ปญหาพิเศษปริญญาตรี ภาควิชาพืชสวน

เร่ือง

ผลของมหธาตุและ BA ตอการแตกยอดของ ฟโลเดนดรอน‘ซานาด’ูในสภาพปลอดเชื้อ

Effect of macronutrient and BA in vitro multiplication of Philodendron ‘ Xanadu’

โดย

นางสาวอรอุสา ลอยทะเล

ควบคุมและอนุมัติโดย

...................................................................... วันที่ ..............เดือน..........................พ.ศ. .................... ( ผศ.ดร. สุรวิช วรรณไกรโรจน) ...................................................................... วันที่ ..............เดือน..........................พ.ศ. .................... (ดร. เสริมศิริ จันทรเปรม)

ผลของมหธาตุและ BA ตอการแตกยอดของ ฟโลเดนดรอนซานาดูในสภาพปลอดเชือ้

นางสาวอรอุสา ลอยทะเล

บทคัดยอ

การศึกษาผลของระดับความเขมขนของมหธาตุและ BA ตอการแตกยอดของฟโลเดน ดรอนซานาดูในสภาพปลอดเชื้อ โดยคัดเลือกตนฟโลเดนดรอนซานาดูที่มีขนาดใกลเคียงกันซึ่งเพาะเลี้ยงในอาหารสูตร Murashige และ Skoog (MS) ที่ดัดแปลงโดยเติมน้ํามะพราว 15 เปอรเซ็นตเปนระยะเวลา 1 เดือน มาเพาะเลี้ยงบนอาหารสูตร MS ที่ดัดแปลงโดยใชมหธาตุ ½ หรือ 1 เทาของ มหธาตุในอาหารสูตร MS รวมกับ BA 0, 1 หรือ 5 มก./ล. โดยอาหารทั้ง 6 สูตร มีน้ํามะพราวออน 150 มล./ล. การเพาะเลี้ยงกระทําในสภาพที่ไดรับแสง 28 ไมโครโมล/ตารางเมตร/วินาที นาน 16 ช่ัวโมงตอวัน อุณหภูมิ 25 ± 2 องศาเซลเซียส นาน 10 สัปดาห พบวามหธาตุไมมีผลตอจํานวนยอดใหม จํานวนใบ จํานวนราก ความยาวรากและความสูงตน แตเมื่อความเขมขนของมหธาตุเพิ่มขึ้นทําใหการเจริญเติบโตดานพื้นที่ใบเพิ่มขึ้นดวย และพบวาเมื่อเพิ่มความเขมขนของBA ใหสูงขึ้นทําใหเกิดยอดใหมเพิ่มขึ้น แตทําใหการเจริญเติบโตดานจํานวนใบ พื้นที่ใบ จํานวนราก ความยาวราก และความสูงตนมีแนวโนมลดลง ทั้งนี้ไมพบวามีอิทธิพลรวมกันระหวางมหธาตุ และ BA

คําสําคัญ : ฟโลเดนดรอน, มหธาตุ, BA, การแตกยอด สาขาวิชา : การปรับปรุงพันธุพืชและเทคโนโลยีชีวภาพ ปญหาพิเศษ : ปริญญาตรี ภาควิชาพืชสวน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร อาจารยที่ปรึกษา : ผศ.ดร. สุรวิช วรรณไกรโรจน ปที่พิมพ : 2545 จํานวนหนา : 18

Effects of macronutrient and BA on in vitro multiplication of Philodendron ‘Xanadu’.

Miss Orn-usa Loythale

Abstracts Plantlets of Phildendron ‘ Xanadu’ previously cultured in vitro on a modified Murashige & Skoog ( MS ) solid medium with 15 ml/l coconut water for 1 month were selected for the same size. They, then, were cultured on modified MS media with 150 ml/l coconut water and half – strength or full strength of macronutrient with 0, 1.0 or 5.0 mg/l BA. All media were modified . They were incubated under 28 µmol/m2/s light for 16 hrs/day , at 25 ± 2 ° C. After 10 weeks, the result showed that the concentration of macronutrient had no effect on the number of new shoot, leaf number, root number, root length and height of the plantlets. On the other hand, the higher the concentrate of macronutrient, the larger leaf area was the result. As the concentration of BA was increased, the number of new shoot increased while leaf number, leaf area, root number, root length and height of plantlets decreased. No interaction between macronutrient and BA on number of new shoot, leaf number, leaf area, root number, root long and height of plantlets were recorded . Keyword : Philodendron, macronutrient, BA, budding Field : Crop Improvement and Biotechnology. Degree : B.S. (Agric.), Departmen of Horticulture, Kasetsart University Advisor : Assistant Professer Dr. Surawit Wannakrairoj. Year : 2002 Page : 18

คํานํา ฟโลเดนดรอน (Philodendron) มีช่ือวิทยาศาสตรวา Philodendron sp. อยูในวงศ Araceae

ซ่ึงมีอยูดวยกันหลายชนิด มีถ่ินกําเนิดแถบประเทศบราซิล อเมริกากลาง และอเมริกาใต ตลอดจนหมูเกาะในแถบทะเลคาริบเบียน เมื่อนํามาปลูกเลี้ยงในรมพบวาเปนพืชที่แข็งแรงปลูกเลี้ยงไดงายประกอบกับที่มีใบสวยงามจึงไดรับความนิยมกันอยางกวางขวาง (ชูเกียรติ, 2525) สําหรับฟโลเดนดรอนซานาดู เปนอีกพันธุที่ไดรับความนิยมนํามาเปนไมประดับและไมตัดใบ (ณรงค, 2538) ปจจุบันมีความนิยมและความตองการอยางสูง จึงทําใหตองขยายพันธุใหไดในปริมาณที่เพียงพอตอความตองการ เทคนิคการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อจึงเปนอีกวิธีการหนึ่งที่สามารถขยายพันธุไดในปริมาณที่เพียงพอตอความตองการอยางรวดเร็ว และมีความสม่ําเสมอ อยางไรก็ตามยังไมมีรายงานดานการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อฟโลเดนดรอน จึงจําเปนตองมีการศึกษาในเรื่องสูตรอาหารที่เหมาะสมกอน

มหธาตุเปนธาตุอาหารที่จําเปนอยางยิ่งตอการเจริญเติบโตของพืช ซ่ึงพืชตองการใน ปริมาณมาก สําหรับผลของมหธาตุตอการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อนั้น พบวาในหนาวัวซ่ึงเปนพืชในวงศ Araceae เชนเดียวกับฟโลเดนดรอนนั้นเมื่อเพาะเลี้ยงบนอาหารแข็งสูตร Murashige & Skooge (1962 ) ( MS ) ที่มีมหธาตุเขมขน ½ เทาของสูตรปกติ และ จุลธาตุตามสูตรปกติ ทําใหเนื้อเยื่อสวนปลายยอดมีจํานวนใบเฉลี่ย จํานวนขอเฉล่ีย ความสูงตนเฉลี่ย และมีพื้นที่ใบเฉลี่ยมากที่สุด เมื่อเทียบกับตนที่เพาะเลี้ยงบนอาหารแข็งสูตรMS ที่มีมหธาตุเขมขน ¼ เทาของสูตรปกติ และ จุลธาตุเขมขน ½ เทาของสูตรปกติ หรือสูตรที่มีมหธาตุเขมขน ¼ เทาของสูตรปกติ และ จุลธาตุตามสูตรปกติ (ภุมรินทร, 2541)

BA เปนสารควบคุมการเจริญเติบโตชนิดหนึ่งซึ่งชวยใหพืชมีการสรางยอดจํานวนมาก เคยมีการศึกษาในพืชวงศเดียวกับฟโลเดนดรอน เชน อโลคาเซีย และ อโกลนีมาเปนตน โดยพบวาการใช BA ความเขมขนสูงๆสามารถชักนําใหเกิดยอดใหมของอะโลคาเซียใหมากขึ้นได (ชลิต, 2525) และในการศึกษาทําการเพาะเลี้ยงตายอดอโกลนีมาบนอาหารสูตร MS ซ่ึงดัดแปลงความเขมขน ของมหธาตุรวมกับน้ําตาลทราย 30 กรัม/ลิตรนั้น การใช BA 0.1-1.0 มก./ล. สามารถเพิ่มปริมาณยอดไดมากเชนกัน (สุรวิช, 2543)

ดังนั้นจึงไดมีการศึกษาอิทธิพลของความเขมขนของมหธาตุและBA ในการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อฟโลเดนดรอน ‘ซานาดู’

อุปกรณและวิธีการ

คัดเลือกตนฟโลเดนดรอนซานาดูในสภาพปลอดเชื้อที่มีขนาดเทากัน จากตนซึ่งเพาะเลี้ยงบนอาหารสูตร Murashige และ Skoog (1962) ( MS) ที่ดัดแปลงโดยเติมน้ํามะพราว 15 % เปนเวลา 1 เดือน แลวนําไปเพาะเลี้ยงที่อุณหภูมิ 25 ± 2 องศาเซลเซียส โดยใหรับแสงความเขม 28 ไมโครโมล/ตารางเมตร/วินาที จากหลอดฟลูออเรสเซนตชนิด Daylight (Philips) นาน 16 ช่ัวโมงตอวันโดยใชอาหารแข็งสูตร MS ที่ดัดแปลงโดยใชมหธาตุเขมขนเปน ½ หรือ 1 เทาของสูตร MS รวมกับ BA เขมขน 0, 1 หรือ 5 มก./ล.รวม 6 สูตร ทุกสูตรมีน้ําตาลทรายขาว 30 ก./ล. น้ํามะพราว 150 มล./ล. และมีสภาพความเปนกรด-ดาง 5.6-5.8 โดยใช KOH 1 นอรมอล หรือ HNO3 1 นอรมอลในการปรับสภาพ จัดสิ่งทดลองแบบ 2x3 Factorial in CRD มี 6 ซํ้าๆ ละ 1 ขวดๆละ 1 ตน

เร่ิมบันทึกผลการทดลองในสัปดาหที่ 3 หลังจากวันทําการทดลอง โดยบันทึกจํานวนยอดใหมที่มีลักษณะเปนปุมสีเขียวที่งอกขึ้นบริเวณโคนตนที่นํามาเพาะเลี้ยง จํานวนใบและจํานวนรากตอตน ทุกสัปดาหและวัดความยาวรากและความสูงตนพรอมทั้งทําการยายเปลี่ยนอาหารทุก 5 สัปดาห จํานวน 2 คร้ัง วัดพื้นที่ใบเมื่อส้ินสุดการทดลองในสัปดาหที่ 10 โดยเลือกเอาใบใหญที่สุดของแตละ สูตรอาหารๆละ 4-6 ใบ มาวัดดวยเครื่องวัดพื้นที่ใบรุน LI-3100 AREA METER (บริษัท LI-COR, Inc.)

ทําการวิเคราะหทางสถิติดวยวิธี ANOVA และเปรียบเทียบคาเฉลี่ยดวยวิธี Duncan New’s Multiple Range Test

ทําการทดลองตั้งแต วันที่ 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2544 ถึง วันที่ 5 ตุลาคม 2544 ณ หองปฏิบัติการพัฒนาพันธุพืช ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน จังหวัดนครปฐม

ผลการทดลอง

จํานวนยอดใหม เมื่อทําการเพาะเลี้ยงตนฟโลเดนดรอนซานาดู บนอาหารสูตร MS ดัดแปลงทั้ง 6 สูตรเปนเวลา 10 สัปดาหพบวา ความเขมขนของมหธาตุ ไมมีผลที่แตกตางกันตอการเพิ่มจํานวนยอดใหม แมพบวาเมื่อใหปริมาณของมหธาตุที่ลดลง ทําใหจํานวนยอดใหมโดยเพิ่มขึ้นจาก 11.72 ยอดเปน 13.83ยอด ตามลําดับ แตพบวาความเขมขนของ BA มีผลที่แตกตางกันตอการเกิดยอดใหมคือ เมื่อใช BA ที่ความเขม 0, 1 และ 5 มก./ล. ทําใหไดจํานวนยอดใหมเพิ่มขึ้นตามความเขมขนของ BA คือ 2.17 , 14.08 และ 22.08 ยอด ตามลําดับ ทั้งนี้ไมพบวาอิทธิพลของความเขมขนของ BA ขึ้นกับความเขมขนของมหธาตุ ตารางท่ี 1 จํานวนยอดใหมของฟโลเดนดรอน ซานาดู หลังจากเพาะเลี้ยงบนอาหารสูตรตางๆนาน

10 สัปดาห

BA (มก./ล. ) มหธาตุ 0 1 5

เฉลี่ย F-test

½ MS 1.83 1/ 17.00 22.67 13.83 1 MS 2.50 11.17 21.50 11.72 เฉลี่ย 2.17a 14.08b 22.08c ** F-test ns

CV = 65.63 % 1/ ไมมีปฏิกิริยารวมระหวางอิทธิพลของมหธาตุกับ BA จํานวนใบ เมื่อทําการเพาะเลี้ยงตนฟโลเดนดรอนซานาดู บนอาหารสูตร MS ดัดแปลงทั้ง 6 สูตรเปนเวลา 10 สัปดาหพบความเขมขนของมหธาตุไมมีผลที่แตกตางกันตอการเพิ่มของจํานวนใบ แมพบวาเมื่อใหมหธาตุในปริมาณที่ลดลง ทําใหจํานวนใบเพิ่มมากขึ้นจาก 9.33 ใบ เปน 10.33 ใบ แตเมื่อใหความเขมขนของ BA เพิ่มขึ้นจาก 0 มก./ล. เปน 5 มก./ล. กลับทําใหการเจริญเติบโตดานจํานวนใบลดลงจาก 13.83ใบเปน 7.50 ใบ ทั้งนี้ไมพบวาอิทธิพลของความเขมขนของ BA ขึ้นกับความเขมขนมหธาตุ

ตารางที่ 2 จํานวนใบของฟโลเดนดรอน ซานาดู หลังจากเพาะเลี้ยงบนอาหารสูตรตางๆ นาน10 สัปดาห

BA (มก./ล. ) มหธาตุ 0 1 5

เฉลี่ย F-test

½ MS 15.00 1/ 7.83 8.17 10.33 1 MS 12.67 8.50 6.83 9.33 เฉลี่ย 13.83c 8.17b 7.50a ** F-test ns

CV = 37.56 % 1/ ไมมีปฏิกิริยารวมระหวางอิทธิพลของมหธาตุกับ BA พื้นท่ีใบ เมื่อทําการเพาะเลี้ยงตนฟโลเดนดรอนซานาดู บนอาหารสูตร MS ดัดแปลงทั้ง 6 สูตรเปนเวลา 10 สัปดาหพบวาเมื่อใหมหธาตุเพิ่มขึ้นไดทําใหฟโลเดนดรอนมีขนาดพื้นที่ใบเพิ่มขึ้น จาก 0.56 ตร.ซม. เปน 0.70 ตร.ซม.ตามลําดับ และยังพบวาเมื่อใช BA เขมขนมากขึ้นทําใหการเจริญเติบโตดานขนาดใบลดลง แต BA ความเขมขน 1 และ 5 มก./ล. ทําใหไดใบที่มีขนาดไมแตกตางกัน คือ 0.36 ตร.ซม. และ 0.31 ตร.ซม. ตามลําดับ ทั้งนี้ไมพบวาอิทธิพลของความเขมขนของ BA ขึ้นกับความเขมขนของ มหธาตุ ตารางที่ 3 พื้นที่ใบ (ตร.ซม.) ของฟโลเดนดรอน ซานาดู หลังจากเพาะเลี้ยงบนอาหารสูตรตางๆ

นาน 10 สัปดาห BA (มก./ล. ) มหธาตุ

0 1 5 เฉลี่ย F-test

½ MS 1.12 1/ 0.27 0.31 0.56x 1 MS 1.30 0.45 0.32 0.70y เฉลี่ย 1.22b 0.36a 0.32a ** F-test *

CV = 23.93 % 1/ ไมมีปฏิกิริยารวมระหวางอิทธิพลของมหธาตุกับ BA

จํานวนราก เมื่อทําการเพาะเลี้ยงตนฟโลเดนดรอนซานาดู บนอาหารสูตร MS ดัดแปลงทั้ง 6 สูตรเปนเวลา 10 สัปดาหพบวาความเขมขนมหธาตุไมมีผลที่แตกตางกันตอการเพิ่มของจํานวนราก แมพบวาเมื่อใหปริมาณมหธาตุลดลงทําใหมีจํานวนเพิ่มรากมากขึ้นจาก 1.61 รากเปน 1.83 ราก แตเมื่อเพิ่มความเขมขนของBA จาก 0 มก./ล.เปน5 มก./ล. ไดทําใหการเจริญเติบโตดานรากลดลงตามความเขมขนของ BA ที่เพิ่มขึ้นคือ 2.68 รากเปน 1.14 ราก ตามลําดับ ทั้งนี้ไมพบวาอิทธิพลของความเขมขนของ BA ขึ้นกับปริมาณของมหธาตุ ตารางที่ 4 จํานวนรากของฟโลเดนดรอน ซานาดู หลังจากเพาะเลี้ยงบนอาหารสูตรตางๆ นาน10

สัปดาห

BA (มก./ล. ) มหธาตุ 0 1 5

เฉลี่ย F-test

½ MS 4.33 1/ 1.17 0.00 1.83 1 MS 4.00 0.67 0.17 1.61 เฉลี่ย 2.68c 1.29b 1.14a ** F-test ns

CV = 50.1 % 1/ ไมมีปฏิกิริยารวมระหวางอิทธิพลของมหธาตุกับ BA ความยาวราก เมื่อทําการเพาะเลี้ยงตนฟโลเดนดรอนซานาดู บนอาหารสูตร MS ดัดแปลงทั้ง 6 สูตรเปนเวลา 10 สัปดาหพบวาความเขมขนของมหธาตุไมมีผลที่แตกตางกันตอความยาวราก แมพบวาเมื่อใหปริมาณมหธาตุที่ลดลงไดทําใหรากมีความยาวเพิ่มขึ้น จาก 3.25ซม.เปน 3.56 ซม.ตามลําดับ และพบวาเมื่อ เพิ่ม BA จากความเขมขน 0 มก./ล. เปน 5 มก./ล. ทําใหการเจริญเติบโตดานความยาว รากลดลง แตBA ที่ความเขมขน 1 หรือ 5 มก./ล. ทําใหไดรากที่มีความยาวที่ไมแตกตางกัน ทั้งนี้ไมพบวาอิทธิพลของความเขมขนของ BA ขึ้นกับความเขมขนมหธาตุ

ตารางที่ 5 ความยาวราก(ซม.)ของฟโลเดนดรอน ซานาดู หลังจากเพาะเลี้ยงบนอาหารสูตรตางๆ

นาน10 สัปดาห

BA (มก./ล. ) มหธาตุ 0 1 5

เฉลี่ย F-test

½ MS 9.61 1/ 1.07 0.00 3.56 1 MS 9.18 0.510 0.07 3.25 เฉลี่ย 9.40b 0.79a 0.03a ** F-test ns

CV = 32.31 % 1/ ไมมีปฏิกิริยารวมระหวางอิทธิพลของมหธาตุกับ BA ความสูง เมื่อทําการเพาะเลี้ยงตนฟโลเดนดรอนซานาดู บนอาหารสูตร MS ดัดแปลงทั้ง 6 สูตรเปนเวลา 10 สัปดาห พบวาความเขมขนมหธาตุไมมีผลที่แตกตางกันตอการเพิ่มขึ้นของความสูงของตนฟโลเดน ดรอน แมพบวาเมื่อใชมหธาตุเขมขนขึ้นทําใหตนมีการเจริญเติบโตดานความสูงลดลงเล็กนอยก็ตาม แตพบวาการเพิ่มความเขมขนของ BA ทําใหการเจริญเติบโตดานความสูงของตนฟโลเดนดรอนลดลง โดยเมื่อเพิ่มความเขมขนของ BA จาก 0 มก./ล. เปน 5 มก./ล. ทําใหตนฟโลเดน ดรอนมีการเจริญเติบโตดานความสูงตนลดลงจาก 2.61 ซม.เปน 1.10 ซม. ทั้งนี้ไมพบวาอิทธิพลของความเขมขนของ BA ขึ้นกับความเขมขนของมหธาตุ

ตารางที่ 6 ความสูงของตนฟโลเดนดรอน ซานาดู หลังจากเพาะเลี้ยงบนอาหารสูตรตางๆ นาน10 สัปดาห

BA (มก./ล. ) มหธาตุ

0 1 5 เฉลี่ย F-test

½ MS 2.75 1/ 1.28 1.10 1.71 1 MS 2.47 1.33 1.10 1.63 เฉลี่ย 2.61a 1.31b 1.10c ** F-test ns

CV = 12.78 % 1/ ไมมีปฏิกิริยารวมระหวางอิทธิพลของมหธาตุกับ BA

0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

สัปดาห

จํานวนยอดใหม

1/2 MS + 0 BA 1/2 MS + 1 BA 1/2 MS + 5 BA

1 MS + 0 BA 1MS + 1 BA 1 MS + 5 BA

3 4 765 8 9 10

ภาพที่ 1 จํานวนยอดใหมทั้งหมดของฟโลเดนดรอน 'ซานาด'ู ที่เพาะเล้ียงบนอาหารสูตร MS ดัดแปลง นาน 10 สัปดาห

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

16.00

จํานวนใบ

1/2 MS + 0 BA 1/2 MS + 1 BA 1/2 MS + 5 BA1 MS + 0 BA 1 MS + 1 BA 1 MS + 5 BA

ภาพที่ 2 จํานวนใบทั้งหมด ของตนฟโลเดนดรอน'ซานาด'ูที่เพาะเล้ียงบนอาหารสูตร MS ดัดแปลง นาน 10 สัปดาห

3 4 5 6 8 97 10

สัปดาห

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

4.00

4.50

5.00

สัปดาหท่ี

จํานวนรา

ก

1/2 MS + 0 BA 1/2 MS + 1 BA 1/2 MS + 5 BA1 MS + 0 BA 1 MS + 1 BA 1 MS + 5 BA

3 4 5 6 7 8 9 10

ภาพที่ 3 จํานวนรากทั้งหมดของตนฟโลเดนดรอน'ซานาดู'ที่ทําการเพาะเล้ียงบนอาหารสูตร MS ดัดแปลง นาน 10 สัปดาห

0.00

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

สูตรอาหาร

พื้นที่ใบ (ตร

.ซม.)

ภาพที่ 4 พื้นที่ใบ(ตร.ซม.)ของฟโลเดนดรอน'ซานาด'ูที่เพาะเลี้ยงบนอาหารสูตร MS ดัดแปลง นาน 10 สัปดาห

1= 1/2 MS + 0 BA 2= 1/2 MS + 1 BA 3= 1/2 MS + 5 BA4= 1 MS + 0 BA 5= 1 MS + 1 BA 6= 1 MS + 5 BA

1 2 3 4 5 6

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

1 2 3 4 5 6สูตรอาหาร

ความยาวรา

ก (ซม

.)

สัปดาหที่ 5 สัปดาหที่ 10

1=1/2 MS + 0 BA 2= 1/2 MS + 1 BA 3= 1/2 MS + 5 BA

4= 1 MS + 0 BA 5= 1 MS + 1 BA 6= 1 MS + 5 BA

ภาพที่ 5 ความยาวรากของฟโลเดนดรอน 'ซานาดู' ท่ีเพาะเลี้ยงบนอาหารสูตร MS ดัดแปลง นาน 10 สัปดาห

0.000.501.001.502.002.503.003.504.004.50

1 2 3 4 5 6สูตรอาหาร

ความสูง

(ซม.)

สัปดาหที่ 5 สัปดาหที่ 10

1= 1/2 MS + 0 BA 2= 1/2 MS + 1 BA 3= 1/2 MS + 5 BA4= 1 MS + 0 BA5= 1 MS + 1 BA 6= 1 MS + 5 BA

ภาพที่ 6 ความสูงของตนฟโลเดนดรอน'ซานาด'ูที่เพาะเลี้ยงบนอาหารสูตร MS ดัดแปลง นาน 10 สัปดาห

MS + 0 BA MS + 1 BA MS + 5 BA

½ MS + 0 BA ½ MS + 1 BA ½ MS + 5 BA

ภาพที่ 7 การเกิดหนอและการเจริญของฟโลเดนดรอน ‘ซานาด’ูหลังจากเพาะ เล้ียงบนอาหารสูตร Murashige & Skoog (1962) ดัดแปลง นาน 10 สัปดาห

ภาพที่ 8 อาการใบไมคล่ีกาง ของฟโลเดนดรอน ‘ซานาด’ูหลังจากเพาะเลี้ยงบน อาหารสูตร Murashige & Skoog (1962) ดัดแปลงที่มี BA 5 มก./ล. นาน 10 สัปดาห

วิจารณ

การศึกษาผลของความเขมขนของมหธาตุพบวา การใชมหธาตุจากสูตร MS เพียง ½ เทาของสูตรปกติ ไมทําใหการเจริญเติบโตทางดานของจํานวนใบ จํานวนราก ความยาวราก และความสูงของตนแตกตางจากการใชมหธาตุตามสูตร MS แตการใชความเขมขนของมหธาตุที่ลดลง มีผลทําใหมีการเจริญเติบโตทางดานพื้นที่ใบลดลง ทั้งนี้อาจเนื่องจาก มหธาตุเพียง ½ เทาของสูตรปกติ มีปริมาณของธาตุอาหารเพียงพอตอการไปใชในการเจริญเติบโตและเพิ่มจํานวนยอดของฟโลเดนดรอน ซ่ึงสอดคลองกับการทดลองของภุมรินทร ( 2541) ที่พบวา การใชมหธาตุเพียง ½ เทาของสูตร MSรวมกับจุลธาตุ 1 เทาของสูตร MS และน้ําตาล 30 กรัม/ลิตรในการเพาะเลี้ยงหนาวัว ทําใหตนหนาวัวที่ไดมีจํานวนใบ พื้นที่ใบ และจํานวนขอที่มากที่สุด ขณะที่ Pierik และ Steegman (1979, อางโดย ภุมรินทร, 2541) ซ่ึงพบวาปจจัยสําคัญที่ชักนําใหเกิดการแตกยอดของแคลลัสหนาวัวซ่ึงเปนพืชในวงศเดียวกับฟโลเดนดรอนคือปริมาณแอมโมเนียมไนเตรทซึ่งควรมีความเขมขนต่ํา อยางไรก็ตามการที่ฟโลเดนดรอนมีจํานวนยอดใหม จํานวนใบ จํานวนราก ความยาวรากและความสูงตนมากที่สุดในอาหารที่มีมหธาตุความเขมขนเพียงครึ่งเดียวของสูตรปกติ อาจเนื่องจากความเขมขนของมหธาตุตามสูตร MS มีมากเกินไป จึงอาจไปลดอัตราการเจริญเติบโตของตนฟโลเดนดรอน ‘ซานาดู’ได ดังที่เคยมีรายงานในการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อของ Macadamia tetraphylla ซ่ึงใชมหธาตุของสูตร MS เพียงครึ่งสวน รวมกับการใชสารควบคุมการเจริญเติบโตใน (BA ) ก็เพียงพอตอความตองการของพืชในการชักนําใหเกิดยอด (Mulwa, 2000)

การใช BA ในอาหารเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ สามารถชักนําใหฟโดลเดนดรอนมีปริมาณยอดเพิ่มขึ้นนั้น ทั้งนี้อาจเนื่องจาก BA เปนสารควบคุมการเจริญเติบโตกลุมไซโตไคนินซึ่งมีผลตอการแบงเซลลและชักนําใหเกิดยอดใหมจํานวนมาก(Zaerr และ Mapes, 1957) แตการที่การเจรญิเตบิโตดานความสูงของตนลดลงเมื่อความเขมขนของ BA มากขึ้น อาจเกิดจากไซโตไคนินมีผลตรงขามกับออกซิน (Hopkins, 1999) ซ่ึงออกซินมีผลตอการยืดยาวของเซลล ( Devlin, 1975)ดังนั้นเมื่อความเขมขนของ BA สูงขึ้นจึงทําใหอิทธิพลของออกซินลดลง ทําใหเซลลมีการยืดยาวนอยลง (ทศนัศว, 2544) ลง เพราะ BA ชวยกระตุนการแบงเซลลและไมสงเสริมการยืดยาวของเซลล (Leopold,1975 อางโดย ปนัดดา,2539) ดังนั้นตนที่ไดจากการเพาะเลี้ยงดวยอาหารที่มี BA ความเขมขนสูงขึ้น จึงมีการเจริญเติบโตดานความสูงลดลง ซ่ึงสอดคลองกับการทดลองในดาหลาของปนัดดา(2539) ที่พบวาเมื่อเพิ่มความเขมขน BA ใหสูงขึ้น ทําใหการเจริญเติบโตดานความสูงของตนดาหลาที่ไดจากการเพาะเลี้ยงลดลง โดยตนที่ไดรับ BA มีความสูงนอยกวาตนที่ไมไดรับ BA หรือมี BA ความเขมขนต่ํากวา เชนเดียวกับการทดลองเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชชนิดอื่นๆ ไดแก กุหลาบ

(กชกร,2533) ไลอาทริส ( ช่ืนจิต, 2534), ปทุมมา (อรอุบล, 2534 ), หนาวัวพันธุดวงสมร (วิชชุดา,2535) อยางไรก็ตามการใช BA ที่ระดับความเขมขน 5 มก./ล. ซ่ึงเปนความเขมขนที่สูงที่สุดในงานทดลองนี้ทําใหเกิดยอดของฟโลเดนดรอนมากที่สุด ดังนั้นจึงอาจทดลองใช BA ในระดับความเขมขนที่สูงขึ้นเพื่อที่จะใหเกิดยอดใหมมากขึ้น

นอกจากนี้ อาหารที่มี BA ความเขมขนสูง ทําใหตนฟโลเดนดรอนที่ไดมีรากสั้นกวาอาหารที่มี BA นอยหรือไมมี BA ซ่ึงสอดคลองกับการทดลองของชื่นจิตร (2534)ที่พบวาเมื่อใหความเขมขนของ BA สูงขึ้น ทําใหการเจริญเติบโตดานความยาวรากของไลอาทริสลดลง การเพิ่มความเขมขนของ BA ยังทําใหตนฟโลเดนดรอนมีรากที่นอยลงดวย ทั้งนี้อาจเปนเพราะ BA ไปมีผลตอสมดุลของฮอรโมนในกลุมออกซิน ซ่ึงมีผลตอการกระตุนการเกิดรากและพัฒนาการของราก (ไพบูลย, 2524 อางโดย กชกร, 2533) ทั้งนี้เพราะไซโตไคนินความเขมขนต่ํา อาจมีสัดสวนที่เหมาะสมกับออกซินที่พืชสรางขึ้นในการชักนําใหเกิดราก ถาออกซินมีความเขมขนต่ําและไซโตไคนินมีความเขมขนสูง พืชก็มีแนวโนมจะเจริญเติบโตแตดานยอด ไมมีการพัฒนาไปเปนรากและสวนโคนอาจมีแตแคลลัสเทานั้น (Okasawa, Katsura และ Tagawa, 1967 และ Quak, 1976 อางโดย ศาลักษณ, 2522)และยังมีผลตอการทํางานของ ฮอรโมนในกลุมจิบเบอเรลรินซึ่งมีผลทําใหเกิดการยืดยาวของเซลลของรากที่เกิดขึ้นลดลง (พีรเดช, 2543)

การเพิ่มความเขมขนขึ้นของ BA ทําใหจํานวนใบและพื้นที่ใบลดลง เชนเดียวกับการทดลองในบัวหลวง ที่พบวา เมื่อใช BA เขมขนสูงขึ้นทําใหบัวหลวงมีจํานวนใบลดลง (ณราวุฒิ, 2539) และทําใหเกิดยอดจํานวนมาก ซ่ึง Mc Gaw (1987) กลาวไววาไซโตไคนินสงเสริมการสังเคราะหโปรตีน ซ่ึงมีผลไปกระตุนการแบงเซลล ทําใหเกิดการสรางยอดจํานวนมากได และจํานวนยอดที่เพิ่มขึ้นนี้ทําใหการเกิดใบและการเจริญของใบลดลง เพราะธาตุอาหารถูกนําไปใชในการสรางยอดที่เกิดขึ้นใหมแทน นอกจากนี้สารควบคุมการเจริญความเขมขนสูงๆยังสามารถไปยับยั้งหรือลดการเจริญของเนื้อเยื่อ (Lau และ Yang,1973 ; Wulster และSacalis, 1980 อางโดย ทิวาพร, 2533)

ในการทดลองครั้งนี้ สังเกตวายอดที่เกิดขึ้นใหมในอาหารสูตรที่มี BA 5 มก./ล. นั้นมีลักษณะเปนเพียงตุมสีเขียวขนาดเล็กโดยเฉพาะยอดที่เกิดในชวงสัปดาหที่ 7 ถึงสัปดาหที่ 10 ของการทดลอง โดยยอดใหมที่เกิดในชวงแรกของการทดลองก็มีการพัฒนาเปนตนที่สมบูรณไดไมดีเหมือนกับที่เพาะเลี้ยงอาหารสูตรที่ใช BA 1 มก./ล. เนื่องจากยอดใหมนั้นมีใบที่บิดเบี้ยว ไมคล่ีกางออก และยังมีแคลลัสเกิดขึ้นที่บริเวณโคนตนแมเปนจํานวนมาก ทั้งนี้อาจเปนเพราะ BA ไปมีผลกับการสรางและความเปนประโยชนของจิบเบอเรลรินและออกซินที่พืชสรางขึ้น(พีรเดช, 2543) จึงทําใหเกิดความผิดปกติในการแบงเซลลและการขยายขนาดตามยาวของเซลล BA ที่ความเขมขน

5 มก./ล. เปนระดับที่สูงเกินไปตอการพัฒนาของยอดใหมและใบของฟโลเดนดรอน ดังนั้นจึงควรใชอาหารที่มี BA ชักนําใหเกิดตายอดจํานวนมากแลวจึงยายลงอาหารที่ไมมี BA เพื่อใหยอดสามารถพัฒนาไดอยางปกติ

สรุป การเพิ่มปริมาณของตนฟโลเดนดรอน ควรใชอาหารสูตรที่มี มหธาตุ ½ เทาของสูตรMS รวมกับ BA 5 มก./ล. เพื่อทําใหไดยอดจํานวนมากที่สุด จากนั้นจึงนํายอดที่ไดจากการเพิ่มปริมาณมาทําการเพาะเลี้ยงตอในอาหารสูตร MS ที่ไมเติม BA เพื่อใหตนและรากสามารถเจริญเติบโตไดอยางสมบูรณ

เอกสารอางอิง กชกร สายสวัสดิ์. 2533. ผลของ BA และ NAA ตอการเกิดยอดของกุหลาบพันธุ Rosemarin

ภายใตสภาพปลอดเชื้อ. ปญหาพิเศษปริญญาตรี, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, นครปฐม.

ชลิต พงศศุภสมิทธิ์(ก.). 2525. การขยายพันธุอะโลคาเซียโดยการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ. ปญหาพิเศษ

ปริญญาโท, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. ชลิต พงศศุภสมิทธิ์(ข.). 2525. การศึกษาการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่ออะโลคาเซีย. วิทยานิพนธปริญญาโท

, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. ช่ืนจิต กกพิทักษ. 2534. สูตรอาหารที่เมาะสมตอการชักนําไลอาทริส ( Liatris spicata ) แตกกอ

และออกราก . ปญหาพิ เศษปริญญาตรี , ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร . มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, นครปฐม.

ณรงค รุจิเรขเสรีกุล. 2538. ผลของพาโคลบิวทราโซลตอตนฟโลเดนดรอนเพื่อใชเปนไมกระถาง.

ปญหาพิเศษ ปริญญาตรี, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, นครปฐม. ณราวุฒิ ปยโชติสกุลชัย. 2539. ผลของสารควบคุมการเจริญเติบโตที่มีตอการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อบัว

หลวง (Nelumbo nucifera. GARTN.) ในสภาพหลอดทดลอง. วิทยานิพนธปริญญาโท, ภาควิชาพฤกษศาสตร คณะวิทยาศาสตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ.

ทิวาพร ภูแกว. 2533. ผลของ IBA ตอการเกิดรากและตนในมะละกอพันธุแขกดําที่ขยายพันธุโดย

การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ. ปญหาพิเศษปริญญาตรี, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, นครปฐม.

ปนัดดา ศรีบุญจิตร. 2539. ผลของ BA และขนาดของชิ้นพืชที่มีตอการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อดาหลา.

ปญหาพิเศษปริญญาตรี, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, นครปฐม.

ปทมา แซล้ี. 2536. ผลของน้ําตาลและมหธาตุที่มีตอการเจริญเติบโตของแคลลัสมังคุดในสภาพปลอดเชื้อ. ปญหาพิเศษปริญญาตรี, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, นครปฐม.

พีรเดช ทองอําไพ. 2543. สารควบคุมชีวภาพพืช (Plant Bioregulators),น.128-139.ใน หลักการพืช

สวน. ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. ภุมรินทร เลิศนุวัฒน. 2541. ผลของน้ําตาลและธาตุอาหารที่มีตอการเจริญเติบโตของหนาวัวพันธุ

นาไกในสภาพปลอดเชื้อ.ปญหาพิเศษปริญญาตรี, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, นครปฐม. น. 14-15.

วิภา เชาวเฉียบ. 2534. ผลของแสง มหธาตุและจุลธาตุ ตอการเจริญเติบโตของ protocorm-like

bodies ของกลวยไมชางกระ ( Rhynchostylis gigantea ) . ปญหาพิเศษปริญญาตรี, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, นครปฐม.

ศาลักษณ พรรณศิริ. 2522. ผลของ 6- benzylamino purine ตอการเจริญเติบโตของมันฝร่ังโดยการ

เล้ียง stem-bud segment ในสภาพปลอดเชื้อ. ปญหาพิเศษปริญญาตรี, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ.

สุรวิช วรรณไกรโรจน. 2543. การขยายโคลนอโกลนีมาในสภาพปลอดเชื้อ, รายงานผลการวิจัย

ฉบับสมบูรณ ทุนอุดหนุนวิจัย มก. ประจําป 2543 โครงการวิจัยรหัส ท-ช 4.42. สถาบันวิจัยและพัฒนาแหงมหาวิยาลัยเกษตรศาสตร. กรุงเทพฯ.

อรอุบล ชมเดช. 2534. ผลของไซโตไคนิน, การผาหัวและสภาพทางพันธุกรรมทีมีตอการเกิดยอด

ของปทุมมา (Curcuma sparganifolia Gagnetea.) ในสภาพปลอดเชื้อ. ปญหาพิเศษปริญญาตรี, ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, นครปฐม.

Devlin,R. 1975. Plant Physiology. Litton Education Publishing, Inc., New York. 600 .p Hopkins, G. W. 1999. Introduction to Plant Physiology. John Wiley and Sons, Inc. USA. 512 p.

Lau, O. and S. F. Yang. 1973. Mechanism of synergistic effect of kinetin on auxin induced ethylene production. Plant Physiology. 51: 1011-1014.

Leopold, A. C. and P.E. Kriedenan. 1975. Plant growth of ginger ( Zingiber officinale. Rosc.)

through tissue culture . Hort Science. 12: 451-452. Mc Gaw, B. A. 1987. Cytokinin biosynthesis and metabolism, pp 76-93. In P. J. Davies (ed.).

Plant Hormones and there Role in Plant Development. Martinus Publisher. Dordrecht. Okasawa,Y., N. Katsura, and T.Tagawa. 1967. Effect of auxin and kinetin on the development

and differentiation of patato tissue culture in vitro. Physiologia. Plantarum. 20: 862-869. Richard M. S. and P. L. Bhalla. 2000. In vitro shoot multiplication of Macadema tetraphylla l.

Jhonson. Journal of Hor icul tura l Sc ience and Biotechnology. 75 : 1-5 . Wulster, G. and J. Sacalis. 1980. Effect of auxin and cytokinins on ethylene evolution and growth

of rose callus tissue in sealed vessels. Hort Science. 15: 736-737. Zaerr, J. B. and M. O. Mapes. 1982. Action of growth regulators, pp. 213-255. In J. M. Bonga

and D. J. Durzan (eds). Tissue Culture in Forestry, Vol. 1. Martinus Nijhoff Pulblisher, Dordrecht.

ภาคผนวก

ตารางที่ 1 จํานวนยอดใหม ของฟโลเดนดรอน ‘ซานาดู’ ที่เพาะเลี้ยงบนอาหารสูตร MS ดัดแปลง นาน 10 สัปดาห

จํานวนยอดใหม สัปดาหที ่

MS + 0 BA MS + 1 BA MS + 5 BA ½ MS + 1 BA ½ MS + 1 BA ½ MS + 5 BA 3 0.38 2.17 1.0 1.33 1.50 1.83 4 1.17 2.33 2.17 2.17 2.33 2.17 5 2.00 2.17 2.83 2.17 3.33 3.17 6 1.17 3.17 4.00 2.00 5.50 4.17 7 1.83 3.67 5.67 2.00 9.00 8.67 8 1.83 8.17 11.50 2.33 11.83 16.33 9 2.00 8.17 16.00 2.17 12.00 19.33

10 2.50 11.17 21.50 1.83 17.00 22.67 ตารางที่ 2 จํานวนใบ ของฟโลเดนดรอน ‘ซานาดู’ ที่เพาะเลี้ยงบนอาหารสูตร MS ดัดแปลง นาน 10

สัปดาห

จํานวนใบ สัปดาหท่ี MS + 0 BA MS + 1 BA MS + 5 BA ½ MS + 1 BA ½ MS + 1 BA ½ MS + 5 BA

3 3.33 3.50 3.50 3.10 4.00 3.83 4 3.50 4.00 3.83 4.50 5.17 5.33 5 4.67 3.67 3.17 4.17 5.00 4.00 6 6.00 6.00 5.17 7.50 6.67 6.17 7 8.33 6.83 5.67 9.50 6.67 6.33 8 9.50 7.50 6.17 10.67 8.33 6.33 9 10.33 6.67 5.83 12.17 8.67 8.00

10 12.67 8.50 6.83 15.00 7.83 8.17

ตารางที่ 3 จํานวนราก ของฟโลเดนดรอน ‘ซานาดู’ ที่เพาะเลี้ยงบนอาหารสูตร MS ดัดแปลง นาน 10 สัปดาห

จํานวนราก สัปดาหท่ี

MS + 0 BA MS + 1 BA MS + 5 BA ½ MS + 1 BA ½ MS + 1 BA ½ MS + 5 BA 3 1.00 0.50 0.00 2.00 0.83 0.00 4 2.17 0.50 0.17 2.67 0.83 0.00 5 2.17 0.50 0.33 2.83 0.83 0.00 6 3.33 0.50 0.33 3.17 1.00 0.00 7 3.67 0.50 .050 3.83 1.00 0.00 8 4.00 0.67 0.67 1.00 1.17 0.00 9 4.00 0.67 0.67 4.00 1.17 0.00

10 1.00 0.67 .067 4.33 1.17 0.00 ตารางที่ 4 ความสูง ความยาวราก และพื้นที่ใบ ของฟโลเดนดรอน ‘ซานาดู’ ที่เพาะเลี้ยงบนอาหาร

สูตร MS ดัดแปลง นาน 10สัปดาห

ความสูง(ซม.) ความยาวราก (ซม.) สูตรอาหาร สัปดาหที่5 สัปดาหที่ 10 สัปดาหที่5 สัปดาหที่ 10

พื้นที่ใบ (ตร.ซม.)

MS + 0 BA 1.65 2.47 2.26 9.19 1.33 MS + 1 BA 1.25 1.33 0.47 0.65 0.45 MS + 5 BA 1.02 1.10 0.19 0.22 0.32

½ MS + 1 BA 1.30 2.75 1.84 9.62 1.11 ½ MS + 1 BA 1.17 1.28 1.06 1.28 0.26 ½ MS + 5 BA 1.10 1.10 0.00 0.00 0.31