bai giang co che sinh diabetes ii

16
18/02/2013 1 Cơ chế bệnh sinh Đái tháo đường týp 2 ThS.BS. Trần Thế Trung Bộ môn Nội Tiết Đại học Y Dược TP.HCM Slide 2 Đặc điểm Đái tháo đường típ 2 ĐTĐ típe 2 — chiếm 90-95% bệnh ĐTĐ Kết hợp đề kháng Insulin và giảm tiết Insulin: Đề kháng Insulin Béo phì (nhất là béo bụng/ tăng mỡ tạng) Ít vận động Ít nhiễm ceton trừ khi có stress nặng Giảm tiết Insulin Tế bào beta-tụy không tiết đủ insulin để bù trừ cho tình trạng đề kháng insulin. Tế bào beta suy giảm chức năng dần dần theo thời gian. Slide 3 Đặc điểm phân biệt Đái tháo đường típ 1 và típ 2 Đặc điểm Típ 1 Típ 2 Tuổi khởi phát Trẻ, thanh thiếu niên Thường > 40 Biểu hiện khởi phát Đột ngột Chậm Tiền căn gia đình Có thể có ĐTĐ típ 1 Thường có ĐTĐ típ 2 Cơ chế Không rõ; di truyền, tự miễn, virus Không rõ; di truyền Cặp sinh đôi <50% tương đồng ở sinh đôi cùng trứng 90% tương đồng ở sinh đôi cùng trứng Cân nặng Gầy, suy dinh dưỡng Béo phì, dư cân Kháng thể ICA, GAD-Ab Thường âm tính Insulin máu Giảm Có thể tăng, giảm Nhiễm ceton Thường, dễ dàng Ít khi

Upload: tran-ngo-bich-tram

Post on 13-Sep-2015

224 views

Category:

Documents


4 download

DESCRIPTION

bài giảng cơ chế sinh bệnh đái tháo đường tuýp 2

TRANSCRIPT

  • 18/02/2013

    1

    C ch bnh sinhi tho ng tp 2

    ThS.BS. Trn Th TrungB mn Ni Tit

    i hc Y Dc TP.HCM

    Slide 2

    c im i tho ng tp 2

    T tpe 2 chim 90-95% bnh T

    Kt hp khng Insulin v gim tit Insulin:

    khng Insulin Bo ph (nht l bo bng/ tng m tng)

    t vn ng

    t nhim ceton tr khi c stress nng

    Gim tit Insulin T bo beta-ty khng tit insulin b tr cho tnh

    trng khng insulin.

    T bo beta suy gim chc nng dn dn theo thi gian.

    Slide 3

    c im phn bit i tho ng tp 1 v tp 2

    c im Tp 1 Tp 2

    Tui khi pht Tr, thanh thiu nin Thng > 40

    Biu hin khi pht t ngt Chm

    Tin cn gia nh C th c T tp 1 Thng c T tp 2

    C chKhng r; di truyn, t min, virus

    Khng r; di truyn

    Cp sinh i

  • 18/02/2013

    2

    Slide 4

    Nhng ri lon thng i km i tho ng tp 2

    Bo ph

    khng insulin

    Tng insulin mu

    Tng huyt p

    Gai en (Acanthosis Nigerians)

    Bnh l mch mu ln v nh

    PCOS (hi chng bung trng a nang)

    Slide 5

    Cc hormone ca ty

    Insulin (t bo beta tit) Kch thch thu nhn glucose vo t bo,

    do vy lm gim glucose mu

    Glucagon (t bo alpha tit) Kch thch phn gii glycogen v phng

    thch glucose, do vy lm tng nng glucose mu

    Glucagon v insulin hot ng phi hp cng nhau iu ha v duy tr nng ng mu.

    Slide 6

    Chc nng ca insulin

    Vn chuyn glucose vo t bo, cung cp nng lng cho c th Glucose l nng lng a thch

    ca hu ht t bo, l ngun nng lng duy nht cho t bo no.

    No + Hng cu hp thu glucose khng cn insulin

    Chuyn glucose thnh dng glycogen d tr ti c v gan

    Chuyn glucose d tha thnh dng m

    Ngn nga phn gii protein

  • 18/02/2013

    3

    Slide 7

    Tc dng ca insulin

    Michael Stumvoll et al,Pathogenesis of Type 2 Diabetes, Type 2 Diabetes Principles and Practice (2008)

    Slide 8

    Ngi khng i tho ng

    Insulin

    Tu

    C

    Glucose

    Tun hon

    Glucose v Insulin

    Carbohydrate

    M

    Slide 9

    Bnh nhn i tho ng tp 2

    Insulin

    Tu

    C

    Glucose

    Tun hon

    Glucose v Insulin

    Carbohydrate

    M

    Ri lon chc nng t bo beta tu v khng insulin

  • 18/02/2013

    4

    Slide 10

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

    Slide 11

    Vai tr yu t di truyn

    Tn sut i tho ng theo sc dn ti M: Caucasians: 2-4 %

    African-American 4-6%

    Mexican-American: 10-15%

    Pima Indians: 35%

    Yu t gia nh > Bo ph + gii + thi quen vn ng.

    Tn sut T tng nhanh nhng ngi/vng c chuyn i li sng sang phng ty nhanh. t vn ng

    Bo ph vng bng

    Slide 12

    Vai tr yu t di truyn

    Sinh i: Gen chim 60-90% kh nng b T

    Sinh i cng trng 70-90% ng b T

    Khc trng: 15-25%

    Nguy c tng theo thi gian sng.

    Tin cn gia nh (trc h) c i tho ng = Nguy c 40%.

    C cha + m cng b i tho ng = nguy c b i tho ng l 70%.

  • 18/02/2013

    5

    khng Insulin v ri lon chc nng t bo b

    khngInsulin

    Yu t c a, bo ph, li sng t vn ng

    Bnh i tho ng type 2

    IRRi lon chc nng t bo bb

    Rhodes CJ & White MF. Eur J Clin Invest 2002; 32 (Suppl. 3):313.

    Slide 14

    Cc yu t nguy c T tp 2

    1. Cn nng

    2. Phn b m

    3. t vn ng

    4. Tin s gia nh

    5. Chng tc, sc dn

    6. Tui

    7. Tin i tho ng

    8. Tin cn i tho ng thai k (n)

    www.mayoclinic.com

    Slide 15

    khng insulin

    Ri lon quan trng trong i tho ng tp 2

    Gim p ng sinh hc (ca cc m) vi insulin

    Yu t d bo i tho ng tp 2 mnh

    Lin quan cht vi bo ph

    1American Diabetes Association. Diabetes Care 1998; 21:310314.

    2Beck-Nielsen H & Groop LC. J Clin Invest 1994; 94:17141721. 3Bloomgarden ZT. Clin Ther 1998; 20:216231.

    4Haffner SM, et al. Circulation 2000; 101:975980. 5Boden G. Diabetes 1997; 46:310.

    Insulinresistance

    Glucose output Glucose uptake Glucose uptake

    Hyperglycemia

    Liver Muscle Adiposetissue

    IR

  • 18/02/2013

    6

    Slide 16

    Vai tr ca khng insulin

    khngInsulin

    Tng huyt p

    T Type 2

    RL tiusi huyt

    RL lipid mu

    TG, LDL

    HDL

    RL chc nngT bo ni mc Hin tng vim

    X va ng mch

    Bo bng

    Adapted from the ADA. Diabetes Care. 1998;21:310-314;Pradhan AD et al. JAMA. 2001;286:327-334.

    Slide 17

    khng insulin:Yu t Di truyn v Mc phi

    khng insulin = Phi hp Di truyn + Mc phi:

    Bo ph

    Thi quen n ung

    t tp vn ng

    Tnh trng bnh i tho ng (tp 2) xut hin cng lm xu thm tnh trng khng insulin:

    Tng nng FFA (acid bo t do)

    Tng ng huyt

    => C th o ngc (ci thin nhng khng bnh thng hon ton) nu kim sot tt ng huyt.(10% n 75% theo cc nghin cu)

    Di truyn(gen)

    Slide 18

    C ch khng insulin

    Ba khu c th lin quan: Th th insulin

    Nhng thnh phn ca th th (IRS-1, IRS-2)

    B phn vn chuyn glucose [phosphatidylinositol-3-kinase (PI-3-kinase) v glucose transporter isoform (Glut-4)]

  • 18/02/2013

    7

    Slide 19

    C ch khng insulin

    Gim s lng th th insulin mng t bo:

    Ngi bo ph v ngi ri lon dung np glucose (do tng insulin mu).

    Bnh nhn i tho ng bo ph v khng bo ph.

    Cn gim < 10-20% so vi bnh thng mi nh hng n nhy cm insulin.

    Slide 20

    khng insulin:Yu t Di truyn

    Nhng gen c kh nng lin quan khng insulin:

    insulin receptor, Glut-4, glycogen synthase, PI-3-

    kinase

    C ch a gen phc tp:

    Vai tr ca tng gen n l rt hn ch

    C s cng hng nu kt

    hp nhiu gen, km vi yu t mi trng hoc yu t khc nh tng FFA

    Nhng gen lin quan n bnh sinh i tho ng tp 2

    Slide 21

    o lng khng insulin

    C nhiu phng php:

    Ly mu lin tc o insulin/glucose1

    Tiu chun vng nhng km thc hnh, khng p dng

    rng ri c

    o insulin/glucose mt ln2

    n gin, t mt mu mu lc i (o insulin v glucose)

    D p dng cho s lng ln

    1Bergman RN, et al. Eur J Clin Invest 2002; 32 (Suppl. 3):3545.

    2Matthew s DR, et al. Diabetologia 1985; 28:412419.

  • 18/02/2013

    8

    Slide 22

    o lng khng insulin

    Vng eo l mt chs lm sng tt phn nh khng insulin.-Nam > 90 cm-N > 80 cm

    Slide 23

    Ri lon chc nng t bo beta

    Ri lon quan trng trong i tho ng tp 2

    Gim kh nng bi tit insulin ca t bo beta ty p ng vi tnh trng ng huyt cao

    b

    b

    b

    b

    DeFronzo RA, et al. Diabetes Care 1992; 15:318354.

    Slide 24

    Ri lon chc nng bi tit insulin bnh nhn i tho ng tp 2

    Gim nh tit sm v mun bnh nhn i tho ng tp 2 khi lm nghim php kp glucose cc mc 7.5, 10 v 15 mmol/L.

    Vivian Fonseca and Jennifer John-Kalarickal. Type 2 Diabetes Mellitus: Epidemiology, Genetics, Pathogenesis, and Clinical Manifestations. Principles of Diabetes Mellitus 2nd (2010)

  • 18/02/2013

    9

    Slide 25

    Suy chc nng t bo beta xy ra trc khi bnh i tho ng c chn on

    Time from diagnosis (years)

    Up to 50% loss

    100

    80

    60

    40

    b-c

    ell

    fun

    cti

    on

    (%

    )

    20

    0

    Diagnosis

    -10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 1 2 3 4 5 6

    Holman RR. Diabetes Res Clin Prac 1998; 40 (Suppl.):S21S25.

    Slide 26

    Thay i chc nng t bo beta

    Marc Prentki and Christopher J. Nolan.Islet b cell failure in type 2 diabetes. J. Clin. Invest. 116:18021812 (2006)

    Slide 27

    C ch suy t bo beta

    Tng glucose ko di

    Tng bi tit insulin b tr1,2

    Tng nng FFA

    Ng c glucose(Glucotoxicity)2

    Ty

    Ng c m (Lipotoxicity)3

    Ri lon chc nng t bo b

    1Boden G & Shulman GI. Eur J Clin Invest 2002; 32:1423.

    2Kaiser N, et al. J Pediatr Endocrinol Metab 2003; 16:522.

    3Finegood DT & Topp B. Diabetes Obes Metab 2001; 3 (Suppl. 1):S20S27.

  • 18/02/2013

    10

    Slide 28

    Nhng thay i trong bi tit insulin bnh nhn i tho ng tp 2

    Gim kh nng tit insulin

    Gim nhy ca t bo beta vi glucose

    Mt pha tit insulin sm vi glucose

    Tng phng thch proinsulin

    Mt nhp iu bi tit bnh thng

    Thay i hnh thi hc (gim khi lng t bo beta; lng ng amyloid)

    Slide 29

    khng insulin v Suy t bo beta

    Slide 30

    Chc nng t bo beta v khng insulin

    ng cong biu

    din mi lin h

    gia chc nng

    t bo beta v

    nhy insulin trn

    nhng nhm i

    tng khc nhau.T2DM: i tho ng

    tp 2; IGT: Ri lon dung

    np glucose; NGT: Dung

    np glucose bnh

    thng

    Michael Stumvoll et al,Pathogenesis of Type 2 Diabetes, Type 2 Diabetes Principles and Practice (2008)

  • 18/02/2013

    11

    Slide 31

    Normal

    Din tin t nhin ca bnh i tho ng tp 2

    Impaired glucose

    tolerance

    Type 2 diabetes

    Fasting plasma glucoseInsulin sensitivityInsulin secretion

    Insulin sensitive

    Normal insulin secretion

    Normoglycaemia

    Hyperglycaemia

    -cell exhaustion

    Insulin resistance

    Late type 2 diabetes

    complications

    Adapted from Bailey CJ et al. Int J Clin Pract 2004;58:867876. Groop LC. Diabetes Obes Metab 1999;1 (Suppl. 1):S1S7.

    Insulin resistance

    Slide 32

    o lng Chc nng t bo b

    nh gi chnh xc chc nng t bo b: phc tp, kh p dng lm sng

    nh gi bng m hnh HOMA (Homeostasis model assessment) l cch n gin c tnh chc nng t bo b2

    i khi dng t l (Proinsulin:insulin) nh gi s ri lon chc nng t bo b1

    1Matthew s DR, et al. Diabetologia 1985; 28:412419.

    2Bergman RN, et al. Eur J Clin Invest 2002; 32 (Suppl. 3):3545.

    Slide 33 Garber A. J Am Osteopath Assoc 2011;111:S20-S30

    Chc nng t bo beta vTc dng ca GLP-1

  • 18/02/2013

    12

    Slide 34

    Sn xut glucose t gan (HGO)

    Khi nhn i qua m, glucose mu c duy tr ch yu do glucose t gan (90%) vi tc khong 1.8-2.2 mg/kg/pht.

    Bnh nhn i tho ng, mc ng huyt i tng quan vi HGO.

    Yu t tng thm HGO:

    khng insulin ca gan

    Thiu insulin tng i

    Tng nng glucagon mu

    Tng nng tin cht tn to glucose

    Tng nng acid bo t do (FFA)

    Slide 35

    C ch tng glucose mu i

    No hp thu phn ln glucose khi i (50-60%).

    C ch ng gp tiu th 15-20% glucose lng lc i.

    Tng ng huyt lc i ch yu c ngun gc do tng sn xut glucose t gan.

    Slide 36

    C ch tng glucose mu sau n

    Sau n, glucose mu c hp thu vo:

    Gan: th u < 10%, tng cng 20-35%.

    Phn ln cc m ngoi bin (50-60% c)

    Yu t ng gp vo tng ng huyt sau n:

    Tng lng cung glucose: t thc n v t gan

    Gim thu nhn glucose vo c (do khng insulin)

    Gim thu nhn glucose vo gan gim

  • 18/02/2013

    13

    Slide 37

    Gen v Phng nga i tho ng

    T tp 2 l c th phng nga:

    Duy tr cn nng ph hp

    Hot ng th lc

    Pht hin gen s lm sng t c ch sinh bnh

    iu tr phng nga tp trung vo nhm nguy c cao

    Liu xt nghim gen c gip ngn nga bnh?

    Hiu bit c dn n thay i hnh vi ?

    Slide 38

    Gen v Phng nga i tho ng

    Thch thc v kh khn bao gm:

    Gi tr tin on thp

    Din gii v s dng thng tin nguy c?

    Kh khn din t kt qu phn tch (a) gen

    C th dn n khng hong tinh thn

    Phn bit i x trong bo him v tuyn dng

    Tnh bo mt v th phi

    Tc ng th trng xt nghim gen

    Slide 39

    Nhng ri lon/ch iu tr trong bnh i tho ng tp 2

    PPAR-gamma (bit ha t bo m)

    IRS1 (th th insulin)

    Glucagon synthase

    TCF7L2 (tng hp glucagon)

    Glucagon

    GLP-1 (kch thch tit insulin)

    DPP-IV (thoi ging GLP-1)

  • 18/02/2013

    14

    Slide 40

    Nhng ro cn trong t mc tiu kim sot ng huyt

    Khng t c mc tiu khc phc nhng c ch sinh bnh!

    Slide 41

    Lm th no ci thin vic iu tr v t kt qu tt ?

    Nhm n khc phc nhng ri lon trong c ch sinh bnh, trong bao gm tnh trng khng insulin.

    Del Prato S, et al. Int J Clin Pract 2005; 59:13451355.

    Slide 42

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

  • 18/02/2013

    15

    Slide 43

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

    Tm sot gen, xp loi nguy c-Xc nh c ch ri lon-Bin php phng nga

    -Hng dn iu tr-C th ha iu tr

    Slide 44

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

    Li sng-Bo ph

    -Vn ng-Ch n

    Slide 45

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    Suy t bo beta khng insulin

    i tho ng tp 2

    Thay i li sng:-Bo ph-Vn ng-Ch nThuc:-PPAR (TZD)

    -Metformin

  • 18/02/2013

    16

    Slide 46

    Gen Mi trng

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2

    khng insulin

    i tho ng tp 2

    Suy t bo beta

    Li sng-Bo ph-Vn ng

    -Ch n

    Thuc-SU, glinides-GLP-1

    -DDP-IV-Insulin

    Slide 47

    Kt lun

    C ch bnh sinh i tho ng tp 2:

    Ri lon bi tit insulin + Ri lon tc dng insulin

    Ri lon chc nng t bo beta+ khng insulin

    Yu t di truyn + yu t mi trng (li sng)

    khng insulin xy ra cc m: gan, c, m.

    Tng ng huyt v FFA cng lm tng khng insulin.

    Bnh i tho ng (ch) xut hin khi chc nng t bo beta suy gim.