bağışıklık yetersizliği hastalıkları ortak Özellikleri infeksiyona duyarlığın artması...

Upload: mehmetbahceci1

Post on 07-Aug-2018

232 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    1/21

    Bağışıklık yetersizliği hastalıkları ortaközellikleri infeksiyona duyarlığın artması olan

    çeşitli hastalıklardan oluşan bir gruptur. Birincilbağışıklık yetersizliği bağışıklık bozukluğununolduğu yere göre sınıflanır : B hücresi antikoryapan hücreler!" # hücresi $irus $e diğermikroplarla sa$aşan $e%$eya antikor yapanhücrelere yardım eden hücre!" fagositoz

    &ikropların sa$unma hücrelerinin içine alınıpparçalanması! işlemine $e komplemanabagisiklik sisteminde çeşitli göre$leri olansı$ısal proteinler! özgüdür. 'er sistembağımsız olarak yada bağışıklık

    sistemlerinden biri $eya birkaçıyla birlikteda$ranabilir. Bağışıklık yetersizliği doğumsal( genine bağlı antikor yoklugu!" edinseldegisken antikor eksikligi" edinsel bağışıklıkyetersizliği sendromu)*+,-! !" dogumsal biranormalliğe ikincil ,ieorge sendromu! ya da

    idiyopatik sebebi bilinmeyen! olabilir./kincil bağışıklık yetersizliği" bağışıklık dışıhastalıklardan erken dogum" beslenmeyetersizliği" 'odgkin hastalığı!"yaralanmalardan yanıklar" dalağın alınması!

    yada teda$i sonucu steroidler" radyasyon"

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    2/21

    antikanser ilaçlarla! ortaya çıkabilir. Bağışıklıkyetersizliği kalıcı yada birincil hastalığın

    teda$isiyle düzelen tipte olabilir.

    B/0/12/3 B '4205-/ '*-#*3+63*0+ :

    B hücre bozuklukları kök hücrelerin antikorüreten $e salgılayan plazma hücrelerine

    olgunlaşmasındaki bozukluklara bağlıdır. Bubozukluklar B hücre alt grubunda hücreyeözgü bozukluklara yada # hücre altgruplarında düzenleme bozuklukları sonucubağışıklığın düzenlemesindeki sorunlara bağlı

    olabilir. *ntikor üretim bozuklukları tümantikorlarda" belirli antikor gruplarında" belirli+g alt gruplarında eksiklik ya da özgül biryabancıya yanıtsızlık şeklinde oluşabilir. *ntikor üretim bozuklukları doğumsal" geçbaşlayan " geçici $e ikincil olarak sınıflanabilir.

    B07#81 '*-#*3+9+ :

    ,oğumsal antikor eksikliği ( genine bağlıgeçiş gösterir . 5tkilenen erkek bebekler ilk ;<

    = ay sağlıklıdırlar" çünkü bu dönemde

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    3/21

    anneden geçen +g ile korunmaktadırlar.-emptomlar sık tekrarlayan enfeksiyonlara

    bağlıdır. 4st $e alt solunum yoluenfeksiyonları" tekrarlayan sinüzit" orta kulakiltihabı" bronşit $e pnömoni görülür. *denoidler $e tonsiller Bademcikler! çok küçüktür $eyahiç yoktur. 8toimmün bozukluklar sıkgörüldüğü gibi kanser riski de

    artmıştır.>arazitlere bağlı gıdalaraınbarsaklardan emilim bozukluğu sık görülür.?eterli antibiyotik teda$isine rağmenenfeksiyonların teda$i edilememesi buhastalığı akla getirmelidir.

    +g düzeyleri çocukluk çağında nadiren @AAmg%dlnin üzerine çıkar.-erum +g* $e +g&genellikle saptanamaz.'ücresel immunitetestleri normal olmakla beraber bazıhastalarda kan # lenfositlerinde

    azalma"mitoCenlere karşı lenfosit ce$abınınbozulması $e #

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    4/21

    de$amlı antibiyotikle enfeksiyonlarınönlenmesi mümkündür.

    5D/2/ *1#/680 *E3+9+ :

     *nneden geçen antikorların yıkıldığı $e F50 +g& B*9+H+63+6 ?5#50-/E3/9/ :

    'astalarda B lenfositleri $e +g& salgılayanplazma hücreleri bulunur. Iakat B hücrefarklılaşması yeterli olmayıp nadiren gerekli

    antikor ce$abını oluştururlar. 'er iki cinsi deetkiler. *ntikor yapan hücrelerde +g&densonra gelişim duraklaması $ardır. +g $e +g*tipi antikorların düzeyleri düşüktür" +g& tipiantikorların düzeyi ise yüksektir.

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    5/21

    ,ışarıdan antikor $erme $e enfeksiyonlarınantibiyotikle teda$isi gerekir.

    -5356#/I +g* 56-/63/9/ :

    5n sık rastlanan spesifik bağışıklıyetmezliğidir. +g* solunum" mide barsaksistemi $e diğer salgısal alanların ana

    koruyucu antikorudur. 5ksikliğinde tekrarlayıcısolunum enfeksiyonları" kronik iardiazisparazit! enfeksiyonu $e otoimmun hastalıklarortaya çıkabilir. enetik geçiş gösterebilir.Ienitoin $e diğer sara ilaçlarının kullanılması

    sırasında" toksoplasmozis parazitik birinfeksiyon!" kızamık $e diğer bazı $irüslerlebirlikte kazanılmış olarak ortaya çıkabilir. *topik insanlarda sıklığı daha fazladır. Barsakhastalıklarının görülme sıklığı artar. +g @ $e+g F tipi antikor alt grublarında yetmezlik ile

    birlikte olabilir.

    Bu hastalara kan $e kan ürünü $erildiğindeallerCik reaksiyonlar olabilir.

    #ekrarlayıcı sinüzit $e akciğer infeksiyonu için

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    6/21

    geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılır.

    28&&81 J*0+*B35 /&&71 ?5#&5E3/6değişken antikor eksikliği! :

    ,oğumsal $eya kazanılmışolabilir. *ile$i$akalar olabileceği gibi tek tek $akalar daolabilir. 4ç farklı immunoloCik neden

    tanınmıştır. /ntrensek B hücre defektleri" Bhücrelere otoantikorlar $e düzenleyici #hücreleri dengesizlikleri tüm hastalarda ortaközellik" genellikle tüm antikor sınıflarını" fakatbazen sadece +g yi ilgilendiren *ntikor

    azlıklarıdır. 'astaların @%; kadarı yabancıproteinleri tanıyan" fakat antikor üretecek olanplazma hücrelerine gelişemeyen" normalsayıda dolaşan. Bulgular ( genine bağlıantikor yokluğuna benzer. Iakat tekrarlayıcıbakteriyel enfeksiyonlar daha geç yaşta başlar 

    KG

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    7/21

    #ek başına # hücresi bozuklukları az görülür"

    çoğu hastada # hücresi bağışıklık bozukluğuB hücresi bağışıklık bozukluğu ile bağlantılıdır.,oğumsal hücresel bağışıklık bozukluğu olançocuklar erken çocukluk çağında mantar yada$irus enfeksiyonları ile baş$urur. Bulgular Bhücre bozuklukları olanlara göre sıklıkla daha

    ağırdır.

    ,+ 5805 *18&*3/-/ :

    -ıklıkla timus $e paratiroid bezlerini etkileyen

    bir embriyoloCik gelişim bozukluğu sözkonusudur. 5tkilenen bebeklerde yenidoğandakalsiyum düşüklüğüne bağlı kasılmalar" damar anormallikleri" çene küçüklüğü $e hücreselbağışıklık yetersizliği görülür. 3enfosit sayısıdüşüktür. # hücreleri belirgin olarak azalmıştır.

    Bu çocuklar yenidoğan e$resini aşabilirlerse"yineleyen enfeksiyonlar" kronik kandidiyazis$e gelişme geriliği ortaya çıkar. #imus dokusunakli bu yenidoğanların bazılarında başarılıolmuştur " diğerlerinde bağışıklık yaşla birlikte

    kendiliğinden düzelebilir.

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    8/21

    6081/6 &76864#*1LE 6*1,/,/?*E/- :

    ,eri" müköz membranlar " el $e ayaktırnaklarında yerel sürekli kandida bir mayamantarıdır! enfeksiyonları görülen bir #hücresi hastalığıdır. Bazı hastalardaparatiroid" tiroid" böbrek üstü $e pankreas

    bezlerini tutan hormonsal problemler degörülebilir. 'ücresel bağışıklık bozukluğukandida ile sınırlıdır" diğer patoCenlere karşıbağışıklık genellikle normaldir.

    68&B/15 B*9+H+63+6 ?5#&5E3/6350/ :

    Bu bozukluklarda hem # hem B hücrefonksiyonları baskılanmıştır.

    H/,,5#3/ 68&B/15 B*9+H+63+6

    ?5#&5E3/9/ :

    ,eğişen sayılarda B $e # hücreleribulunmasına karşın" B $e # hücre işle$leri ileriderecede bozulmuştur. Bulgular genellikle

    yaşamın ilk aylarında ortaya çıkar" gelişme

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    9/21

    geriliği çarpıcı bir bulgudur. Deşitli ağır bakterienfeksiyonları görülebilmekle beraber #

    hücresi işle$ yetersizliğiyle ilgili klinik bulgularbaskındır. 6ronik kandidiyazis" >neumocystiscarinii gibi protozoa infeksiyonları" hafif gidenfırsatçı organizmalar" kontrol altınaalınamayan ishal $e yineleyen solunumsistemi infeksiyonları sıktır. 'astalarda

    egzama " saç dökülmesi" kansızlık görülebilir.enetik geçişli olabilir.

    M/-68##

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    10/21

    damarların belirginleşmesi" kronik sinüs $eakciğer infeksiyonları"kanser $e değişken

    sı$ısal $e hücresel bağışıklık yetersizliğigörülen $e genetik geçiş gösteren birbozukluktur. Bilinen bir teda$isi yoktur.

    I*8-/# B8E763763*0+ :

    Iagosit bozuklukları niteliksel $eya nicelikselolarak ayrılabilir. Iagositik hücre azlığı"doğumsal " kanser $eya ilaçlara bağlı kemikiliği işle$ bozukluğuna yada fagositik hücreyekarşı olan antikorların artan tahribatına ikincil

    olabilir. Bu bozukluklarda ani bir infeksiyonsırasında bununla sa$aşan hücre sayısıartabilir" ancak işle$i bozulmuş hücrelersa$unmaya pek az katkıda bulunur .

    68&>35&*1 B8E763763*0+ :

    6ompleman bozuklukları kalıtsal yadasonradan olabilir. 6ompleman normal antiCeninkaplanarak sa$unma hücresi taraındantanınmasının arttırılması" bakteri öldürme

    işle$i" sa$unma hücrelerinin iltihap alanına

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    11/21

    çağırılması için gereklidir. 6omplemanbozuklukları" yineleyen enfeksiyonlar"

    otoimmun hastalıklar $e 1eisseriainfeksiyonlarıyla ilişkili görülmüştür.

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    12/21

    Normal Ve Anormal İmmunSistem: Primer immün yetersizlik(PİY): Doğrudan immün sistem ile ilişkilibir bozukluk vardır. Genellikle enetikk!kenlidir.Sekonder immün yetersizlik(SİY): "#aşka$ bir mekanizmaya bağlıolarak immün %eva&ta azalma vardır.

    'ebebi eneksiyon* metabolik*malinite* to+inler olabilir.Erişkinlerde immünyetersizlikler: ,anısı -o%ukluk -ağındakonmuş olan &rimer immün yetersizlik*erişkin yaşta ortaya -ıkan (e-

    başlanı-lı) &rimer immün yetersizlik*tarama testleri sırasında ortaya konanasem&tomatik &rimer immün yetersizlik*altta yatan bir nedene bağlı olarakortaya -ıkan sekonder immün yetersizlikolabilir.

    Primer immün yetersizlikler *ntikor defektleri" hücresel immünitedefektleri" fagositoz defektleri" komplemandefektleri olabilir.

    ntikor deektleri

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    13/21

    >/? lerin en sık nedenidir $e olguların yaklaşıkyarısından sorumludur. 'aemophilusinfluenzae"streptococcus pneumoniae" $ediğer kapsüllü bakteriler"bakteriyel sepsis $ebakteriyel menenCitler sebebiyle olabilir.iardia enteriti" gastrointestinal lenfoidhiperplazi" polimiyozit" otoimmün sitopeniler"kronik artritler" tekrarlayan bakteriyel

    pnömoniler sebebiyle olabilir. 5rişkinde en sıkgörülen antikor eksikliği yaygın değişkenimmün yetmezliktir O common $ariableimmune deficiency 2J+,!. Bronşiektazi"persistan +- semptomları /B' $eya çölyakhastalığını düşündürür!" otoimmünite"

    akciğerler" karaciğer $e dalakta granulomlar hastaların P@A Qsinde! olabilir. 5rişkindegörülen diğer antikor defektleri +g altgrupeksiklikleri" selektif +g* eksikliği" fonksiyonelantikor defektleri" B

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    14/21

    mikobakteriyel enfeksiyonlar" artmış maligniteriski5BJ ilişkili B

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    15/21

    6linik bulgular etkilenmiş olan komplemankomponentine bağlı olarak değişir. 2K inhibitor eksikliği olabilir yumuşak doku" orofarrengial$e +-Rde anCioödem '*5! görülür. 6lasikyolak komponentlerinde defekt olabilir artmışbakteriyel enfeksiyonlar" otoimmün hastalıklar -35" 0* $e glomerulonefrit! görülür. #erminalkomponentlerde defekt olabilir kronik $eya

    tekrarlayan enfeksiyonlar neisseria menenCiti!"otoimmünite görülür.

    2rişkinlerde PİY düşündüren 3 uyarı%ıbuluBir yıl içinde antibiyotik gerektiren F $eya dahafazla enfeksiyon" uzamış antibiotik kullanımı

    gerektiren tekrarlayan enfeksiyonlar" iki $eyadaha fazla şiddetli bakteriyel enfeksiyonlar"nadir bir patoCen $eya nadir lokalizasyonluenfeksiyon" üç yıl içinde radyoloCik olarakkanıtlanmış @ $eya daha fazla pnömoni" ailedeprimer immün yetmezlik olması.

    Değerlendirme *sıl olan klinik değerlendirmedir. 6linikbulgular $e enfeksiyonun özelliğine göreprimer $eya sekonder immün yetersizliklereyönelmek gerekir. *yrıca immün yetersizlik ile

    ilişkili olmayan nedenler de araştırılmalıdır.

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    16/21

    İmmün yetersizlik ile ilişkili olmayannedenler: ,olaşım bozuklukları staz"hücresel iskemi! sickle cell hastalığı" diabet"kalp yetmezliği. *kciğer ha$ayollarındaobstruksiyon yapan nedenler 68*'" siliyerdiskinezi" kistik fibrozis. ,eri $eya mukozabütünlüğünde bozulma olabilir.Öykü: Değerlendirmeye öykü ayrıntılı

    anamnez! ile başlanmalıdır. K

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    17/21

    /mmün yetmezliğin VnatürüW hakkında bilgisağlar. *çıklanamayan kilo kaybı hemhücresel hem de humoral immünyetmezliklerde gözlenir. #impanik membrandaskar $eya kronik perforasyon tekrarlayanotitis media! antikor defektlerinde düşündürür.6aba yüz görünümü" ağır egzama hiper /g5sendromunu düşündürür. 'epatosplenomegali

    $e lenfadenopati 2J+," hücresel immünyetmezlikleri düşündürür. 6utanöz fungalenfeksiyonlar hücresel immün yetmezlikdüşündürür. Ironkül $eya yumuşak dokuabseleri fagositoz defektlerini düşündürür.8küler telenCektazi $e serebellar ataksi ataXia

    telenCiektazi. 6ronik inflamatu$ar artrit antikor $e kompleman defektlerini düşündürür.

    Primer immün yetmezlikte tanı testleri1-Non-immün nedenler, PİY ya da SİYayırımını hedeflemelidir: Lrnek:sinopulmoner enfeksiyonlarda sinüsradyografisi" '02# yapılmalı. Lrnek: tümnötropeni formlarında kemik iliğideğerlendirmesi malignite $eyamyelodisplazi! yapılmalı.Lrnek: bakteriyelsepsiste nötrofil sayısına" dalakfonksiyonlarına bakılmalı. Lrnek: ağır ya datekrarlayan enfeksiyonda karaciğer" böbrek

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    18/21

    $e endokrin fonksiyonlara yönelik serumbiyokimyasal tetkikleri" idrar tetkikiyapılmalıdır.2-Bulguların yorumu diğer laborau!ar !e"lini" !erilere g#re ya$ılmalıdır: Lrnek: *kciğerler" karaciğer ya da dalakta granulom$arsa 6'" ya da sarkoidoz düşünülür.Lrnek: tekrarlayan pnömonide immün

    yetersizlik $eya geç başlangıçlı kistik fibrozisdüşünülür.%-&lini"le !e 'ü$he edilen immünyeer(i)li"le uyumlu olara" ba(ama"ba(ama" ger*e"le'irilmelidir: Lnce kalitatif $e kantitatif tarama testleri" sonra tespit edilen

    bozukluğa yönelik ayrıntılı testler yapılmalıdır.Primer immün yetmezlik antikordeektlerinin tanısı:1-Serum Total IgG, IgA, ve Ig düzeyleri !l"ülür: +g: serumda en yüksek olarakbulunan immünglobulindir" normal sınırları

    YAA

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    19/21

    #-$onksiyonel de%erlendirme: /mmünizasyon öncesi $e ;Agün sonrası spesifik antikor düzeylerininölçümü yapılır. # hücre ilişkili antiCenler tetanus and diphtheria!" # hücreden bağımsızantiCenler pnömokokal polisakkaridler!araştırılır.&-Total IgG düzeyi düşük olan

    'astalarda: +g alt gruplarına bakılmalıdır. *ncak sağlıklı erişkinlerin PG Qinde +gFdüzeyi düşüktür ya da hiç olmayabilir. 6linikolarak her zaman immün yetersizliğigöstermez.(-$lo) sitometrik de%erlendirmeler: eç

    başlangıçlı konCenital agamaglobulinemi2,@AT $eya 2,K\T B hücreleri düşük sayıdaya da yoktur. 2J+, total B hücre sayısıgenellikle normaldir./ü%resel immünitenin değerlendirilmesi6ullanılan testler total lenfosit sayısı" # $e B

    lenfosit sayımları floU sitometrik!" '+J antikor testleri.Ionksiyonel değerlendirme K

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    20/21

    0aositoz bozukluklarınındeğerlendirilmesiBaşlangıç testi olarak tam kan tetkiki ilenötrofil" granülosit $e monositlerin sayımıyapılmalı. >ersistan lökositozis: O @G"AAAcells%]l" lökosit adhezyon defekti olabilir"adhezyon moleküllerinin eXpresyonu düşüktür 2,KKb $e 2,KY!.

    Primer immün yetmezlikte kom&lemansisteminin değerlendirilmesiBakılaması gerekenler total 2;" total 2F"2'GA klasik yolak!" *'GA alternatif yolak!.,üşük 2; $e 2F: de$am eden komplemantüketimini" immün kompleks hastalığı $eya

    otoimmün hastalığı düşündürür. *'GA normal"2'GA düşük ya da tamamen deprese ise:klasik yolak defektlerini 2K" 2@ $e 2Fyetersizliği! düşündürür. 2'GA normal" düşükya da tamamen deprese *'GA: alternatif yolakdefektini properdin yetersizliği! düşündürür.,üşük ya da tamamen deprese *'GA $e2'GA 2G ^ 2\!: membran atak kompleksinioluşturan terminal komponentlerde defektdüşündürür.*'GA" 2'GA" 2;" 2F normal"mannoz bağlayıcı lektin düzeyi düşük ise:mannoz bağlayıcı lektin yetersizliğinidüşündürür.

  • 8/19/2019 Bağışıklık Yetersizliği Hastalıkları Ortak Özellikleri Infeksiyona Duyarlığın Artması Olan Çeşitli Hastalıklardan Oluşan …

    21/21

    Primer immün yetmezlikte 5astayayaklaşım2iddi hücresel immünite defektleri: kemik iliğitransplantasyonu düşünülür. #ek gendefektlerinde gen terapisi" +g defektlerindeaylık /J/ teda$isi yapılır. 'ücresel immünyetersizlikte özellikle düşük 2,F # lenfositsayısı!: fırsatçı enfeksiyonlar için profilaktik

    teda$i yapılır" 2,F # lenfosit Z @AA hücre%]lise trimethoprim%sulfamethoXazolepneumocystis Ciro$eci pnönmonisi! $erilir"2,F # lenfosit Z GA hücre%]l ise atipikmikobakteriler için profilaksi yapılır. Iagositozdefekti olan hastalarda asperCillus için

    profilaksi yapılır" kronik granulomatözhastalıkta gama interferon teda$isi yapılır.