Beleidsplan Universiteitsbibliotheek Utrecht 2015-2017

> inhoud1

< >2

Voorwoord 3

1 Missie 4

2 Inleiding

3 De wereld van de wetenschappelijke communicatie in 2030 7

4 Ondersteuning van de wetenschappelijke communicatiecyclus 12 4.1 Toegang tot wetenschappelijke informatie 16

4.1.1 Zoeken en vinden van literatuur 17

4.1.2 Toegang verkrijgen tot literatuur 18

4.1.3 Vindbaar maken van literatuur 20

4.2 Onderzoeksdata 21

4.3 Open Access 22

4.4 Rechtenkwesties bij publiceren en (her)gebruik 24

4.5 Onderwijs 25

4.6 Studie en ontmoeting 26

5 Academisch erfgoed 28

6 Kwaliteitszorg 29

7 Strategisch personeelsbeleid 30

8 Financiën 34

Inhoud

inhoud

Colofon

Tekst: Stephanie Helfferich

Ontwerp: www.taluut.nl

© Universiteitsbibliotheek Utrecht 2014

3 Voorwoord

< >3 inhoud

Voor u ligt het nieuwe beleidsplan van de Universiteitsbibliotheek Utrecht. In dit plan schetsen we een vergezicht tot maar liefst 2030, maar ook concrete doelen voor de komende periode, 2015-2017. Beide invalshoeken zijn van belang, hoe-wel we ons realiseren dat we de (verre) toekomst niet kunnen voorspellen. Wel voorzien we dat veranderingen in de wetenschappelijke communicatiecyclus, on-derzoeksprocessen, methoden voor academisch onderwijs, en consumententech-nologie grote invloed hebben op de diensten van academische bibliotheken. Zij maken een deel van de klassieke taken van academische bibliotheken op termijn zelfs overbodig. Daarom is het belangrijk dit bredere perspectief te schetsen. Zo kunnen we met de inrichting van onze dienstverlening pro-actief en tijdig inspe-len op noodzakelijke veranderingen.

De keuzes die de Universiteit Utrecht maakt ten aanzien van de ontwikkeling van de primaire processen, de ondersteuning en de instelling zelf, zijn leidend voor de universiteitsbibliotheek. Daarom hebben we in dit plan de onderdelen opge-nomen van de Uitwerking Strategisch Plan Universiteit Utrecht voor de Diensten (april 2013), en doen we nieuwe voorstellen in de doelen voor eind 2017.

Uitstekende bibliotheekdiensten kenmerken zich door zowel continuïteit als in-novatie. Zo garanderen we al 430 jaar duurzame toegang tot wetenschappelijke kennis, terwijl de vorm en wijze van toegang en (her)gebruik van die kennis fun-damenteel aan het veranderen is. Alleen als de bibliotheek haar dienstverlening voortdurend aanpast en innoveert houdt ze aansluiting met haar gebruikers. De bibliotheek zal de taken die continuïteit vereisen steeds vaker samen met andere partijen binnen en buiten de universiteit organiseren. Dat sluit goed aan bij de internationaliseringsagenda van de Universiteit Utrecht en de toenemende inter-nationalisering van onderzoek en onderwijs in het algemeen.Wij danken iedereen, binnen en buiten de Universiteitsibibliotheek Utrecht en de Universiteit Utrecht, die een bijdrage heeft geleverd aan dit plan. Het was een vruchtbaar en zeer interactief proces met vele deelnemers.

Anja Smit, Bibliothecaris van de Universiteit Utrecht

De bibliotheek is een betrouwbare partner voor onderzoekers, docenten en studenten op het terrein van wetenschappelijke informatie-voorziening. Wij zetten onze deskundigheid in om de wetenschappelijke communicatiecyclus voortdurend te verbeteren. Wij inspireren tot ontmoeting en kennisuitwisseling. Onze dienstverlening organiseren wij in nauwe samenwerking met andere partijen binnen en buiten de Universiteit Utrecht, waarbij wij de grenzen tussen disciplines over- stijgen.

1 Missie

< >4 inhoud

De wetenschappelijke bibliotheek speelt een belangrijke rol voor onder-zoek en onderwijs, de primaire processen van de universiteit. Dit doet zij vooral door wetenschappelijke publicaties te verzamelen en beschikbaar te stellen. Het in de afgelopen eeuwen verzamelde cultureel en acade-misch erfgoed is onvervangbaar. Het is dan ook belangrijk unieke docu-menten beschikbaar te houden voor de gemeenschap. De bibliotheek is immers het laboratorium van de geesteswetenschappen.

Maar de veranderingen in onderzoeks- en onderwijsprocessen in dit digitale tijdperk hebben grote gevolgen voor de dienstverlening van de bibliotheek. Denk aan digitaal publiceren, de toename van verschijningsvormen, de veranderende rol van de uitgevers en nieuwe businessmodellen.

De meerwaarde van de bibliotheek is steeds minder gelegen in het bie-den van een unieke vindplaats voor wetenschappelijke publicaties via de eigen catalogus of het bewaren van courante collecties in eigen depots op de campus. In een wereld waarin volledige Open Access realiteit zou zijn, kan actuele digitale wetenschappelijke literatuur gemakkelijk buiten de bibliotheek om gevonden en gelezen worden op het internet.

Maar de hoeveelheid wetenschappelijke publicaties groeit, waardoor het belangrijker wordt dat de bibliotheek studenten, docenten en onder-zoekers adviseert over hoe zij effectief kunnen zoeken via het web, en hen ondersteunt bij de kwaliteitsduiding van gevonden publicaties, bij het verwerken van materialen en rondom het publicatieproces zelf.

2 Inleiding

< >5 inhoud

De rechten ten aanzien van publiceren en hergebruik worden in de digitale wereld gecompliceerder. Ook op dit terrein kan de bibliotheek adviseren en ondersteunen.

Een digitale context betekent ook dat we diensten meer in samenwerking met anderen inrichten. De Nederlandse universiteitsbibliotheken besloten in 2013 de nationale informatie-infrastructuur in te ruilen voor een inter-nationale. Hiermee worden bibliotheekdiensten verder geïntegreerd in het internet, daar waar onderzoekers, docenten en studenten in toe- nemende mate werken en studeren. Ook samenwerking binnen de uni-versiteit is belangrijk: met ITS, O&O en faculteiten.

Vanzelfsprekend is ook het strategisch beleid van de universiteit van gro-te invloed op de toekomst van de bibliotheek. De inrichting van het aca-demisch onderwijs bepaalt de inrichting van de bibliotheekdiensten voor docenten en studenten. Blended learning vereist materialen die in digi-tale leeromgevingen geïntegreerd kunnen worden, maar ook opslag en ordening van digitale studiematerialen zelf. Hier heeft de bibliotheek iets te bieden. En de bibliotheek ondersteunt de strategische doelen van de universiteit ten aanzien van het onderwijs natuurlijk ook door in- spirerende studievoorzieningen te bieden aan steeds nieuwe generaties studenten en onderzoekers.

Maatschappelijke ontwikkelingen bepalen sterk hoe de bibliotheek- voorzieningen worden gebruikt. Consumer technology is van grote invloed op hoe mensen bibliotheekdiensten kunnen en willen gebruiken. De bibliotheek past daarom voortdurend de vorm aan waarin zij diensten verleent. Dit betekent dat de dienstverlening meer digitaal wordt, zowel generiek als gepersonaliseerd. Maar daarnaast blijven de bibliotheek- medewerkers klaar staan om de universitaire gemeenschap te helpen en te adviseren. Echte mensen.

< >6 inhoud

Barbara loopt het grote zwarte gebouw binnen.

De geur van soep komt haar tegemoet, haar maag

rommelt. Ze loopt de brede trap op, en nog een,

en gaat de grote lichte hal binnen. Bij de rode balie

pakt ze een kom soep. Ze rekent af en zoekt een

plekje tussen de kletsende studenten en collega’s.

Ze kan zich nog de tijd herinneren dat dit de

universiteitsbibliotheek was. Toen stonden er echte

boeken, in plaats van dat nep-boeken-behang dat

ze nu hebben. Ze zucht en rolt haar tablet uit.

Eerst gaat ze naar de newsroom van de knowledge

hub ‘Music and Society’. Daar discussieert ze met

haar collega Nishlyn over hun laatste publicatie: de

koppeling van twee datasets van muziekopnamen

met een geautomatiseerde analyse, waarmee ze

een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan het

onderzoek op dit gebied. De subsidiënt wil dat ze er

ook nog een post over schrijven op het community

platform van de hub, zodat de donateurs van het

crowdfunding platform weten waar het geld heen is

gegaan, en vooral wat het opgeleverd heeft.

< >7

In 2030 verricht een onderzoeker nog meer dan nu haar onderzoek in netwerken van peers. Onderzoekers hebben lossere en meer tijdelijke banden met traditionele instituten. De financiering komt van weten-schapsorganisaties, van crowdfunding platforms waarin maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven participeren, maar ook via de Europese Unie, de Nederlandse overheid of rechtstreeks via het bedrijfsleven of belangengroeperingen. Een publicatie is een conclusie of bewering op een publicatieplatform en gaat vergezeld van een dataverzameling. De kwaliteitsbeoordeling vindt openbaar plaats op pre-publication sites, door peers.

In 2030 is ook het onderwijslandschap meer gefragmenteerd: studenten stellen grotendeels zelf hun onderwijs samen, met hulp van learning analytics, die suggesties geven voor online courses, mentorschappen en informatiebronnen. Ze kunnen certificaten voor afgeronde courses krijgen, ook als die buiten universitaire instellingen verkregen zijn, zoals bij particuliere of commerciële business schools (voor onderwijs gecom- bineerd met leren in bedrijven) en honours colleges (voor studenten die het wetenschappelijk onderzoek in willen). In 2030 bieden alle universiteiten wel een vorm van blended onderwijs aan.

3 De wereld van de wetenschappelijke communicatie in 2030

inhoud

En dat moet vóór volgende week, want dan sluit

de verantwoordingstermijn voor 2029. Maar Nishlyn

zegt dat hij ziek is, en niks heeft kunnen doen.

Bovendien heeft hij het meeste werk gedaan aan

de algoritmes. Barbara zucht nog eens. Ze pakt

haar potlood en begint te schrijven op haar tablet.

Met de post op het community platform heeft

Barbara weer een aantekening voor haar portfolio.

Voor Barbara’s cv is de publicatie zelf minder

belangrijk dan de aantekening en de waardering die

ze ervoor krijgt toegekend in haar wetenschappelijk

portfolio. Daarin wordt, vanaf de studententijd,

bijgehouden wat iemand leert, wat haar bijdrage

was aan welk onderzoek en welke resultaten

er gebaseerd zijn op dat onderzoek. Barbara’s

wetenschappelijke carrière ligt erin opgeslagen.

Barbara checkt even of er iemand in de buurt

is met wie ze kan vieren dat ze haar deadline

heeft gehaald, rolt haar tablet weer op, en loopt

opgelucht naar buiten, naar het Science Café,

waar een paar van haar mentorstudenten blijken

te zitten.

< >8

Terugblik: onderwijs

In 2015 lanceerde Delft de eerste Nederlandse Online Extension School, en begon een transitie naar blended onderwijs in het reguliere curri- culum. Leiden begon het jaar ervoor al met het -tegen betaling- uitgeven van certificaten voor MOOC’s. Rond de jaren twintig kregen de traditio-nele instellingen het steeds moeilijker. Ze kampten met concurrentie van andere partijen, die onderwijs aanboden dat beter toegerust was op wat studenten vroegen: snellere kennisoverdracht, betere aansluiting op de arbeidsmarkt. Zoals de florerende University Colleges, of de in 2017 door Google opgekochte Universiteit van Nederland (Google Know-ledge). Vanwege de crisis was voor een hele generatie startende werkers werkervaring meer waard dan een diploma. De universiteiten kampten daarom met waardedaling van diploma’s en teruglopende studenten-aantallen.

Terugblik: onderzoek

Ook op het gebied van onderzoek begon de invloed van universiteiten in het tweede decennium van de 21e eeuw af te nemen. Subsidiënten eis-ten betere wetenschapscommunicatie. Zij wilden van wetenschappe- lijke activiteiten een heldere verantwoording aan de maatschappij zodat duidelijker werd wat er met hun geld gebeurde. Onderzoekers werkten steeds meer in instellingsoverstijgende netwerken. Rond 2020 begon er een ecologie van mogelijkheden op het gebied van onderzoek buiten de bestaande instellingen te ontstaan.

inhoud

Knowledge hubEen samenwerkingsomgeving geformeerd door

een onderzoeksnetwerk rondom een onderzoeks-

onderwerp, die bundelt: relevante literatuur, veilige

opslag data, pre-publications, nano-publicaties,

samenwerkingsomgeving, laboratoriumfaciliteiten,

communicatie tussen onderzoekers, peer review,

communicatie met gemeenschap van geïnteres-

seerde leken, etc.

Crowdfunding platformManier om onderzoeksgeld te verwerven via kleine

donaties uit de maatschappij, bijvoorbeeld van

belanghebbende MKB’s

Business schoolsCommercieel opgezette onderwijspartijen die

allianties aangaan met het bedrijfsleven om onder-

wijs op maat aan te bieden

Blended onderwijsSamenhangend aanbod van online onderwijs en

contactonderwijs

Wetenschappelijk portfolioVervangt de publicatielijst, houdt bij welke

cursussen iemand heeft afgerond, welke bijdragen

ze heeft geleverd aan welk onderzoek, met

welk resultaat.

MOOC’sMassive Open Online Courses

< >9

Ondertussen werd de dominantie van de EU op onderzoeksgebied ook steeds duidelijker. De EU initieerde grote internationale onderzoeks- programma’s rond maatschappelijke uitdagingen. Als voorwaarde voor subsidiëring verplichtte de EU wetenschappers niet alleen de publicaties, maar ook de onderliggende data in Open Access mee te publiceren. Daar was een nieuwe publicatieinfrastructuur voor nodig.

Terugblik: data en publicaties

Vanaf 2017 begon de Europese Commissie daarom online platforms te financieren voor onderzoeksgroepen. In 2018 lanceerde Google de nieuwe dienst Agora, die niet alleen een omgeving bood om data te publiceren, maar ook om de wetenschappelijke communicatie eromheen te kunnen voeren. Verschillende uitgevers en andere marktpartijen ont-wikkelden tegelijkertijd soortgelijke omgevingen.

In de eerste decennia van de 21e eeuw werd databeheer steeds belang- rijker. Onderzoek werd steeds meer data-driven, ook in de geestesweten-schappen, en het aantal publicatievormen nam toe.

De uitgevers bogen mee met ontwikkelingen en richtten zich op data-beheer en -analyse. De journals begonnen hun transitie naar openbaar toegankelijke publication platforms. De uitgevers sloten contracten met de VSNU en met LERU voor het toegankelijk, beschikbaar en bruikbaar houden van de op hun platforms gepubliceerde informatie, data en publicaties.

inhoud

Uitgevers en andere, nieuwe marktpartijen gingen diensten op het gebied van data aanbieden, zoals infrastructuur en ondersteuning bij het beheren, delen en minen van hun data, en systemen voor data-analyse. Ze verbonden die systemen met nieuwe validatiesystemen. Zo bestendig-den zij hun centrale rol in de wetenschapscommunicatie.

Wetenschappelijke communicatie in 2030

De toekomst voorspellen kan niet. Hoe economische, (geo)politieke, sociale en technologische ontwikkelingen verlopen en de toekomst bepalen is te complex. Wel kunnen we een aantal voor ons relevante ontwikkelingen doortrekken, en kijken hoe het er dan uit zou kunnen zien. Dat is wat we hier geprobeerd hebben. We laten zien wat er zou gebeuren als de toekomst er zo uit zou zien, om de verbeelding te prikkelen en een noodzakelijke discussie op gang te brengen.

In elk geval voorzien we grote veranderingen op het gebied van weten-schappelijk publiceren. Het verdienmodel van publicaties verandert. Financiering van wetenschappelijk onderzoek komt van allerlei kanten. Het abonnementsmodel (lezer betaalt) voor publicaties zal (bijna geheel) verdwijnen, uitgevers vinden een verdienmodel in het leveren van (technische) diensten rond het publiceren van onderzoeksresultaten (infrastructuur en kwaliteitsmeting).

Ook de fysieke vorm en timing van publiceren gaat veranderen. Onder-zoeksresultaten worden op verschillende momenten in allerlei vormen en media gedeeld. Waar de waarde van een wetenschappelijk cv nu vooral bepaald wordt door de klassieke publicatie, komt daar in de

< >10 inhoud

toekomst een veelvormige output voor in de plaats. Ook de manier waarop kwaliteit en impact van onderzoeksresultaten gemeten en beoordeeld worden gaat veranderen. Beide ontwikkelingen hebben tot gevolg dat publicatieculturen van disciplines nog meer uiteen gaan lopen.

Wetenschappers werken en publiceren steeds meer in een internationale context: doordat het internet grenzen vervaagt, door de internationaal georiënteerde organisatie van financiering, door de status die inter- nationale samenwerking aan projecten en cv’s verleent. Onderzoekers krijgen te maken met een breder veld aan publicatiemogelijkheden en -financiers.

Dit alles heeft grote gevolgen voor de wetenschappelijke bibliotheek en haar dienstverlening. Dit beleidsplan laat zien hoe de Universiteits-bibliotheek Utrecht met deze veranderingen om denkt te gaan.

< >11 inhoud

De financiering, het verdienmodel, beoordeling, vorm, timing en tot-standkoming van wetenschappelijke publicaties zullen er allemaal anders uit gaan zien. Veel facetten in het onderzoekstraject vereisen specifieke kennis en handelingen die niet per se aansluiten bij de competenties en behoeften van de onderzoeker. Maar de kerntaken van de bibliotheek liggen traditioneel op dit gebied, en die hebben we ook telkens als dat nodig was verder ontwikkeld. Daarom levert de bibliotheek steeds meer professionele ondersteuning in alle fasen van het onderzoek, van het begin tot aan de afronding en alle uitingen daartussen. Daarbij werken we nauw samen met relevante universitaire onderdelen, zoals bijvoor-beeld de Research Support Offices en ITS, en vervullen we een belang- rijke rol: we overzien het geheel, hebben domeinkennis, brengen waar nodig partijen bij elkaar, en initiëren ontwikkeling als dat nodig is.

Strategisch doel 2017

De bibliotheek levert professionele ondersteuning

in alle fasen van het onderzoek, van ideevorming

tot en met publicatie en alles daartussenin.

Actielijnen

1 De bibliotheek ontwikkelt haar diensten en

organisatie verder met als uitgangspunt de stappen

in de wetenschappelijke cyclus.

2 De bibliotheek investeert in competentie-

ontwikkeling om tegemoet te komen aan de

veranderende vraag naar ondersteuning bij

onderwijs en onderzoek.

3 De bibliotheek initieert waar nodig samen-

werkingen om de ondersteuning van de

wetenschappelijke communicatiecyclus te

verbeteren.

4 Ondersteuning van de wetenschappelijke communicatiecyclus

< >12 inhoud

Hoe ondersteunt de bibliotheek onderwijs en onderzoek?

< >13 inhoud

delen

• Publiceren• Doceren• Archiveren• Zichtbaarmaken

De bibliotheek• Adviseertdocenten• Adviseertoverzichtbaarheid, Open Access en rechtenkwesties• Ondersteuntbijopslaanenarchiveren

creëren

• Datagenereren• Dataanalyseren• Schrijven

De bibliotheek• Ondersteuntbijdatamanagement• Adviseertbijdataopslag

• Informatie verzamelen • Informatiebeoordelen• Studeren• Ontmoeten• Ideeënuitwisselen

De bibliotheek• Biedtstudieplekken• Traintinformatievaardigheden• Biedtonline/offlinesamenwerkplaatsen• Organiseertmetadata• Biedteentoegankelijkecollectie• Wijstdewegnaarinformatiezoeken

Bij elke stap in deze wetenschappelijke communicatiecyclus levert de bibliotheek al diensten, of kan ze die ontwikkelen. De bibliotheek blijft in de toekomst een rol spelen bij de fase van informatie verzamelen: het vindbaar maken, aggregeren en filteren van onderzoeksresultaten, het duiden van informatie – maar ook het bieden van (online en offline) plaatsen die inspireren en bijdragen aan kennisuitwisseling en onderwijs. De afgelopen jaren heeft de bibliotheek aan de wieg gestaan van landelijke voorzieningen om onderzoeksdata veilig en herbruikbaar op te slaan. Die orkestratierol zullen we verder ontwikkelen.

De bibliotheek heeft het gesprek op gang gebracht over Open Access. Onze kennis over Open Access blijft relevant, maar het ondersteunen van de publicerende wetenschapper op een breder terrein krijgt een steeds grotere meerwaarde. We ervaren nu al een grotere behoefte aan onder-steuning bij het duiden van en zich bewegen in diffuse publicatiecultu-ren, en ook bij bijvoorbeeld rechtenkwesties. We weten hoe publicaties duurzaam bewaard en toegankelijk gemaakt kunnen worden. Met onze kennis van kwaliteitsbeoordeling, metrics en media helpen we onder- zoekers zich strategischer in de wetenschappelijke wereld te begeven. Zo ondersteunen we hen bij valorisatie en zichtbaar maken van onder-zoek. We kunnen in samenwerking met Research Support Offices de onderzoekers adviseren als financiers eisen stellen zoals in Open Access publiceren van onderzoek.

< >14 inhoud

Relaties met bibliotheekgebruikers worden intensiever, en de biblio-theekgebruiker zelf verandert ook: die is vaak niet meer een individu maar een onderzoeksnetwerk of -project. Dit alles vraagt van de betrokken bibliotheekmedewerkers kennis van de actuele vormen van de wetenschappelijke communicatiecyclus, een grote flexibiliteit, zowel brede als heel specialistische kennis, communicatieve en tactische vaardigheden.

< >15 inhoud

Traditioneel verzamelt de bibliotheek een collectie publicaties, om op die manier de gemeenschap toegang te geven tot wetenschappelijke informatie. Dat is nog steeds zo, maar het internet verandert de wereld in hoog tempo. Bibliotheekgebruikers zijn in hun zoektocht naar infor-matie niet meer beperkt tot de collectie van hun eigen bibliotheek, maar vinden hun informatie over de hele wereld. Ze hebben dan ook zoek-machines nodig die hen daartoe in staat stellen, in plaats van een catalogus die alleen toegang geeft tot de collectie van de eigen biblio-theek. Voor het beschikbaar stellen van publicaties door middel van bezit van boeken en tijdschriften door bibliotheken is het einde in zicht: ook voor e-books kopen we nu toegang in plaats van bezit. Na 430 jaar is dat wel een verandering om bij stil te staan.

Maar toegang hebben tot informatie betekent nog niet dat je de juiste informatie vindt, of dat je weet hoe je die informatie op waarde moet schatten. Daar kan de bibliotheek nog altijd bij adviseren en helpen. Voorlopig is het ook nog niet altijd vanzelfsprekend dat als je een artikel gevonden hebt, je het ook daadwerkelijk kunt lezen, of dat je het over tien jaar nog steeds kunt terugvinden en lezen. De bibliotheek moet daarvoor blijven zorgen, maar dat internationaal organiseren. En ook al is informatie openbaar toegankelijk, dan is die informatie nog niet nood-zakelijk ook goed vindbaar. Daarom is het belangrijk dat de bibliotheek blijft ijveren voor kwalitatief goede metadata.

4.1 Toegang tot wetenschappelijke informatie

< >16 inhoud

We zien de laatste jaren een duidelijke gedragsverandering bij biblio-theekgebruikers op zoek naar wetenschappelijke informatie. De bibliotheekgebruiker zoekt in toenemende mate haar informatie op het web. Digitale wetenschappelijke informatie is steeds beter vindbaar via zoekmachines en databases. Daarom passen we onze dienstverlening aan, zodat we meerwaarde blijven bieden aan onze gebruikers. We zeggen niet meer: als je iets zoekt, begin dan bij ons. We zeggen nu: waar je ook zoekt, wij zorgen dat je het krijgt. In plaats van zelf zoek- machines te bouwen, adviseren we per zoekvraag, onderwerp of vak- gebied de beste zoekingang. En we zorgen dat de wetenschappelijke informatie die wij gekocht hebben, toegankelijk is via die zoekingangen.

4.1.1 Zoeken en vinden van literatuur

Oktober 2013 Oktober 2014

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

Google Scholar

en andere gratis

zoekmachines

Databases betaald

door de bibliotheek

Bibliotheekcatalogus

Gebruik van zoekmachines om in onze collectie te zoeken.

Strategisch doel 2017

Wij zorgen ervoor dat mensen de juiste informatie

kunnen vinden én dat ze die vervolgens ook in

handen krijgen. De bibliotheek draagt bij aan modern

onderwijs in informatievaardigheden door te zorgen

dat elke Utrechtse student de mogelijkheid heeft

zichzelf te trainen in het effectief vinden van en

omgaan met de bronnen die voor de wetenschap

relevant zijn.

Actielijnen

4 In samenwerking met docenten verder

invullen van onze adviesrol bij zoekvragen en

wegwijzen in het informatielandschap, o.a. met

informatievaardighedentrainingen binnen het

onderwijscurriculum.

5 De bestaande informatievaardighedentrainingen

transformeren tot online, interactieve, didactisch

effectieve leermodules.

6 Zorgdragen voor toegankelijkheid enbeschikbaarheid

van de bibliotheekcollectie via de belangrijkste

zoekmachines en digitale bibliografieën.

7Vervangen van de Utrechtse bibliotheekcatalogus

door een internationale catalogus als zoekingang.

< > inhoud17

De onderzoeker, docent en student beschikken over de voor wetenschap relevante bronnen die zij nodig hebben, op het moment dat zij die nodig hebben. Dat is het doel van de bibliotheek. Gebruikers krijgen tegenwoordig op meer verschillende manieren toegang tot vooral digi-tale publicaties: gratis toegang tot publicaties in Open Access, eenmalige toegang via uitleenplatforms, gelicentieerd materiaal en gekocht mate-riaal. We kunnen daarbij onderscheid maken tussen publicaties waarvoor duurzame toegang noodzakelijk is, de basiscollectie, en tijdelijk gebruik van literatuur. We zorgen voor faculteitsoverstijgende collecties die de strategische thema’s van de universiteit én de toenemende interdiscipli-nariteit ondersteunen. De grootste verandering is dat we wetenschappe-lijke literatuur vaak niet meer kopen en bezitten, maar dat we op andere manieren zorgen dat het materiaal duurzaam toegankelijk is en blijft. Dat kan alleen door internationale samenwerking. Materialen worden niet meer lokaal bewaard, maar via internationale diensten als Portico, waar uitgevers en bibliotheken betaald lid van kunnen worden om hun materiaal van duurzame toegang te verzekeren.

Strategisch doel 2017

De bibliotheek zorgt ervoor dat gebruikers zo

veel mogelijk voor wetenschap relevante bronnen

digitaal kunnen (her)gebruiken.

Actielijnen

8De bibliotheek investeert in moderne methoden

om wetenschappelijke literatuur te kunnen

(her)gebruiken.

9De bibliotheek maakt afspraken met andere partijen

over duurzame toegang tot wetenschappelijke

literatuur.

10 We leveren waar mogelijk digitale kopieën uit de

eigen papieren collectie.

4.1.2 Toegang verkrijgen tot literatuur

< > inhoud18

De bibliotheekgebruiker vraagt steeds minder om fysieke materialen uit de bibliotheekcollectie, en steeds meer om digitale versies. De biblio-theek wil graag in die vraag voorzien, ook uit de fysieke collectie. Digitalisering kan ook een manier zijn om kwetsbaar materiaal te preserveren, met name uitgaven uit de negentiende en begin twintigste eeuw. Daarnaast blijft uiteraard de huidige dienstverlening rondom de bestaande fysieke collectie gehandhaafd: voor de geesteswetenschappen blijft de bibliotheek hierin een onvervangbare functie houden.

Sommige e-books kunnen bekeken of geleend worden zonder dat de bibliotheek ze koopt.

E-books uitgeleend door de uitgever

via de bibliotheek

E-books die worden bekeken

zonder dat ze worden geleend

of gekocht

< > inhoud19

Wetenschappelijke informatie is vindbaar via het web doordat er meta-data aan toegekend zijn, zoals titel en auteursnaam. Vroeger was het de bibliotheek die literatuur van metadata voorzag, nu leveren uitgevers die steeds vaker aan. Nu zetten we onze metadataexpertise in om veran-deringen te stimuleren die ertoe leiden dat literatuur beter te vinden is via het web (zoals bijvoorbeeld de adoptie van internationale stan-daarden en richtlijnen) en bij de overgang van de nationale catalogus naar een internationale (WorldCat). Ook gaan we ervoor zorgen dat de unieke erfgoedcollectie van de bibliotheek beter te vinden is via het web.

Strategisch doel 2017

Bibliotheekgebruikers kunnen de literatuur die

ze nodig hebben vinden via het internet als gevolg

van ons effectieve metadatamanagement in

internationale context.

Actielijnen

11 Overschakelen op internationale

metadatastandaarden en -regelgevingen

en in gebruik nemen van een internationale

informatie-infrastructuur.

12 Unieke en bijzondere materialen van de

Universiteitsbibliotheek Utrecht vindbaar maken.

4.1.3 Vindbaar maken van literatuur

< > inhoud20

We zien dat het bewaren van en toegang verschaffen tot onderzoeks-data steeds belangrijker wordt, zowel door een nieuwe, meer data-driven manier van onderzoek bedrijven, als vanuit de roep om weten-schappelijke integriteit. Onderzoekers en onderzoeksgroepen genereren grote hoeveelheden onderzoeksdata. Deze datacollecties moeten toe-gankelijk zijn en hergebruikt kunnen worden. De bibliotheek heeft veel kennis op het gebied van het structureren, beschrijven en vindbaar maken van wetenschappelijke informatie, en is daardoor goed in staat om te helpen. Wij vervullen hier een orkestratierol: door onze brede kennis zijn we in staat de diverse aspecten (rechten, opslag, metadata) te overzien. Wij werken hierbij nauw samen met bijvoorbeeld de universitaire afdelingen ITS en O&O.

Strategisch doel 2017

In samenwerking met de organisaties die zorgen

voor opslag van data is de bibliotheek voor

onderzoekers aanspreekpunt en vraagbaak voor

het managen, beschrijven en ontsluiten van data.

Actielijnen

13 Ontwikkelen van ondersteuning van onderzoekers

bijhunDataManagementPlan.

14 Ontwikkelen van een adviseursrol bij het gebruik

van infrastructuren voor dataopslag en bij het

ontsluiten en duurzaam toegankelijk houden van

onderzoeksdata.

4.2 Onderzoeksdata

< > inhoud21

De roep om vrij toegankelijke wetenschappelijke informatie wordt steeds luider, zeker waar onderzoek met publiek geld wordt gefinancierd. De laatste jaren zien we een stroomversnelling op dit gebied. De Nederlandse overheid en Europa nemen stimulerende maatregelen, net als VSNU, onderzoeks- financiers en andere betrokken partijen. Er zijn nog veel onzekerheden, maar we houden rekening met een toekomstscenario waarin wetenschappelijke literatuur bijna volledig Open Access beschikbaar komt. Momenteel heeft de Nederlandse overheid een voorkeur voor de zogenaamde Golden Route, waarbij onderzoeksresultaten direct in Open Access beschikbaar worden gesteld door de uitgever. Die Golden Route is nog lang niet overal en altijd mogelijk. Daarom ondersteunen we zolang het nodig is de Green Route: nadat het artikel in een betaald tijdschrift is gepubliceerd, komt het artikel beschikbaar in een Open Access repository.

De bibliotheek ondersteunt redacties van Open Access tijdschriften, door transfers en onderhandelingen voor te bereiden, het veld te overzien en partijen te verbinden. Met name voor de Geesteswetenschappen is het op korte termijn zinvol om deze rol actiever te spelen: veel tijdschriften met een nauwe onderzoeksfocus gaan zieltogend ten onder. De vakspecialisten van de bibliotheek overzien het veld van tijdschriften, hun niches en de net- werken van redacties. De bibliotheek heeft de kennis in huis om in samen- werking met redacties en wetenschappers hun tijdschrift te ontwikkelen tot een nieuw publicatieplatform dat aansluit bij bredere trends in het onder-zoek. De bibliotheek is en wordt geen uitgever, maar kan met haar kennis van contracten en de uitgeefwereld auteurs wel actief ondersteunen bij het publiceren. Hiermee draagt de bibliotheek ook bij aan de valorisatiedoel- stellingen van de Universiteit Utrecht.

Strategisch doel 2017

De bibliotheek begeleidt het in Open Access

beschikbaarstellen van de wetenschappelijke

productie van de Universiteit Utrecht. We zorgen

ervoor dat die wetenschappelijke productie

duurzaam toegankelijk en optimaal vindbaar is.

We anticiperen op volledig Open Access.

Actielijnen

15 De bibliotheek speelt een actieve rol in voorlichting,

advisering en communicatie binnen de universiteit

over Open Access.

16 We maken landelijk en internationaal afspraken over

de wijze van uitvoering van het Open Access-beleid

van overheden, onderzoeksfinanciers en VSNU.

17 We handhaven het Utrecht University Repository

om Open Access-beleid ook via de Green Route te

kunnen faciliteren.

4.3 Open Access

< > inhoud22

De bibliotheek ondersteunt de redacties van Open Access tijdschriften.

Percentagepublicatiesaangeleverdaanrepository.

2011 2012 2013

Landelijk gemiddelde

Universiteit Utrecht

< > inhoud23

47% 41% 35%

25% 27% 24%

Eigendomsrechten en rechten op toegang worden in de digitale wereld anders geregeld dan we gewend waren. Voor papieren publicaties gelden uitzonderingen voor gebruik voor onderwijs en onderzoek die voor digitale varianten vaak niet meer gelden. Ook maakt nieuwe technologie nieuwe vormen van toegang en gebruik mogelijk, zoals self-publishing en data mining, waarbij eigendoms- en gebruiksrechten opnieuw gedefinieerd moeten worden.

Discussies over auteursrechten, privacy, netneutraliteit en dergelijke worden vaak op internationaal niveau gevoerd. (Europese) wetgeving loopt niet altijd gelijk op met technologische ontwikkelingen en juri-dische kaders sluiten niet altijd aan bij de dagelijkse praktijk. Dit alles maakt het terrein van auteursrechten complex en voor een onderzoeker moeilijk te overzien. Een wetenschapper heeft te maken met rechten-kwesties als ze onderzoeksresultaten van anderen wil (her)gebruiken, en als ze haar eigen onderzoeksresultaten wil publiceren. De bibliotheek pretendeert hier niet oplossingen te kunnen bieden, maar geeft op dit terrein advies en wijst de weg naar deskundigen. De bibliotheek fungeert zo als eerste aanspreekpunt en zorgt voor de meest efficiënte geleiding van informatie.

Strategisch doel 2017

Wij wijzen onderzoekers en docenten op het terrein

van auteursrechten de weg naar relevante expertise

bij het produceren, publiceren en hergebruiken van

materiaal, zowel publicaties als data.

Actielijnen

18 Samen met faculteiten en andere partijen richten

we de dienstverlening rondom rechtenkwesties in.

4.4 Rechtenkwesties bij publiceren en (her)gebruik

< > inhoud24

De Universiteit Utrecht verzorgt modern, innovatief en kwalitatief hoog-staand onderwijs met een groot studiesucces voor studenten tot gevolg. De inzet van onderwijstechnologie kan het succes van dit onderwijsmodel nog vergroten. Daarom implementeert de universiteit de komende jaren het vernieuwend onderwijsconcept ‘blended learning’, een samenhangend aanbod van online onderwijs en kleinschalig contactonderwijs. De biblio-theek kan op verschillende manieren bijdragen aan die ambitie. Omgaan met (online) informatie is een kernvaardigheid voor elke student en onder-zoeker. De bibliotheek verzorgt modules informatievaardigheden in een aantal momenten in de curricula, maar ook voor onderzoekers en docen-ten. De bibliotheek biedt een pakket aan trainingen en hulpmiddelen die de hele cyclus bestrijken: zoeken, gebruiken, produceren, publiceren. De facultaire ambities op het gebied van onderwijsontwikkeling voor en met het bedrijfsleven kunnen we daarom ook ondersteunen. Ook zal de bibliotheek adviseren en helpen bij het ordenen, toegankelijk maken en in context plaatsen van digitaal onderwijsmateriaal. Learning analytics heb-ben de potentie om heel nuttig te zijn voor docent en student, mits goed om wordt gegaan met integriteit en betrouwbaarheid. Ook hier kan de bibliotheek adviseren en ondersteunen.

Strategisch doel 2017

De bibliotheek is een partner voor docenten

en studenten bij opslag, ordening en toegang

tot digitale onderwijsmaterialen.

Actielijnen

19 Bevorderen van optimale vindbaarheid en

toegankelijkheid van onderwijsmateriaal, zoals

digitale readers en zelfgemaakte of

zelf geselecteerde content van docenten.

20 Onderzoeken of onze kennis van het lees- en

studiegedrag van studenten kan helpen het

onderwijs te verbeteren, bijvoorbeeld als extra

data binnen Learning Analytics.

4.5 Onderwijs

< > inhoud25

Geen onderwijs zonder persoonlijke interactie: juist in een ‘blended’ onder-wijsmodel zullen studenten meer behoefte hebben elkaar en hun tutors op te zoeken. Ontmoeting is belangrijk voor het wetenschappelijk discours, de uitwisseling tussen ‘heldere geesten’, de bright minds van onze academie. Die uitwisseling is gebaat bij een inspirerende omgeving, die de bibliotheek wil bieden. Niet alleen zodat studenten elkaar kunnen inspireren en motive-ren bij hun studie, maar ook voor vruchtbare ontmoetingen tussen wetenschappers, tussen studenten en onderzoekers of docenten, of tussen de academie en de partners op het Utrecht Science Park. De bibliotheek heeft binnen de campus een unieke positie om interdisciplinariteit (en de daaruit resulterende innovatie) te bevorderen. De bibliotheeklocaties zijn en blijven gewilde studieomgevingen met gewaardeerde voorzieningen. We ondersteunen ook de online ontmoeting, communicatie en samen-werking tussen studenten en wetenschappers.

Strategisch doel 2017

De bibliotheek speelt een belangrijke rol voor de

Utrechtse universitaire gemeenschap op het terrein

van studie, ontmoeting en delen van kennis.

Actielijnen

21 De omvang van de fysieke collectie in open

opstelling daalt geleidelijk ten gunste van de

inrichting van studieplaatsen.

22In samenwerking met andere onderdelen van de

universiteit en met externe partijen zorgen we voor

onlineenofflineplaatsendieonderwijs,ontmoeting,

samenwerking en uitwisseling stimuleren en waar

studenten en medewerkers terecht kunnen voor

een divers aanbod aan diensten.

23 Voorzieningen in de zalen uitbreiden en aanpassen

aan nieuwe behoeftes en technologische

ontwikkelingen, met gebruiksvriendelijkheid als

uitgangspunt.

4.6 Studie en ontmoeting

Uithof 676.500 Binnenstad 897.000

Totaal1,57 miljoen

bezoeken

Jaarlijks aantal bezoeken aan bibliotheeklocaties.< > inhoud26

(1346 – Totaal aantal individuele studieplaatsen in de Universiteitsbibliotheek Utrecht in 2014)

+56

+48

+52

+46

+82

2013

2014

2015

2016

2017

667

951

Aantal individuele studieplaatsen in de Universiteitsbibliotheek Uithof in 2013

Aantal individuele studieplaatsen in de Universiteitsbibliotheek Uithof in 2017

Ruimte voor studieplaatsen neemt toe, ruimte voor boeken neemt af.

< > inhoud27

De bibliotheek draagt de verantwoordelijkheid en de zorg voor unieke, vaak eeuwenoude documenten, die bijdragen aan een beter begrip van de academie van haar eigen identiteit, haar plaats in de maatschappij en haar geschiedenis. Die collecties noemen we academisch erfgoed. We ne-men de verantwoordelijkheid om die primaire bronnen optimaal beschik-baar te laten zijn voor onderzoek en onderwijs van de universiteit. De bibliotheek vindt het ook van groot belang dat de kennis van het weten-schappelijk en kerkelijk verleden van de stad en de universiteit vergroot en uitgedragen wordt. Een goed besef van het eigen verleden biedt de huidige studenten en bewoners van de stad Utrecht kleur en persoonlijke verdieping. Hier ligt dan ook onze focus wanneer we investeringskeuzes maken, maar de collectie omvat nog veel meer, waaronder enkele inter-nationaal bekende topstukken. Het beleid met betrekking tot deze erf-goedcollecties is gericht op het duurzaam beheren en toegankelijk maken ervan. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met onderzoekers, docenten en studenten. Door samenwerking met het Centrum voor Wetenschap en Cultuur van de universiteit dragen we ook bij aan de culturele profilering van de Universiteit Utrecht.

Strategisch doel 2017

De belangrijkste erfgoedmaterialen zijn digitaal

beschikbaar voor zoveel mogelijk gebruikers. Zij

kunnen dit materiaal vinden via internationale

(web)systemen, zowel generieke als specialistische.

Actielijnen

24 Een nieuw fondsenwervingsplan opstellen voor

digitalisering, toegankelijkheid en zichtbaarheid

van de erfgoedcollecties, zowel binnen de

universiteit (voor ondersteuning van onderzoek

en onderwijs) als er buiten.

5 Academisch erfgoed

< > inhoud28

De bibliotheek heeft veel aandacht voor de kwaliteit van dienstver-lening. Daarom verzamelen we jaarlijks een uitgebreide set van kengetallen over activiteiten en bedrijfsprocessen. Die kengetallen vormen de basis voor de landelijke benchmark en trendanalyse van universiteitsbibliotheken, en voor het informeren van de faculteiten over het gebruik van de bibliotheekdiensten. Eens per drie jaar doen we mee aan het internationale gebruikersonderzoek Libqual. Met eigen gebruikersonderzoeken spitten we bepaalde onderwerpen dieper uit. We maken opleidingsplannen, jaarplannen en sectorplannen en scoren universitair gezien hoog in het voeren van B&O-gesprekken. Deze activiteiten helpen ons om permanent scherp te blijven, continu te verbeteren en de bibliotheekgebruiker centraal te blijven stellen.De afhankelijkheid binnen en tussen universitaire organisatieonderdelen wordt groter, de diversiteit van diensten neemt toe en de perceptie van gebruikers over wat voldoet verandert ook. Het gaat niet meer alleen om ‘meten, weten en systematiseren’. Aandacht voor menselijk handelen in de vorm van peer reviews en reflectie wordt belangrijker, net als netwerken, samenwerken in ketens en praten met de univer-siteitsraad, bezoekers en universitaire collegae. De bibliotheek wordt ook beoordeeld op onderwerpen als verantwoordelijkheid, duurzaam-heid en veiligheid.

Strategisch doel 2017

De bibliotheek heeft een systematiek voor

kwaliteitszorg. Dat wil zeggen dat alle diensten van

de bibliotheek, in onderlinge samenhang, regelmatig

beoordeeld worden of ze aan de verwachtingen

voldoen en blijven voldoen.

Actielijnen

25 Externe visitatie in 2015, om de kwaliteit en

efficiëntie van dienstverlening te toetsen.

26 Waar mogelijk gebruiken we bij B&O-gesprekken

feedback van gebruikers en collegae, ook van buiten

de bibliotheek. Dit geldt in ieder geval voor het

management en de bibliotheekcontactpersonen.

27 De bibliotheek zet gebruikersinformatie in om

de kwaliteit van dienstverlening te verbeteren,

bijvoorbeeld met behulp van webstatistieken,

gebruikersonderzoeken, usability onderzoeken

en een gebruikerspanel.

6 Kwaliteitszorg

< > inhoud29

De veranderende dienstverlening van de bibliotheek leidt tot een sterk veranderende werkomgeving voor de bibliotheekmedewerkers. Werk- methoden veranderen, taken verschuiven, nieuwe vaardigheden zijn nodig. Traditionele bibliotheektaken krimpen, zoals aanschaffen, cata-logiseren en uitlenen. Op nieuwe terreinen (bijvoorbeeld datamanage-ment) investeren we juist meer. We gaan op een breder terrein advise-ren, in de hele cyclus van wetenschappelijke communicatie. We kunnen niet met zekerheid voorspellen wat er nodig zal zijn in 2030 op het gebied van personeelsbeleid, dus deze veranderingen doen we staps- gewijs.

We verwachten de komende jaren een flinke uitstroom door pensio- neringen. We moeten voorkomen dat dat een aderlating wordt van waardevolle kennis. Anderzijds biedt het mogelijkheden om het personeelsbestand mee te laten groeien met nieuwe taken en vaardig- heden. We maken gebruik van tijdelijke contracten om tijdelijk extra expertise en ondersteuning op specifieke kennisgebieden in huis te halen. Ook benutten we de uitstroom om de benodigde krimp te realiseren. Immers, de universiteit wil ervoor zorgen dat de onder- steunende diensten niet groeien ten opzichte van de investeringen in onderzoek en onderwijs. Op deze manier draagt de bibliotheek daar aan bij.

Strategisch doel 2017

Een toekomstvast personeelsbestand samenstellen

dat is toegerust voor de nieuwe situatie.

Actielijnen

28 Mogelijkheden voor mobiliteit verder uitwerken

en prioriteit maken.

29 Opstellen van een plan duurzame inzetbaarheid

medewerkers, waarbij professionele ontwikkeling

en mobiliteit centraal staan.

30 Opstellen van een nieuw plan Interne

Communicatie.

7 Strategisch personeelsbeleid

< > inhoud30

Het aandeel vaste medewerkers is hoog (95%). Zij moeten zorgen dat ze zich blijven ontwikkelen en blijven leren, zodat ze goed inzetbaar blij-ven, ook wanneer de dienstverlening en daarmee de taken veranderen. Om ook nieuwe kennis en vaardigheden in huis te kunnen halen moet de bibliotheek een aantrekkelijke werkgever blijven, ook voor nieuwe generaties medewerkers die soms maar enkele jaren bij ons blijven. Daarom stimuleren we voortdurende professionele ontwikkeling en mobiliteit.

De specialisten wetenschappelijke informatie zijn de medewerkers die de bredere adviesfunctie in de hele cyclus van wetenschappelijke commu-nicatie gaan realiseren. Zij moeten zorgen voor blijvende aansluiting bij de behoeftes van bibliotheekgebruikers. Daar moeten ze voor toegerust zijn, met de juiste organisatie, vaardigheden en kennis. De bezetting van de balie wordt geleidelijk flexibeler: vaste medewerkers op kantoor- tijden, tijdelijke medewerkers in de avonduren, weekenden en feest- dagen. Tijdens kantooruren verschuiven de taken van uitlenen naar informatie geven, waarbij de baliemedewerkers een breed veld van bibliotheekdiensten moeten kunnen overzien. Ook hier is investering in professionele ontwikkeling nodig.

In de backoffice voorzien we een verschuiving van uitleentaken naar digitalisering als gevolg van digitale levering uit de papieren collectie. Tegelijk is daar investering nodig in metadataspecialisten, doordat nationale systemen vervangen worden door internationale. De formatie in de backoffice zal krimpen, omdat er minder werk is. Hierbij maken we gebruik van natuurlijk verloop.

< > inhoud31

Vanwege de voortdurende nieuwe ontwikkelingen zijn projectleiders hard nodig de komende jaren. Zij worden ingezet op innovatieve projec-ten. De ontwikkeling van met name digitale diensten is voor de bibliotheek van cruciaal belang om op effectieve wijze diensten te kunnen blijven aanbieden aan de universitaire gemeenschap. We zullen vaker gebruik maken van bestaande oplossingen, maar trendwatching en technische expertise blijven we in huis nodig hebben om effectief te kunnen blijven ontwikkelen. Het bestaande beleid van in de cloud brengen van IT-oplossingen zetten we voort. Daardoor zal de inzet voor het beheer van IT-systemen verder dalen. De nauwe samenwerking met de universitaire afdeling ITS zetten we uiteraard voort.

Met al deze veranderingen is interne communicatie heel belangrijk. De bibliotheekmedewerkers zijn de ogen en de oren van de bibliotheek. Zij zorgen dat wensen, vragen en ontwikkelingen binnen de universiteit vertaald worden naar vernieuwing van dienstverlening. Ook moeten vernieuwingen gedragen worden door diezelfde bibliotheekmedewer-kers. Met dit beleidsplan zetten we nogal wat veranderingen in gang. Dat kan alleen slagen als medewerkers meegaan met die veranderingen. Zij moeten daartoe niet alleen op het juiste moment van de juiste infor-matie worden voorzien, ze moeten die informatie ook op de juiste manier begrijpen, interpreteren en in hun dagelijks werk gebruiken. Hier ligt ook een belangrijke verantwoordelijkheid bij het management van de bibliotheek.

< > inhoud32

heeft goede communicatieve vaardigheden

heeft een passende opleiding, isleergierigenzijn/haarlerendvermogen is hoogheeftkritischezelfreflectie

kan meekomen met technologische ontwikkelingen

heeft liefde voor de wetenschap

heeft goede netwerkvaardigheden

kan inspelen op veranderingen en is

breder inzetbaar

neemt verantwoordelijkheid voor dekwaliteitvanzijn/haarwerkenprofessionele ontwikkeling

zietindathij/zijmoetblijvenontwikkelen om duurzaam

inzetbaar te zijn

De bibliotheekmedewerker van de toekomst

< > inhoud33

Over een deel van onze kosten besluit de universiteit. Die kosten vallen wel binnen het bibliotheekbudget maar zijn dus alleen indirect te beïnvloeden door de bibliotheek zelf. Dit geldt voor de financiële middelen voor huis-vesting, facilitaire diensten, HR-advies, IT en financiële administratie. Deze kosten bedragen in 2014 totaal M€10,2 (van in totaal M€27,9).

De grootste post die we wel direct kunnen beïnvloeden zijn de personele lasten. Zoals eerder aangegeven is het aandeel medewerkers in vaste dienst hoog (95%). Wel verwachten we uitstroom door natuurlijk verloop:

Natuurlijk verloop door pensioneringen in fte 2015-2017 2018-2020

Publieksdiensten 7,5 5,8Ondersteunende Bibliotheekdiensten 5,0 4,9Innovatie en Ontwikkeling incl. ICT-Beheer 0,0 3,7Overig (management en staf) 0,0 0,0

Deze berekeningen zijn op basis van de huidige wetgeving.

8 Financiën

< > inhoud34

Een aantal vrijkomende plaatsen wordt niet ingevuld. Dit betreft 4,3 fte bij de afdeling Documentverwerking vanwege vermindering van catalogi-seerwerkzaamheden en 0,8 fte bij ICT-Beheer door afstoten van technisch beheer van bibliotheeksystemen. Binnen de sector Publieksdiensten vervalt 1,5 fte in verband met het wegvallen van extra dienstverlening aan de faculteit REBO (in 2015) en (waarschijnlijk) de UvH.

De door pensionering vrijkomende posities voor de specialisten weten-schappelijke informatie worden wel ingevuld, omdat deze cruciaal zijn voor het kunnen oppakken van de nieuwe taken voor de ondersteuning van blended learning, onderzoeksdata en rechtenkwesties. Op deze terreinen is nieuwe kennis binnenhalen van groot belang.

Dat betekent de volgende ontwikkeling van het aantal fte en de personele lasten in de jaren 2015-2017:

2015 2016 2017

Aantal fte 134 130 125Salarislasten in Ke* 8.224 8.006 7.793

*Salarislasten berekend zonder indexering en onbekende CAO-ontwikkelingen

< > inhoud35

De materiële lasten (exclusief acquisitie) zijn de afgelopen jaren gedaald. Deze trend zal in de komende periode afvlakken. We verwachten geen verdere krimp op het terrein van de ICT, omdat daar personele lasten ver-vangen zullen worden door kosten voor onderhoudscontracten (intern of extern). De lasten voor de huisvesting zijn redelijk stabiel, maar de ambities op het gebied van studie en ontmoeting zullen kosten met zich meebren-gen. Substantiële aanpassingen van de openingstijden kunnen ook meer (of minder) kosten met zich meebrengen, maar dat voorzien we op dit moment niet. We stellen wel voor om personele besparingen ten goede te laten ko-men aan digitaliseringsprojecten. Daarmee kan digitale levering vanuit de fysieke collecties sneller ontwikkeld worden.

De inkomsten van de bibliotheek anders dan centrale baten (budget van de universiteit) zullen verder afnemen. In 2015 is de interne bijdrage van de faculteit REBO(K€32 in 2014) voor extra dienstverlening beëindigd. Per 2016 houden we rekening met beëindiging van de dienstverlening voor de UvH op locatie (K€222 in 2014), omdat de UvH zal overwegen de bibliotheek-diensten op een eigen locatie op te heffen. De structurele inkomsten uit exploitatiekosten zullen naar verwachting dalen naar nagenoeg nul. Wel verwachten we meer fluctuerende vergoedingen voor detacheringsovereen-komsten binnen de universiteit en externe projectgelden.

Voor toegang tot wetenschappelijke informatie voorzien we ook de ko-mende jaren prijsstijgingen, in lijn met de ontwikkelingen van de afgelopen jaren. We verwachten niet dat de ontwikkelingen rond Open Access de ko-mende drie jaar tot daling van de kosten zullen leiden. We rekenen op dit moment met een jaarlijkse prijsstijging van 5,5% gemiddeld. Het model voor de universiteitsbrede acquisitiebudgetten zal meegroeien met de in dit plan geschetste ontwikkelingen van Open Access en andere modellen van toe-gang, zoals lenen van e-books in plaats van aanschaffen.

< > inhoud36

Meerjarenbegroting 2015-2017 (bedragen x e1.000,-)

< inhoud37

Realisatie Prognose (Q1) Begroting Begroting Begroting Boekjaar Boekjaar Boekjaar Boekjaar Boekjaar 2013 2014 2015 2016 2017 Baten Centrale baten 10.594 10.609 10.188 10.188 10. 188 Big Deals 3.376 3.460 3.851 4.063 4. 286 Huisvestingsbudget 9.189 9.408 9.352 9.472 9. 562 Centrale baten totaal 23.108 23.412 23.391 23.723 24. 036 Interne opbrengsten 3.140 2.695 2.746 2.778 2. 929 Overige baten 2.129 1.794 1.719 1.486 1. 542 Totaal baten 28.428 27.966 27.857 27.987 28. 508 Lasten Personeelslasten 8.408 8.610 8.749 8.398 8. 394 Voorcalculatorische 6.508 6.647 6.605 6.726 6. 816 huisvestingslasten Voorcalc. servicelasten huisvesting 2.681 2.761 2.747 2.747 2. 747 Voorcalc. servicelasten ICT 607 533 0 0 0 Voorcalc. servicelasten ASC 186 168 141 141 141 Voorcalc. lasten HR 72 75 71 71 71 Materiële lasten “Big Deals” 3.376 3.460 3.851 4.063 4. 286 Materiële lasten ICT beheer 512 623 549 530 520 Overige materiële lasten 5.561 4.928 4.996 5.205 5. 467 Totaal materiële lasten 9.448 9.011 9.396 9.798 10. 273 Afschrijvingslasten 172 161 147 107 66 Totaal lasten 28.082 27.966 27.857 27.987 28. 508 Financiële baten en lasten 0 0 0 0 0 Exploitatiesaldo 346 0 0 0 0