго-н., канец. Шустры, не

дачакаўшыся ад Саўкі фіналу апавядання, падагуліў тое, што ўстанавіла следства. Колас.Заключная частка музычнага, тэатральяага або літаратурнага твора. У фінале Трэцяй сімфоніі кампазітар [Я. Цікоцкі] зноў вяртаецца да героіка-драматычных вобразаўДубкова. [Чайкоўскі].. на тэме гэтага танца [тарантэлы] пабудаваў фінал «Італьянскаíа капрычыо». «Маладосць».Заключная частка спартыўных спаборніцтваў, у якой выяўляюцца пераможцы. [Вадзім:] — А наша каманда ў фінал выйшла. Праўда, здорава? Асіпенка.[Іт. íіпаíе ад лац. íіпіз — канец.] ФІНАЛІСТ, -а, М -сце, м. Удзельнік фіналу (у 3 знач.).ФШАЛІСТКА, -і, ДЫ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фіналіст.ФІНАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які з'яўляецца фіналам; заключны. Фінальная карціна «Князьвозера» .. з'яўляецца яркім доказам вызвалення ад рабства і перамогі справядлівасці. «Беларусь». У фінальных спаборніцтвах удзельнічала дваццаць хлопчыкаў ва ўзросце да пятнаццаці год. Шыцік. // Які выйшаў у фінал (у 3 знач.). Фінальная група тэнісістаў.ФШАНСАВÁННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фінансаваць.ФШАНСАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фінансаваць.ФШАНСАВАЦЦА, -сýецца; незак. Зал. да фінансаваць.ФІНАНСАВАЦЬ, -сýю, -сýеш, -сýе; зак. і незак., каго-што. Забяспечыць (забяспечваць) грашовымі сродкамі, фінансамі каго-, што-н. Фінансаваць газету. Фінансаваць навуковыя даследаванні.ФІНАНСАВЫ, -ая, -ае. 1. Яй маг адносіны да фінансаў, звязаны з арганізацыяй фінансаў, з грашовым абаротам і крэдытам. Фінансавая сістэма. Фінансавы план.2. Разм. Грашовы. Перш за ўсё доктар лекарскіх навук апынуўся ў цяжкім фінансавым становішчы. С. Александровіч.О Фінансавы капітал гл. капітал.ФІНАНСІСТ, -а, М -сце, м. 1. Спецыяліст па вядзенню фінансавых аперацый. Рахункавод у сельскагаспадарчай арцелі — люстра, фінансіст, кантроль! «Беларусь». // Спецыяліст у галіне фінансавых навук. / здзіўляўся стары фінансіст (ён так называў сваю прафесію), нават вельмі здзіўляўся, што гэты дзіўны юнак, гэты проста сялянскі сын., смяецца з яго прапановы. Брыль.2. Уладальнік фінансаў, капіталаў; капіталіст, банкір. Там у гасцінай сабралася невялікая кампанія: гаспадар дома,., яго поўная млявая жонка,., важны госць — амерыканскі палкоўнік, а больш правільна,— амерыканскі фінансіст у форме палкоўніка. Маўр.ФШАНС1СТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да фінансіст.ФШÁНСЬІ, -аў; адз. няма. 1. Сістэма грашовых адносін, а таксама сукупнасць усіх грашовых сродкаў, якія маюцца ў распараджэнні дзяржавы. Дзяржаўныя фінансы.2. Разм. Грошы, грашовыя справы. Паненкі пачалі лічыць свае фінансы, але, убачыўшы мяне, змоўклі. Карпюк.[Лац. íіпапсіа — даход.]ФІНА-УГОРСКІ, -ая, -ае. У выразе: фінаугорскія мовы — група роднасных моў, якія разам з самадыйскімі мовамі складаюць уральскую сям'ю моў.ФІНА-УГРЫ, -аў. Група народаў з блізкароднаснымі моўнымі рысамі, да якой належаць венгры, ханты, мансі, фіны, карэлы, эстонцы, саамі, комі і некаторыя іншыя.ФІНВАЛ, -а, ле. Буйная марская млекакормячая жывёліна падатрада бяззубых кітоў.[Англ. íіп\упа1е.]ФІНІК, -а, лг. Плод фінікавай пальмы.

[Грэч. рпоіпіх.]ФІНІКАВЫ, -ая, -ае. Прыгатаваны з фінікаў. Фінікавая мука.О Фінікавая пальма гл. пальма.ФШІКІЕЦ гл. фінікійцы.ФінікійкаФІНІКІЙКА гл. фінікійцы.ФІНІКШСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да Фінікіі, фінікійцаў, які належыць, уласцівы ім. Фінікійская мова. Фінікійскі алфавіт.ФІНІКІЙЦЫ, -аў; адз. фінікіец, -кíйца, м.; фінікійка, -і, ДМ -кійцы; мн. фінікійкі, -кíек; ж. Народ, які складаў асноўнае насельніцтва Фінікіі.ФІНІМЁТР, -а, м. Спец. Манометр са шкалой, які паказвае колькасць і ціск газу ў кіслародных і іншых балонах.[Ад лац. íіпіз — мяжа і грэч. теігео —мера.]ФШІНСПЁКТАР, -а, м. Фінапсавы інспектар — работнік фінансавага аддзела па налічэншо і спагнанню падаткаў і збораў.ФШІФЦЕВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фіпіфці; пакрыты фініфцю, з фініфцю. Фініфцевы пярсцёнак.ФІНІФЦЬ, -і, ж. Старажытнаруская назва эмалі для пакрыцця металічных вырабаў і для нанясення ўзору на фарфор.ФІНІШ, -у. м. 1. Заключная частка спартыўнага спаборніцтва на хуткасць. Фініш за-егу.2. Канечны пункт спартыўнага спаборніцтва, а таксама (у скачках) невялікая адлегласць перад такім пунктам. Да фінішу заставалася не больш ста метраў, калі я пачуў ззаду тэпанне босых ног. Пінчук. [Англ. íіпібп.]ФІШШАВÁННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фінішаваць.ФІШШАВАЦЬ, -шýю, -шýеш, -шýе; зак. і незак. Прыйсці (прыходзіць) да фінішу (у 2 знач.). // Завяршыцца, закончыцца. Фінішавала Усесаюзная шматдзённая веласіпедная гонка.ФШІШНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фінішу. Фінішная стужка. Выйсці на фінішную прамую.ФІНІШОР, -а, м. Спартсмен (лыжнік, веласіпедыст і інш.), які асабліва хутка праходзіць канечны адрэзак шляху. [Англ. íіпізп — заканчэнне.] ФІНІШЭР, -а, м. Спец. 1. Машына для ўшчыльнення і апрацоўкі цэментна-бетоннага пакрыцця дарогі, аэрадрома і пад.2. Асоба на лётным полі, якая дае сігнал аб заканчэнні палёту. ФІНКА ' гл. фіны.ФІНКА2, -і, ДМ -нцы; Р мн. -нак; ж. 1. Разм. Тое, што і фінскі нож. [Бярозін] убачыў, як збялелы Тамілін, стоячы на каленях, разразаў фінкай рукаў і крывіўся ад болю. ІПчарбатаў.Круглая шапка з футравым адкладным аколышкам. 3-пад нахлабучанае фінкі .. [чалавек] паднімаў пару невыразныя у змроку вачэй. Гартны.Паўночная парода коней, пашыраная ў Фінляндыі.Лёгкая шлюпка з вострай формай носаі кармы.ФІНКА3, -і, ДМ -нцы; Р мн. -нак; ж. Тое, што і ф і н а.ФІНЛЯНДЗЕЦ гл. фінляндцы.ФШЛЯНДКА гл. фінляндцы.ФІНЛЯНДСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да Фінляндыі, фінляпдцаў, які належыць, уласцівы ім. Фінляндскія лясы. // Зроблены ў Фінляндыі. Фінляндскі параход.

136

ФірмавыФІНЛЯНДЦЫ, -аў; адз. фінляндзец, -дца,м.; фінляндка, -і, ДМ -дцы; мн. фінляндкі, -дак; ж. Жыхары Фінляндыі.ФІНОЗ, -у, м. Захворванне, выкліканае лічынкамі (фінамі) стужачнага чарвяка.ФІНСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фінаў, які належыць, уласцівы ім. Фінская мова. Фінскі эпас.О Фінскі нож гл. нож. Фінскія сані гл. сані.ФШТ, -а, М -нце, м. У спорце — падманны рух, фалынывы выпад. Фінты, яны добрыя ў футболе, а не ў сур'ёзнай літаратурнай працы. «Звязда».О Выкінуць фінт — зрабіць што-н. хітрае,нечаканае.ФШЦІКЛЮШКА, -і, ДМ -шцы; Р мн. -шак; ок. Разм. 1. Цацка, упрыгожанне. Пакой прыбраны па-панску, усялякіх там фінціклюшак на сталах ды этажзрачках. Машара.звычайна мн. (фінціклюшкі, -шак). Несур'ёзныя, пустыя ўчынкі, словы. Усё гэта далёкія ад сур'ёзнай справы фінціклюшкі.Пустая, несур'ёзная жанчына, якая думае толькі пра уборы і гульні. [Апанас:] — Яна [Вольга] мяне гэтымі днямі здумала вучыць — фінціклюшка. Пестрак. [Зыль:] А да мяне прыходзілі. [Гарнец:] Хто? [Зыль:] Прышчэпа. А з ім нейкая фінціклюшка. Казала — настаўніца. Губарэвіч.ФІНЦІЦЬ, -нчý, -нцíш, -нціць; незак. Разм. 1. Хітрыць, выкручвацца.— Ты са мною не фінці. Пачаў гаварыць — давай да канца,— папрасіў Антон. Савіцкі.Падлізвацца да каго-н., ліслівіць перад кім-н. Фінціць перад начальствам.Весці сябе легкадумна. [Максім Сцяпанавіч:] Да сарака, як кажуць, можна яшчэ фінціць і крывіць душою, а пасля — не-э!.. Карпаў.ФІНЫ, -аў; адз. фін, -а, м.; фінка, -і, ДМ -нцы; мн. фíнкі, -нак; ж. Народ, які складае асноўнае насельніцтва Фінляндыі.ФІНЬШАМПАНЬ, -ю, м. Гатунак каньяку.[Фр. íіпе спатра§пе па назве вобласці СЬатра§пе у Францыі.]ФІРÁНКА, -і, ДМ -нцы; Р мн. -нак; ж. Заслона з тонкага матэрыялу або з карунак на вокны, дзверы і пад. У пакоі Паходні было чыста прыбрана, лёгкі ветрык калыхаў белыя фіранкі на расчыненых вокнах. Хадкевіч. / фіранкі Валя павесіла новыя: з марлі, падсіненыя і таксама злёгку падкрухмаленыя. Васілевіч. [Польск. íігапка з ням. Рйгпап^.] ФІРМА, -ы, ж. 1. У капіталістычных краінах — прамысловае ці гандлёвае прадпрыемства, пад маркай якога прадаюцца ці вырабляюцца тавары. Замежныя машыны відны ў вялікіх люстраных вітрынах — іх прадаюць іншакраінныя фірмы. Мележ. Зоркай ён [Хендрыкс] стаў дзякуючы бясспрэчнаму музычнаму таленту, на якім нажываліся менэджэры, фірмы грамзапісаў, буйнейшыя выдаўцы. «ЛІМ».У Савецкім Саюзе — аб'яднанне аднародных або сумежных прадпрыемстваў.перан. Разм. Знешні выгляд, прыкрыцце чаго-н. Пустая забава пад фірмай кахання.[Іт. íігта — подпіс.]ФІРМАВЫ, -ая, -ае. Тое, што і ф і рм е п н ы.Фірман______________ФІРМАН, -а, м. Ук у некаторых мусулы[Ад перс. і тур. íегаФІРМАЦЫТ, -у, М кварцавае шкло.[Лац. íігпшз — моцí:ФІРМЕННЫ, -ая, фірмы. Фірменны ма. з фірменнымі накол\ абслугоўвалі шматліíФІРН, -у, м. Буйна раецца ў гарах у вы: і адтавання.[Ням. Рігп.]

ФІРНАВЫ, -ая, -аí фірну; пакрыты фірн навы слой.ФІСГАРМОНІЯ, -і, ; зычны інструмент, яí гана. Дзівосна іграла розныя песні і рознí датных кампазітараў.[Ням. РівЬагтопшпФІСК, -у, ж. 1. У б цыі — дзяржаўная ш2. Імператарская і Рыме.[Лац. ÍІ8С115.]ФІСКАЛ, -а, м. 1. ^» які назіраў за закон вых і судовых дзе і асоб.2. перан. Даносчы: і даносчыкам стварае вы жыцця, што яны пакідаць семінарыю.[Ад лац. íізсаíіз — вФІСКАЛІЦЬ, -лю, Даносіць, паклёпні (у 2 знач.).ФІСКАЛКА, -і, ДД Разм. Жан. да фіскалФІСКÁЛЬНЫ, -ая, да фіску, які служыФІСКАЛЬСТВА, -а фіскала (у 1 знач.).2. перан. Паводзін паклёпніцтва. Зараз здалося, што калі ён на Лебедзева, Мешча ме яе не інакш як Мехаў.ФІСТАШКА, -і, ДА 1. Паўднёвае пладова тамі сямейства сумах2. Ядомы плод гэтг невялікага арэха.[Ад фр. рівíаспе з гФІСТАШКАВЫ, -а сіны да фісташкі. Ф гатавапы з фісташа» вы торг.2. Бледна-зялёны, 2 знач.). Паліто фіс:ФІСТАШНІК, -у, . ташка (у 1 знач.).ФІСТУЛА, -ы, ж. -і штучны канал ад хв( скуры.ФІСТУЛА, -ы, ж. ствольных, а пазней2. Вельмі тонкі гоФірман __________________ 137___________________________________Фітат э рапія ФІРМÁН, -а, м. Указ султана, шаха і пад. у некаторых мусульманскіх краінах.[Ад перс. і тур. íегтап.]ФІРМАЦЫТ, -у, М -цыце, м. Празрыстае кварцавае шкло.[Лац. íігпшз — моцны.]ФІРМЕННЫ, -ая, -ас. Які мае адносіны да фірмы. Фірменны магазін. □ Дзве дзяўчыны з фірменнымі наколкамі на валасах рухава абслугоўвалі шматлікіх кліентаў. Брыль.ФІРН, -у, м. Буйназярністы снег, які ўтвараецца ў гарах у выніку частага замярзання і адтавання.[Ням. Рігп.]ФІРНАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фірну; пакрыты фірнам. Фірнавыя снягі. Фірнавы слой.ФІСГАРМÓНІЯ, -і. ж. Клавішны духавы музычны інструмент, які гучыць падобна да аргана. Дзівосна іграла [бабуля] на фісгармоніі розныя песні і розныя му зычныя творы выдатных кампазітараў. Дубоўка.[Ням. РівЬагтопшт.]ФІСК, -у, м. 1. У буржуазнай юрыспрудэпцыі — дзяржаўная казпа; скарб (у 7 знач.).2. Імператарская казна ў старажытньш Рыме.[Лац. Насця.]ФІСКÁЛ, -а, м. 1. У Расіі 18 ст.— чыноўнік, які назіраў за законнасцю ў галіне фінансавых і судовых дзеяпняў урада, устаноў і асоб.2. перан. Даносчык, паклёпнік. Фіскалам і даносчыкам стваралі такія невыносныя ўмовы жыцця, што яны мімаволі павінны былі пакідаць семінарыю. Сяргейчык.

[Ад лац. íізсаíіз — казённы.]ФІСКÁЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць; незак. Разм. Даносіць, паклёпнічаць, быць фіскалам (у 2 знач.).ФІСКАЛКА, -і, ДМ -лцы; Р мн. -лак; ж. Разм. Жан. да фіскал (у 2 знач.).ФІСКАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фіску, які служыць справе фіску, казны.ФІСКАЛЬСТВА, -а, н. 1. Гіст. Дзейнасць фіскала (у 1 знач.).2. перан. Паводзіны фіскала (у 2 знач.); паклёпніцтва. Зараз .. [Жыгоцкаму] чамусьці здалося, што калі ён зойдзе цяпер са скаргай на Лебедзева, Мешчаракоў абавязкова ўспрыме яе не інакш як звычайнае фіскальства. Мехаў.ФІСТАШКА, -і, ДМ -шцы; Р мн. -шак; ж. 1. Паўднёвае пладовае дрэва з перыстымі лістамі сямейства сумахавых.2. Ядомы плод гэтага дрэва, які мае форму невялікага арэха.[Ад фр. різіаспе з грэч.]ФІСТАШКАВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фісташкі. Фісташкавы гай. // Прыгатаваны з фісташак (у 2 знач.). Фісташкавы торт.2. Бледна-зялёны, колеру фісташкі (у 2 знач.). Паліто фісташкавага колеру.ФІСТАШНІК, -у, м., зб. Тое, што і фісташка (у 1 знач.). Зараснік фісташніку.Ф1СТУЛА, медыцыне — свішч абоштучны канал ад хворага ачага на паверхню скуры.ФІСТУЛА, -ы, ж. 1. Старая назва аднаствольных, а пазней шматствольных флейт.2. Вельмі тонкі голас; фальцэт.— Гэта ча-му ж? — сарваўся на фістулу Варушка, у якога аж перасохла ў горле. Карпаў.[Лац. ííзíлííа.]ФІСТУЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фíстулы.ФІТА, -ы, ДМ (Ьіцс, ж. Перадапошняя літара рускага алфавіта, якая была запазычана з грэчаскай мовы для перадачы гука «ф» у словах грэчаскага паходжання і існавала ў рускім пісьмо да рэформы арфаграфіі 1917—1918 _гг.[Грэч. іЬеíа.]ФІТА... Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову расліна, напрыклад: фітапаталогія, фітафтора.[Ад грэч. рЬуіóп — расліна.]ФІТАБІЯЛОГІЯ, -і, ж. Раздзел біялогіі, які вывучае жыццё раслін. ,[Ад грэч. рЬуІóп — расліна, Ьіоз — жыццё і Іо^оз — вучэнне.]ФІТАГЕАГРАФІЯ, -і, ж. Раздзел батанічнай геаграфіі, які вывучае заканамернасці пашырэння раслін на зямной паверхні.ФІТАКЛШАТ, -у, М -мэце, м. Сукупнасць метэаралагічных умоў, у якіх жывуць расліны.ФІТАНЦБТДНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фітанцыдаў. Фітанцыдная актыўнасць расліны.ФІТАНЦКІДЫ, -аў; адз. фітанцыд, -у, М -дзе, м. Лятучыя рэчывы, якія ўтвараюцца пераважна вышэйшымі раелінамі і здольныя стрымліваць рост бактэрый, грыбоў і прасцейшых. Выдзяляючы своеасаблівыя пахкія рэчывы, названыя фітанцыдамі, дрэвы забіваюць вакол сябе шкодныя і для чалавека бактэрыі. Сачанка.[Ад грэч. рЬуІóп — расліна і лац. саеáо — забіваю.]ФІТАПАЛЕАНТАЛОГІЯ, -і, ж. Раздзел батанікі, які вывучае выкапнёвыя расліны; тое, што і палеабатаніка.[Ад грэч. рпуíóп — расліна і раíаіоз — старажытны, оп(óпíоз)—істота і Іодоз — вучэнне.]ФІТАПАТАЛАГІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фітапаталогіі, фітапатолага;

звязаны з фітапаталогіяй. Фітапаталагічныя захворванні пладоў.ФІТАПАТАЛОГІЯ, -і, ж. Навука пра хваробы раслін і меры барацьбы з такімі хваробамі.[Ад грэч. рЬуіóп — расліна, раіЬоз — хвароба і Іо^оз — вучэнне.]ФІТАПАТОЛАГ, -а, м. Спецыяліст у галіне фітапаталогіі.ФІТАПЛАНКТОН, -у, м. Сукупнасць раслінных арганізмаў (пераважна водарасцей), якія свабодна плаваюць у верхніх слаях вадаёмаў.[Ад грэч. рЬуіóп — расліна і рíапкіоз — блукаючы.]ФІТАТРОН, -а, м. Памяшканне, дзе ствараюцца штучныя ўмовы, для вырошчвання раслін.[Ад грэч. рЬуІóп — расліна і íЬгопоз — месцазнаходжанне.]ФІТАТЭРАПІЯ, -і, ж. Лячэнне лекавымі раелінамі.[Ад грэч. рпуіóп — расліна і Шегареіа — лячэнне?]Ф ітафа г ____________________________________138 _______________________ФлагеланцкіФІТАФАГ, -а, м. Спец. Жывёла, якая корміцца расліннай ежай.[Ад грэч. рЬуІóп — расліна і рЬá§оз — пажыральнік.]ФІТАФТÓРА, -ы, ж. Грыб, які паразітуе на розных раслінах, а таксама хвароба бульбы, выкліканая гэтым грыбам.[Ад грэч. рпуíóп — расліна і рпШогá — знішчэнне, пагібель.]ФІТАЦЭНАЛОГІЯ, -і, ж. Тое, што і г е абатаніка.[Ад фітацэноз і грэч. Іо^оз — вучэнне.]ФІТАЦЭНОЗ, -у, ле. Сукупнасць раслінных арганізмаў на адносна аднародным участку, што знаходзяцца ў складаных узаемаадносінах як паміж сабой, так і з навакольныя асяроддзем.[Ад грэч. рЬуіóп — расліна і коіпоз — агульны.]ФІФА, -ы, ж. Разм. пагард. Пустая, легкадумная дзяўчына або маладая жанчына, якая думае толькі аб уборах, гульнях і пад. [Макарэнка:] — Калі дзяўчына наша, то ўгаворваць не давядзецца, сама схопіцца за даручэнні, а калі фіфа якая-небудзь, лепш не звязвацца... Новікаў. Возіць жонку-кралю Ён па магазінах: Тая ўся ў каралях — Фіфа, не жанчына. Маеўскі.ФІХТЭАНЕЦ, -нца, м. Паслядоўнік філасофіі Фіхтэ.ФГХТЭÁНСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фіхтэанства, фіхтэанца.ФІХТЭÁНСТВА, -а, н. Ідэалістычнае філасофскае вучэнне, заснавальнікам якога быў нямецкі філосаф Фіхтэ.ФІЦШ, -у, м. Арганічнае злучэнне фосфару, якое знаходзіцца ў некаторых раслінах і з'яўляецца лякарствам пры асобных захворваннях нервовай сістэмы, а таксама для павышэння абмену рэчываў у арганізме.[Ад грэч. рпуіóп — расліна.]ФІЦШАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фіціну, які ўтрымлівае фіцін.ФІЦЬ, выкл. Разм. Ужываецца ў значэнні: хутка пайсці, знікнуць і пад.— Ану, маляўкі, фіць адсюль! — строга сказаў.. [Жорка]. Смагул і Мікешка не сталі чакаць, пакуль іх папросяць яшчэ раз. Беразняк. / у знач. вык. Юстына тут жа фіць з кухні ў пярэднюю. Пестрак.ФІШ, -а, ле. Спец. Снасць на судне, пры дапамозе якой падымаецца якар.[Ад англ. íізЬ.]ФХІПКА, -і, ДМ -шцы; Р мн. -шак; ж. Кубік, квадрацік, кружок, які служыць у некаторых настольных гульнях для падліку ачкоў, бітак і пад. Маленькі Папружкін стаяў перад яго дочкамі і трымаў у руках фішкі ад новай гульні, якую Васіль Сымонавіч нядаўна прынёс сваім дочкам. Арабей.

Ф1ШКАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фішкі; прызначаны для фішак. Фішкавая скрынка.■ ФІЯКР, -а, ле. Наёмны лёгкі экіпаж у гарадах Заходняй Еўропы.[Фр. íіасге.]ФІЯЛ, -а, ле. 1. У старажытных грэкаў — шырокая неглыбокая чаша з тонкімі сценкамі і злёгку загнутымі ўнутр берагамі. // Уст. паэт. Бакал, кубак. / у перан. ужыв. Фіял нянавісці. ,2. звычайна мн. (фіялы, -аў). У архітэктуры — невялікія вежы, увянчаныя высокімі востраканцовымі пірамідамі. Невялікія вежы на фасадзе напамінаюць фіялы бельгійскіх цэркваў. «Помнікі».ФІЯЛЕТАВЫ, -ая, -ае. Сіні з чырванаватым адценнем, колеру фіялкі. Шчокі дзяўчыны разгарэліся на марозе, і таму вочы здаваліся надзвычай блакітнымі і яснымі. Нават губы, асіметрычна скрыўленыя, густа намазаныя яркай фіялетавай фарбай, не парушалі прыемнага ўражання. Шыцік. Над балотам, за ракой, у фіялетавым небе загарэлася зорка. Асіпенка.[Фр. УІоІеІ.]ФІЯЛКА, -і, ДМ -лцы; Р мн. -лак; ж. Травяністая расліна сямейства фіялкавых з фіялетавымі або белымі ці рознакаляровымі кветкамі. Есць пралеска яшчэ, Ёсць фіялка лясная—Кветкі ранняй вясны,— Хто ж у нас іх не знае?.. Кусянкоў.[Ад лац. тіоíа.]ФІЯЛКАВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фіялкі. Фіялкавы пах.Які мае колер фіялкі, фіялетавы.у знач. наз. фіялкавыя, -ых. Сямейства раслін, да якога адносяцца фіялкі.О Фіялкавы корань гл. корань.ФІЯРЫТУРА, -ы, ж. і. Арнаментальны пасаж (у 2 знач.), які ўпрыгожвае мелодыю.2. перан. Пра што-н. дабаўленае, прыдадзенае для ўпрыгожання, ажыўлення чаго-н.[Іт. íіогіШга.]ФІЯРЫТУРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фіярытуры. Фіярытурная манера выканання. І/ Надзелены фіярытурамі. Фіярытурнае спяванне.ФІЯСКА, нескл., н. Кніжн. Няўдача, правал.— Ну, калі так, Змітро,— звяртаецца.. [Васіль] да мяне,— тады ні гу-гу... што я пацярпеў фіяска... Кавалёў.ФЛАГ, -а, ле. Прымацаваны да дрэўка або да шнура кавалак матэрыялу адпаведная формы і колеру (звычайна з якой-н. эмблемай). Дзяржаўны флаг. □ У першы дзень работ на новым рубяжы будаўніцтва быў узняты чырвона-зялвны флаг нашай рэспублікі. Грахоўскі. // Сімвал дзяржавы, нацыі. На рэйдзе многа вялікіх суднаў пад рознымі флагамі. В. Вольскі.О Застацца за флагам — а) у конна-спартыўных спаборніцтвах — не паспець прайсці дыстанцыю, адзначаную флажком, ва ўстаноўлены час; б) перан, адстаць у чым-н. ад іншых, не дасягнуць мэты, не быць дапушчаным куды-н. Пад флагам якім або чаго — а) пад якім-н. лозунгам, у імя чаго-н.; б) прыкрываючы чым-н. свае сапраўдныя намеры.[Гал. УІа^.]ФЛÁГАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флага; прызначаны для флага. Флагавае дрэўка. /І Зроблены пры дапамозе флагаў. Флагавы сігнал.ФЛАГ-АФІЦЭР, -а, ле. Афіцэр у штабе флагмана (у 1 знач.), які выконвае абавязкі ад'ютанта і ведае сігнальнай справай на караблі.ФЛАГЕЛАНТ, -а, М -нце, ле. Гіст. Паслядоўнік флагеланцтва. [Ад лац. ííа^еííапз (ííа&еííашів).] ФЛАГЕЛАНЦКІ, -ая, -ае. Гіст. Які мае адносіны да флагеланта.Флагеланцтва______________________________139_______________________________Фланіраваць

ФЛАГЕЛАНЦТВА, -а, н. Гіст. Рэлігійны, варожы каталіцкай царкве рух у заходняй Еўропе 13—14 стст.ФЛАГІСТÓН, -у, м. Бязважкая вадкасць асобага роду, пра існаванне якой меркавалася ў сувязі з тлумачэннем гарэння і цеплавых з'яў у 18 ст.[Грэч. рЫо§ійіо5 — гаручы.]ФЛАГІСТОННЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флагістону. Флагістонная тэорыя.ФЛАГ-КАШТАН, -а, м. Начальнік штаба флагмана (у 1 знач.).ФЛАГМАН, -а, м. 1. Камандуючы буйным злучэннем ваенных караблёў (атрадам, эскадраіí, дывізіяй).Вядучы карабель ці самалёт у калоне суднаў (самалётаў), на борце якога знаходзіцца камандуючы; самы лепшы або самы буйны карабель (самалёт) якога-н. флоту, флатыліі.перан. Пра што-н. самае буйное, галоўнае сярод падобных. Флагман беларускай тэкстыльнай прамысловасці, які ўзвялічыў у нашай краіне і за яе межамі славу беларускага лёну,— так выглядае Аршанскі льнокамбінат у рэспубліканскім аспекце. Палтаран.Персанальнае воінскае званне асоб вышэйшага начальніцкага саставу ў Ваеннамарскім флоце СССР у перыяд 1935—1940 гг.[Гал. у1а§гпап.]ФЛÁГМАНСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флагмана, належыць яму. Флагманскі карабель.ФЛАГШТОК, -а, м. Шост для пад'ёму флага. А сёння паміж цёмна-сініх сосен на высокім флагштоку узбіўся чырвоны сцяг. Грахоўскі.[Гал. у1а§зіок.]ФЛАЖАЛÉТ, -а, М -лéце, м. 1. Старадаўні музычны духавы інструмент, падобны да флейты.2. Гук, які атрымліваецца на струнных музычных інструментах ад лёгкага дотыку пальцам да некаторых пунктаў струны.[Фр. ííа^еоíеí.]ФЛАЖКОВЫ, -ая, -ае. Які ўтвараецца флажкамі, з дапамогаю флажкоў. Флажковая сігналізацыя.ФЛАЖОК, -жкá, м. Памянш, да флаг (у 1 знач.); невялікі флаг. Пафарбаваны ў вішнёвы колер, з гíрляндамі кветак на кабіне, на кузаве, з флажком на радыятары.. [самазвал] зіхацеў і іскрыўся. Карпаў. // Кавалачак паперы ў выглядзе флага, прымацаваны да шпількі, доўгай ніткі і пад. Флажкі на карце. Ёлачныя флажкі.ФЛАКОН, -а, м. Невялікая бутэлечка, пераважна для духоў. Жонка ўсміхнулася. Падала флакон з парфумаю «Лілія». Баранавых. Каля., [мальберта], на зямлі, была расчынена скрыначка з фарбамі, флаконамі. Ракітны. [Фр. ííасоп.]ФЛАКОНЧЬІК, -а, м. Памянш.-ласк. да флакон. Можна купіць там [у інтэрнаце] флакончык адэкалону, мыла, зубны парашок, шчот-ку, ніткі, іголкі і іншыя рэчы. Кулакоўскі. ФЛАМАНДЗЕЦ гл. фламандцы. ФЛАМАНДКА гл. фламандцы. ФЛАМАНДСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіныда Фламандыі, фламанпдаў, які належыць, уласцівы ім. Фламандская мова. Фламандскае мастацтва.ФЛАМАНДЦЫ, -аў; адз. фламáндзец, -дца, м.; фламандка, -і, ДМ -дцы; мн. фламáндкі, -дак; ж. Народ, які насяляе поўнач Бельгіі і частку французскай Фландрыі.ФЛАМАСТЭР, -а, м. Карапдаш, у якім пішучым элементам з'яўляецца порысты стрыжэнь, насычаны фарбавальнікам.[Англ. ííо-уугпазíег.]

ФЛАМШГА, нескл., м. Трапічная і субтрапічная вадзяная птушка з бледна-ружовым апярэннем, доўгай шыяй і высокімі нагамі. На зарослай лілеямі, зацягнутай раскаю водмелі стаяць ружовыя, лірычна маўклівыя фламінга. Брыль.[Партуг. í1атіп§о.]ФЛАНГ, -а, м. 1. Правы ці левы край рада, строю, фронту ў распалажэнні і пастраенні войск. Сцёпа, як самы вышэйшы., ростам, заняў першае месца на правым флангу. Якімовіч. Шчарбацюк расказаў, што найбольш моцныя тут флангі, размешчаныя на вышынях. Мележ. 18-ая стралковая дывізія наступала ўпрытык да левага фланга 3-га конкорпуса. Машара.2. Правы ці левы бок чаго-п. (у час бою, палявання і пад.). Далёка на левым флангу заставы.. пачуўся выбух гранаты. Брыль. Раптам з фланга варожы дзот адкрыў кулямётны агонь па савецкіх воінах- «Помнікі». // У шахматнай гульні — правая або левая старана дошкі.О Каралеўскі фланг — правая палавіна дошкі, якая ўтвараецца вертыкалямі е, í, §, Іі. Ферзевы фланг — левая старана дошкі, якая ўтвараецца вертыкалямі а, в, с, á.ФЛАНГОВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фланга, знаходзіцца на флангу, адбываецца з фланга. Фланговая пазіцыя. Фланговы ўдар.2. у знач. наз. фланговы, -ага, м. Крайні з фланга ў шарэнзе.ФЛАНÉЛЕВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фланелі. Фланелевы цэх. // Зроблены, пашыты з фланелі. Фланелевая кашуля. □ [РаечкаІ ляжала на першым ад парога ложку, у паласатай фланелевай піжамцы. Брыль.ФЛАНÉЛЕЎКА, -і, ДМ -ўцы, ж. У маракоў — форменная фланелевая блуза. Матроская фланелеўка.ФЛАНЁЛЬ, -і, ж. Мяккая баваўняная або шарсцяная тканіна палатнянага перапляцення з двухбаковым начосам.[Фр. ÍІапеІІе.]ФЛАНÉЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фланелі; прызначаны для фланелі, для вырабу фланелі. Фланельны цэх.ФЛАНЕЦ, -нца, м. Спец. 1. Злучальная частка трубаправодаў, валаў і пад. у выглядзе дыска з адтулінамі для балтоў.2. Адагнуты пад прамым вуглом кант металічнага ліста.[Ад ням. РІапзсЬ.]ФЛАНЁР, -а, м. Разм. Той, хто фланіруе; хто не працуе, пазбягае работы.ФЛАНЁРСКІ, -ая, -ае. Разм. Які мае адносіны да фланёра, уласцівы яму. Пустое фла* нёрскае жыццё.ФЛАНЕРСТВА, -а, н. Разм. Бязмэтнае блуканне, бяздзейнасць.ФЛАНІРАВАЦЬ, -рую, -руепí, -руе; незак. Разм. Прагульвацца, хадзіць без мэты, бяздзейнічаць. [Вуліцу] залівала мора святла, аФланкІ40Флебалогія

па тратуарах фланіравалі два сустрэчныя патокі моладзі. Карпюк.ФЛАНК, -а, м. Бакавы ўчастак палявога або крапаснога ўыацавання са сховішчамі, прызначаны для прыкрыцця яго з бакоў і для надоўжнага абстрэлу подступаў да суседніх умацаванняў.[Фр. ííапс.]ФЛАНКЁР, -а, м. Уст. Дазорцы ў саставе бакавой або галаўной аховы ў кавалерыі 18—19 стст.

[Ад фр. ííапдцецг.]ФЛАНКЁРСКІ, -ая, -ае. Уст. Які мае адносіны да фланкёра, складаецца з фланкёраў.ФЛАНКІРАВАННЕ, -я, н. 1. Вядзенне агню ўздоўж лініі фронту ў фланг баявых парадкаў ворага.Прыкрыцце з флангаў.Уст. Баявыя прыёмы пікай, якія выконваюцца кавалерыстамі ў рукапашным баі.ФЛАНКІРАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фланкіраваць.ФЛАНКІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; зак. і незак., каго-што і без дап. 1. Весці агонь уздоўж лініі фронту ў фланг баявых парадкаў ворага. // Прыкрываць з флангаў. Фланкіраваць бераг.Быць, размяшчацца па баках чаго-н. Стройныя ажурныя вежы [касцёла] фланкіруюць .. фасад і далёка відны на фоне нізкай забудовы Замосця. «Помнікі».Уст. Выконваць баявыя прыёмы пікай, седзячы на кані.ФЛАНКІРОУКА, -і, ДМ -ўцы, ж. Тое, што і фланкіраванне.ФЛАНЦАВÁЦЦА, -цýецца; незак. Спец. Злучацца пры дапамозе фланца (у 1 знач.).ФЛАНЦАВÁЦЬ, -цýю, -цýеш, -цýе; незак., што. Спец. Адгінаць фланец (у 2 знач.).ФЛАНЦАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фланца (у 1 знач.). Фланцавыя трубы. // Зроблены пры дапамозе фланцаў. Фланцавае злучэнне.ФЛАРЫДЗШ, -у, м. Гліна з прымессю вокісу кальцыю, магнію, шчолачы, якую выкарыстоўваюць пры ачышчэнні нафтапрадуктаў і перапрацоўцы тлушчаў.[Ад геагр. назвы.]ФЛАРЫДЗШАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фларыдзіну.ФЛАРБІН, -а, м. 1. Старадаўняя фларэнтыйская залатая або сярэбраная манета, прынятая пазней за узор у многіх еўрапейскіх краінах.2. Сучасная грашовая адзінка Нідэрландаў; гульдэн.[ІТ. ÍІОГІПО.]ФЛАРБІСТ, -а, М -сце, м. Спецыяліст у галіне фларыстыкі.ФЛАРКІСТЫКА, -і, ДМ -тыцы, ж. Навука аб флоры зямнога шара і асобных яго частак.ФЛАРЫСТБ1ЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флоры. Фларыстычная карта.ФЛАРЭНТЫЕЦ гл. фларэнтыйцы.ФЛАРЭНТЫЙКА гл. фларэнтыйцы.ФЛАРЭНТБІЙСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да Фларэнцыі, фларэнтыйцаў, які належыць, уласцівы ім. Фларэнтыйскія звычаі. // Зроблены ў Фларэнцыі. Фларэнтыйскае сукно.ФЛАРЭНТЫЙЦЫ, -аў; адз. фларэнтыец, -тыйца, м.; фларэнтыйка, -і, ДМ -тыйцы; мн. фларэнтыйкі, -тыек; ж. Жыхары Фларэнцыі.ФЛАТ, -у, М флáце, м. Друкарская папера ў лістах, а не ў рулонах.[Англ. ííаí.]ФЛАТАВОДЗЕЦ, -дца, м. Высок. Марскі военачальнік, камандуючы ваенна-марскімі сіламі і флотам. Таленавіты рускі народ вылучыў цэлую плеяду ўмелых флатаводцаў, пад кіраўніцтвам якіх наш флот атрымаў многа слаўных перамог. «Беларусь».ФЛАТАВОДЧЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флатаводца; уласцівы флатаводцу. Флатаводчы вопыт.ФЛАТАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флату. Флатавая папера.ФЛАТÁРЫЙ, -я, м. Спец. Памяшканне, абсталяванае кварцавымі лямпамі ў шахцёрскіх гарадках і пасёлках.ФЛАТАТАР, -а, м. 1. Спецыяліст па флатацыі.2. Рэчыва, якое прымяняецца для рэгулявання працэсу флатацыі.

ФЛАТАЦЬТЙНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да флатацыі, прызначаны для флатацыі. Флатацыйны апарат. // Які атрымліваецца ў працэсе флатацыі. Флатацыйныя адходы.ФЛАТÁЦЫЯ, -і, ж. Спец. Метад абагачэння карысных выкапняў, заснаваны на ўсплыванні здробненых частачак выкапня, у той час калі пустая парода асядае на дне абагачальнага прыстасавання.[Англ. ííоíаíіоп — усплыванне.]ФЛАТЫЛІЯ, -і, ж. 1. Злучэнне ваенных суднаў, прызначаных для дзеянняў на рэках, азёрах, у прыбярэжнай паласе мора. Рачная флатылія.2. Атрад караблёў спецыяльнага прызначэння. Кітабойная флатылія. // Вялікая колькасць суднаў. За імі [першымі чоўнамі] адразу накіравалася цэлая флатылія, не менш дваццаці чоўнаў: гэта былі тыя хлопцы і дзяўчаты, якім карцела паглядзець, як будзе адбывацца ўся дзея. Дубоўка. / у перан. ужыв. Як плыты, гоніць вецер цяжкія хмары на поўдзень, і ахоплены роздумам аб лёсе народа пецярбургскі студэнт хоча плысці з флатыліяй хмар у родную Беларусь вестуном буры. У. Калеснік.[Фр. íІоШІІе, іт. ПоШ§1іа.]ФЛÁТЭР, -у, м. Спец. Спалучэнне выгінальных і круцільных ваганняў у крылах і іншых элементах канструкцыі самалёта, што прыводзяць да разбурэння самалёта. Барацьба з флатэрам крыла самалёта.[Англ. íІгíШг.]ФЛАЦ1РАВАННЕ, -я, н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, флаціраваць.ФЛАЦІРАВАЦЦА, -руецца; незак. Спец. Падвяргацца флатацыі.ФЛАЦІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; незак. Спец. 1. што і без дап. Падвяргаць флатацыі (руду, карысныя выкапні). 2. без дап. Тое, што і флаціравацца.ФЛАЭМА, -ы, ж. Спец. Тканка вышэйшых раслін, якая служыць для падачы арганічных рэчываў, што сінтэзуюцца галоўным чынам у лістах; тое, што і луб (у 1 знач.).[Ад грэч. рЫоіоя — кара, лыка.]ФЛЕБАЛОГІЯ, -і, ж. Раздзел медыцыны,Флебіт141Флёр

які займаецца вывучэннем хвароб вен і іх лячэннем.[Ад грэч. рЫерз, рЫеЬóз — жыла і 1о§ов — навука, вучэнне.]ФЛЕБІТ, -у, М -біце, м. Запаленне вены.[Ад грэч. рЫерз, рЫеЬóз — жыла.]ФЛÉГМА, -ы, ж. 1. Уст. Слізь, макрота.Незвычайны спакой, абыякавасць да ўсяго.Разм. Флегматычны чалавек.Спец. Густая маса, якая застаецца пасля фракцыйнай перагонкі вадкай сумесі.[Ад грэч. рЫедта — вадкасць, макрота.]ФЛЕГМАНОЗНЫ, -ая, -ае. Які мае выгляд флегмоны, нагадвае флегмону. Флегманозная ангіна.ФЛЕГМАТШМ, -у, м. Тое, што і ф л е г м а (у 2 знач.). Даўгавечны сялянскі флегматызм і пакора разарваліся пробліскам рэвалюцыйнага змагання. Мурашка.ФЛЕГМÁТЫК, -а. м. Чалавек флегматычнага тэмпераменту. Нарэшце вядомы на ўвесь горад фотакарэспандэнт Пеця Чарнавус, душа хлопец, флегматык у працы і віхор у гульні, адчыніў дзверы. Шамякін.

[Ад грэч. рЫе^таІісоз.]ФЛЕГМАТЫЧНАСЦЬ. -і, ж. Уласцівасць флегматычнага. Флегматычнасць і логіка, якія гучалі ў словах Шабанава, вывелі Савацеева з раўнавагі. Шыцік.ФЛЕГМАТЫЧНЫ. -ая, -ае. 1. Які характарызуецца марудлівасцю, спакоем, ураўнаважанасцю, слабым праяўленнем эмоцый (пра тэмперамент, нервовую арганізацыю). Флегматычны тэмперамент.2. Уласцівы флегматыку. Маючы спакойны, нават крыху флегматычны характар, .. [Таня] ніколі не давала поўнай волі дзявочаму сэрцу. Машара. // Блізкі да абыякавасці. Спакойны, нават нейкі флегматычны на працы, малады майстар выглядаў цяпер зусім іншым чалавекам. Паслядовіч. / у перан. ужыв. Можа і надзею страціла.. [Прыпяць] вынесці хоць калі-небудзь гэта мора цёмна-ружовай вады з неабсяжных балот Палесся, і з гэтай прычыны яна такая павольная і флегматычная. Колас. // Які выказвае непарушны спакой, раўнадушнасць; апатычны. [Кірыла] загрукаў у дзверы лабараторыі. Адгукнуўся флегматычны голас: — Хто там? Шамякін.ФЛЕГМОНА, -ы, ж. Гнойнае запаленне падскурнай або міжмышачнай клятчаткі.[Ад грэч. рЫе^топё.]ФЛÉЙТА, -ы, ДМ -йце, ж. Духавы музычны інструмент высокага рэгістра ў выглядзе драўлянай або металічнай трубкі з адтулінамі і клапанамі. Глуха войкнуў барабан. І флейты захваляваліся жалобнай мелодыяй. Мікуліч.[Ням. РІбíе.]ФЛÉЙТАВЫ. -ая, -ае. Які мае адносіны да флейты, уласцівы ёй. Флейтавы гук. □ Ранняя вясна ці позняя, аднолькава гучна ў галінах зазелянелых бяроз спяваюць чырванагрудыя берасцянкі, выводзяць свае флейтавыя каленцы залацістыя івалгі. Ігнаценка.ФЛЕЙТЫСТ, -а, М -сце, м. Музыкант, які іграе на флейце.ФЛЕЙТЫСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да флейтыст.ФЛЕЙІІ, -а, м. Спец. Плоскі шырокі пэпдзаль з мяккага воласу, якім у жывапісеі малярнай справе згладжваюць свежапафарбаваную паверхню.[Ад ням. РІбг — слой, пласт.]ФЛЕЙЦАВÁННЕ, -я, н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, флейцаваць.ФЛЕЙЦАВÁНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад флейцаваць.ФЛЕЙЦАВАЦЦА, -цýецца; незак. Спец. Зал. да флейцаваць.ФЛЕЙЦАВАЦЬ, -цýю, -цýеш, -цýе; незак., што і без дап. Спец. Згладжваць свежапафарбаваную паверхню флейцам.ФЛЁЙЦАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да флейца; прызначаны для флейца, флейцавання.ФЛÉКСАР, -а, м. Спец. Мышца, пры дапамозе якой адбываецца згінанне сустава.[Лац. ííехог.]ФЛЕКСАТОН, -а, м. Ударны музычны інструмент, які складаецца з стальной гібкай пласцінкі і двух шарыкаў на гібкіх ножках, прымацаваных да аднаго канца гэтай пласцінкі.[Ням. РІехаíоп ад лац. ííехіо — выгіб і грэч. Іóпоз — павышэнне голасу, тон.]ФЛЁКСІЯ, -і, ж. Тое, што і канчатак.О Унутраная флексія — змяненне гукаў у корані слова, якое служыць для ўтварэння граматычных форм.[Лац. ííехіо — выгіб, згінанне.]ФЛЕКСУРА, -Ы, Ж. Спец. Ступенепадобны выгіб слаёў горных народ у выніку дэфармацыі зямной кары.[Ад лац. íіехш-а — выгіб, крывізна.]

ФЛЕКТЫУНАСЦЬ, -і, ж. Спец. Уласцівасць флектыўнага.ФЛЕКТЫУНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да флексіі, утварае формы пры дапамозе флексіі. Флектыўны лад мовы.О Флектыўныя мовы — мовы, якія ўтвараюць формы слоў пры дапамозе флексій (у тым ліку і пры дапамозе ўнутраных флексій).ФЛЕКЦІРАВАННЕ, -я, н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, флекціраваць.ФЛЕКЦІРАВАЦЦА, -руецца; незак. Спец. Змяняцца па флексіях.ФЛЕКЦІРАВАЦЬ, -руе; незак. Спец. Утвараць формы пры дапамозе флексій.ФЛЕЦ, -у, м. Спец. Гарызантальны пласт карыснай горнай пароды.[Ням. РІбг.]ФЛЁЦАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флецу; які складаецца з флецу. Флецавыя пароды.ФЛЕШ, -ы, ж. Старадаўняе палявое ўмацаванне ў форме тупога вугла.[Фр. ííéспе.]ФЛЁКС, -а, м. Дэкаратыўная расліна сямейства сінюхавых з пахучымі кветкамі, сабранымі ў буйное суквецце. У абгароджаным нізкім частакольчыкам кветніку ўлетку і ўвосень буйна цвілі вяргіні і флёксы. Хадкевіч.[Грэч. рЫох — полымя.]ФЛЁР, -у, м. 1. Тонкая, празрыстая, пераважна шаўковая тканіна.2. перан. Напаўпразрыстае покрыва, заслона, смуга. Сёння ноччу туман зоры ясныя вымеў, І прачнулася раніца ў флёрах сівых: Нават мёртвыя жэрдкі здаюцца жывымі 3-за жамчужных зіхоткіх гірляндаў на іх. Караткевіч. // Кніжн. Тое, што перашкаджае бачыць што-н.; покрыва. Сталенне Сымона..Флёравы142Флюгарка

адбываецца не ла вачах чытача, вынікае неяк нечакана, яно ахутана флёрам рамантычнай умоўнасці. Навуменка. [Ням. РІог.]ФЛЁРАВЬІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флёру; зроблены з флёру (у 1 знач.).ФЛЁРДАРÁНЖ, -у, м. Белыя кветкі памяранцавага дрэва або штучныя кветкі такога ж выгляду, якімі прыбіраюць маладую да шлюбу.[Фр. Неííг á'огап^е.]ФЛЕРДАРÁНЖАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флёрдаранжу. Флёрдаранжавы букет.ФЛЁРШЦА, -ы, ж. Сетчатакрылае насякомае з бледна-зеленаватым падоўжаным целам І залаціста-бліскучымі вачамі.ФЛІБУСЦЬÉР, -а, м. Кніжн. Пірат, марскіразбойнік, кантрабандыст.[Фр. ííіíгазíіег ад гал. угі]ЬшЬег — пірат.]ФЛІБУСЦЬÉРСКІ, -ая, -ае. Кніжн. Які маеадносіны да флібусцьера, належыць яму. Флі-бусцьерскае судна.ФЛІБУСЦЬЁРСТВА, -а, н. Кніжн. Дзейнасць флібусцьераý.ФЛІГЕЛЬ, -я, м. Жылая прыбудова пры галоўным будынку, а таксама невялікі дом на двары вялікага будынка. [Гендарсан] памалу злез з брычкі, кінуў лейцы ў рукі Кірылу Вераб'ю, нешта буркнуў яму і пайшоў у свой флігель. Чарнышэвіч. У двары, за вуглом асабняка, стаяў прысадзісты флігель, у якім свяціліся ўсе чатыры акны. Хацкевіч. [Ад ням. РШ§е1.]

ФЛÍГЕЛЬ-АД'ЮТАНТ, -а, М -нце, м. Афіцэр у свіце цара, імператара, які выконваў абавязкі ад'ютанта, або афіцэр для даручэнняў пры камандуючым арміяй у царскай Расіі. // Асоба ў гэтым чыне. [Ням. Р1й^е1-аá]піап1]ФЛІГЕЛЬ-АД'ЮТÁНЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флігель-ад'ютанта, належыць яму. Флігель-ад' ютанцкі мундзір.ФЛІГЕЛЬ-АД'ЮТÁНЦТВА, -а, н. Званне і пасада флігель-ад'ютанта; выкананне абавязкаў флігель-ад'ютанта.ФЛШТГЛАС, -у, м. Гатунак аптычнага шкла з высокім паказчыкам праламлення. [Ням. РНпí^Іаз.]ФЛІРТ, -у, М -рце, м. Какецтва, лёгкае заляцанне.— Гэта ж толькі флірт, мама,— выцерла ручніком рукі Ада.— Разумееце, для забавы, каб весялей ішоў час. Пальчэўскі. Гэта звычайны флірт. [Усеваладу] даўно здалося, што Алена хоча звярнуць на сябе яго ўвагу. Скрыган. [Англ. Шгі]ФЛІРТАВАЦЬ, -тую, -тýеш, -тýе; незак., з кім і без дап. Займацца фліртам. Што падумаў бы старшыня: даследчык прыехаў сюды навукай займацца ці фліртаваць. Гроднеў.ФЛОРА, -ы, ж. Сукупнасць усіх відаў раслін якой-н. мясцовасці ці геалагічнага перыяду. Флора стэпу. Флора юрскага перыяду. □ Магутны волат-дуб быў відаць здалёк. Вучоныя, якія прыязджалі вывучаць флору і фауну лесу, гаварылі, што гэтаму дубу каля 300 год. Зуб.[Ад імені багіні кветак і вясны ў старажытнарымскай міфалогіі.]ФЛОТ, -у, М флóце, м. 1. Сукупнасць суднаў (аб'яднаных па тыпу, прыналежнасцьраёну плавання і пад.). Пару сны флот. Гандлёвы флот. □ Тут жа даецца заказ на тэрміновую тэлефонную размову з начальнікам Віцебскага упраўлення рачнога флоту тае. Прадонам. Грахоўскі.2. Састаўная частка ўзброеных сіл дзяржавы, прызначаная для вядзення ваенных дзеянняў на водных прасторах. Ваенна-Марскі Флот.О Паветраны флот — сукупнасць ваенных або грамадзянскіх лятальных апаратаў; авіяцыя. Чырвоны Флот — назва Савецкіх ваенна-марскіх сіл з 1918 па 1946 г.[Гал. УІООІ.]ФЛОЦКІ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да флоту, належыць яму; прызначаны для флоту. У абароне Севастопаля прымалі ўдзел 14 пяхотных дывізій (42 палкі), 17 флоцкіх экіпажаў і караблі Чарнаморскага флоту. «Помніш». У час грамадзянскай вайны я сустракаў шмат маракоў з Балтыкі, з многімі з іх сябраваў, ведаў некалькі былых флоцкіх афіцэраў. Сяргейчык. // Уласцівы, характэрны для флоту, прыняты на флоце. [Сын] прыязджаў заўсёды нечакана, пад вечар, мажны, лабасты, у цёмным касцюме і ў чорнай флоцкай фуражцы, якую ўжо колькі год насіў пасля службы. М. Стральцоў.2. у знач. наз. флóцкі, -ага, м. Той, хто служыць ва флоце; марак.ФЛЮАРАГРАФІЯ, -і. ж. Метад рэнтгенадыягностыкі, які заключаецца ў фатаграфаванні рэнтгенаўскага адлюстравання органаў чалавечага цела з флюарэсцыруючага экрана на плёнку.ФЛЮАРОЗ, -у, м. Хранічная хвароба зубоў і касцявой сістэмы, якая выклікаецца залішнім ужываннем фтору з вадой і харчовымі прадуктамі.[Ад лац. ííпогцш — фтор.]ФЛЮАРБІТ, -у, М -рыце, м. Мінерал з класа фтарыдаў, які выкарыстоўваецца ў металургіі, хімічнай, аптычпай і керамічнай прамысловасць плавікавы шпат.[Ад лац. íЬíог — цячэнне.]ФЛЮАРБІТАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флюарыту, выраблены з флюарыту.

Флюарытавая структура.ФЛЮАРЭСЦКІРАВАЦЬ, -руе; незак. Спец. Мець здольнасць да флюарэсцэнцыі, свяціцца пад уздзеяннем якіх-н. прамянёў. Ультрафіялетавыя прамяні прымушаюць многія рэчывы флюарэсцыраваць.ФЛЮАРЭСЦЗНТНЫ, -ая, -ае. Спец. Заснаваны на флюарэсцэнцыі. Флюарэсцэнтны метад.ФЛЮАРЭСЦЭНЦЫЯ, -і, ж. З'ява свячэння некаторых рэчываў пасля таго, як асвятляльныя прамяні спыняюць дзеянне.[Ад лац. ÍІІІОГ — цячэнне.]ФЛЮГАРАЧНЬІ, -ая, -ае. Які мае адносіныда флюгаркі.ФЛЮГАРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. 1. Эмблема карабля, змешчаная таксама і на рэчах, якія належаць караблю ці адносяцца да яго (шлюпкі, буйкі і пад.). // Флажок з гэтай эмблемай.2. Рухомая жалезная труба, якая ўстанаўліваецца над дымавой або выцяжной трубой і аблягчае выхад дыму пры ветры.Флюгер143Фокстэр'ер

3. На чыгунцы — стрэлачны паказальнік на стрэлках-пераводах.4. Разм. Тое, што і флюгер (уí знач.). ФЛЮГЕР, -а, м. 1. Рухомае прыстасаванне,якое паказвае кірунак ветру. Сонца, якое заходзіла, залаціла самы верх цаглянай вежы і маленькі флюгер, выразаны з бляхі Карнеевым сынам Пятром. Даніленка. // Метэаралагічны прыбор для вызначэння сілы і змянення хуткасці ветру.Уст. Флажок, які прымацоўваўся да пікі кавалерыста.перан. Зневаж. Пра непастаяннага чалавека, які хутка мяняе свае погляды і перакананне— Правільна, Сяргей Сяргеевіч! — у момант згадзіўся Грыбок. «Ну і флюгер!» — ужо без злосці і абурэння падумаў Шыковіч. Шамякін.[Ад ням. РГіі§е1 — крыло.]ФЛЮГЕРНЫ, -ая, -ае. і. Які мае адносіны да флюгера (у 1, 2 знач.).2. Уласцівы флюгеру (у 3 знач.).ФЛЮІДÁЛЬНЫ, -ая, -ае. У выглядзе застылых патокаў вывержанай магмы, лавы. Флюідальная структура горных парод.ФЛЮ1ДЫ, -аў; адз. флюíд, -у, М -дзе, м. Кніжн. 1. Газападобныя або вадкія рэчывы, якія вылучаюцца з магматычнага ачага.Гіпатэтычная вадкасць, якой да 18 ст. тлумачылі з'явы цеплыні, магнетызму, электрычнасці.Паводле ўяўленняў спірытаў — нейкія «псіхічныя токі», якія нібыта вылучаюцца чалавечым целам або якім-н. іншым целам, прадметам. Спачатку думалі даць ход справе, але Растоўцаў быў мёртвы, а флюіды — рэч ірэальная і пасадзіць іх нікуды нельга. Караткевіч. // перан. Тое, што выходзіць ад каго-, чаго-н.[Лац. ííшáш — пякучы.]ФЛЮКТУÁЦЫЯ, -і, ж. Спец. і. Самаадвольнае, выпадковае адхіленне якой-н. велічыні (фізічнай, біялагічнай, сацыяльна-эканамічнай і пад.) ад яе сярэдняга значэння.Пераліванне вадкасці, якая сабралася ў якой-н. поласці і адчуваецца пры абмацванні.Змяненне ўласцівасцей і прыкмег арганізма, якое не нерадаецца нашчадкам; мадыфікацыя.

[Ад лац. ííцсíííаíіо — ваганне.]ФЛЮКТУІРАВАЦЬ, -руе; незак. Спец. і. Дапускаць самаадвольныя выпадковыя адхіленні ад сярэдняга значэння якой-н. велічыні.2. Пералівацца (пра вадкасць, што сабралася ў якой-н. поласці).ФЛЮС', -у, м. Спец. Нарыў пад надкосніцай, выкліканы хворым зубам, у сувязі з чым падпухае шчака.[Ням. РМр.]ФЛЮС 2, -у, м. Спец. 1. Рэчыва, якое дабаўляецца да руды пры плаўцы для аддзялення шлаку і гпкодных прымесей ад метаду.Рэчыва, якое скарыстоўваецца пры луджэнні, зварцы для ачысткі паверхні метаду ад вокіслаў.Рэчыва, якім запаўняюць поры гліняных і фарфоравых вырабаў пры абпальванні для надання ім моцна сці.[Ням. Ршр.]ФЛЮСАВÁННЕ, -я. н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, флюсаваць.ФЛЮСАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад флюсаваць.ФЛЮСАВÁЦЦА, -сýецца; незак. Зал. да флюсаваць.ФЛЮСАВАЦЬ, -сýю, -сýеш, -сýе; незак., што. Спец. Плавіць (руду, метал) з флюсам2 (у 1 знач.).Ачышчаць паверхню металу флюсам2 (у 2 знач.).Дабаўляць у гліняную масу флюс2 (у 3 знач.).ФЛЮСАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да флюсу2. Флюсавыя вапнякі.ФЛЮСНЫ 1, -ая, -ае. Які мае адносіны да флюсу '. Флюсная павязка.ФЛЮСНЫ2, -ая, -ае. Спец. Тое, што і ф л ю с а в ы.ФЛЮСОУКА, -і, ДМ -ўцы, ж. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, флюсаваць.ФЛЯГНАСЦЬ, -і, ж. Разм. Тое, што і м а кр о т а.ФЛЯКІ, -аў; адз. няма. 1. Кішкі, вантробы, трыбухі жывёлы.2. Страва, прыгатаваная з кішак, рубца і пад. Тушаныя флякі. [Польск. ííакі ад ням. РІеск — кавалак чаго-н.] ФЛЯНС, -а, м. 1. Адно каліва расады.— А хіба вырасце з такога маленькага? — дакранулася Нарыса да кволага флянса. Арабей. // звычайна мн. (флянсы, -аў). Маладыя парасткі лесу.— Чаму на флянсах у васпана Сляды быдлячыя? ■— пытае, А сам так скрыва паглядае. Колас. 2. Бакавы парастак, пасынак. [Ням. Рííапге.]ФЛЯНСАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, флянсаваць.ФЛЯНСАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад флянсаваць.ФЛЯНСАВАЦЬ, -сýю, -сýеш, -сýе; незак., што. 1. Садзіць, рассаджваць флянсы. Флянсаваць лес.2. Абломваць непатрэбныя флянсы (у 2 знач.). Флянсаваць памідоры. [Ням. рííапхеп.]...ФОБ, -а, м. Другая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае: ненавіснік, праціўнік чаго-н., напрыклад: анг.íафоб, славянафоб. [Ад грэч. рЬоЬоз — страх.] ФОБІЯ, -і, ж. Неадчэпны, назойлівы страх пры некаторых псіхічных захворваннях. [Грэч. рІíоЫа — страх.]...ФОБІЯ, -і, ж. Другая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае: боязь чаго-н., напрыклад: гідрафобія, бактэрыяфобія, фотафобія.ФОК, -а, м. Спец. Ніжні прамы парус на пярэдняй мачце судна або трохвугольны парус на судне з адной мачтай. Шматае вецер парусы і фок даўно сарван. А. Вольскі. [Гал. íок.]ФОК-... Першая састаўная частка складаных марскіх тэрмінаў, якія абазначаюць прыналежнасць чаго-н. да фока, напрыклад: фокмачта, фок-рэя.

ФОК-МАЧТА, -ы, ДМ -чце, ж. Пярэдняя мачта ў насавой частцы судна. [Ад гал. íоккетавí.]ФОК-РЭЯ, -і, ж. Ніжняя рэя на фок-мачце. ФОКСТЭР'ЕР, -а, м. Невялікі сабака з пароды тэр'ераў, з якім палююць на лісіц, бар-Фокус_____________________________________Í44________________________________________г

сукоў і іншых невялікіх звяроў, што жывуць у норах.[Англ. íох-Іеггіег.]ФОКУС', -а, м. 1. Спец. Пункт перасячэння адбітых або праломленых прамянёў. // Адлегласць ад шкла, якое праламляе або адбівае прамяні, да гэтага пункта.Пункт, у якім прадмет, што фатаграфуецца або разглядаецца пры дапамозе аптычнага прыбора, мае найлепшую рэзкасць, выразнасць. Дзмітрый паднёс да вачэй акуляры бінокля. Пальцы чамусьці зрабіліся непаслухмянымі, лінзы доўга не ўдавалася навесці на фокус. Беразняк.Месца, у якім найбольш выразна выяўляецца дзеянне, прымета чаго-н. Фокус землетрасення. // Ачаг запаленчага працэсу ў арганізме.перан. Цэнтр якіх-н. з'яў, уласцівасцей, падзей. У фокусе п'есы [І. Мележа «Пакуль вы маладыя»] стаяць важныя маральна-этычныя і грамадскія пытанні аб духоўным, інтэлектуальным і прафесіянальным жыцці маладых інжынераў. Гіст. бел. сав. літ. Усе., сюжэтныя напрамкі [рамана А. Чарнышэвіча «Світанне»] развіваюцца і сходзяцца ў адным фокусе. «Полымя».Спец. Пастаянны пункт, які мае асаблівыя ўласцівасці ў адносінах да любога пункта на крывой.[Ад лац. íосцз — ачаг.]ФОКУС2, -а, м. 1. Лоўкі прыём, заснаваны на малавядомых гледачам фізічных ці хімічных з'явах або проста лоўкасці рук. Картачны фокус. □ То ён скажа што-небудзь такое, ад чаго ўсе аж падаюць ад смеху, то выдумае нейкую цікавую забаву, то пакажа дзіўны фокус. Краўчанка. // Незвычайнае дзеянне, прыём, якія заснаваны на штукарстве. [Кузя] вырабляў розныя фокусы: клаў ногі па руль, адпускаў рукі. Жычка.Складанасць, сакрэт чаго-н. [Міхалка] прыдумваў дзіцячыя ветраныя млынкі з рознымі фокусамі. Бядуля.перан. Разм. Хітрасці, выдумкі. [Мірон:]— А цяпер выходзьце па адным, пойдзем у раён... Ды глядзіце, каб без фокусаў! Лынькоў.звычайна мн. (фокусы, -аў); перан. Разм. Капрызы, прычуды. Кінь свае фокусы. а [Чумакоў:] — Што здарылася? Зноў які-небудзь Светчын фокус? Мехаў.[Ад ням. НоІшзроІшз.]ФОКУСНІК, 1. Той, хто паказвае фо-кусы 2 (у 1 знач.). На эстрадзе выступіў фокуснік.2. перан. Разм. Чалавек, здольны да хітрыкаў, махлярства; спрытнюга. [Сяргей:] ~ Пакажыце мне таго фокусніка, што так лоўка хлусіць вам. Калі ён мяне бачыў у тым цягніку, дык як жа я мог знікнуць. Машара.ФОКУСШЦА, -ы, ж. Жан. да фокуснік.ФОКУСНІЦТВА, -а, н. 1. Занятак, майстэрства фокусніка (у 1 знач.); наказ фокусаў.2. Дзеянні і ўчынкі фокусніка (у 2 знач.).ФОКУСШЧАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фокуснічаць.ФОКУСНІЧАЦЬ, -аю, -аеш, -ае; незак. Рабіць фокусы2 (у 1, 3 і 4 знач.).ФОКУСНЫ ', -ая, -ае. Які мае адносіны да фокуса1 (у 1, 2 знач.). Фокусная

адлегласць.ФОКУСНЫ2, -ая, -ае. Які мае адносіны дафокуса2 (у 1 знач.); які з'яўляецца фокусам.ФОКУС-ПОКУС, -а, м. Разм. Тое, што і ф окус2.[Ням. Нокшрокííз.]ФОЛ, -у, м. Грубы, недазволены прыём у спартыўнай гульні.[Ад англ. íоцí — нячэсны.]ФОЛІЕВЫ, -ая, -ае. У выразе: фоліевая кіслага гл. кіслата.[Ад лац. íоíішп — ліст.]ФОЛІО, нескл., н. 1. Кніга або часопіс намерам у аркуш або палову аркуша.2. У рахунковых кнігах — правая і левая старонкі, якія маюць адзін і той жа парадкавы нумар.[Ад лац. (іп) íоíіо.]ФÓЛЬГА, -і, ДМ фóльзе, ж. 1. Вельмі тонкі металічны ліст, які выкарыстоўваецца для ўпакоўкі харчовых прадуктаў і ў радзе вытворчасцей. Алюмініевая фольга. // Выраб, упрыгожанпе з такіх лістоў. Гэта быў звычайны, грузавік, спецыяльна дэкарыраваны гірляндамі, кветкамі і срэбранай фольгай. «ЛіМ».2. Спец. У паліграфіі — тонкая папера, пакрытая металічным парашком, якая ужываецца для ціснення пераплётаў.[Польск. íоí^а ад лац. íоíішп — ліст.]ФОЛЬГАВЫ, -ая, -ае. Зроблены з фольгі, пакрыты, упрыгожаны фольгай.ФОЛЬКЕЦІНГ, -а, м. Аднапалатны парламент у Даніі.ФОМКА, -і; Р мн. -мак; м. Разм. Невялікі домік для ўзломлівання замкоў, дзвярэй і пад. (з зладзейскага жаргону).ФОН', -у, м. 1. Асноўны колер, тон, на якім пішацца карціна. Як увойдзеш у .. хату [Базыля], дык адразу ў вочы кідаецца партрэт Леніна на чырвоным фоне. Нікановіч. // Тое, на чым нанесены узор; поле (пра матэрыял і пад.). Фон пояса. // Задні план карціны, малюнка і пад., які садзейнічае вылучэнню асноўных частак адлюстравання. Агульнаму суроваму настрою карціны адпавядае і скупы зімовы пейзаж, на фоне якога разгорнута кампазіцыя. Ліс. // Задні план чаго-п.; тое, на чым вылучаецца хто-, што-н. Здаецца, лістоў на .. [дрэвах] зусім не было. У кожным разе яны стваралі толькі фон пад гэтымі белымі .. кветкамі. Дубоўка. На фоне бледнага шэра-блакітнага неба вылучаюцца белыя ствалы бяроз. В. Вольскі. На фоне алешніку., [дуб] будзе выглядаць волатам. Пальчэўскі.перан. Агульная аснова, на якой хто-, што-н. вылучаецца; акружэнне, абставіны, агульныя ўмовы, дзе што-н. адбываецца. Вайна і рэвалюцыя — тут ужо не проста фон, а тыя рэальныя фактары, што абумоўліваюць лёс герояў твора. Адамовіч. Асташынскія падзеі на фоне класавай барацьбы 1932 года ўздымаюцца да агульнапольскіх маштабаў. У. Калеснік.Які-н. асноўны спосаб уздзеяння на глебу пры яе апрацоўцы. Фоны апрацоўкі зямлі.[Фр. íопá.]ФОН2, -у, м. Спец. 1. Шум, трэск, перашкоды (у тэлефоне, радыёпрыёмніку і пад.). 2. Адзінка гучнасці. [Ад грэч. рЬопё — гук.]Фон145Форма

ФОН3. 1. Часціца перад нямецкімі прозвішчамі, якая паказвае на дваранскае паходжанне. Смелы разведчык выконвае адказнае даручэнне: з дакументамі

кінааператара .. здымае фон Адлера, а потым у час нарады генерала з афіцэрамі ўзрывае фашысцкі штаб. Дзюбайла.2. у знач. наз. фон, -а, м. Разм. Немец-дваранін або немец-памешчык. [Супрун] трапіў батраком да нейкага фона. Машара.[Ням. УОП.]...ФОН, -а, м. Другая састаўная частка складаных слоў, якая паказвае на іх адносіны да гуку, голасу, напрыклад: мікрафон, магнітафон.ФОНА... (а таксама фана...). Першая састаўная частка складаных слоў, якая ўносіць значэнне гук, голас, напрыклад: фонакардыяграма.[Ад грэч. рпбпё — гук.]ФОНАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фону ' (у 1 знач.). Фонавы колер. // Аднаколерны. Фонавы малюнак на тканіне.ФОНАГРАФАВÁННЕ, -я, н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фонаграфаваць.ФОНАГРАФАВАЦЦА, -фýецца; незак. Зал. да фонаграфаваць.ФОНАГРАФАВАЦЬ, -фýю, -фýеш, -фýе; зак. і незак., што. Спец. Запісаць (запісваць) на фанаграму. Фонаграфаваць песню.ФОНАКАРДЫЯГРАМА, -ы, ж. Графічная рэгістрацыя гукавых з'яў, выкліканых дзейнасцю сэрца.ФОНАКАРДЫЯГРАФІЯ, -і, ж. Метад да: следавання сардэчна-сасудзістай сістэмы, які заключаецца ў графічнай рэгістрацыі гукавых з'яў, выкліканых дзейнасцю сэрца.ФОН-БАРОН, -а, м. Разм. іран. Фанабэрысты, пагардлівы чалавек.ФОНД, -у, М -дзе, м. і. Грашовыя сродкі або матэрыяльныя каштоўнасці дзяржавы, прадпрыемства, якія выкарыстоўваюцца для розных мэт. Фонд заработнай платы. □ [Далодка:} — Трэба будаваць сваю гідрастанцыю. Будаваць — трэба мець фонд, ці залезці ў крэдыт. Грамовіч. Высокія даходы дазваляюць рассветаўцам штогод адлічваць вялікія сумы на папаўненне непадзельнага фонду. Данілевіч. // Рэсурсы, запасы, рэзервы чаго-н. Насенны фонд. Зямельны фонд. Жыллёвы фонд. Асноўны слоўнікавы фонд мовы. □ Што такое трус? Сена не патрабуе, зімуе і летуе без усякіх там збожжавых фондаў. Ракітны. Кантора не мела ўласнага падменнага фонду, і жыхары, перацягнуўшы ўсе рэчы ў калідор ці кухню, сяк-так масціліся, пакуль у кватэры ішоў рамонт. Даніленка. // Сховішча рукапісаў, гістарычных дакументаў, старадрукаў і пад. Рукапісны фонд. Архіўныя фонды. // толькі адз.; чаго або які. Грашовыя сродкі, якія накопліваюцца шляхам збору на карысць каго-, чаго-н. Фонд міру. а Яшчэ ў пачатку работ па аднаўленню горада быў арганізаваны грамадскі фонд, у які добраахвотна ўнеслі свае ўзносы тысячы рабочых, служачых, сялян. «Беларусь».2. толькі мн. (фóнды, -аў). У капіталістычных краінах — каштоўныя паперы, якія даюць прыбытак у выглядзе вызначанага працэнта. Банкаўскія фонды. Зніжэнне фондаў на біржы.3. з азначэннем. Арганізацыя для аказання матэрыяльнай дапамогі творчым работнікам (пісьменнікам, мастакам і інш.). Літаратурны фонд СССР. Мастацкі фонд СССР.О Залаты фонд (запас) — дзяржаўны фонд золата ў злітках і манетах, які захоўваецца ў цэнтральным эмісійным банку або казначэйстве краіны. Фонд накаплення — частка нацыянальнага даходу сацыялістычнай дзяржавы, што ідзе на расшырэнне вытворчасці, стварэнне рэзерваў, а таксама для павелічэння матэрыяльных запасаў невытворчай сферы. Фонд спажывання — частка нацыянальнага даходу сацыялістычнай дзяржавы, прызначаная на задавальненне індывідуальных і грамадскіх патрэб у прадметах ужытку і паслугах.

[Фр. íопаз.]ФОНДААДДÁЧА, -ы, ж. Выпуск прадукцыі на адзінку вартасці вытворчых асноўных фондаў (асноўнага капіталу).ФОНДАВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фонду (у 1 знач.); які складае фонд, рэзерв. Фондавыя землі, а На будоўлі ідзе лес фондавы, нарыхтаваны яшчэ зімой. Корбан.2. Які мае адносіны да фондаў (у 2 знач.); звязаны з купляй-продажам фондаў. Фондавая біржа. Фондавы капітал.ФОНДАЕМІСТАСЦЬ, -і, ж. Вартасць вытворчых асноўных фондаў (асноўнага капіталу) на адзінку прадукцыі.ФОНДАЕМІСТЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фондаёмістасці.ФОНІКА, -і, ДМ -ніцы, ж. Спец. Гукавая арганізацыя паэтычнай мовы (гукавая інструментоўка, эўфанія); наогул — гукавы бок мовы.[Ад грэч. рЬбпё — гук.]...ФОР, -а, м. Другая састаўная частка складаных слоў, якая надае значэнне: нясучы які нясе, напрыклад: семафор, святлафор, электрафор.[Ад грэч. íогоз — нясучы.]ФÓРÁ, -ы, ж. У выразе: даць фору гл. даць.[Ад іт. íцогі — уперад, наперад.]ФОРВАРД, -а, М -дзе, м. Ігрок нападзення (у футболе, хакеі і пад.); нападаючы.[Англ. íоглтагá.]ФОРД, -а, М -дзе, ле. Марка легкавых і грузавых аўтамабіляў, якія выпускаюць заводы амерыканскай фірмы «Форд».ФОРДЗІК, -а, м. Разм. Памянш.-ласк. да форд.ФОРДЭВШД, -у, М -дзе, м. í. Спадарожны вецер, што дзьме ў карму.Ход судна па ветры, што дзьме ў карму.Паварот паруснага судна носам па ветры.[Гал. уоогáешпá.]ФÓРДЭК, -а, м. Складны пад'ёмны верх у экіпажы.[Ням. Уогаеск.]ФОРЗАЦ, -а, м. Спец. Падвойны ліст паперы, які злучае пераплёт з самой кнігай.[Ням. УогеаІг.]ФОРМА, -ы, ж. 1. Знешні контур, вонкавы выгляд, знешняе аблічча прадмета. У форме шара. □ Пры .. дарозе ляжаў у полі вялікі, як гара, камень дзіўнай формы. Чорны. Найбольш, падыходзяць для зімовай вуды маленькія паплаўкі кроплепадобнай або прадаўгаватай формы. Матрунёнак. З каморы.. [Аксін-Форма ______________ 146

Формазмяняльнасцьня] выносіла больш ёмістыя пакункі. І па іх форме, аб'ёму лёгка было здагадацца, што гэта былі кавалкі адборнага сала або кольцы кілбас. Ракітны. Паволі набліжаючыся, хмара бясконца мяняла сваю форму і адценне. Ваданосаў. // толькі мн. (формы, форм). Абрысы, контуры чалавечага цела, фігуры. [Касцюм] выгадна падкрэсліваў яе танклявы стан і кволыя формы і ў той жа час затушоўваў, хаваў яе падлеткавую цыбатасць і вуглаватасць. Мехаў. // У скульптараў, мастакоў — аб'ёмнасць, контуры прадмета. // звычайна мн. (формы, форм). Абрысы, выгляд архітэктурных збудаванняў, уласцівых якому-н. кірунку. Формы архітэктуры гатычнага стылю.Від, тып, спосаб арганізацыі чаго-н.; структура чаго-н., абумоўленыя пэўным зместам. Формы праўлення. Формы класавай барацьбы. Формы землеўладання. □ [Андрэй:]

«Пара скончыць з аджытымі формамі гаспадарання на вузкіх палосках». Колас. Арэнда і розныя іншыя формы феадальнай і капіталістычнай эксплуатацыі разаралі селяніна, ператваралі яго ў батрака, у наёмнага рабочага. Івашын.Катэгорыя філасофіі — спосаб існавання, унутраная арганізацыя зместу. Адзінства формы і зместу. І/ У логіцы — структура, спосаб пабудовы думак. Сілагічная форма.Спосаб ажыццяўлення, праяўлення якога-н. дзеяння. Ніколі гаспадароў шал не дасягаў гэткіх страшэнных форм. Зарэцкі. Гэта была хада ў форме танца. Чорны. // Спосаб, характар выказвання. Салавей зноў вельмі абыходліва, толькі ў другой форме, паўтарыў сваё пытанне. Ермаловіч. [Выказванне Скуратовіча] ў сціслай форме перадае ўсю сутнасць жыццёвай філасофіі кулака. Барсток. // Характар працякання якога-н. захворвання. Жыццё павольна пакідала маленькае кволае цела, зламанае цяжкай формай дыфтэрыі. Шамякін.Пэўная сістэма мастацкіх сродкаў як спосаб выяўлення зместу твораў мастацтва. Мова і стыль — гэта тыя формы, у якіх паддаецца чытачу думка твора. Чорны. Якуб Колас патрабуе ад беларускіх пісьменнікаў твораў, дзе б мастацкая форма поўнасцю адпавядала высокім ідэям. «Полымя». // Від арганізацыі, пабудовы музычнага, літаратурнага твора. Кніжка [«Дзесяць тыдняў у Злучаных Штатах Амерыкі» І. Новікава] пытаецца з цікавасцю, і гэта лепшае сведчанне, што форма рэпартажу аўтарам была абрана удала. «Полымя». // Жанр, разнавіднасць твораў мастацтва. Манументальныя формы ў скульптуры. Апавядальная форма. Форма са-наты.Прыстасаванне для надання чаму-н. пэўных контураў, пэўнага знешняга выгляду; шаблон. Формы для капелюшоў. □ Лука Фаміч звычайна даваў нам абаім форму для вырабу цэглы. Парахневіч. [Глушакоў:] — Не люблю таго хлеба, што пячэцца ў фермах. Мяжэвіч. // У ліцейнай справе — прыстасаванне, куды ўліваюць расплаўлены метал. Разліць метал у формы.У паліграфіі — друкарскі набор, заключаны ў раму, а таксама паверхня з рэльефным адбіткам, прызначаная для друкавання. Лаборная форма.

Строга ўстаноўлены парадак у чым-н. Весці допыт па ўсёй форме. Форма пратакола. Звесткі прадстаўлены не па форме. // Афіцыйная папера, запоўненая або якая павінна быць запоўнена па пэўнаму ўзору. [Сакратар:] — Сакратар факультэцкага бюро скардзіўся, што затрымлíваеш звесткі аб паспяховасці. Форму атрымала? Здай... Карпаў. // Прынятая норма звароту, паводзін, манер, абыходжання і пад.— Што з табой, Люда? — спалохана спытаў я, у той час адчуваючы, яв лёгка і прыемна прыйшла да мяне гэтая форма звароту «ты» і «Люда». Радкевіч.Знешні выгляд, знешні бок чаго-н., якія не выяўляюць сутнасці справы і нават супярэчаць унутранаму зместу. Партызаны,., перабягаючы ад хаты да хаты, стралялі болей для формы. Навуменка. Мы заўжды з нецярплівасцю чакалі., звароту [маці] са сходу і ад-* разу пыталі: што гаварылі?., хвалілі ці лаялі? Пра лаянку, папраўдзе, мы запытвалі дзеля формы, бо ў душы лічылі: не павінны б нас лаяць. Лось.

Адзінае па колеру, крою і другіх прыметах адзенне для асоб пэўных катэгорый. Парадная форма. Школьная форма. Форма сувораўца. □ Адзін з мужчын быў цывільны, у цыліндры, з маноклем, другі —■ у форме флоцкага ваеннага афіцэра. Маўр. Па калідоры хадзілі студэнты ў форме з блішчастымі гузікамі. Хведаровіч. Сёння Алесь апрануты па форме: на новай яшчэ гімнасцёрцы блішчаць медалі і ордэн Слава. Брыль.

звычайна мн. (формы, форм). Разнавіднасць жывёльнага або расліннага арганізма, мінерала. Малюскі прэснаводных і наземных форм.У лінгвістыцы — сродак выражэння граматычных катэгорый, узаемаадносін слоў у сказах. Кароткая форма прыметнікаў. Неазначальная форма дзеяслова. Формы множнага ліку назоўнікаў. □ Аднародныя члены не заўсёды маюць аднолькавую граматычную форму. Цікоцкі. // Наогул — выгляд, аблічча, у якім выступае слова. Многія беларускія словы выступаюць і цяпер у сваёй спрадвечнай форме.толькі адз. Стан чалавека, які дазваляе выявіць свае здольнасці, сілы, уменне. Шахматыст у бліскучай спартыўнай форме. // Наогул пра стан здароўя і пад. [Г э ля:] — Зойдзем да нас.— Другім разам,— сказаў Бондар.— Сёння не ў форме. Відаць, прастудзіўся. Навуменка.У алгебры — аднародны мнагачлен ад некалькіх пераменных. Лінейная форма. Квадратычная форма.О Малыя формы — віды твораў мастацтва, для якіх характэрны невялікі аб'ём і нескладаная кампазіцыя. Суплетыўныя формы — формы аднаго слова, утвораныя ад розных асноў. Формы грамадскае свядомасці — палітычныя, прававыя, рэлігійныя, маральным, мастацкія, філасофскія і іншыя грамадскія ідэі, погляды, уяўленні, што адлюстроўваюць грамадскае быццё. Формы мыслення — тыпы або спосабы будовы думкі.О Па ўсёй форме — як належыць, як трэба. '"•««чІФОРМАЗМЯНЯЛЬНАСЦЬ, -і, ж. Змена формы (у 1 знач.); здольнасць змяняць формуФормаўтваральны147Фортэль

пад уздзеяннем знешніх умоў. Формазмяняльнасць дрэва.ФОРМАЎТВАРАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да формаўтварэння, звязаны з ім. Формаўтваральны працэс. Формаўтваральны суфікс. □ Часам яркі вобраз ствараецца ў выніку змянення граматычпай формы слова, пашырэння яго формаўтваральных мажлівасцей. Рагойша.ФОРМАУТВАРЗННЕ, -я, к. і. Утварэнне, з'яўленне новых форм. Формаўтварэнне раслін. Працэсы формаўтварэння.2. Утварэнне граматычпых форм аднаго і таго ж слова; словазмяненне. Разгляд формаўтварэння слова.ФОРМЕНКА, -і, ДМ -нцы; Р мн. -нак; ж. Разм. Форменнае верхняе адзенне (у матросаў, навучэнцаў тэхнічных вучылішчаў і пад.). Алёша толькі ўчора прыехаў з мараходкі, з Калінінграда, ён у шырокіх клёшных штанах, у форменцы. Кудравец.ФОРМЕННЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да формы (у 10 знач.); які з'яўляецца формай. Форменная фуражка. □ За сталом сядзіць маладая жанчына ў форменным кіцелі з бліскучымі пагонамі на плячах. Васілёнак. Толькі форменныя пятліцы на чорным кіцелі з дзвюма сінімі зорачкамі на іх сведчаць, што гэта — дырэктар. Шынклер.Складзены па пэýнаму ўзору, форме; афіцыйны. У пакой заходзілі людзі, запаўнялі форменныя бланкі, падавалі бялявай дзяўчынцы. Асіпенка. А хутка прыйшло пісьмо ў форменным канверце. Марціновіч.Разм. Сапраўдны. Не даючы апомніцца, [Канстанцін Міхайлавіч] ўчыніў форменны разнос за непаслядоўнасць пісання. Лужанін. [Андрэй:] — Гэта ж форменны падпал! Гэта ж злачынства. Васілёнак.

ФОРМУЛА, -ы, ж. 1. Дакладнае вызначэнне якога-н. агульнага палажэння, закона і пад., якое мае дастасаванне да ўсіх прыватных выпадкаў. Задача вучоных — устанавіць формулы законаў прыроды. □ Вульгарна-сацыялагічныя формулы знешне выходзілі з прызнання заканамернасці развіцця пралетарскай літаратуры як вядучага, пануючага напрамку. Перкін. // Кароткае і дакладнае выказванне, азначэнне чаго-н. Паэт дае формулу .. барацьбы: «Стрэльбы, хлопчыкі, бяры». Лужанін. // Устаноўлены нязменны тэкст чаго-н.; прадвызначаная кіруючая ідэя. Асноўным прынцыпам першай фазы камунізма з'яўляецца формула: «Ад кожнага па яго здольнасцях, кожнаму — па яго працы». Лушчыцкі.2. Умоўнае абазначэнне адносін якіх-н. велічынь, элементаў і пад., якое складаецца з літар, лічбаў, знакаў. Алгебраічная формула. Хімічная формула. □ [Марынка] схілілася над сшыткамі, паволі уваходзячы ў знаёмы свет формул і вывадаў. Хадкевіч. Адноснасць руху, Адноснасць часу, Энергію праменьчыка і масы Мы ў формулы загналі, Як у сеці. Грачанікаў.[Ад лац. íогагаíа — форма, правіла, палажэнне.1ФОРС, -у, м. Разм. Самахвальства, франтаватасць, імкненне здзівіць навакольных (раскошай, манерамі і пад.); шык. Мікола Зязюльскі быў калісь багаты чалавек, задаваў форсу і прагульваў цэлыя сотні рублёў. Ко-лас. Без лётчыцкай шапкі, з бялесымі драбнюткімі кудзеркамі, Сяргей нагадваў цыбатага хлапчука, які для форсу надзеў нечую форму і саромеецца гэтага. Хомчанка. // Фанабэрыя, пыха. Напускны, штучны форс яго зляцеў, як шалупінне. [Горык] нагадваў цяпер вінаватага школьніка і хацеў неяк загладзіць свой учынак. Сапрыка.ФОРСІНГ, -у, м. Спец. Фарсіраваны бой у боксе, безупынная атака праціўніка. [Англ. íогзіп^.]ФОРС-МАЖОР, -у, м. Кніжн. Абставіны, якія вымушаюць дзейнічаць пэўным чынам, насуперак плану; акалічнасць, якую немагчыма прадухіліць або ліквідаваць.[Фр. íогве таіецге.]ФОРТ, -а, М -рце; мн. фарты, -óў; м. Асобнае ўмацаванне ў сістэме крапасных збудаванняў; невялікая крэпасць. Устала сонца над шырокім Бугам. У люстры хваль адбіліся жыты І воблакі, што праплываюць цугам, І крэпасці разбітыя фарты. Танк.[Фр. íогí..]ФОРТАЧКА, -і, ДМ -чцы; Р мн. -чак; ж. Тое, што і фортка (у 1 знач.). На бацькаў стук у акно .. [доктар] адчыніў фортачку і спытаўся, адкуль і чаго? Брыль.ФОРТАЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да форткі. Фортачная зашчапка.ФОРТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. 1. Шкляныя дзверцы ў акне для праветрывання памяшкання. [Сідараў] пашукаў у кішэнях, дастаў некалькі зярнятак. Адчыніў фортку і высыпаў іх на падаконнік. Хомчанка. Ад акна несла холадам, тут хадзіў вецер,— нехта забыўся зачыніць фортку. Адамчык. // Акенца ў дзвярах, сцяне (для назірання і пад.). А з вокнаў адзіночак сочаць вязні і чакаюць: загрыміць ці не загрыміць фортка ў дзвярах іх камеры. Машара.Невялікія дзверы ў варотах, агароджы; веснічкі. Ліпка стаяла ў адчыненай фортцы зялёнага плота і глядзела туды, за шашу. Брыль. Зайшоў [дзед] праз фортку на двор і сам адчыніў браму. Якімовіч. // перан. Выхад з якога-н. становішча; магчымасць зрабіць што-н. У апошніх словах Грушкі для., [мужчын] адкрылася фортка, каб выступіць канчаткова з патрабаваннем зацвердзіць план. Пестрак.Створка дзвярэй, варот, акон і пад. Клямка ціха бразнула, і дзве цяжкія форткі варот павольна расхінуліся. Крапіва. [Лдя-м] саскроб рыдлёўкай закарэлую гразь на ганку, з-за якой не магла на ўсю шырыню адчыняцца фортка дзвярэй. Чорны.

Разм. Акно (у 3 знач.). Пасля першага ўрока ў Святланы Мікалаеўны была «фортка». Шахавец.[Польск. íííгíа, гпгіка — брамка, веснічкі.]ФОРТЭ. Спец. 1. прысл. Моцна, громка, на поўную сілу гуку (пра музычнае, вакальнае выкананне); проціл, піяна.2. нескл., н. Месца ў музычным творы, якое выконваецца такім чынам, а таксама само такое выкананне.[Іт. íогіе.]ФОРТЭЛЬ, -ю, м. Разм. Выхадка, выбрык. Нямала непрыемнасцей [у сына] і ў школе: То сябрука штурхне, То спозніцца у клас, ТоФорум148Фотагравіравальны

двойка запаўзе у дзённік іншы раз,— Не абыходзіцца без фортэляў ніколі. Корбан.[Польск. íогíеí.]ФОРУМ, -а і -у. м. 1. -а. У Старажытным Рыме — плошча, рынак, дзе збіраўся народ, адбываліся сходы, суды і пад. // -у. Народны сход, суд на гэтай плошчы. Гувернёр стаяў .. у позе Гракха на форуме: рука выцягнута дагары далонню, вялікі палец адстаўлен убок. Караткевіч.-а; перан.; каго-чаго або які. Месца вялікіх сходаў, грамадскіх выступленняў, чыёй-н. дзейнасці.-у. Шырокі прадстаўнічы сход, з'езд. Сусветны форум моладзі. □ Па вялікіх пісьменніцкіх форумах у Маскве нацыянальныя літаратуры выступаюць як роўныя, аднолькава правамоцныя ў вырашэнні творчых праблем. Гіст. бел. сав. літ. / у перан. ужыв. Сёння птушак, Гоман бору, Далячынь зямлі вялікай На ўрачысты майскі форум Небасхіл вясны паклікаў. Матэвушаў. 1 ам, дзе над грэчкаю белай Пчолы сабралі свой форум, Неба, як шкло, зазвінела—Лайнер шугнуў метэорам. Непачаловіч.[Лац. íопшí.]ФÓРЫНТ, -а, М -нце, м. Грашовая адзінка Венгерскай Народнай Рэспублікі.[Венг. íогіпí.]ФОСФАР, -у, м. Хімічны элемент, які адыгрывае важную ролю ў жыццядзейнасці жывёл і раслін, існуе ў трох разнавіднасцях. Белы фосфар. Чырвоны фосфар. Чорны фосфар. /І Разнавіднасць гэтага элемента — воскападобнае самаўзгаральнае, вельмі ядавітае рэчыва, якое свеціцца ў цемнаце. / у перан. ужыв. Выскачыў з бярлогі сумны воўк, Ад голаду сухі, бы корч, І пырснуў фосфарам вачэй. Бядуля.ФОСФАРАБАКТЭРБШ, -у, м. Бактэрыяльнае ўгнаенне, якое ўтрымлівае споры бактэрый, здольных пераводзіць арганічныя фосфарныя злучэнні глебы ў даступныя для раслін формы.ФОСФАРНАКІСЛЫ, -ая, -ае. Які мае ў сабе фосфарную кіслату; утвораны з фосфарнай кіслаты. Фосфарнакіслыя ўгнаенні. Фосфарнакіслыя солі.ФОСФАРНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фосфару, уласцівы яму. Фосфарны пах. ІІ Які мае ў сваім саставе фосфар. Фосфарныя солі. □ Звеннявая вырашыла правесці дадатковую падкормку пасеваў фосфарнымі і калійнымі ўгнаеннямі. «Звязда». // Зроблены з выкарыстаннем фосфару; пакрыты фосфарам. Фосфарныя запалкі. □ Мы з Тарлецкім маўчым. Можа і лепш,, каб фосфарныя шарыкі падкінуць у вагон. Навуменка.2. Які свеціцца падобна фосфару мігатлівым блакітным святлом. Фосфарнае святло

месяца.ФОСФАРЫСТЫ, -ая, -ае. 1. Які змяшчае ў сабе фосфар, злучаны з фосфарам. Фосфарыстая кіслага.2. Тое, што і фосфарны (у 2 знач.).ФОТ, -а, М фóце, м. У фізіцы — адзінка вымярэння шчыльнасці светлавога патоку або ступені асветленасці якой-н. паверхні.[Ад грэч. рЬоз, рпбíóз — святло.]ФОТА, нескл., н. Разм. Тое, што і ф а т аграфія (у 2 знач.). Паэт адчыняе шуфлядку ў стале і вымае некалькі фота ваеннагачасу. С. Александровіч. Нават маленькае фота чарнавокай Надзі, такое блізкае, дарагое, таксама не ўзрадавала .. [Сяргея]. Сіўцоў.ФОТА... Першая састаўная частка складаных слоў: 1) якая адпавядае па значэнню слову фатаграфічны, напрыклад: фотагазета, фотакамера, фотаплёнка; 2) якая паказвае адносіны іх да святла, напрыклад: фотаметрыя.[Ад грэч. рЬоз, рЬбíóз — святло.]ФОТААБ'ЕКТЬІУ, -тыва, м. Аб'ектыў фатаграфічнага апарата. Відаць, загадвалі яму [юнаку] спецыяльна глядзець у фотааб'ектыў, калі рабілі гэты здымак. Лынькоў.ФОТААЛЬБОМ, -а, м. Альбом для фатаграфіі Збор гербарыяў і калекцый насякомых, падрыхтоўка фотаальбомаў — так вызначыла мэту паходу важатая школы Ніна Іванаўна. Краўчанка.ФОТААМÁТАР, -а, м. Той, хто займаецца фатаграфіяй як аматар. Радзівон Ксенафонтавіч быў вельмі ўзрушаны. Такім і атрымаўся ён на здымку, які нашы фотааматары зрабілі з дапамогаю бліца. Шыловіч.ФОТААМАТАРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фотааматара. Фотааматарскі гурток.ФОТААМÁТАРСТВА, -а, н. Дзейнасць, занятак фотааматараў.ФОТААПАРÁТ, -а, М -рáце, м. Фатаграфічны апарат. У светлы край, за далягляд Плыло сівых аблокаў веча. І пстрыкнуў фотаапарат. І нас усіх увекавечыў. Дайнека.ФОТААПАРАТУРА, -ы, ж., зб. Прыстасаванне апараты, неабходныя для фатаграфавання; апаратура для фатаграфіі (у 1 знач.).ФОТААТЭЛЬÉ, нескл., н. Атэлье, дзе робяць па заказу Фотаздымкі і фатаграфіі; фатаграфія (у 3 знач.).ФОТАБАКТЗРЫЯ, -і, ж. Бактэрыя, якая выдзяляе рэчыва, што свеціцца пры злучэнні яго з кіслародам і служыць адной з прычын свячэння вады і рыб.ФОТАВІТРЬТНА, -ы, ж. Вітрына, прызначаная для фатаграфій (у 2 знач.). ÍІрыцягвае ўвагу фотавітрына прадукцыі Мінскага аўтазавода. «Беларусь».ФОТАВЫСТАУКА, -і, ДМ -таўцы; Р мн. -тавак; ж. Збор фатаграфій, выстаўленых для агляду, а таксама месца, дзе яны выстаўлепы. Стэнды фотавыстаўкі.ФОТАГАЗÉТА, -ы, ДМ -зéце, ж. Газета, звычайна насценная, якая складаецца з фатаграфій і подпісаў да іх.ФОТАГЁН, -у, м. Уст. Мінеральнае масла, атрыманае перагонкай нафты, смалы і інш., якое ўжывалася для асвятлення.[Ад грэч. рдбз, рЬбíóз — святло і §éпоз — род.]ФОТАГЕНІЧНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фотагенічнага. Хоць бы глянуць было на што: ні прыстойных форм, ні фотагенічнасці твару. Лось.ФОТАГЕНІЧНЫ, -ая, -ае. Такі, які мае знешне выразныя рысы, што добра перадаюцца на фотаздымку ці на экране. Фотагенічны твар. Фотагенічны выгляд.[Ад грэч. рЬоз, рЬоíóз — святло і §éпоз — род.]ФОТАГРАВІРАВАЛЬНЫ, -ая, -ае. Прызначаны для фотагравіравання.

Фотагравіравальны апарат.Фотагра в ірава н не 149Фотаоптыка

ФОТАГРАВІРАВÁННЕ, -я, н. Выраб друкаваных форм (клішэ) фотаэлектрычным спосабам.ФОТАГРАВЮРА, -ы, ж. Рэпрадукцыя карціны ці фотаздымка, атрыманая шляхам друкавання з металічнай або пластмасавай пласцінкі, апрацаванай фотахімічным спосабам.ФОТАГРАВІОРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносітíы да фотагравюры.ФОТАГРАММЕТРНІСТ, -а, М -спе, м. Спецыяліст па фотаграмметрыі.ФОТАГРАММЕТРБІЧНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фотаграмметрыі, ажыццяўляецца з яе дапамогай. Фотаграмметрычная апрацоўка. // Які служыць для ажыццяўлення работ па фотаграмметрыі. Фотаграмметрычная лабараторыя.ФОТАГРАММÉТРЫЯ, -і, ж. Тэхнічная дысцыпліна, якая распрацоўвае спосабы вызначэння формы, памераў і размяшчэння розных аб'ектаў у прасторы на аснове вымярэнняў іх фатаграфічных відарысаў.[Ад грэч. ріíбз, рЬоíóз — святло, ^гатгла — запіс і теЬгéо — вымяраю.]ФОТАДАКУМÉНТ, -а, М -нце, м. Фатаграфія, якая адлюстроўвае рэальны факт і мае гістарычнае, юрыдычнае і пад. значэнне. / вось, каторы раз, трапляе мне пад рукі знаёмы фотадакумент, здымак дзён партызанскіх. Кавалёў.ФОТАДАКУМЕНТАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фотадакументаў; заключае ў сабе фотадакументы. Фотадакументальныя матэрыялы.ФОТАЖУРНАЛІСТ, -а, М -сце, м. Журналіст-фатограф, фотакарэспандэнт.ФОТАЗДЬ'ШАК, -мка, м. Фатаграфічны здымак; фатаграфія (у 2 знач.). Злева, на стэндзе, была вітрына з фотаздымкамі перадавікоў-калгаснікаў... Ваданосаў.ФОТАЗДБІМКА, -і, ДМ -мцы; Р мн. -мак; ж. Фатаграфічная здымка. Аб'ектыў апарата накіраваны на шырокі экран, да якога прымацаваны фатаграфіі, малюнкі, дыяграмы. Ідзе фотаздымка. Курто.ФОТАІЛЮСТРÁЦЫЯ, -і, ж. Ілюстрапыя чаго-н. у выглядзе фатаграфічнага здымка. ФОТАІНФАРМАЦЫЯ, -і, ж. Інфармацыя, якая ажыццяўляецца сродкамі фатаграфіі, прадстаўленая ў фотаздымках. Неўзабаве пачнецца прыём фотаінфармацыі з космасу. «Маладосць».ФОТАКÁМЕРА, -ы. ж. 1. Частка фотаапарата, якая з'яўляецца святлопепранікальнай каробкай з аб'ектывам; фатаграфічная камера. Стэрэаскапічная фотакамера. 2. Тое, што і фотаапарат. ФОТАКАРТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Картка з фатаграфічным здымкам каго-, чаго-н.; фатаграфічная картка. На сценах, у рамках, віселі фотакарткі. Гамолка. На фотакартцы быў мост — вялікі, прыгожы, з фігурамі на шырокіх каменных парэнчах. Арабей. ФОТАКАРЭСПАНДЭНТ, -а, М -пце, м. Фатограф, які робіць здымкі для якога-н. перыядычнага выдання. Рэпарцёры, парывісты, фельетаністы, фотакарэспандэнты — штатныя і пазаштатныя — збіраліся ў купкі і горача абмяркоўвалі, дзе і як яны скончаць гэты дзень. Васілёнак. [Бацька:] — Зараз мы выпусцім страуса Эму і бегемота Рану, каб та-варыш фотакарэспандэнт зняў іх. Даніленка. ФОТАКАРЭСПАНДЭНЦЫЯ, -і, ж. Карэспандэнцыя для якога-н. часопіса або газеты ў выглядзе фатаграфічных здымкаў.ФОТАКЕРАМІКА, -і, ДМ -міны, ж. Упрыгожанні на керамічных вырабах, нанесеныя спосабам фатаграфіі.ФОТАКОНКУРС, -у, м. Конкурс на лепшую фатаграфію.

ФОТАКÓШЯ, -і, ж. Копія якога-н. дакумента, рукапісу і пад., зробленая фатаграфічным спосабам; фатаграфічная копія. Фотакопіі рукапісаў.ФОТАКСІЛАГРАФІЯ, -і, ж. Гравюра на дрэве з перанясеннем малюнка на паверхню дошкі фатаграфічным спосабам з далейшым гравіраваннем штрыхоў ад рукі.[Ад грэч. рЬбз, рпбíóя — святло, хуíоп — ссечанае дрэва і ^гарЬó — пішу.]ФОТАЛАБАРАТОРЫЯ, -і, ж. Лабараторыя, дзе робіцца апрацоўка фатаграфічных пласцінак, плёнак. фатаграфій. Не распранаючыся,.. [Азарчук] замкнуўся ў сваёй фоталабараторыі-каморцы і праз некалькі хвілін вынес адтуль гатовыя здымкі. Ваданосаў.ФОТАЛІТАГРАФІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фоталітаграфіі. Фоталітаграфічны спосаб. Ц Зроблены спосабам фоталітаграфіі. Фоталітаграфічнае выданне.ФОТАЛІТАГРАФІЯ, -і, ж. Літаграфія, заснаваная на выкарыстанні фатаграфіі (у 1 знач.).ФОТАЛЮМШЕСЦЭНЦЫЯ, -і, ж. Спец. Люмінесцэпцыя, якая ўзнікае пры асвятленні некаторых рэчываЎ.ФОТАМАНТАЖ, -у, м. Мантаж фатаграфічных здымкаў, аб'яднаных агульнай тэмай. // Газета, рэклама, плакат і пад., складзеныя такім чынам.ФОТАМЕТРЬ'ІСТ, -а, М -сце, м. Рабочы, які пры дапамозе фатометра вымярае сілу святла электрычных лямпачак.ФОТАМЕТРЬ'ІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фотаметрыі; звязаны з фотаметрыяй. Фотаметрычны метад. // Заснаваны на фотаметрыі; які робіцца шляхам фотаметрыі. Фотаметрычныя вымярэнні.ФОТАМÉТРЫЯ, -і, ж. Раздзел фізічнай оптыкі, які вывучае вымярэнне светлавых велічынь.[Ад грэч. рЬбз, рííоíóв — святло і теíгеб — вымяраю.]ФОТАМЕХАНІКА, -і, ДМ -ніцы, ж. У паліграфіі — сукупнасць спосабаў атрымання рэпрадукцый з дапамогай фатаграфічных і хімічных працэсау.ФОТАМЕХАНÍЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фотамеханікі. Фотамеханічныя працэсы.ФОТАНАБОР. -у, м. Спец. Набор, зроблены фатаграфічным спосабам; фатаграфічны набор.ФОТАНАБÓРНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фотанабору.ФОТАНАРЫС, -а, м. Серыя фатаграфій, аб'яднаных агульным сюжэтам. У .. [Мельнікава] выйшаў, казалі ў рэдакцыі, добры фо~ танарыс аб калектыве невялічкай станцыі Якімаўка. Васілёнак.ФОТАОПТЫКА. -і, ДМ -тыцы, ж. Аптычныя прылады, якія выкарыстоўваюцца ў фатаграфіі.Фотапавелічальнік150Фотатэлеграфны

ФОТАПАВЕЛІЧАЛЬНІК, -а, м. Апарат для атрымання павялічаных фотаздымкаў спосабам светлавой праекцыі.ФОТАПАНАРАМА, -ы, ж. Фатаграфія, якая вылучаецца вялікім вуглом поля зроку ў гарызанталышм напрамку. Фотапанарама Крамля.ФОТАПАНО, нескл., н. Фатаграфія вялікіх памераў, якая мае дэкаратыўпае прызначэнне. Упрыгожыць сцены клуба фотапано.

ФОТАПАПÉРА, -ы, ж. Папера для пячатання фатаграфій, адзін бок якой пакрыты святлоадчувальным слоем; фатаграфічная папера.ФОТАПАРТРЭТ, -а, М -рэце, м. Партрэт, зроблены фатаграфічным спосабам. Неяк у «Правде» быў змешчан.. фотапартрэт [Валі Забаронька]. Хадкевіч.ФОТАПЕРЫЯДЬ'ІЗМ, -у, м. Спец. Фізіялагічпыя змяненні ў жывёл і раслін, звязаныя са зменай дня і ночы.[Ад грэч. рííбв, рпоíóз — святло і регіоáоз — абход, кругазварот.]ФОТАПЛАСЦІНКА, -і, ДМ -нцы; Р мн. -нак; ж. У фатаграфіі — невялікая шкляная пласцінка, накрытая з аднаго боку святлоадчувальным слоем, на якім адбіваецца вобраз каго-, чаго-н.ФОТАПЛЁНКА, -і, ДМ -пцы; Р мн. -нак; ж. У фатаграфіі — цэлулоідная празрыстая плёнка ў выглядзе стужкі, накрытая святлоадчувальным слоем, на якім адбіваецца вобраз каго-, чаго-н. У поўнай цемры даследчык сфатаграфаваў галінку папараці на фотаплёнку. Матрунёнак.ФОТАПРЫЁМНІК, -а, м. 1. Апарат для прыёму фотатэлеграфных відарысаў па радыё або правадной лініі сувязі.2. Прыстасаванне, якое прымае прамянёвую энергію і ператварае яе ў электрычныя сігналы.ФОТАРУЖЖО, -á, н. Фотаапарат з тэлеаб'ектывам і з упорам для пляча, які нагадвае ружжо (прызначаны для фатаграфавання жывёл на свабодзе).ФОТАРЭАКТБІУ, -тыву, м. У фатаграфіі — рэчыва, якое выкарыстоўваецца для хімічнай апрацоўкі плёнкі і фотапаперы.ФОТАРЭКЛАМА, -ы, ж. Рэклама, выкананая пры дапамозе фотаздымкаў.ФОТАРЭЛÉ, нескл., н. Рэле, якое дзейнічае пры дапамозе фотаэлемента.ФОТАРЭПАРТÁЖ, -у, м. Рэпартаж у выглядзе фотаздымкаў.ФОТАРЭПАРЦЕР, -а, м. Фатограф, які займаецца фотарэпартажам. Фотарэпарцёры паспелі шчоўкнуць сваімі апаратамі. Кавалёў.ФОТАРЭПАРЦЁРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фотарэпарцёра.ФОТАРЭПРАДУКЦЫЯ, -і, ж. Узноўлены фатаграфічным спосабам вíдарыс плоскаснага арыгінала: малюнка, чарцяжа і пад.ФОТАСШТЭЗ, -у, м. Працэс утварэння зялёнымі раслінамі арганічнага рэчыва з вуглякіслага газу і вады пры дапамозе светлавой энергіі, якая паглынаецца хларафілам.[Ад грэч. рííбз, рЬоíóз — святло і зупіЬезіз — спалучэнне.]ФОТАСІНТЭТЬ'ІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фотасінтэзу, звязаны з ім. Фотасінтэтычны апарат расліны.ФОТАСКУЛЬПТУРА, -ы, ж. Скульптура, выканапая паводле фатаграфічных здымкаў, якія паказваюць прадмет з розных бакоў.ФОТАСТÁТ, -а, М -стане, м. Спец. Аýтаматычны апарат для капіравання дакументаў, малюнкаў, чарцяжоў, тэкстаў і пад. фатаграфічным спосабам.[Ад грэч. рЬоз, рпоíóз — святло і зíаíоз — нерухомы.]ФОТАСФÉРА, -ы, ж. У астраноміі — ніжпі слой сонечнай атмасферы, які ўтварае бачную паверхню Сонца.[Ад грэч. рííбз, рЬоІóз — святло і зрííаіга — шар.]ФОТАТÁКСІС, -у, м. Спец. Рухальная рэакцыя раслінных і прасцейшых жывёльных арганізмаў у адказ на дзеянне святла.[Ад грэч. рííбз, рЬбíóз — святло і íáхіз — размяшчэнне.]ФОТАТАПАГРÁФІЯ, -і, ж. Спосаб стварэння тапаграфічных карт на аснове апрацоўкі фотаздымкаў мясцовасці.

ФОТАТÓК, -у, м. Электрычны ток, які ўзнікае ў фотаэлеменце пры ўздзеянні святла.ФОТАТРАШЗМ, -у, м. Змена напрамку росту органаў раслін у адносінах да святла, якое падае з аднаго боку.[Ад грэч. рЬоз, рЬоíóз — святло і íтóроз — паварот.]ФОТАТЫПÍСТ, -а, М -сце, м. Спецыяліст па фотатыпіі.ФОТАТЫШЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фотатыпіі. Фотатыпічны спосаб. // Зроблены спосабам фотатыпіі. Фотатыпічная копія рукапісу.ФОТАТЬ'ІШЯ, -і, ж. 1. У паліграфіі — спосаб плоскага друку са шкляной або металічнай пласціны.2. Адбітак, атрыманы такім спосабам.[Ад грэч. рЬоз, рЬоІóз — святло і Іýроз — адбітак.]ФОТАТЭАДАЛ1Т, -а, М -лíце, м. Геадэзічны інструмент, прызначаны для фотаздымкі мясцовасці з мэтай складання планаў, профіляў і пад.ФОТАТЭАДАЛІТНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фотатэадаліта. // Зроблены з дапамогаю фотатэадаліта. Фотатэадалітныя здымкі.ФОТАТЭКА, -і, ДМ -тэцы. ж. Сістэматызаваны збор, архіў фатаграфій або фатаграфічных негатываў.[Ад грэч. рЬоз, рЬоíóз — святло і іííёкё — сховішча.]ФОТАТЭЛЕВІЗІЙНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да перадачы фотаадбіткаў з дапамогаю тэлевізійных сродкаў. Фотатэлевізійныя камеры.ФОТАТЭЛЕГРÁМА, -ы, ж. Тэлеграма, перададзеная з дапамогай фотатэлеграфа.ФОТАТЭЛЕГРÁФ, -а, м. 1. Від сувязі для перадачы і прыёму на фатаграфічную паперу нерухомых відарысаў (рукапісаў, малюнкаў, табліц і пад.) сродкамі тэлеграфа або радыё.2. Абсталяванне, якое ажыццяўляе такі від сувязі.' ФОТАТЭЛЕГРАФІЯ, -і, ж. Тое, што і ф отатэлеграф (уí знач.).ФОТАТЭЛЕГРАФНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фотатэлеграфа. Фотатэлеграфны апарат. І/ Які ажыццяўляецца праз фотатэлеграф. Фотатэлеграфная сувязь.Фотатэрапеўтычны151Фразеалагічны

ФОТАТЭРАПЕУТНІЧНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фотатэрапіі.ФОТАТЭРАШЯ, -і, ж. Тое, што і святлолячэнне.ФОТАТЭХНІКА, -і, ДМ -ніцы, ж. Тэхніка фатаграфічнай вытворчасці.ФОТАТЭХН1ЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фотатэхнікі.ФОТАЎСПКІШКА, -і, ДМ -шцы; Р мн. -шак; ж. Прылада для кароткачасовага і інтэнсіўнага асвятлення аб'екта пры фотаздымцы.ФОТАФШІШ, -у, м. Прыбор, які складаецца з секундамераý і кіназдымачнага апарата, прызначаны для дакладнага вызначэння фінішу ўдзельнікаў спартыўных спаборніцтва^7.ФÓТАФОБІЯ, -і, ж. Тое, што і святлабоязь.[Ад грэч. рЬбз, рííоíóз — святло і рпоЬоз — страх, боязь.]ФОТАХІМІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фотахіміі. Фотахімічная рэакцыя.2. Які мае адносіны да хімічных прэпаратаў, што ýжываюцца ў фатаграфіі (у 1 знач.). Фотахімічныя тавары.ФОТАХІМІЯ, -і, ж. Раздзел хіміі, які вывучае рэакцыі і змяненні рэчываў пад уздзеяннем светлавой энергіі.

ФОТАХРАШКЕР, -а, м. Фотакарэспандэнт, які адлюстроувае на сваіх здымках хроніку бягучых падзей.ФОТАХРОМІЯ, -і, ж. Спец. Каляровая фатаграфія, якая перадае натуральную афарбоўку прадмета.[Ад грэч. рпбз, рííоіóз — святло і спгота — колер.]ФОТАХРОНІКА, -і, ДМ -ніцы, ж. Хроніка падзей, якая знайшла адлюстраванне ў фатаграфіях.ФОТАЦЫНКАГРАФІЯ, -і, ж. Спец. Фотамеханічны спосаб прыгатавання цынкавых клішэ для друку.ФОТАЭЛЕКТРЬ'ІЧНАСЦЬ, -і, ж. Спец. Працэс непасрэднага пераходу светлавой энергіі ў электрычную.ФОТАЭЛЕКТРЬ'ІЧНЫ, -ая, -ае. Звязаны з працэсам непасрэднага пераходу светлавой энергіі ў электрычную. Фотаэлектрычны эфект.' ФОТАЭЛЕМÉНТ, -а, М -нце, м. Прыбор, які ператварае светлавую энергію ў электрычную.ФОТАЭФÉКТ, -у, М -кце, м. Спец. З'ява непасрэднага пераўтварэння светлавой энергіі ў электрычную.ФОТАЭЦЮД, -а, М -дзе, м. Эцюд, выкананы сродкамі фатаграфіі. Фотазцюды ІІрынямоння.ФОФАН, -а, м. Спартыўная лодка з мелкімі бартамі.ФРАГМЁНТ, -а, М -нце, м. Асобная частка, урывак якога-н. кампазіцыйнага цэлага (звычайна пра творы мастацтва). Фрагменты насценных роспісаў. □ Відны [на карціне] фрагменты драўлянай сядзібы і карчмы з заезным дваром за масіўнай сцяной. «Помнікі». Пейзажныя фрагменты ў вершах Танка перыяду «Нашай волі» падпарадкаваны грамадскай тэме. У. Калеснік. У старадаўняй Русі летапісы.. вяліся ва ўсіх колькі-небудзь значных гарадах, але ад Полацкага летапісання.. асталося толькі некалькі фрагментаў у складзе Іпатаўскага летапісу. «Полымя». [Ад лац. íга^тепíнт — абломак, кавалак.]ФРАГМЕНТАРНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фрагментарнага. У самой знешняй фрагментарнасці паэмы [«Каліноўскі»] ёсць глыбокая прадуманасць і логіка. Бугаёў.ФРАГМЕНТАРНЫ, -ая, -ае. 1. Які складаецца з фрагментаў, з'яўляецца фрагментам чаго-н. Цікавы ўчастак гістарычнага гарадскога асяроддзя — фрагментарная забудова вул. Замкавай. «Помпікі». [Гістарычная праўда] ў значнай меры абумоўлівае ўнутранае адзінства, на першы погляд, разнапланавага і нават, здавалася б, фрагментарнага твора. Бугаёў.2. перан. Адрывачны, няпоўны. Фрагментарная манера пісьма.ФРАЕР, -а, м. Разм. пагард. Пра франтаватага, пустога чалавека. [Сяргей:] — І мой сябрук, Толька Авераў, таксама цяпер дома.— Толька?—Ага. Там такі, пішуць, фраер, зямлі пад сабой не чуе. Ракітны.[Ад ням. Ргеіег — жаніх.]ФРАЗА, -ы, ж. 1. Інтанацыйна аформленае спалучэнне слоў, якое выказвае думку; сказ.— Якая ты неасцярожная, Кетэ! — учулі хлапцы адрывак фразы. Самуйлёнак.— Напішыце сказ,— ..[Леанід] крыху падумаў,— ну, напрыклад, першую фразу, якую вы сёння сказалі, і раскажыце пра яе ўсё, што ведаеце. Шахавец. / зноў надакучліва палезла ў галаву фраза: «А чабор пахне...» Асіпенка.Напышлівы выраз, які пазбаўлены ўнутранага зместу або які прыкрывае лжывасць гэтага зместу. Міхалка пустых фраз не любіць гаварыць. Яго прамовы цяпер кароткія і моцныя. Бядуля. [Чарнавус:] Адны траскучыя фразы і абсалютна нічога канкрэтнага. Крапіва. Вострае і глыбока прачутае пачуццё Радзімы ў Еўдакіі Лось

вынікае з яе вершаў спакойна і сціпла, без гучных фраз. Звонак.Устойлівае спалучэнне якіх-н. слоў; хадзячы выраз. Гэтыя радкі па сутнасці ўжо сталі крылатай фразай. Бугаёў.У музыцы — рад гукаў або акордаў, якія ўтвараюць невялікую, адносна закончаную частку музычнай тэмы, мелодыі. У агульным рознагалосым гуле чуюцца знаёмыя музычныя фразы. «Маладосць».[Ад грэч. рЬгáзіз — выраз.]ФРАЗАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фразы (у 1, 4 знач.). Фразавы акцэнт.ФРАЗЕАЛАГІЗАЦЫЯ, -і, ж. Ператварэнне свабодных устойлівых словазлучэнняў у фразеалагізмы шляхам развіцця пераноснага значэння.ФРАЗЕАЛАГ13М, -а, м. Устойлівае спалучэнне слоў, якое характарызуецца пастаянным лексічным саставам, устойлівай граматычнай будовай і вядомым для носьбітаў дадзенай мовы значэннем (у большасці выпадкаў — пераносна-вобразным), напрыклад: «даць у косці», «застацца з носам».[Грэч. рпгáзіз — выраз.]ФРАЗЕАЛАГІЧНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фразеалагічнага. Фразеалагічнасць устойлівага спалучэння.ФРАЗЕАЛАГІЧНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фразеалогіі. Фразеалагічныя даследаванні.2. Які з'яўляецца фразеалагізмам. Фразеалагічны зварот. /І Які змяшчае ў сабе фразеалагізмы. Фразеалагічны слоўнік.Фразеалогія152Фрамуга

О Фразеалагічныя адзінствы — устойлівыя звароты, цэласнае значэнне якіх у нэўнай ступені матывавана асобнымі значэннямі слоў, што ўваходзяць у склад такіх зваротаў, напрыклад: «першы блін комам», «трымаць камень за пазухай». Фразеалагічныя выразы — устойлівыя, семантычна непераасэнсаваныя звароты, якія складаюцца цалкам з слоў са свабоднымі значэннямі; да іх адносяцца прыказкі, прымаўкі, выслоўі, крылатыя словы, а таксама устойлівыя словазлучэíші намінатыўнага характару, напрыклад: «прыхільнікі міру», «сацыялістычнае спаборніцтва». Фразеалагічныя зрашчэнні гл. зрашчэнне. Фразеалагічныя спалучэнні — устойлівыя звароты, у склад якіх ўваходзяць словы як з фразеалагічна звязаным, так і з свабодным значэннямі, пры гэтым цэласнае значэнне такіх спалучэнняý вынікае са значэння асобных слоў, напрыклад: «закляты вораг», «расквасіць нос».ФРАЗЕАЛОГІЯ, -і, ж. 1. Раздзел мовазнаўства, які вывучае фразеалагічны састаў мовы.Сукупнасць устойлівых зваротаў і выразаў, уласцівых якой-н. мове. Фразеалогія беларускай мовы. І/ Устойлівыя звароты ў мове асобнага твора, пісьменніка, грамадскай групоўкі, пэўнага перыяду. У асобных выпадках перакладчык захаваў фразеалогію арыгінала. Палітыка. Мова сялян старэйшага пакалення., характарызуецца народнай вобразнасцю, бытавым каларытам, сялянскай лексікай і фразеалогіяй. Дзюбайла.Прыгожыя, напышлівыя выразы, фразы; фразёрства. Пустая фразеалогія.[Ад грэч. рЬгáбіз — выраз і Іóдоз — вучэнне.]ФРАЗЁР, -а, м. Чалавек, які любіць гаварыць напышлівыя фразы (у 2 знач.). Кідала — гэта фразёр, няшчыры чалавек, яму абы паказаць сябе, абы высунуцца наперад. Кучар.

ФРАЗЕРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Жан. да фразёр.ФРАЗЁРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фразёра, фразёрства; уласцівы фразёру. Фразёрскае выступленне.ФРАЗЁРСТВА, -а, н. Схільнасць да прыгожых і гучных, але пустых фраз; пустаслоўе.ФРАЗЁРСТВАВАЦЬ, -ствую, -ствуеш, -ствуе; незак. Гаварыць прыгожымі напышлівымі фразамі; займацца пустаслоўем.ФРА31РАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фразіраваць.ФРАЗІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; незак. Выдзяляць у вымаўленні або пры выкананні выразныя месцы фраз.[Фр. рЬгазег.]ФРАЗІРОУКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фразіраваць.ФРАК, -а, м. Парадны мужчынскі сурдут, звычайна чорнага колеру, з выразанымі спераду поламі і вузкімі доўгімі фалдамі ззаду. А колькі было бегатні, пакуль гурткоўцы раздабылі старую папоўскую расу або чорны хвастаты фрак для гарадскога дарэвалюцыйнага паніча. Краўчанка. Выходзіць у чорным фраку кіраўнік хору кампазітар Рагоўскі. Мядзё'лка.[Фр. íгас.]ФРАКІЕЦ гл. фракійцы.ФРАКІЙКА гл. фракійцы.ФРАКШСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фракійцаў, які належыць, уласцівы ім. Фракійская конніца.ФРАКІЙЦЫ, -аў; адз. фракíец, -кíйца, м.; фракійка, -і, ДМ -кíйцы; мн. фракійкі, -кіёк; ж. Старажытныя плямёны, якія насялялі тэрыторыю Балкан і частку Малой Азіі.ФРАКТУРА, -ы, ж. 1. У медыцыне — пералом.2. У паліграфіі — адзін з відаў гатычнага шрыфту. // Спец. Почырк, падобны на гатычны шрыфт.[Ад лац. íгасілíга — надлом.]ФРАКТУРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрактуры (у 2 знач.). Фрактурны шрыфт.ФРАКЦБІЙНАСЦЬ. -і, ж. Наяўнасць фракцый ' (у 3 знач.). Усякае праяўленне фракцыйнасці і групаўшчыны несумяшчальна з марксісцка-ленінскай партыйнасцю, з прабываннем у партыі. Статут КПСС.ФРАКЦБІЙНЫ ', -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фракцыі', з'яўляецца фракцыяй. Фракцыйная барацьба. Фракцыйныя групоўкі.2. Такі, які нясе разлад у якую-н. арганізацыю, садзейнічае ўтварэнню ў ёй фракцый ' (у 3 знач.); раскольніцкі. Фракцыйнае выступленне.ФРАКЦБІЙНЫ 2, -ая, -ае. Які мае адносіны да фракцыі2, да яе выдзялення. Фракцыйная перагонка.ФРАКЦЫЯ ', -і, ж. 1. Уст. Група людзей, аб'яднаных прафесійнымі, цэхавымі інтарэсамі.Арганізаваная група членаў палітычнай партыі, якая праводзіць яе палітыку ў парламенце, органах мясцовага самакіравання або ў іншых арганізацыях.Частка палітычнай партыі, якая не згодна з генеральнай лініяй партыі і выступае з сваёй уласнай платформай; антыпартыйная групоўка.ФРАКЦЫЯ2, -і, ж. Спец. 1. Частка сыпучага або кускавога цвёрдага рэчыва або група блізкіх па якой-н. прымеце рэчываў, выдзеленых дробнай перагонкай з чаго-н. (раздробленага матэрыялу, вадкасці, раствору і пад.). Фракцыя нафты.Частка зярністага матэрыялу, выдзеленая пры сартаванні чаго-н. Буйная фракцыя пяску, Дробныя фракцыі шчэбеню.

Састаўная частка глебы, пароды. Фракцыя грунту.ФРАКЦЫЯНÉР, -а, м. Член якой-н. фракцыі > (у 3 знач.).ФРАКЦЫЯНЁРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Жан. да фракцыянер.ФРАКЦЫЯНІРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фракцыяніраваць.ФРАКЦЫЯНІРАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фракцыяніраваць.ФРАКЦЫЯШРАВАЦЦА, -руецца; незак. Зал. да фракцыяніраваць.ФРАКЦЫЯНІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; зак. і незак., што. Падвергнуць (падвяргаць) раздзяленню на фракцыі2 што-н. (газ, вадкую сумесь і пад.).ФРАМУГА, -і, ДМ -мýзе, ж. Верхняя створка акна ці дзвярэй. Будаўнікі зашклілі апошнія фрамугі новага корпуса. «Беларусь». Я ходу ў зямлянку, яна побач была. А медзведзяня малое шусь між ног са мною разам. МаткаФра м у ж ны _________________________________153__________________________________Франтавыяк убачыла, што дзіцяці няма,— як ламане дзверы тыя! Яны ў шчэпкі, а я неяк падскочыў, ды праз фрамугу, што над галавою. Карамазаў.[Польск. íгапш§;а.]ФРАМУЖНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрамугі. Фрамужнае шкло.ФРАНДЗЁР, -а, м. 1. Гіст. Удзельнік фронды (у 1 знач.).2. перан. Кніжн. Тон, хто франдзіруе, выказвае незадаволенасць чым-н. Косця — франдзёр увогуле. «Полымя».ФРАНДЗЁРСКІ, -ая, -ае. Кніжн. Які мае адносіны да франдзёра, франдзёрства. Франдзёрскі настрой.ФРАНДЗЁРСТВА, -а, к. Незадаволенасць кім-, чым-н., якая выяўляецца ў імкненні супярэчыць каму-, чаму-н., крытыкаваць каго-, што-н.ФРАНДЗІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; незак. Кніжн. Выказваць незадаволенасць кім-, чым-н. з-за жадання супярэчыць.ФРАНК' гл. франт."ФРАНКг, -а, м. Грашовая адзінка Францыі, Бельгіі, Швейцарыі і некаторых іншых краін, роўная 100 сантымам.[Фр. íгапс.]ФРАНКА-... Першая састаўная частка складаных слоў-тэрмінаý, якая ў спалучэнні з наступнымі назоўнікамі — назвамі месца, пункта дастаўкі абазначае: з пагрузкай і дастаўкай за кошт адпраўшчыка-драдаўца да гэтага месца, пункта. Адправіць груз франкавагон. Груз ідзе франка-Мінск.[Ад іт. íгапсо — свабодны.]ФРАНКАВАННЕ, -я, н. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл, франкаваць.ФРАНКАВÁНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад франкаваць.ФРАНКАВАЦЦА, -кýецца; незак. Зал. да франкаваць.ФРАНКАВАЦЬ, -кую, -кýеш, -кýе; зак. і незак., што. Спец. Аплаціць (аплачваць) наперад перавозку і дастаўку паштовых адпраўленняў, багажу, грузаў.[Ад іт. íгапсаге — вызваляць.]ФРАНКАВЫ, -ая, -ае. Вартасцю ў адзін франк. Франкавая манета. // Цаной у адзін франк. Франкавы абед.ФРАНКАМОЎНЫ, -ая, -ае. Які мае французскую мову ў якасці дзяржаўнай мовы (звычайна пра краіны Афрыкі — былыя французскія і бельгіпскія калоніі).ФРАНКІ, -аў; адз. франк, -а, м. Група германскіх плямён, якая насяляла ў пачатку нашай эры тэрыторыю каля ніжняга і сярэдняга цячэння Рэйна.[Лац. Ргапсі, ням. Ргапкеп.]ФРАНКІРОЎКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. і. Дзеянне паводле знач. дзеясл, франкаваць.2. Плата за перавозку і дастаўку паштовых адпраўленняў, грузаў, унесеная наперад.

ФРАНКЛІНІЗАЦЬІЯ, -і, ж. Спец. Адзін з метадаў электралячэння.[Ад уласн, імя.]ФРАНКМАСОН, -а, м. Тое, што і м а с о н.[Фр. íгапс тасоп.]ФРАНКМАСОНКА, -і, ДМ -нцы; Р мн. -нак; ж. Жан. да франкмасон.ФРАНКМАСОНСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да франкмасона, франкмасонства. Франкмасонскі абрад.ФРАНКМАСОНСТВА, -а, н. Тое, што і м ас о н с т в а.ФРÁНКСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да франкаў, які належыць, уласцівы ім. Франкская дзяржава. Франкскі дыялект.ФРАНТ, -а, М -нце, м. Чалавек, які любіць модна прыбірацца; моднік. Малы, насаты франт пад цірольскім капелюшом — Мазалёк, як па ролі належала, важна маўчаў. Брыль. [Артур] стаяў побач з газетпым кіёскам, у светла-шэрым касцюме, з папяросай у зубах, франт-франтам. Ваданосаў.[Польск. íгапі..]ФРАНТАВАТАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць франтаватага; схільнасць да франтаўства.ФРАНТАВÁТЫ, -ая, -ае. 1. Які любіць франціць, схільны да франтаўства. Самы прыгожы і франтаваты юнак на ўвесь гарадок быў тады Сёмка Фартушнік. Чорны. Франтаваты пісец, ад якога пахла капеечнай французскай вадой, прынёс у кабінет столаначальніка яго, Гольц-Мілера, прашэнне. Мехаў. // Уласцівы франту. Франтаваты выгляд.2. Які мае модны крой, фасон (пра адзенне, прычоску і пад.). У пакой зайшоў маладзенькі афіцэр у чорным франтаватым гарнітуры. Асіпенка.ФРАНТАВІК, -á, м. Той, хто знаходзіцца або знаходзіўся ў час вайны на фронце. [Ганна Сцяпанаўна:] — Тут адзін франтавік прыйшоў на пабыўку, бацька Вадзі Тапаркова. Кулакоўскі. Геаграфію вывучалі мы па медалях Франтавікоў, што прыйшлі з вайны. Гаўрусёў.ФРАНТАВ1ЧКА, -і, ДМ -чцы; Р мн. -чак; ж. Разм. Жан. да франтавік.ФРАНТАВЫ, -áя, -óе. 1. Які мае адносіны да фронту (у 2, 3 знач.). Франтавы аэрадром. □ Даўно не бачыўся я з ёю [бярозкай] — З тае юнацкае пары, Калі дарогай франтавою Выходзіў з вёскі на зары. Прыходзька. Не інакш як перад наступлепнем Змоўкла франтавая паласа. Аўрамчык. // Звязаны з дзеíшасцю фронту (у 3 знач.), франтавікоў, прызначаны для патрэб фронту, франтавікоў. Франтавыя заказы. □ Выступленні камандуючых франтамі зводзіліся да таго, як яны думаюць вырашаць свае франтавыя задачы. «Звязда». // Які абслугоўвае фронт (у 3 знач.); які знаходзіцца на фронце. Франтавы друк. □ 3 другой паловы ночы загаварыла па-нямецку франтавая радыёстанцыя. Навуменка. Са здымкаў і архіўных і сямейных Сыны далёкіх франтавых палкоў На незнаёмых пажылых ваенных Глядзяць цяпер вачыма хлапчукоў. Чэрня. // Які ужываецца, прыняты на фронце; уласцівы франтавікам. Сяргей падумаў: «Цікава, які гэты чалавек быў у акопах?» У яго была яшчэ свая, франтавая мерка да ўсяго. Чыгрынаў. // Такі, што ўзнік на фронце (у 3 знач.), прысвечаны фронту, пасланы з фронту. Франтавое прывітанне. □ Навекі слава нашым генералам І пяцікутнай зорцы агнявой, І зброі, што Радзіма вартавала, І непарушнай дружбе франтавой. Панчанка. // Такі, які бывае на фронце (у 3 знач.), які нагадвае фронт. Пойдуць размовы пра франтавыя і партызанскія будні, пра памятныя выпадкі ў жыцці, пра сённяшняе і заўтрашняе. Хадкевіч. У грозным франтавым агні Адны мы зносілі нягоды І разам волю ў тыя дні Мы здабывалі назаўсёды. Тарас.Франтал ыш сць _____________________________154____________________________________Фронда

Уст. Страявы. Франтавая выпраўка.Спец. Пярэдні, франтальны. Застыла праменямі на франтавой сцяне цырульні Ёшкі,— сонца яснае, спакойнае. Пестрак.ФРАНТАЛЬНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць франтальнага (у 2 знач.). Франтальнасць фасада.ФРАНТАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Накіраваны ў бок фронту; лабавы. Франтальны ўдар. Франтальны агонь. /І Які ажыццяўляецца па усяму фронту (у 2 знач.); агульны. Франтальнае наступленне.Які знаходзіцца ў пярэдняй частцы чаго-н. Франтальная сцяна. // У выяуленчым мастацтве — звернуты тварам да гледача. Франтальная пастава фігуры. // У архітэктуры — сіметрычна размешчаны (пра фасад).Спец. Размешчаны пярэднім бокам паралельна чаму-н. Франтальная турбінная камера.У метэаралогіі — звязаны з фронтам (у 6 знач.). Франтальная воблачнасць.перан. Які распаўсюджваецца на ўсіх, адбываецца адначасова; агульны. Франтальная праверка дамашняга задання. □ Асноўны метадычны прынцып на ўроку, як і раней, франтальная работа з класам. Барсток.ФРАНТАУСКÍ, -áя, -óе. Уласцівы франту. Франтаўскі выгляд.ФРАНТАУСТВО, -á, н. Залішняя ўвага да сваёй знешнасці, моднага адзення і пад.ФРАНТОН, -а, м. Трохвугольная або цыркульная верхняя частка фасада будынка, абмежаваная схіламі даху і карнізам. Сярэдзіна сяла. Стары высокі касцёл даўняй архітэктуры, з франтонам, без ніякіх купалоў. Пестрак. Дом ц Салаўя на местачковы манер: абшаляваныя дошкамі сцены, зялёныя аканіцы, франтон з акенцам. Навуменка.[Фр. íгопíоп.]ФРАНТÓННЬІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да франтона; які знаходзіцца на франтоне. Франтоннае акно.ФРАНТЫСШС, -а, ле. 1. У архітэктуры — галоўны фасад будынка.2. Малюнак, які змяшчаецца перад першай старонкай кнігі або зверху старонкі перад пачаткам тэксту.[Фр. íгопШрісе.]ФРАНТЫСШСНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да франтыспіса, служыць франтыспісам. Франтыспісны малюнак.ФРАНТЫТ, -у, М -тыце, м. Запаленне лобнай пазухі.[Ад лац. íгопв, ÍГ0ПІІ8 — лоб.]ФРАНЦІРОР, -а, м. Французскі партызан.[Фр. íгапс-íігепг ад íгапс — вольны і Іігецг — стралок.]ФРАНЦ1ХА, -і, ДМ -цíсе, ж. Разм. Жан. да франт.ФРАНЦІЦЬ, -нчý, -нцíш, -нцíць; незак. Разм. Быць франтам, модна адзявацца. Калі вырасце Люся, яна будзе франціць у тонкім вышытым плацці. Чорны. // Выстаўляць напаказ сваё адзенне, прычоску і пад.; красавацца. [Маці:] — Не беражэш ты сябе, сынок. Хоць бы на шыю павязаў што. Ці ж зімой франціць... Гроднеў.ФРАНЦУЖАНКА гл. французы.ФРАНЦУЗ гл. французы.ФРАНЦУЗАМÁН, -а, м. Чалавек, які празмерна захапляецца ўсім французскім.ФРАНЦУЗАМАНІЯ, -і, ж. Празмернае захапленне ўсім французскім.ФРАНЦУЗСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да Францыі, французаў, які належыць, уласцівы ім. Французская мова. Французская літаратура.О Французская булка — невялікая белая будка прадаўгаватай формы. Французскі

абцас — высокі, тонкі, вытнуты абцас. Французскі замок — дзвярны аўтаматычны замок. Французскі ключ — а) ключ для французскага замка; б) ключ для адшрубоўвання гаек; гаечны ключ.ФРАНЦУЗЫ, -аў; адз. францýз, -а, м.; францýжанка, -і, ДМ -нцы; мн. францýжанкі, -нак; ж. Народ, які складае асноўнае насельніцтва Францыі.ФРАНЦЫЙ, -ю, м. Радыеактыўны хімічны элемент, які належыць да шчолачных металаў.ФРАНЦЫСКАНЕЦ, -нца, лí. Манах аднаго з каталіцкіх жабрацкіх ордэнаў, названага імем яго заснавальніка Францыска Асізскага.ФРАНЦЫСКÁНСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да францысканца. Францысканскі ордэн.ФРАТРЫЯ, -і, ж. У этнаграфіі — падраздзяленне племені, якое з'яўляецца сукупнасцю некалькіх родаў, што паходзяць ад аднаго нершапачатковага роду.[Грэч. íгаíгіа.]ФРАУ, Слова, якое ужываеццапры ветлівым звароце да замужняй жанчыны, а таксама пры называнні яе імя або прозвішча ў Германіі і некаторых іншых краінах. Добры дзень, фрау Марта![Ням. Ргац.]ФРАХТ, -у, М -хце, м. 1. Плата за перавозку грузаў водным шляхам.2. Грузы, якія перавозяцца на зафрахтаваным судне, а таксама такая перавозка.[Ням. Ггасгíí,]ФРАХТАВАЛЬНІК, -а, м. Асоба або ўстанова, якая фрахтуе судна.ФРАХТАВÁННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фрахтаваць.ФРАХТАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фрахтаваць.ФРАХТАВАЦЦА, -тýецца; незак. Зал. да фрахтаваць.ФРАХТАВАЦЬ, -тую, -тýеш, -тýе; незак., што. Наймаць судна для перавозкі грузаў. [Васіль Васільевіч:] — Якія краіны толькі не фрахтавалі яго [капітана] судна! Сіпакоў.ФРАХТОВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрахту; звязаны з перавозкан грузаў водным шляхам. Фрахтовыя грузы.ФРАХТОУКА, -і, ДМ -тóўцы, ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фрахтаваць.ФРАХТОУШЧЫК, -а, м. Асоба або ўстанова, якая дае судна для перавозкі грузаў.ФРАЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрака. Фрачны гузік. // Прызначаны для нашэння з фракам. Фрачная сарочка.О Фрачная пара — касцюм, які складаецца з штаноў і фрака.ФРОНДА, -ы, ДМ -дзе, ж. і. Буржуазнадваранскі рух супраць абсалютызму ў Францыі сярэдзіны 17 ст. // Наогул якая-н. апазіцыя, што супрацьпастаўляе каму-, чаму-н. свае погляды, сваю палітыку і пад. Нездарма ў яго [Галоўнага] часта бывалі вострыя су-Фронт_____________________________________155______________________________________Фрызтычкі з Адамам Стронгам і яго падапечнай літаратурнай фрондай. Паслядовіч.2. перан. Кніжн. Незадаволенасць кім-, чым-н.; франдзёрства. Прычыны ж гэтай фронды і ўсяго Косцевага няправільнага жыцця аўтар бачыць у пласцінках джазавай музыкі, у залішнім ужыванні рому. «Полымя».ФРОНТ, -у, М -нце; мн. франты, -óў; м. 1. Строй салдат, войск. Выстраіць ва фронт. □ Перад фронтам кожнай з паасобных брыгад Варанавіцкага злучэння была зачытана радыёграма начальніка Цэнтральнага штаба партызанскага руху. Брыль. // Спец. Размяшчэнне караблёў або самалётаў на лініі, перпендыкулярпай курсу іх руху. // перан. Пра што-п., што цягнецца лініяй, паласой. Фронт таполяў пры

дарозе.Звернуты да непрыяцеля край баявога размяшчэння войск або асобнай вайсковай адзінкі. Фронт расцягнуты на пяць кіламетраў. □ У гэты час прыйшоў загад нам наступаць з тылу, а танкам і пяхоце — з фронту. Так меркавалася прарваць нямецкую абарону. Няхай. Ішлі байцы доўга і прайшлі, здавалася, нямала, лініі фронту ўсё яшчэ не адчувалася і ніхто пэўна не ведаў, дзе яна была, гэтая лінія. Кулакоўскі.Месца, раён ваенных дзеянняў і размяшчэíшя войск у час вайны, у процілегласць тылу. Пасылаліся з далёкага фронту пісьмы ў глухія закуткі палескіх вёсак. Колас. [Пятро:] — Мы ляцелі за чарговай партыяй раненых. Вазілі раненых з фронту ў тыл. Мележ. Карыстаючыся часовым зацішшам на фронце, салдаты і малодшыя камандзіры штаба дывізіі праходзілі кожны дзень страявую падрыхтоўку. Машара. // Адзін з участкаў такога раёна. Паўднёвы фронт. Заходні фронт. І/ Дзеючая армія ў такім раёне. Вайна зацягвалася, і на фронт пачалі браць запасных. Рамановіч. // Ваенныя дзеянні ў такім раёне. Даўно ўжо франты адгрымелі, Ўзняліся да сонца дубы. Прыходзька.Самае вялікае воінскае злучэнне ў ваенны час. У галоўным штабе фронту пастанавілі выбіць., [белых] з пазіцый і пачаць адганяць. Чорны. Майстэрства вядзення вайны прасочваецца ў рамане [('Мінскі напрамак» І. Мележа] ва ўсіх яго звеннях — ад камандуючага фронтам да камандзіра аддзялення. Дзюбайла.

перан.; чаго. Месца, участак, на якім адначасова выконваецца некалькі працэсаў, работ. Фронт забудовы. а Хлебаробы рэспублікі пашыраюць фронт сяўбы яравых. «Звязда». // чаго або які. Сфера, галіна якой-н. дзяржаўнай, грамадскай і іншай дзейнасці. Працоўны фронт. Культурны фронт. // чаго або які. Аб'яднанне якіх-н. грамадскіх сіл, якія ажыццяўляюць дасягненне якой-н. мэты. Адзіны фронт прыхільнікаў міру. □ Ніканор даў сто рублёў у дапамогу жонкам і дзецям байцоў народнага фронту Іспаніі. Бядуля. Вы [камсамольцы] справамі мацуеце сваімі Сусветны фронт барацьбітоў за мір, І ганарыцца вамі ўся Радзіма. Танк.У метэаралогіі — зона падзелу паміж рознымі паветранымі масамі. Сіноптык Мінскага бюро надвор'я., вылучае на .. [карце] раёны, дзе прайшлі ападкі, дзе стаяла яснае бязвоблачнае надвор'е, дзе праходзяць атмасферныя франты, дзе ціск паветра паніжаеццаабо павышаецца ў параўнанні з папярэдняй картай. «Беларусь».7. Спец. Пярэдняя частка чаго-н. Фронт катла. Фронт абцаса.О Адзіным фронтам — дружна, згуртавапа. На два франты — у двух напрамках (дзейнічаць) . На ўсіх франтах — усюды (паспяваць, спраўляцца). Шырокім фронтам — шырока, з вялікім ахопам; скрозь.[Ад лац. íгопз, íгопііз — лоб.]ФРУНТ, -а, М -кце, м. 1. звычайна мн. (фрукты, -аў). Ядомы плод некаторых дрэў і кустоў. У гэтай мясцовасці шмат апельсінавых садоў і рысавых палёў. Увесь год свежыя фрукты, яркія кветкі. В. Вольскі.2. перан. Разм. пагард. Пра чалавека з адмоўнымі якасцямі; тып, суб'ект. Бач ты, фрукт! Яшчэ малако на губах не абсохла, а павучае ўжо, куранё! Каршукоў.[Лац. íгасгнз.]ФРУКТАУШЧКІК, -á, м. Той, хто мае фруктовы магазін або гандлюе фруктамі.ФРУКТОВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фрукта, фруктаў (у 1 знач.); уласцівы фрукту. Фруктовы сезон. Фруктовы пах. Ц Прызначаны для гандлю фруктамі. Фруктовы магазін.

Які дае фрукты, з фруктамі. Фруктовыя дрэвы. ІІ Які складаецца з дрэў або кустоў, што даюць плады. Фруктовы сад.Прыгатаваны з фруктаў. Фруктовае марожанае. □ На століках — фруктовая вада, яблыкі ў вазах, цукеркі. Савіцкі. А яшчэ ўсіх пачаставала [маці] цукеркамі-падушачкамі з фруктовай начынкай, якія вельмі любіла Васілінка. Ус.ФРУКТОЗА, -ы, ж. Вуглявод, які маецца ў пладах, мёдзе і пад., выкарыстоўваецца ў харчовай прамысловасці і медыцыне.[Ад лац. íгасіш — плод.]ФРЫВОЛЬНАСЦЬ, -і, ж. 1. Уласцівасць фрывольнага. Фрывольнасць паводзін.2. Фрывольны выраз, слова. Гаварыць фрывольнасці.ФРЫВОЛЬНЫ, -ая, -ае. Не зусім прыстойны, брыдкі. Фрывольныя размовы. □ / зусім ужо дружна рагаталі [слухачы], калі адзін з князёў пачаў даволі бегла чытаць, замест прамовы, нейкае прыватнае інтымнае пісьмо, даволі фрывольнага зместу. Лынькоў.ФРЫГÁНА, -ы, ж. Нізкарослая расліннасць з калючых хмызнякоў і шматгадовых траў, распаўсюджаная ў краінах Міжземнамор'я.[Ад грэч. рпгу§апоп — хвораст.]ФРЫГІЕЦ гл. фрыгійцы.ФРЫПЙКА гл. фрыгійцы.ФРЫГШСКІ, -ая., -ае. 1. Які мае адносіны да фрыгійцаў. [Тульба:] — Зараз прыйшла на памяць адна байка Эзопа, таго фрыгійскага раба, якога потым перапявалі ўсе байкапісцы свету. Радкевіч. 2. Такі, як у фрыгійцаў. Фрыгійскі каўпак.ФРЫГІЙЦЫ, -аў; адз. фрыгíец, -гíйца, м.; фрыгíйка, -і, ДМ -гійцы; мн. фрыгíйкі,-гíек; ж. Малаазіяцкая народнасць, якая жыла да н. э. на ўзбярэжжы Мармуровага мора.ФРЫЗ ', -а, м. 1. У архітэктуры — верхняя частка збудавання ў выглядзе паласы паміж галоўнай бэлькай і карнізам, звычайна ўпрыгожаная малюнкам. Дарычны фрыз. Арнаментальны фрыз.Фрыз156Фрэзероўшчыца

У дэкаратыўнай скульптуры і жывапісе — выяўленчая ці дэкаратыўная кампазіцыя ў выглядзе гарызантальнай паласы, размешчанай на верхняй частцы сцяны ўсярэдзіне ці звонку будынка. А на сценах доўгі, .. і шырокі фрыз, на якім намаляваны высокія, у рост дзіцяці, казачна-бардовыя мухаморы. Караткевіч.Аблямовачная арнаментальная паласа дывана, падлогі ці прадмета прыкладнога мастацтва.[Фр. íгізе.]ФРЫЗ2, -у, м. Уст. Грубая варсістая шарсцяная тканіна, падобная да байкі2. Пакрывала з тоўстага зялёнага фрызу.[Фр. íгізе.]ФРЫЗ 3 гл. фрызы.ФРБІЗАВЫ!, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрыза ', які мае фрыз. Фрызавы паверх.ФРКІЗАВЫ 2, -ая, -ае. Уст. Які мае адносіны да фрызу2; пашыты з фрызу. Фрызавая куртка.ФРЫЗОН, -у, м. Адходы шоўкаматальнай вытворчасці, якія выкарыстоўваюцца для глоўкапрадзення.[Фр. íгізоп — завіток.]

ФРЬТЗСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрызаў, які належыць, уласцівы ім. Фрызская мова.ФРЫЗУРА, -ы, ж. Уст. Прычоска, завітыя валасы.[Фр. íгізнге.]ФРЫЗЫ, -аў; адз. фрыз, -а, м. Народ, які жыве ў Нідэрландах і ФРГ.ФРЫКАДЭЛЬКА, -і, ДМ -льцы; Р мн. -лек; ж. Клецка, галачка з сечанага мяса ці рыбы, звараная ў булёне.[Ням. РгікасІеІІе.]ФРЫКАС5, нескл., н. Нарэзанае дробнымі кавалачкамі смажанае або варанае мяса ці рыба ў соусе.[Ням. íгісазвéе.]ФРЫКАТЫЎНЫ, -ая, -ае. У мовазнаўстве — які ўтвараецца шляхам трэння паветра ў шчыліне паміж збліжанымі моўнымі органамі (пра гукі); шчылінны.[Ад лац. íгісаге — церці.]ФРЫКАЦЫЯ, -і, ж. У фізіялогіі гукаў мовы — трэíше паветра пры ўтварэнні фрыкатыўных гукаў.[Ад лац. íгісíіо — трэнне.]ФРЫКЦЫЁН, -а, м. Спец. Муфта для валаў, якая перадае вярчальны рух пры дапамозе сіл трэння паміж дэталямі, што прыціскаюцца адна да адной.[Ад лац. íгісíіо — трэпне.]ФРЫКЦЫЙНЫ, -ая, -ае. Спец. Які дзейнічае пры дапамозе сіл трэння. Фрыкцыйны прзс. Фрыкцыйная піла.ФРЫТРЗДЭР, -а, м. Прыхільнік фрытрэдэрства.ФРЫТРЗДЭРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрытрэдэрства, фрытрэдэра; уласцівы фрытрэдэрству, фрытрэдэру. Фрытрэдзрскія ідэі.ФРЫТРЭДЭРСТВА, -а, н. Кірунак у эканамічнай тэорыі і палітыцы прамысловай буржуазіі, якому характэрна патрабаванне свабоды гандлю і неўмяшання дзяржавы ў прыватнапрадпрыемніцкую дзейнасць.[Англ. íгее ігаáе — свабодны гандаль.]ФРЫЦЮР, -у, м. Глыбокі слой алею абожывёльнага тлушчу, у якім смажаць кулінарпыя вырабы.[Фр. íгііííге.]ФРЫЦГОРНІЦА, -ы, ж. Апарат для смажання ў фрыцюры.ФРЬІНíАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фрышаваць.ФРЫШАВАЦЦА, -шýецца; незак. Зал. да фрышаваць.ФРЫШАВАЦЬ, -шýю, -шýеш, -шýе; незак., што. У тэхніцы — узнаўляць вокіслы металаў.[Ням. íгізспеп.]ФРЭГÁТ, -а, М -гáце, .íг. 1. Трохмачтавае паруснае ваеннае быстраходнае судна. У такія хвіліны ў канторы можна слухаць цэлыя лекцыі па гісторыі Жмені, пра мінулае Ліменскага лесу, з якога Пётр І будаваў першыя фрэгаты на Чорным моры. Карамазаў.2. Вялікая трапічная марская птушка атрада весланогіх.[Іт. Рге^аíа.]ФРЭГÁТНЬІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрэгата (у 1 знач.).ФРЗЗА, -ы, ж. 1. ПІматразцовы рэжучы інструмент для апрацоўкі паверхні металаў, дрэва, пластмас і інш. Фрэза круціцца настолькі хутка, што здаецца, нібы каля дэталі павісла лёгкае белае еоблачка. Васілёнак.2. Машына для рэзкі торфу, рыхлення глебы і пад. Дарожная фрэза.

[Ад фр. íгаізе.]ФРЭЗÉР, -а, м. Тое, што і фрэза (у 1 знач.).ФРЭЗЕРАВАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які служыць для фрэзеравання. Фрэзеравальны станок.ФРЭЗЕРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фрэзераваць.ФРЭЗЕРАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фрэзераваць.ФРЭЗЕРАВАЦЦА, -рýецца; незак. Зал. да фрэзераваць.ФРЭЗЕРАВАЦЬ, -рýю, -рýеш, -рýе; зак. і незак., што і без дап. Апрацаваць (апрацоўваць) фрэзай. [Чыкуноў:] — Дапамагае.. [кандуктар] у рабоце вельмі добра! Скажам, фрэзеруеце вы кранштэйн. Колькі часу трэба на разметку? Ага, сорак пяць мінут. Дык вось, кандуктар зберагае гэтыя сорак пяць мінут, усе да адзінай. Васілёнак. [Іван Фёдаравіч:]— Улічы [НІмыг], што толькі восем-дзесяць дзён у месяц будзеш фрэзераваць. Астатні час — тачыць цэнтраболт... Мыслівец.ФРЭЗЕРНЬІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрэзы, фрэзера. Фрэзерная галоўка. // Забяспечаны фрэзай, з фрэзай (у 1 знач.). Фрэзерны станок. // Звязаны з выкарыстаннем фрэзы (у 1 знач.). Віташкевіч становіцца гаспадаром складанага станка, на якім выконваюцца такарныя, свідравальныя, расточныя і фрэзерныя работы. Кавалёў. // Атрыманы з дапамогай фрэзы (у 2 знач.). Надбудова тая — элеватар для фрэзернага торфу, з якога мы робім брыкет. Галавач.ФРЭЗЕРОЎКА, -і, ДМ -рóўцы, ок. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фрэзераваць.ФРЭЗЕРОУШЧЫК, -а, м. Рабочы, які працуе на фрэзерным стапку. Сапраўды, чаму б Сяргею не пайсці на завод імя Кірава, на «Гомсельмаш»? Там для фрэзероўшчыка — шырокае поле дзейнасці. Мяжэвіч.ФРЭЗЕРОЎШЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да фрэзероўшчык.Фрэйдызм157Фугавац ц а

ФРЭЙДБІЗМ, -у, м. Буржуазная капцэпцыя, якая імкнецца вытлумачыць з'явы культуры і сацыяльнага жыцця людзей праяўленнем бессвядомых (асабліва палавых) інстынктаў.[Ад імені аўстрыііскага ўрача і псіхолага 3. Фрэйда.]ФРЭЙДБІСТ, -а, М -сце, м. Паслядоўнік фрэйдызму.ФРЭЙДБІСЦКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрэйдызму, фрэйдыста.ФРЭЙЛЕН, нескл., ж. Слова, якое ужываецца пры ветлівым звароце да незамужняй жанчыны, а таксама пры называнні яе імя або прозвішча ў немцаў і некаторых іншых народаў.ФРЗЙЛША, -ы, ж. Прыдворнае званне дзяўчыны-дваранкі, якая знаходзіцца пры царыцы, каралеве, прынцэсе і пад. // Асоба, якая мае гэта званне.[Ад ням. КгÉшІеіп.]ФРЗЙЛШСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрэйліны, належыць ёй.ФРЗКЕН, нескл., ж. Слова, якое ужываецца пры звароце да незамужняй жанчыны, а таксама пры называнні яе імя або прозвішча ў скандынаўскіх краінах.[Швед. íгбкеп.]ФРЭНАЛАГІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрэналогіі. Фрэналагічная сістэма.ФРЭНАЛÓГІЯ, -і, ж. Антынавуковае вучэнне аб сувязі псіхалагічных асаблівасцей чалавека з формай яго чэрапа.[Ад грэч. рЬхёп — розум, душа і 1о§оз — вучэнне.]ФРЗНЗЛІ, -яў; адз. фрэнзаль, -зля, м. Рад нітак ці шнуркоў, злучаных па некалькі разам, якія звісаюць па краях фіранак, хустак і пад. як аздоба. Убачыла Зося праз акно

Аўдолю, пакінула на плечы вялікую хустку з фрэнзлямі, выбегла. Крапіва. На другім ложку пад такой жа атласнай коўдрай з фрэнзлямі спіць жонка. Бядуля.[Польск. íгеáгíа ад ням. РгáпзеІ.]ФРЭНОЛАГ, -а, м. Спецыяліст па фрэналогіі.ФРЭНЧ, -а, м. Прыталеная куртка ваеннага крою з чатырма накладнымі кішэнямі і хлясцікам ззаду. Шырокія плечы .. [начальніка] аблягаў фрэнч ахоўнага колеру, абцягнуты шырокім раменным поясам. Чарнышэвіч. На .. [Купалу] была белая сарочка, .. адкрыты суконны фрэнч з чатырма нашытымі зверху кішэнямі. Рамановіч.[Ад уласн, імя.]ФРЭОНАВЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фрэонаў, фрэону.ФРЭОНЫ, -аў; адз. фрэóн, -у, м. Група рэчываў, якія ўтрымліваюць фтор і выкарыстоўваюцца ў халадзільных машынах.[Ад лац. íгí^ог — холад.]ФРЭСКА, -і, ДМ фрэсцы; Р мн. -сак; ж. Роспіс сцен вадзянымі фарбамі, нанесенымі на свежаатынкаваную сцяну. Падарожнік зможа доўга любавацца роспісамі і фрэскамі сабора Спаса-Ефрасіньеўскага манастыра ў По.гацку. Сачанка. Фрэскі на сценах грамаЗзякскія будынкаў дагэтуль не сустракаліся ні ў адным горадзе Старажытнай Русі. «Помнікі». // Жанр жывапісу, заснаваны на прыыяненні вадзяных фарбаў. На блакітных мар-муровых каланадах красаваліся фрэскі ў строгім ваенным стылі. Алёшка.[Іт. íгезсо — свежы.]ФРЭСКАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фрэскі, звязаны з ёй. Фрэскавы жывапіс.ФТАРАПЛÁСТАВЫ, -ая, -ае. Зроблены з фтарапласту. Фтарапластавая плёнка. Фтарапластавыя пакрыцці.ФТАРАПЛАСТЫ, -аў; адз. фтараплáст, -у, М -сце, м. Сінтэтычныя палімеры, якія маюць у сабе фтор.ФТАРБІРАВАНЫЕ, -я. н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фтарыраваць.ФТАРКІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; зак. і незак., што. Насыціць (насычаць) фторам; уздзеíшічаць фторам. Фтарыраваць пітную ваду.ФТОР, -у, м. Хімічны элемент — бледнажоўты ядавіты газ з рэзкім пахам.[Ад грэч. рпíЬогоз — гібель.]ФТОРЫСТЫ, -ая, -ае. Які мае ў сабе фтор. Фторысты кальцый.ФТЫВАЗІД, -у, М -дзе, м. Процітуберкулёзнае лякарства.ФТЫЗІЯТР, -а, м. Урач, спецыяліст па фтызіятрыі.[Ад грэч. рІíіЫзіз — сухоты і іаіег — урач.]ФТЫЗІЯТРЬ'ІЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фтызіятрыі. Фтызіятрычны кабінет.ФТЫЗІЯТРЬ'ІЯ, -і, ж. Раздзел клінічнай медыцыны, які вывучае прычыны ўзнікнення і механізмы развіцця туберкулёзу, распрацоўвае метады яго распазнавання, лячэння і прафілактыкі.[Ад грэч. рЬіггíзіз — сухоты і іаігéіа — лячэнне.]ФТЫРЫЯЗ, -у, м. Скурная хвароба, вашывасць.[Ад грэч. рЬіІíеіг — вош.]ФУ. выкл. 1. Ужываецца гукапераймальна для абазначэння кароткага гуку, які ўтвараецца пры тушэнні, ахаладжэнні чаго-н.Разм. Ужываецца для выражэння дакору, прыкрасці, пагарды і п&д.—Лідка?.. Фу, чорт! — Хлопец ссунуў капялюш на патыліцу і павярнуўся да суседкі: — У Лідкі ж заўтра вяселле! Ракітны.Ужываецца для выражэння стомленасці або палёгкі, задавальнення.— Фу,

ваўкарэзіна. Намучыўся я з ёй [каровай]! — выгукнуў бацька, калі ўвайшлі ў Востраў. Ставер.О Фу ты — ужываецца для выражэння здзіўлення, раздражнення (часам з іранічным адценнем). Фу ты, нічагусенькі не відно, каб мядзведзь пад нагамі ляжаў, Зык бы і на яго успёрся. Ермаловіч.ФУТА, -і, ДМ фýзе, ж. Спец. 1. Паслядоўнае паўтарэнне адной музычнай тэмы некалькімі галасамі.2. Музычны твор, заснаваны на такім паўтарэнні. Фугі Баха.[Іт. ííí§а ад лац. ííí§а — бег, ўцёкі.]ФУГАВÁЛЬНЫ, -ая, -ае. Які служыць для фугавання, прызначаны для яго. Фугавальны станок.ФУГАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фугаваць.ФУГАВÁНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фугаваць.ФУГАВАЦЦА, -гýецца; незак. Зал. да фугаваць.Ф лт аваць 158Фульгурыт

ФУГАВÁЦЬ, -гýю, -гýеш, -гýе; незак., што. і. Стругаць фуганкам. Там работа ішла поўным ходам: печ разабралі, страху знялі, габляеалі і фугавалі дошкі для падлогі. Дубоўка.Выраўноўваць, раўняць паверхню дошак для падгонкі і склейвання.Выраўноўваць па вышыні (зубы пілы). Фугаваць пілу.[Ад ням. ííл§еп — прыганяць, дапускаць.]ФУГАВЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фугі.ФУГÁНАК, -нка, м. Вялікі рубанак, прызначаны для чыставога стругання дошак, плоскіх паверхняў. А вось калі заглянуць у кладоўку ў сенцах, там на сцяне вісяць сталярскія прылады — пілка, долаты, ляжаць на паліцыі гэблікі, фуганак. Пестрак.[Ад ням. Рп^еЬапк.]ФУГÁНАЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фуганка. Фуганачная калодка.ФУГÁНКАВЫ, -ая. -ае. Тое, што і фуганачны.ФУГАС, -а, м. 1. Зарад выбуховага рэчыва, які закладваецца ў зямлю або пад вадой і ўзрываецца пры праходжанні праціўніка ў гэтым месцы. Танк падарваўся на закладзеным фугасе. Лынькоў.2. Разм. Фугасная бомба. Хваля за хваляй наплывалі «юнкерсы» і «месеры». Разам з фугасамі скідвалі бак з бензінам. «Звязда».[Фр. íоп^аззе ад лац. íосцз — агонь.]ФУГАСКА, -і, ДМ -гáсцы; Р мн. -сак; ж. Разм. í. Фугасная авіябомба. А к вечару з-пад чорных крыл са свастыкай паляцелі на трактары фугаскі. Кірэйчык.2. Фугасны снарад.ФУГÁСНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фугаса. Снарады фугаснага дзеяння.2. Які дзейнічае сілай газаў, што ўтвараюцца пры выбуху. Фугасная бомба. Фугасны снарад.ФУГÁТА, нескл., н. Музычная тэма ў стылі фугі, якая з'яўляецца часткай санаты або сімфоніі.[Іт. ííí^аíо.]ФУГЕТА, -ы, ДМ -гéце, ж. Невялікая фуга.[Іт. íц^пеМа.]ФУПРАВАНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад фугіраваць.

ФУГІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -ру е; зак. і незак. Спец. 1. Праводзіць ва ўсіх галасах адну або некалькі тэм.2. што. Уносіць у музычны твор элементы фугі.ФУГОВАЧНЫ, -ая, -ае. Які служыць для фугоўкі, прызначаны для яе. Фуговачны станок.ФУГОУКА, -і, ДМ -гóýцы; Р мн. -гóвак; ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фугаваць.ФУГОЎПІЧЫК, -а, м. Рабочы, спецыяліст па фугоўцы.ФУЖЗР, -а, м. Высокі бакал для шыпучага віна, прахаладжальных напіткаў і пад. [Фр. íоц^éге.]ФУЗ, -у, м. Разм. 1. Асадак у чым-н.; рознае смецце. У мутнай вадзе многа фузу. шыта звеялі, а фуз застаўся. З шарсцянога фузу рабілі лямец. Як выцадзяць воск, застаецца адзін фуз. а І за рэчку трэба брацца. Заплыла фузам. Лужанін.2. перан. Негатыўны асадак на душы, непрыемны перажытак. Трэба абавязкова паехаць да сябра і крыху праветрыцца г скінуць той фуз, які патрошку пачынае ўжо набірацца. Колас. // Што-н. нежыццёвае, непатрэбнае. Кампазітар, меней фузу,— Тромкай, брат, пра кукурузу. Колас.ФУЗАРЫЁЗ, -у, м. Спец. Хвароба раслін, якая выклікаецца грыбамі роду фузарыум.ФУЗАРЫЁЗНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фузарыёзу.ФУЗАРЬІУМ, -у, м. Спец. Род мікраскапічных грыбоў, многія віды якіх выклікаюць захворванні культурных раслін, а таксама атручэíше жывёл і чалавека.[Лац. íííзагішп.]ФУЗÉЯ, -і, ж. Гіст. Крамянёвая гладкаствольная стрэльба.[Польск. íцгіа ад фр. гл8ІІ— стрэльба.]ФУЗІЛЁР, -а, м. Гіст. Салдат, узброены фузеяíí.[Фр. íцзіíіег.]ФУК', выкл. у знач. вык. Разм. Ужываецца для вызначэння хуткага дзеяння паводле знач. дзеясл, фукаць — фукнуць. Фук на агонь.ФУК2, -у, м. Разм. У шашачнай гульні — пташка, якую знімае партнёр за недагляд. [Андрэй:] — Што можа быць больш радаснае, як зняць фук? Лобан.ФУКАЦЬ ', -аю, -аеш, -ае. Незак, да фукнуць '.ФУКАЦЬ2, -аю, -аеш, -ае. Незак, да фукнуць 2.ФУКНУЦЬ', -ну, -неш, -не; зак. Разм. 1. Дзьмухнуць. Чарнавус цяжка апусціўся на лаўку, выняў з кішэні кніжачку тонкай паперы, фукнуў на яе. Кулакоўскі.2. Хутка зрабіць што-н.— Давайце малаціць, а то есці хочацца,— увайшла Волька.— А, прагаладалася!.. Вось зараз як фукнем, дык і ўсё будзе,— паабяцаў Тодар. Крапіва.ФУКНУЦЬ 2, -ну, -неш, -не; зак. Разм. Зняць у праціўніка з дошкі шашку пры яго недаглядзе ў гульні.ФУКС, -у, м. 1. У більярднай гульні — выпадкова ўдачны ўдар па шары. // Разм. уст. Выпадковасць, нечаканасцю У ганках мог атрымацца фукс.2. у знач. прысл, фýксам. Разм. Выпадкова, без усякіх падстаў, не па праву. Прайсці фуксам у тэатр.[Ням. РЧІСІІЗ.]ФУКСІН, -у, м. Ярка-чырвоная анілінавая фарба, якая выкарыстоўваецца для фарбавання паперы, скуры і пад.ФУКСІЯ, -і, ж. Расліна сямейства скрыпнёвых з яркімі (часцей чырвонымі) кветкамі, якая вырошчваецца як дэкаратыўная.[Ад уласн, імя.]ФУКУС, -а, м. Дробная бурая марская водарасць, якая выкарыстоўваецца ў сельскай гаспадарцы як угнаенне і корм. [Лац. íштз.]

ФУЛÉ. нескл., н. Шарсцяная тканіна для паліто з варсістым добрым бокам. [Фр. íоцíé.]ФУЛЬГУРЬ'ІТ, -у, М -рыце, м. У мінералогіі — пакручастая шклопадобная трубка, якая атрымалася з пясчынак, што сплавіліся ад удару маланкі ў пясок. [Ад лац. íцíдцг — маланка.]Фуляр159Функцьш

ФУЛЙР, -у, м. 1. Лёгкая і мяккая шаўковая тканіне.2. Уст. Хустка або насоўка з гэтай тканіны. Выбіцкі.. палез у кішэнь па чырвоны фуляр, які нагадваў невялічкі абрус. Караткевіч.[Фр. í(га1аг<і.]ФУЛЯРАВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фуляру (у 1 знач.). Фуляравае перапляценне.2. Зроблены з фуляру (у 1 знач.). Фуляравая хустка.ФУМЕЛЬ, -я, н. Спец. ПІавецкі інструмент, які ужываецца для надання абутку бліскучай і гладкай паверхні.[Ням. РшптеІ.]ФУМІГÁНТЫ, -аў; адз. фумігáнт, -у, М -нце, м. Хімічныя рэчывы для знішчэння шкоднікаў, узбуджальнікаў і пераносчыкаў хвароб.[Ад лац. íшпі^апз, íшш^ашіз — які акурвае, дыміць.]ФУМІГÁЦЫЯ, -і, ж. Спец. Абкурванне ядавітай парай або газамі раслін, заражаных шкоднікамі, а таксама памяшканняў з мэтай дэзінфекцыі.[Лац. íцті§аíіо ад íцті§о — акурваю, дымлю.]ФУНГІЦБІДЫ, -аў; адз. фунгіцыд, -у, М -дзе, м. Хімічныя рэчывы для барацьбы з грыбнымі і бактэрыяльнымі хваробамі сельскагаспадарчых раслін.[Лац. ííтдцз — грыб і саеáо — забіваю.]ФУНДАВАЦЬ, -дýю, -дýеш, -дýе; незак. Тое, што і фундзіць.[Польск. íшíáол^áс ад лац. íцпáо.]ФУНДАМЕНТ, -а і -у, М -нце, м. 1. -а. Падмурак, аснова (з бетону, каменю і пад.), што служаць апорай якіх-н. збудаванняў, машын і пад. Цяпер дзяўчаты бяруць з гары пясок для фундаментаў тых дамоў, у якіх яны будуць жыць. Кулакоўскі. Праўда, год з дваццаць назад, пасля вайны, перасыпаў яе Арцём, даў пад вокны пару новых вянкоў, падклаў фундамент, і стаіць сабе хата, як новая. Дзятлаў.2. -у; перан. Галоўнае, істотнае; тое, што ляжыць у аснове чаго-н.; база. Фундамент дканомікі складаюць асноўныя вытворчыя фонды народнай гаспадаркі. «Звязда». Дыялектыка-матэрыялістычнае разуменне гісторыі з1 яўляецца філасофскім фундаментам навуковага камунізма. Лушчыцкі.Ф Закласці фундамент гл. закласці.[Лац. íцпáатешдíт.]ФУНДАМЕНТÁЛЬНАСЦЬ, -і, ж. Уласцівасць фундаментальнага. Фундаментальнасць ведаў.ФУНДАМЕНТАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Трывалы, моцны, вялікі. Фундаментальнае збудаванне. ІІ перан. Грунтоўны, глыбокі па зместу. Фундаментальны твор. □ «Гісторыя беларускай савецкай літаратуры» .. задумана як фундаментальная абагульняючая праца. «Полымя».2. Асноўны, галоўны. Фундаментальная бібліятэка.О Фундаментальныя даследаванні — тэарэтычныя працы, якія вывучаюць глыбінныя заканамернасці развіцця прыроды, грамадства і мыслення.

ФУНДАМЕНТНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фундамента, прызначаны для фундамента. Фундаментная пліта.ФУНДАТАР, -а, м. Той, хто засноýвае што-н. або дае грошы на заснаванне чаго-н. Пра моладаўскі звон мы ведаем амаль усё: дзе і калі ён быў адліты, імёны майстра, фундатара і верагоднага аўтара ці рэдактара тэкстаў. «Помнікі».[Польск. тшшаíог з лац. íцпáаíог.]ФУНДЗІРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фундзіраваць.ФУНДЗІРАВАНЫ, -ая, -ае. 1. Дзеепрым, зал. пр. ад фундзіраваць.2. у знач. прым. У капіталістычных краінах — які атрымліваецца ад фондаў (у 2 знач.). Фундзіраваны даход. // Доўтатэрміновы або бестэрміновы. Фундзіраваныя пазыкі.ФУНДЗІРАВАЦЦА, -руецца; незак. Кніжн. і. Грунтавацца на чым-н., караніцца ў чым-н.2. Зал. да фундзіраваць.ФУНДЗІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; зак. і незак., што. Кн Абгрунтаваць (абгрун-тоўваць).[Ням. íгíпсíіегеп ад лац. гцпсíаге — закладваць, засноўваць.]ФУНДЗІЦЬ, -джý, -дзíш, -дзíць; незак., што. Разм. Запрашаць каго-н. і плаціць за пачастунак, забаву, купляць што-н. каму-н. у падарунак. Фундзіць марожанае.ФУНДУК, -ý, м. 1. Адзін з відаў ляшчыны, ляшчэўнік, які расце на поўдні.2. зб. Арэхі, плады гэтага ляшчэўніку.[Тур. íіпáік з грэч.]ФУНІКУЛЁР, -а, м. Пад'ёмна-транспартнае збудаванне з канатнаіí цягай, прызначанае для перавозкі пасажыраў на крутых пад'ёмах. В'агончык фунікулёра паўзе па крутым зялёным схіле, ад ваннага будынка на беразе ракі Тэплай — угору. Лужанін.[Фр. íнпісíííаіге ад лац. ííшісгííííз — вяроўка, канат.]ФУНКЦЫЯ, -і, ж. 1. Кніжн. З'ява, якая залежыць ад другой асноўнай з'явы і змяняецца ў залежнасці ад змянення другой з'явы. Можа, падкрэсліванне выключнасці грамадскіх функцый мастацтва было звязана ў Багдановіча з палемічным духам амаль усіх яго твораў, напісаных на тэму аб мастацтве. Лойка.У матэматыцы — залежнасць адных пераменных велічынь ад другіх; пераменная велічыня, значэнне якой адпавядае другой велічыні або залежыць ад яе. Трыганаметрычныя функцыі. □ Янча перагортвае табліцу лагарыфмаў і, адшукаўшы патрэбную функцыю вугла, запісвае яе ў сшытак. Васілевіч.У фізіялогіі — спецыфічная дзейнасць жывёльнага ці расліннага арганізма, яго органаў, тканак і клетак. Жыццёвыя функцыі арганізма. Дыхальная функцыя скуры.перан. Абавязак, кола дзейнасці; работа, задача. Службовыя функцыі. □ [Калатухін:] Даруйце, таварыш старшыня, што я, так сказаць, бяру на сябе функцыі гаспадара, але прашу загадаць усім пабочным выйсці. Мележ. Пеця абраны сакратаром гуртка і вось выконвае сваю функцыю — чытае праграму Грамады. Пестрак. А Штрыпке ўсё бегаў ляФункцыяналізм160Фургон

вагонаў — гэта не ўваходзіла ў функцыі Багуцкага, той гаспадарыў у дэпо. Лынькоў.5. Значэнне, прызначэнне, роля. У сказе назоўнікі звычайна выконваюць функцыю дзейніка або дапаўнення, што абумоўліваецца іх прадметным значэннем. Граматыка. [Ад лац. íцпсíіо — выкананне.] ФУНКЦЫЯНАЛІЗМ, -у, м. Кірунак у архітэктуры 20

ст., які характарызуецца рацыянальнасцю ў будаўніцтве, увагай да функцыянальнага прызначэння будынкаў, эканамічнасцю, прастатоіі форм, занядбаннем дэкаратыўных элементаў.ФУНКЦЫЯНАЛІСТ, -а, М -сце, м. Прыхільнік функцыяналізыу.ФУНКЦЫЯНАЛЬНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да функцыі. Функцыянальная залежнасць. Функцыянальны аналіз.2. Які належыць да функцый чаго-н., тлумачыцца функцыяніраваннем чаго-н., залежыць ад дзейнасці, а не ад структуры чаго-н. Функцыянальны надзел працы. Функцыянальнае расстройства сардэчнай дзейнасці.ФУНКЦЫЯНЁР, -а, м. Чалавек, які выконвае якую-н. функцыю; работнік. Альбіна даведалася, што Станіслаў, яв функцыянер падпольнага Цэнтральнага Камітэта КПЗБ, быў пасланы на Навагрудчыну для арганізацыі забастоўкі рабочых фальваркаў. Сабаленка. [Фр. íшíсíіоппаіге.]ФУНКЦЫЯНІРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, функцыяніраваць.ФУНКЦЫЯНІРАВАЦЬ, -рую, -руеш, -руе; незак. Выконваць свае функцыі, быць у дзеянні, працаваць. Рэшткі падлогі і абліцоўкі сцен сведчаць аб тым, што царква., была дабудавана і функцыяніравала на працягу невялікага часу, пасля чаго была разбурана. «Беларусь». // {са словамі: «як» і «у якасці» каго-чаго). Выконваць пэўныя функцыі. Так адкрываецца Віцебскі гарадскі музей, які з кастрычніка 1919 г. пачынае функцыяніраваць як музей гісторыка-археалагічны. «Помнікі». ФУНТ ', -а, М -нце, м. 1. Руская мера вагі, роўная 409,5 г, якая існавала да ўвядзення метрычнай сістэмы. Насечкі на пруце зроблены па старой сістэме — на фунты. Два з палавінай фунты роўны кілаграму. Жычка. // У Вялікім княстве Літоўскім — мера вагі, якая з 1766 г. адпавядала 374,82 г.2. У краінах з англійскай сістэмаю мер — мера вагі, роўная 453,6 г.О Пачым фунт ліха (ведаць, зазнаць, паказаць і пад.) — як цяжка ў горы, у нястачы. [Ням. Ргдíпá ад лац. ропáш — вага, гіра.] ФУНТ2, -а, М -нце. м. 1. Грашовая адзінка Вялікабрытаніі; тое, што і фунт стэрлінг а ў. Было калісьці так: англійскі фунт На біржах свету ўздымаў тайфун. Панчанка.2. Грашовая адзінка Арабскай Рэспублікі Егіпет, Лíвана, Судана, Сірыі і некаторых іншых краін.О Фунт стэрлінгаў — грашовая адзінка Вялікабрытаніі, роўная 100 пенсам. [Англ. рошíá (зíегíіп^).] ФУНТАВІК, -á, м. Разм. Гіра вагой у адзін фунт.ФУНТОВЫ, -ая, -ае. Вагой у адзін фунт. Фí/нтовая гіра.ФУНТОУКА, -і, ДМ -тóўцы; Р мн. -тóвак; ж. Разм. 1. Сорт летніх, вялікіх груш, якія растуць на Беларусі.— Дзічка,— сказаў Міка-лай, задзіраючы галаву на грушу.— Яна лепш., за фунтоўку або сапяжанку,— сказаў Юрка. Чорны.2. Плод гэтай грушы.ФУРА, -ы, ж. Вялікія калёсы для перавозу грузаў, паклажы. Дзёмін вынес на двор мінамёт, паклаў на параконную фуру, на якой стаялі скрынкі з мінамі. Кудравец. След вёў на бліжэйшую леснічоўку і заканчваўся пад нагружанай сухім ламаччам фурай стражніка. Паслядовіч.Крытая павозка. Вялізныя санітарныя фуры стаялі ў строгім парадку. Асіпенка. За апошняй цыганскай фурай валюхае на жалезным ланцугу злінялы, з бурай поўсцю мядзведзь. Навуменка.Крыты кузаў на калёсах, машыне і пад. [Мятліцкі] прыцягнуў аднекуль каламажку, з фураю наверсе, але лёгкую ў хадзе, на гумавых колах. Савіцкі.ФУРÁЖ, -ý, м. Раслінны корм для свонскаіí жывёлы і птушак. Сама [цётка Зося]

атрымлівала фураж, карміла, паіла жывёлу ўсю зіму аж да вясны. Бялевіч.[Фр. íошта§е.]ФУРÁЖАЧНЬІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фуражкі; звязаны з вырабам, продажам фуражак. Фуражачная майстэрня.ФУРАЖКА, -і, ДМ -жцы; Р мн. -жак; ж. Галаўны ўбор з аколышам і казырком; форменная шапка. На салдатах не было пагон, на фуражках былі намаляваны пяцікутныя зоркі. Самуйлёнак. Ад Янукевіча выйшаў малады вайсковец у светла-сіняй фуражцы з малінавым аколышам. Хадкевіч.[Польск. глгагегка.]ФУРÁЖНЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фуражу. Фураокныя фонды. □ Ліда.. ўладзілася прасавальшчыцай сена на адной з большых у раёне фуражных баз. Брыль. // Прызначаны для фуражу. Фуражны вагон.2. Які з'яўляецца фуражом, ідзе на корм жывёле. Фуражная бульба.О Фуражная карова — дойная карова, якая атрымлівае дадатковы фураж.ФУРАЖКІР, -а, м. 1. Асоба, у абавязкі якой ўваходзяць нарыхтоўка, захоўванне і выдача фуражу. Фуражыр калгаса. Фуражыр эскадрона. □ Муж, Федзя, працуе фуражырам на ферме, працадні яму ідуць кожны дзень. Палтаран.2. Уст. Ваеннаслужачы, які прызначаўся для нарыхтоўкі фуражу. Захапіць у палон фуражыраў ворага.ФУРАЖБІРНЫ. -ая, -ае. Які мае адносіны да фуражыра; які складаецца з фуражыраў. Фуражырны атрад.ФУРАЖЫРОЎКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. Уст. Здабыванне і збор фуражу ў ваенны час.ФУРАЖБІРСКІ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фуражыра.ФУРАЦЫЛШ, -у, м. Антысептычны сродак.ФУРГОН, -а, м. 1. Крытая конная павозка. А побач з Насцяй цягнуць коні Фургон закрыты, а ў фургоне Герой мой, прапаршчык Дзяжа. Колас. Як расказваюць старажылы, конка добра бегла пад гару, а на пад'ёмах нават чатыры кані не маглі цягнуць цяжкі фургон. Жычка. Насустрач ім выехаў нейкі старамодны фургон, запрэжаны тройкай добрых коней. Шамякін.Ф урго н ны __________________________________161_________________________________Ф утбол 2. Закрыты кузаў на аўтамашынах, прычэпах, калёсах для перавозкі грузаў. З хлебнага фургона, рэзка затармазіўшы машыну, выскачыў шафёр і кінуўся цераз вуліцу наперарэз гасцям з Афрыкі, хочучы сказаць ім нешта важнае... Навуменка. Па калдобістай дарозе імчацца магутныя грузавікі, фургоны рамонтных майстэрань, аўтакрамы... Хведаровіч.[Фр. íош^оп.]ФУРГОННЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фургона. Фургонныя колы.ФУРГОНШЧЫК, -а, м. Вазак фургона (у 1 знач.).ФУР'ЕРБІЗМ, -у. м. Адно з вучэнняў утапічнага сацыялізма.[Ад уласн, імя.]ФУР'ЕРБІСТ, -а, М -спе, м. Прыхільнік, паслядоўнік фур'ерызму.ФУРКА, -і, ДМ -рцы; Р мн. -рак; ж. Спец. Перасовачная пляцоука ў тэатры з загадзя зманціраванымі на ёй дэкарацыямі.ФУРКАЦЫЯ, -і. ж. У шэрагу замежных краін — спецыяльны вучэбны план для старшых класаў сярэдняй агульнаадукацыйнай школы з ухілам да пэўных навучальных дысцыплін. // Група навучэнцаў, якая працуе па такому плану.[Ад лац. ííдгсаíгíз — раздзелены.]ФУРМА, -ы, ж. Спец. Устройства для падачы сціснутага паветра ў металургічныя печы і агрэгаты.

[Ад ням. Еоггд — форма.]ФУРМАН, -á, м. Чалавек, які кіруе конямі ў запрэжанай фурманцы; вазак. Дзядзька Макар, вядомы партызанскі фурман, ведаў, што нельга вельмі падганяць каня. Сабаленка. На добрым кані нас падвозіў штатны фурман калгаса дзядзька Мірон, па прозвішчу Шэўчык. Кавалёў.[Ням. Рííпгтапп.]ФУРМÁНАЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фурманкі.ФУРМАНКА, -і, ДМ -нцы; Р мн. -нак; ж. Падвода для перавозкі грузаў. З грэблі спускалася ўніз поўная белых мяхоў фурманка. Брыль. Яшчэ праз некалькі дзён шырокай лясной дарогай ехала фурманка. Чорны. Фурманкі з бульбай адна за адной прыязджалі з поля. Чарнышэвіч.ФУРМАНСКІ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да фурмана, належыць яму.— Но-о-о! Ка-аб цябе...— чуўся., няшчыры фурманскі голас. Бядуля. Спераду ўпоперак саней ставілася лавачка-козлы, і хутчэй як пэўная даніна фурманскай традыцыі, бо практычнага сэнсу яна не мела. «Помнікі».2. у знач. наз. фурмáнская, -ай, ж. Уст. Памяшканне для фурманоў у доме памешчыка.ФУРМАНСТВА, -а, к. Занятак, прафесіяфурмана. У Вялікім княстве Літоўскім татарам прадастаўлены былі ўсе грамадзянскія правы і свабода веравызнання. Яны выкарыстоўваліся для воінскай службы, займаліся агародніцтвам, садаводствам і фурманствам. Жураўскі. Афіцыйна ва ўправе.. [Антон] атрымаў дакумент на сваё фурманства і карыстаўся ім спрытна. Новікаў.ФУРМÁНШЧЫК, -а. м. Уст. Фурман. [Чалавек] нагледзеў сялянскую фурманку і па-ехаў. Ён быў у кажушку і здавалася, што гэта таксама малады фурманшчык. Чорны.ФУРМАУШЧЬ'ІК, -á, м. Спец. Рабочы пры фурме.ФУРМЕННЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фурмы, належыць ёй. Фурменная адтуліна.ФУРНІТУРА, -ы, ж. Дапаможныя матэрыялы, прыклад у якой-н. вытворчасці (у кравецкай справе — гузікі, кнопкі, кручкі і пад.). Галантарэйная фурнітура. Шавецкая фурнітура.[Фр. íопгпікíге.]ФУРНІТУРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фурнітуры; звязаны з вытворчасцю фурнітуры. Фурнітурны цэх. /І Які з'яўляецца фурнітурай. Фурнітурныя вырабы.ФУРÓР, -у, м. Шумны публічны поспех; бурнае праяўленне захаплення кім-, чым-н. Зрабіць фурор сваім выступленнем на конкурсе. □ Усюды, куды трапляла «Кніга быція» Крапівы, яна рабіла сапраўдны фурор. Таўлай.[Ад лац. íш-ог — шаленства, нястрымнасць.]ФУРУНКУЛ, -а, м. Спец. Гнойнае запаленне валасяпога мяшочка і сальнай залозы скуры; скула.[Лац. íшптспкíз.]ФУРУНКУЛЁЗ, -у. м. Спец. Захворванне, пры якім на целе паяўляецца многа фурункулау.ФУРУНКУЛЁЗНЫ, -ая, -ае. Спец. Які мае адносіны да фурункулёзу. Фурункулёзны выгляд. /І Хворы на фурункулёз. Фурункулёзны хворы.ФУРФУРОЛ, -у, м. Спец. Вадкасць, якая здабываецца пераважна з вотруб'я і сланечнíкавай лузгі, выкарыстоўваецца ў хімічнай прамысловасць як растваральнік пры вырабе смол і пад.[Ад лац. гцгíш1 — вотруб'е.]

ФУРЫЯ, -і, ж. 1. У старажытнарымскай міфалогіі — адна з трох багінь помсты.2. перан. Разм. Злосная і сварлівая жанчына. У пакой ўскочыла раз'юшаная, як фурыя, пані Пшыбыльская... Шынклер.[Лац. Ешча.]ФУТ, -а, м. Уст. Мера даўжыпі, роўная 12 дзюймам (30, 48 ем), якая існавала да рэвалюцыі ў Расіі.[Англ. íооí — ступня.]ФУТАВЫ, -ая, -ае. Даўжынёй у адзін фут. Футавая мера.ФУТАРАЛ, -а, м. Тое, што і футляр. Футарал для скрыпкі. □ [Лазарэвіч] адкрыў вечка чорнага круглага футарала і дастаў адтуль некалькі лістоў ватману. Паслядовіч.ФУТАРАЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да футарала; з'яўляецца футаралам.ФУТАРАЛЫНЧЫК, -а, м. Тое, што і ф у тл я р ш ч ы к.ФУТАРАЛЫНЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да футаралыпчык.ФУТБАЛІСТ. -а, М -сце, м. Спартсмен, які гуляе ў футбол.ФУТБОЛ, -а, м. Спартыўная камандная гульня, у якой кожная з каманд ўдарамі ног (ці галавы) імкнецца забіць мяч у вароты праціўніка. Яны бягуць з ракеткамі на карты, Гуляюць у футбол і пішуць вершы. Грахоўскі. Люблю я ў футболе юнацкую сілу,6 Зак. 3578Футболіць__________________________________162________________________________ФутурысцкіДакладнасць удараў, атак прыгажосць. Панчанка.[Англ. íооí — нага і ЬаІІ — мяч.]ФУТБОЛІЦЬ, -лю, -ліш, -ліць; незак., што. Разм. Падкідаць што-н. нагою.ФУТВОЛКА, -і, ДМ -лцы; Р мн. -лак; ж. Спартыўная трыкатажная кашуля з адкладным каўняром. Ноеенькая зялёная футболка шчыльна аблягала., шырокія плечы [юнака]. Ракітны.ФУТБОЛЬНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да футбола. Футбольны сезон. □ Ла тэлевізары перадавалі футбольны матч. Васілёнак. // Прызначаны для гульні ў футбол. Футбольнае поле. Футбольны мяч. □ Далі нашы спартсмены заяўку на футбольную форму — калі ласка, купілі і форму, і ўсё, што трэба са спортінвентару. Місько.ФУТЛЯР, -а, м. Скрынка ці чахол, куды кладзецца якая-н. рэч, каб захаваць яе ад псавання або пашкоджанняў. Каля ног на тратуары ляжаў футляр ад скрыпкі, шэры, аблезлы, і на ім шапка, у якой ляжала некалькі медзякоў. Галавач. Сяржант, палажыўшы баян у футляр, зняў з паліцы.. [Нінін] чамадан. Сіўцоў.ФУТЛЯРНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да футляра.ФУТЛЯРЧЫК, -а, м. Памянш.-ласк. да футляр; невялічкі футляр. Красналюдкі дасталі з футлярчыкаў скрыпкі, спакойна, урачыста памаўчалі, пасля ўсе разам азірнуліся на Алежку і кранулі смычкамі струны. Вышынскі.ФУТЛЯРШЧЫК, -а, м. Майстар, які робіць футляры.ФУТЛЯРШЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да футляршчык.ФУТРА, -а, н. 1. Валасяное покрыва на целе жывёл; шэрсць. Заглянуў Мароз у дупло, а там вавёрка ў шэрым футры спіць ды яшчэ хвосцікам, . быццам коўдрай, накрылася,— добра ёй! П. Ткачоў.Вырабленая шкура пушнога звера. Нарушэвіч пакорпаўся ў клумку і дастаў адтуль пышнае футра выдры. Машара. // Гэтыя шкуры як прадмет гандлю, вытворчасці. Лес, футра, бярозавы дзёгаць, шкіпінар ішлі ў многія краіны. «Звязда». Каштоўнае футра гэтага звера [бабра] скуплівалі замежныя камерсанты ■—яны плацілі чыстым

золатам. Масарэнка.Зімовая вопратка з вырабленых шкур пушнога звера. Казік памог.. [Мікалаю Мікалаевічу] ўздзець вялікае футра, падаў шапку. Грахоўскі. Вось па вуліцы ідзе дама ў кароткім футры з шэрага каракулю. Новікаў. / у перан. ужыв. Разам з хмарамі, якія віселі., футрамі над зямлёй, завандравалі вятры. Бядуля.ФУТРААПРАЦОУКА, -і, ДМ -цóўцы, ж. Апрацоўка футра.ФУТРАВАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, футраваць.ФУТРАВÁНЫ, -ая, -ае. Дзеепрым, зал. пр. ад футраваць.ФУТРАВÁЦЦА, -рýецца; незак. Зал. да футраваць.ФУТРАВАЦЬ, -рýю, -рýеш, -рýе; незак., што. 1. У тэхніцы — рабіць абліцоўванне металургічных печаў, агрэгатаў і пад. вогнетрывалы-мі, а таксама хімічна стойкімі матэрыяламі. Футраваць трубу.У кравецкай справе — падшываць футрам што-н.У сталярскай справе — абшываць дошкамі, абшалёўваць.ФУТРАВХНА, -ы, ж. 1. зб. Вырабленыя шкуркі пушных звяроў як прадмет гандлю; пушніна. Адыходзячы, браты зноў давалі Юрку грошы.— Бяры, чалавек ты! Заплаціш Халусту па вэксалю, бо ўсё роўна ён з цябе шкуру злупіць. Думаеш, што адбудзеш свой доўг дубамі ды футравінай? Чарнышэвіч.2. Валасяное покрыва пушных звяроў. Собаль — самая каштоўная па сваёй футравіне жывёла.ФУТРАВЫ, -ая, -ае. 1. Які мае адносіны да футра; звязаны з апрацоўкай або продажам футра. Футравая прамысловасць. Футравы магазін.2. Зроблены з футра (у 2 знач.); на футры. Пані Мар'я — у цёплым паліто і футравай шапачцы — стаяла каля дзвярэй і ўсміхалася. Брыль.ФУТРАЕД, -а, М -дзе, м. Жук сямейства скураедаў, шкоднік футра.ФУТРОВЫ, -ая, -ае. Тое, што і футравы. Футровы каўнер. □ Адзін рукаў і палавіна футровага вылезлага каўняра звесілася ўніз з аконнай дзіркі. Чорны.ФУТРОЎКА, -і, ДМ -рóўцы, ж. í. Дзеянне паводле дзеясл, футраваць (у 1, 2 знач.).2. Пласт, абліцоўка з якога-н. вогнетрывалага або хімічна стойкага матэрыялу, якім пакрываецца ўнутраная паверхня металургічных печаў, каўшоў і пад. Замена футроўкі доменнай печы.[Ад ням. Рííííег.]ФУТРОЎШЧЫК, -а, .н. 1. Спец. Той, хто займаецца футроўкай (у 1 знач.).2. Той, хто гандлюе футрамі.ФУТРОУШЧЫЦА, -ы, ж. Жан. да футроўшчык (у 2 знач.).ФУТУРАЛАПЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да футуралогіі. Іменна ў творах Дастаеўскага футуралагічная накіраванасць стала светаадчуваннем мастацкай літаратуры наогул. Адамовіч.ФУТУРАЛОГІЯ, -і, ж. Галіна навуковых ведаў, якая займаецца прагназіраваннем сацыяльных працэсаў.[Лац. íцíцгцш — будучае і грэч. 1о§оз — вучэнне.]ФУТУРÓЛАГ, -а, м. Спецыяліст у галіне футуралогіі.ФУТУРБТЗМ, -у, м. Фармалістычная плынь у літаратуры і мастацтве пачатку 20 ст., якая ў імя стварэння новага стылю адмаўляла рэалізм і кулыурную спадчыну. Патрабуючы «рэвалюцыі ў мастацтве», .. прыхільнікі Пралеткульту былі гатовы ўзяць на узбраенне фармальна-мастацкія прыё.чы спачатку футурызму, а затым імажынізму. «Полымя».ФУТУРЫСТ, -а, М -сце, м. Паслядоўнік, прыхільнік футурызму.ФУТУРЬ'ІСТКА, -і, ДМ -тцы; Р мн. -так; ж. Жан. да футурыст.

ФУТУРЫСТЫЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да футурызму, футурыста; прасякнуты ідэямі футурызму. Футурыстычныя п'есы.ФУТУРЫСЦКІ, -ая, -ае. Уласцівы футурысту, футурызму. Футурысцкі часопіс.Футшток163Хаатычны

ФУТШТОК, -а, м. Рэйка з дзяленнямі для вымярэння ўзроўню вады ў моры, рацэ або возеры. // Мерны шост, пры дапамозе якога вымяраюць з суднаў невялікія глыбіні.[Англ. íооí — фут і ням. Зіоск — палка.]ФУТЗРКА, -а, н. Разм. Кароткае футра. У кароткім, да кален[ь\, футэрку, .. у каракулевай шапцы і глян[ц]аваных ботах з галошамі, Сёмка Фартушнік вёў пад руку Амілю Снацкую. Чорны. // Памянш, да футра. Купілі футэрка для хлопчыка.ФУТЭРШЧЫК, -а, м. Уст. Той, хто шые адзенне з футра.ФУФÁЕЧНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фуфайкі. Фуфаечны матэрыял.ФУФАЙКА, -і, ДМ -фáйцы; Р мн. -фáек; ж. 1. Цёплая вязаная кашуля.— У паласатай матроскай фуфайцы,— шаптаў чыноўнік.— ..Прозвішча Курыдзе... Самуйлёнак.2. Куртка, падшытая ватай; ватоўка. [Ірка] скручвала з ваты, якую скубла са старой матчынай фуфайкі, кнот, падпальвала яго. Пташнікаў.ФУЭТЗ, нескл., н. Фігура класічнага жаночага танца, якая складаецца з паварота на пальцах адной нагі пры адначасовым кругавым руху ў паветры другой нагі.[Фр. íоцейé ад íоííеіíег — пляскаць.]ФЫНЬ, -я, м. Дробная разменная манета Кітайскай Народнай Рэспублікі, роўная 1/100 юаня.ФШРКАННЕ, -я, н. Дзеянне паводле знач. дзеясл, фыркаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Цішыню парушалі сваім хрумстаннем і фырканнем абозныя коні. Машара.ФЫРКАЦЬ, -аю, -аеш, -ае; незак. 1. З шумам выпускаць паветра з ноздраў. Коні скубуць дзяцеліну, гучна і часта фыркаюць. Сачанка. Сынок — каржакаваты, шыракаплечы дзяцюк, смачна мыўся, фыркаў у кутку над шырокім тазам, а старая ставіла на стол. Няхай. Спачатку зубры абменьваліся грознымі позіркамі, хадзілі адзін вакол аднаго ^схіліўшы магутныя цяжкія галовы, і толькі сярдзіта фыркалі. В. Вольскі. // Разм. Смеючыся, утвараць гукі носам, губамі. Дзяўчаты нашы непрыкметна пераглядаюцца, Вольга фыркае ў кулак. Васілевіч.2. Перарывіста, з шумам выпускаць пару, газ, паветра. [Машына] фыркала, пускала сінія клубы дыму і коўзалася на месцы. Новікаў. // Утвараць гук, падобны гуку паветра, што выпускаецца з шумам. Вада спрабуе дужацца з марозам, То фыркае, то пеніцца ў вірах. Свірка. За пераборкай.. чмялямі гуліэлектрычныя машынкі і нездаволена фыркалі пульверызатары. Корбан.3. перан. Разм. Злавацца, выказваць нездаволенасць чым-н. Ася, злосна фыркнуўшы, адрэзала: — А я ўсё роўна паеду. [Сакратар:] — Ты вось не фыркай, а бяжы ў банк. Асіпенка. [Зіна:] А калі будзеш фыркаць, то падумаем яшчэ, ці захочацца нам жыць з табой у адным пакоі. Губарэвіч.ФЬ'ІРКНУЦЬ, -ну, -неш, -не; зак. 1. Аднакр, да фыркаць.Разм. Сказаць што-н. злосна, нездаволена. Ала пакрыўджана фыркнула: — Зазнайка! Шамякін.Узляцець з шумам; пырхнуць. З рабіны фыркнулі вераб'і, пераляцелі на хлеў і са страхі цікавалі на людзей, выцягваючы галовы. Пташнікаў.ФЫРЧАЦЬ, -чý, -чыш, -чыць; незак. Разм. Тое, што і фыркаць (у 2 знач.). «Казёл» фырчаў, падскакваў. У ветравое шкло, што спераду, стукалі чорныя жукі.

Пташнікаў. Бабка сядзіць на лаўцы і ціха фырчыць верацяном. Каліна.ФЭ, выкл. Ужываецца для выражэння агіды да чаго-н. непрыемнага, брыдкага.ФЭСТ, -у, М -сце, м. Царкоўнае прастольнае свята (часцей каталіцкае). Увесну, у дзень Ефрасінні — заснавальніцы манастыра., наладжваўся квяцісты і шумлівы фэст, на які прыязджаў народ з шырокага наваколля. Хадкевіч. // Наогул свята з кірмашамі і пагулянкамі. Яны [дочкі] думаюць, што тут паранейшаму спраўляюць старыя фэсты, і пераходзяць па чарзе з хаты ў хату сваёй шматлікай радні. Ракітны. // Разм. Якое-н. мерапрыемства пад гэтай назвай.— Мы свой «фэст» наладзім,— казаў Сцёпка, бо моладзь згаварылася пусціць канал якраз у гэты дзень, калі збярэцца народ каля «святога калодзежа». Колас.ФЮЗЕЛЯЖ, -а, м. Корпус лятальнага апарата, які служыць для размяшчэння экіпажа, пасажыраў і грузаў. Пад сонцам забліскалі алюмініевыя фюзеляжы знішчальнікаў. Паслядовіч. Былі добра відаць крыжы з белымі разводамі на крылах і на фюзеляжы, а таксама галовы лётчыкаў у чорных шлемах. Навуменка.ФЮЗЕЛЯЖНЫ, -ая, -ае. Які мае адносіны да фюзеляжа.ФГОРЭР, -а, м. У германскіх краінах — кіраўнік, правадыр; у фашысцкай Германіі — верхавод злачыннай нацысцкай партыі (пра Гітлер а).[Ням. РйЬгег — правадыр.]