39

toplanan insanlar›m›z dertleflereksöyleflirler, kaynafl›rlar. Böyle bir sö-¤üt alt› sohbetinde,Yusuf amca flöyledemifl: "Burnu bulut çizenler, gelipburadaki sohbetleri dinlesinler...!"

Binlerce dile¤in yer ald›¤› " DilekA¤açlar›"n› anlas›nlar. A¤açlar›n dadili var, çiçekleri kufllarda flark›, fla-irde fliir olur. Meyveleri yiyenler hayatbulur. ‹nsan ve a¤aç birlikte do¤ar.A¤aç keserek de¤il, a¤aç dikerek yo-luna gidenler yorulmazlar, yorulsalarda yorgunluklar›n› bir a¤ac›n alt›ndaç›karabilirler.

‹çinde bulundu¤umuz mevsimdekiraz, dut ve i¤de a¤açlar› öne ç›kmak-tad›r. Güzel renkli ve ince sapl› kirazmeyvesi flöyle dermifl:

A¤aç veA¤açlar

Yazan: YAHYA AKSOY

BD TEMMUZ 2013

a bir yol bulaca¤›z, ya dabir yol yapaca¤›z."

Hannibal (M.Ö.247-183)

Salk›m Sö¤üt / Ak›yordu su /gösterip aynas›nda sö¤üt a¤açlar›-n›/ salk›m sö¤ütler y›k›yordu suda saç-lar›n› (...) a¤lama salk›m sö¤üt a¤la-ma! / kara suyun aynas›nda el ba¤la-ma! / el ba¤lama! / a¤lama!"

"Anadolu'da bir köy mezarl›¤›nagömün beni / (...) tepesinde bir ç›narolsun / tafl mafl da istemem hani."

Naz›m Hikmet

Ülkemizin zengin sözlü halk kültü-rüne bir halk okulu görevi olarak hiz-met veren salk›m sö¤ütlerin alt›nda

Y

40

"Beni yiyenleri sap›ma çevi-ririm ama, ahhh! Benden sonraflu dut meyvesi ç›kmasa!"

Sar›-beyaz çiçekleri ve öz-gün kokular› ile insanlar›n benli-¤ini saran i¤de a¤ac› da flunlar›söylermifl:

"Menekfle, leylak flöyle dur-sun, i¤denin kokusunda kendinibulursun!"

Veysel ustan›n gizli s›rlar›n›döktü¤ü, seslerini turnalardanalan, saz› da bahçedeki dut a¤a-c›ndan:Bahçede dut iken bilmezdin saz›,Bülbül konar m›yd› dal›na baz›,Hangi kufltan ald›n sen bu avaz›,Söyle do¤rusunu gel inkâr etme.

stanbul "Gezi Park›"n-dan tarihi a¤açlar›n sökülmesi

ile yurt çap›nda bafllayan olaylar-dan sonra, a¤aç ve a¤açlar üzerine

sözlenmifl sözler ve inançlarla ilgiliolarak tarihi bilgileri güncellemek vehat›rlamak gerekti¤ine inand›m.

Toplumsal olaylar›n siyasal vesosyal boyutlar›n› gerçekçi bir flekildetahlil etmekte yarar bulunmaktad›r.

Mitolojide suç ve suçlular üzerinebilgiler vard›r:

‹k insan olan Adem'e, Tanr› tara-f›ndan arkadafl olarak gönderilen Hav-va, yasakl› "hayat a¤ac›"n›n (elman›n) meyvesini yemeye Adem'i ikna eder.Hayat a¤ac›'n›n yasakl› meyvesi elma-y› yiyen Adem ile Havva cennettenkovularak dünyaya gönderilirler. Ev-renin ilk suçlusu Adem ile havva cen-netten dünyaya kovularak cezalan-d›r›lm›fl olurlar.

Adem ile havva aras›nda, bir kari-katürün ifadesiyle flu konuflmalargeçer:

Adem: "Bir elma yedik diye hiçinsan cennetten kovulur mu?"

Havva: "‹yi ki engel oldum. Birde a¤ac› kescektin!"

Animizim, do¤adaki nesnelerdeinsan ruhuna benzer ruhlar›n oldu¤unukabul eden görüflün ad›d›r. ‹lk insanlabafllayan bu inançla ilgili olarak mito-lojide ve tarihi kaynaklarda izler bu-lunmufltur.

ygur ve Altay Türkleriaras›nda a¤açlara inanma

gelene¤i de bulunmaktad›r.Hasta tedavisi yapan flama-

n›n elinde elma a¤ac›ndan birsopa bulunmakta, elma kötü ruhluolmayan sihirli bir a¤aç say›lmakta.

BD TEMMUZ 2013

‹

U

41

Kötü ruhlar› kovmak için elma a¤ac›ve elma kurusunu kullanarak tütsüyap›lmaktad›r. Uygurlar yafll›, yaln›za¤açlar› kesmezler ve yanlar›ndangeçerken, binek hayvanlar›n›n üzerin-den inerek a¤aca olan sayg›lar›n› gös-terirler.

aflgarl› Mahmud'un dikti-¤ine inan›lan Kaflkar Opal'

daki "Hay-hay Terek A¤ac›"bin y›ll›k bir tarihe sahip bu-

lunmaktad›r. Halk yüzy›llard›rbu a¤ac› ziyaret ederekhürmet göstermekte. Uy-gurlar aras›nda dut a¤ac›dikmek hay›rl›-u¤urlu birifl say›lmakta ve her aileahçesinde veya her mahal-lede birçok dut a¤ac› bu-lunmakta. (Uygur Folklo-ru- Abdulkerim Rahman-KB yay›n›. sayfa :142-1996)

Estonya'n›n AnkaraBüyükelçisi Volmer, Es-tonya Cumhuriyeti'nin 90.kurulufl y›ldönümü dolay›s›yla Anka-ra'n›n -Hasano¤lan beldesi'nde düzen-ledi¤i "hat›ra orman› kurma " a¤açlan-d›rma çal›flmas›nda flunlar› söylemifl:

"Eski zamanlarda Estonya'daa¤açlar bir tap›nma arac› olarak kulla-n›l›rd›. Hristiyanl›¤›n kabülünden yüzy›llar sonra bile hâlâ bir çok Estonyal›'H‹‹S' ad› verilen ritüellerini, küçükormanlara giderek gerçeklefltirirdi.Estonyal› köylüler, bir a¤ac› kesmedenönce mutlaka ondan özür dilerlerdi." Bin y›l önce Karahanl› hükümda-r›na, en de¤erli yol gösterici bilgileri

sunarak "Has Hacip" bafl dan›flmanunvan›n› alan Balasagun'lu Yusuf,Kutadgu Bilig- mutluluk Bilgisi adl›eserinde flunlar› yazm›fl :

"Ey Hükümdar! Tanr› her iflindesana yard›m etsin. Bu yalan ve bofldünya, eski bir âlemdir; nice beyleri kocatt›, kendi kocamaz...

Bak senden önceki beyler nerede,kudret ve ihtiflamlar› nerede ? Onlar›nnereye gitti¤ini iyi düflün, senin deoraya gitmen yak›nd›r..."

Çin, Bizans ve Orta Asya Türk

Dünyas› yaz›l› ve sözlü kültür kaynak-lar›nda, pek çok konu yan›nda da¤larave a¤açlara ibadet ve flamanl›k konu-sunda ayr›nt›l› bilgiler yer alm›flt›r.

Bu bilgileri , Çin'den Arnavutluk'auzanan ve yerkürenin tarihe damgas›n›vurmufl, en eski ve en önemli karayo-lu olan "‹pek Yolu" üzerinde uzuny›llar yapt›¤›m araflt›rmalar›m› "Tarihi‹pek Yolu" kitab›mda harmanlad›m.

"Sanki bal› ya¤a katarak " sözünüsöyleyen Yunus Emre, "Düflman›n›z›ndahi insan oldu¤unu unutmay›n›z"diye seslenen Hünkâr Hac› Bektafl

BD TEMMUZ 2013

Estonya’da bugün bile 'H‹‹S' ad› verilenritüeller, küçük ormanlarda

gerçeklefltiriliyor

K

42

Veli, "Hiddet ve asabiyette ölü gibiol" diyen Hz. Mevlânâ ve uzak diyar-lardan ülkemize gelerek savafla kat›lanve hayatlar›n› kaybedenler için; "On-lar bu toprakta, canlar›n› verdiktensonra art›k bizim evlâtlar›m›z olmufl-lard›r" diyen, Ulus’tan Çankaya'yagidifl- gelifllerinde S›hhiye bölgesinde,arac› yavafllatarak yaln›z bafl›na durani¤de a¤ac›n› duyumsayarak izleyen,Yalova'da ad›na yap›lan konuk evi

temeline raslayan as›rl›k ç›nar› kestir-meyerek inflaat›n alt›na konulan ray-larla binay› a¤açtan uzaklaflt›rma em-rini veren, batakl›klarda AtatürkOrman Çiftli¤ini kurduran, Cumhu-riyetimizin kurucusu Mustafa KemalAtatürk, hepimize ›fl›k tutmaktad›r.

¤açlardan, çiçeklerden vemeyvelerden al›nacak çokdersler var. Öfkelenenler bukonularda biraz kitap oku-

mal›, ders ç›karmal› ve de¤erli flairMemhet Emin Yurdakul'un Sak›nKesme fliirini okumal›d›r.

"Ey hemfleri, sak›n kesme! yafla¤aca balta vuran el onmaz..."

Hemflehrisi Nasrettin Hoca'ya ,Neyzen'e, Tuzsuz Deli Bekir'e, ‹nciliÇavufl'a, Bekri Nustafa'ya fliirlerlemektuplar yazarak ülke sorunlar›n›dile getiren flair- avukat fievki Akarbir dörtlü¤ünde flöyle demekte ve her-kese ders vermektedir:

"Ba¤› diken amcazadem, üzümderen halam k›z›,

Mey sunan o servi boylu, küçükday›m›n bald›z›,

Meyhaneciyi derseniz: Dinkardeflim olur benim,

Hepimiz bir aileyiz ay›rmay›nbizden bizi..."•

BD TEMMUZ 2013

Ulus’tan Çankaya'yagidifl- gelifllerinde S›hhiyebölgesinde, arac›yavafllatarak yaln›z bafl›naduran i¤de a¤ac›n›duyumsayarak izleyen,(...) batakl›klarda AtatürkOrman Çiftli¤inikurduran,Cumhuriyetimizinkurucusu MustafaKemal Atatürk,hepimize ›fl›ktutmaktad›r.

A

Herfley size ba¤l›d›r. Bir an› bir flark› k›v›lc›mland›rabilir. Bir düflü bir çiçek uyand›rabilir.Bir orman› bir a¤aç bafllatabilir. Bir kufl ilkbahar› müjdeleyebilir. Bir gülümsemebir arkadafll›¤› bafllatabilir. Bir tokalaflma bir ruhu canland›rabilir. Bir sözcük biramac› belirleyebilir. Bir oy bir ulusun yaflam›n› de¤ifltirebilir. Bir gülüfl s›k›nt›y› yenebilir.Bir ad›m her yolculu¤u bafllatabilir. Bir umut ruhlar›m›z› ayd›nlatabilir. Bir dokunuflflevkati anlatabilir. Bir kalp neyin do¤ru oldu¤unu bilebilir. Bir kifli, çok büyük birfark› yaratabilir. O nedenle, "Ben olsam ne olur, olmasam ne olur" demeyin.

Sizin çok büyük anlam›n›z var.

Kimsiniz?