bÝ quyÕt thµnh c«ng trong ch¨n nu«i gµ · nÕu dïng thøc ¨n c«ng nghiÖp, nu«i kiÓu...

Pts. Bs. NguyÔn h÷u vò - pts. Bs. NguyÔn ®øc l−u

BÝ quyÕt thµnh c«ngTrong

ch¨n nu«i gµ(T¸i b¶n lÇn thø nhÊt)

nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp

hµ néi - 1999

2

môc lôc

PhÇn I - Giíi thiÖu mét sè gièng gµ ................................................................ 9

A. Nh÷ng gièng gµ néi.................................................................................................... 9

1. Gµ ri......................................................................................................................... 9

2. Gµ §«ng T¶o ........................................................................................................... 9

3. Gµ Hå .................................................................................................................... 10

4. Gµ mÝa ................................................................................................................... 10

5. Gµ nßi .................................................................................................................... 10

6. Gµ tµu vµng............................................................................................................ 11

7. Gièng Gµ ¸c......................................................................................................... 11

8. Gièng gµ Tre.......................................................................................................... 11

B. Mét sè gièng gµ nhËp ngo¹i .................................................................................... 12

I. Gièng gµ thÞt.............................................................................................................. 12

1. Gµ Tam Hoµng ...................................................................................................... 12

2. Gµ L−¬ng Ph−îng.................................................................................................. 12

3. Gièng Gµ Sasso...................................................................................................... 12

4. Gµ Plymouth.......................................................................................................... 13

5. Gµ Hubbard ........................................................................................................... 13

6. Gµ Hybro (HV85).................................................................................................. 13

7. Gµ BE. 93 ............................................................................................................. 13

8. Gièng gµ AA. (arboi acres) ................................................................................ 13

9. Gièng Ross 208 ..................................................................................................... 14

10. Gièng Avian ........................................................................................................ 14

11. Gièng gµ Isa Vedette (I-Sa-vª-det)...................................................................... 14

12. Gièng Cobb ......................................................................................................... 14

3

13. Gièng Cohman meat............................................................................................ 14

14. Gièng Lohmann................................................................................................... 14

II. Gµ Leghorn (L¬ go) ................................................................................................ 14

1. Gµ Leghorn (L¬ - go) ............................................................................................ 14

2. Gµ Gold - Line (G«n - lai) ..................................................................................... 14

3. Gµ Brown nick (bê r«n nic) ................................................................................... 15

4. Gµ Hisex - Brown (Hai-sÕch bê rao) ..................................................................... 15

5. Gµ Hy - Line (Hai-lai) ........................................................................................... 15

6. Gµ Isa brown (Isa bê r«n)...................................................................................... 15

III. Gièng gµ kiªm dông thÞt, trøng............................................................................ 15

1. Gµ Rhode ®á (rèt).................................................................................................. 15

2. Gµ new Hamp Shire (niu - ham - sai) .................................................................... 15

3. Gµ Susnex (gµ chuèi)............................................................................................. 16

4. Gµ Anstralerp (gµ qu¹) .......................................................................................... 16

5. Gµ Moravia............................................................................................................ 16

6. Gµ lai Rhode-ri ...................................................................................................... 16

7. Gµ BT1................................................................................................................... 16

PhÇn II - Kü thuËt ch¨n nu«i ............................................................................ 18

A. Chuång tr¹i .............................................................................................................. 18

I. Lång óm gµ con .................................................................................................... 18

II. Chuång gµ............................................................................................................. 18

III. M¸ng ¨n uèng...................................................................................................... 19

IV. BÓ t¾m c¸t cho gµ ................................................................................................ 19

V. Dµn ®Ëu cho gµ ..................................................................................................... 19

VI. æ ®Î ..................................................................................................................... 19

VII. M¸ng c¸t sái....................................................................................................... 19

4

VIII. X©y dùng b·i th¶............................................................................................... 19

B. Kü thuËt nu«i d−ìng ch¨m sãc............................................................................... 20

I. Nu«i gµ theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp................................................................ 20

II. Nu«i gµ theo ph−¬ng ph¸p b¸n c«ng nghiÖp......................................................... 21

1. Chän gièng, nh©n gièng.................................................................................... 21

2. Ch¨m sãc nu«i d−ìng ...................................................................................... 22

PhÇn III - ChÕ biÕn thøc ¨n .................................................................................. 25

I. Vai trß vµ t¸c dông c¸c chÊt trong khÈu phÇn ¨n ................................................. 25

1. ChÊt ®¹m................................................................................................................ 25

2. ChÊt tinh bét .......................................................................................................... 25

3. ChÊt bÐo (lipid)...................................................................................................... 26

4. ChÊt kho¸ng........................................................................................................... 26

5. ChÊt vitamin .......................................................................................................... 26

6. ChÊt x¬ .................................................................................................................. 26

7. C¸c chÊt kh¸c ........................................................................................................ 27

II. Nhu cÇu dinh d−ìng cña gµ.................................................................................... 27

1. B¶ng nhu cÇu dinh d−ìng cho gµ c«ng nghiÖp...................................................... 27

2. B¶ng nhu cÇu dinh d−ìng cña gµ nu«i b¸n c«ng nghiÖp ....................................... 28

III. Thµnh phÇn dinh d−ìng cña mét sè thøc ¨n cho gµ .......................................... 28

1. B¶ng dinh d−ìng mét sè thµnh phÇn chñ yÕu cña mét sè lo¹i thøc ¨n.................. 28

IV. Tù chÕ biÕn thøc ¨n .............................................................................................. 29

1. C«ng thøc 1: Sö dông cho gµ c«ng nghiÖp ............................................................ 29

2. C«ng thøc 2: Sö dông cho gµ nu«i b¸n ch¨n th¶ ................................................... 30

5

PhÇn IV - Phßng trÞ bÖnh...................................................................................... 31

A. Phßng bÖnh .............................................................................................................. 31

I. §¶m b¶o an toµn sinh häc........................................................................................ 31

1. X©y dùng çc khu ch¨n nu«i gia cÇm.................................................................... 31

2. Çc thao t¸c ®óng .................................................................................................. 31

3. Mua gµ gièng ë çc c¬ së phßng bÖnh tèt ............................................................. 31

4. Nguån n−íc uèng, röa chuång .............................................................................. 32

II. Tiªm chñng .............................................................................................................. 32

1. Ch−¬ng tr×nh tiªm chñng gµ thÞt nu«i c«ng nghiÖp ............................................... 33

2. Ch−¬ng tr×nh tiªm chñng ®èi víi gµ ®Î th−¬ng phÈm ........................................... 34

3. Ch−¬ng tr×nh tiªm chñng víi ®µn gµ ta, gµ Trung Quèc nu«i th¶.……………….34

4. Sö dông kh¸ng thÓ phßng bÖnh ............................................................................. 35

III. Sö dông çc thuèc phßng bÖnh vµ ch÷a bÖnh..................................................... 35

1. Gµ thÞt .................................................................................................................... 35

2. Gµ ®Î ..................................................................................................................... 36

IV. VÖ sinh tiªu ®éc phßng bÖnh................................................................................. 36

B. Phßng trÞ mét sè bÖnh quan träng ......................................................................... 37

I. Çc bÖnh nhiÔm trïng ®−êng h« hÊp ..................................................................... 37

1. BÖnh h« hÊp m·n tÝnh (CRD) ................................................................................ 37

2. BÖnh phï ®Çu (Coryza) .......................................................................................... 38

3. BÖnh nÊm phæi (Aspergillosis) .............................................................................. 39

4. BÖnh Newcastle ..................................................................................................... 39

5. BÖnh viªm phÕ qu¶n truyÒn nhiÔm (IB)................................................................. 40

6. BÖnh viªm thanh khÝ qu¶n (ILT) ........................................................................... 41

7. BÖnh cóm gµ (Avian influenza) ............................................................................. 42

6

II. BÖnh t¹o khèi u....................................................................................................... 42

1. BÖnh Lymphoid - leucossis .................................................................................. 42

2. BÖnh Marek ........................................................................................................... 43

III. BÖnh do Adenovirus .............................................................................................. 43

1. BÖnh viªm gan do virus - bÖnh thiÕu m¸u truyÒn nhiÔm....................................... 44

2. Héi chøng gi¶m ®Î: (Egg Drop Syndrome - EDS) ................................................ 44

IV. Çc bÖnh do virus kh¸c ......................................................................................... 45

1. BÖnh ®Ëu gµ (Fowl Pox) ....................................................................................... 45

2. BÖnh viªm n·o tuû gia cÇm (Avian Encephalomyelitis -AE)................................ 46

3. BÖnh Gumboro (Infectious Bursal Disease -ISD).................................................. 46

V. Çc bÖnh vÒ vi khuÈn............................................................................................. 48

1. BÖnh tô huyÕt trïng (Pasteurellosis)...................................................................... 48

2. BÖnh th−¬ng hµn, phã th−¬ng hµn, b¹ch lþ (Sanmonellosis)................................. 49

3. BÖnh E.colo (Colobacillosis) ................................................................................. 50

4. BÖnh viªm ruét ho¹i tö (Necrosis Enteridis - NE)................................................. 51

VI - Çc bÖnh ký sinh trïng......................................................................................... 52

1. BÖnh cÇu ký trïng (Coccidiosis)............................................................................ 52

2. BÖnh giun trßn ....................................................................................................... 53

3. BÖnh s¸n d©y (Cetodiasis) ..................................................................................... 54

4. BÖnh ngo¹i ký sinh trïng....................................................................................... 54

VII. BÖnh nÊm vµ ®éc tè nÊm trong thøc ¨n ............................................................. 55

1. Nguyªn nh©n ......................................................................................................... 55

2. TriÖu chøng, chÈn ®o¸n vµ bÖnh tÝch..................................................................... 55

3. §iÒu trÞ vµ phßng bÖnh .......................................................................................... 55

7

VIII. BÖnh thiÕu vitamin ............................................................................................. 56

1. Nguyªn nh©n ......................................................................................................... 56

2. TriÖu chøng ........................................................................................................... 56

3. §iÒu trÞ................................................................................................................... 57

IX. BÖnh g©y nªn dÞ d¹ng cña x−¬ng.......................................................................... 58

1. ThiÕu chÊt dÉn ®Õn dÞ d¹ng.................................................................................... 58

2. BÖnh Mycoplasma chñng Synovia......................................................................... 58

3. BÖnh viªm khíp Reoviral ..................................................................................... 58

4. Viªm khíp do Staphylococus ................................................................................ 58

5. BÖnh viªm gan bµn ch©n........................................................................................ 59

6. BÖnh ch©n vÑo........................................................................................................ 59

PhÇn IV - Bµn vÒ bÝ quyÕt thµnh c«ng trong ch¨n nu«i gµ ......... 60

I. X¸c ®Þnh nh÷ng ph−¬ng thøc, quy m« ch¨n nu«i………………………………..60

II. X©y dùng chuång tr¹i vµ c¬ së vËt chÊt ................................................................ 60

III. ChÕ biÕn thøc ¨n………………………………………………………………….61

IV. Ch¨m sãc nu«i d−ìng tèt....................................................................................... 62

V. Phßng bÖnh .............................................................................................................. 62

VI. Tiªu thô s¶n phÈm ................................................................................................. 62

VII. Lµm sao ®Ó cã thÓ ch¨n nu«i gµ th¾ng lîi (thu ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao) ... 63

Thay lêi kÕt .................................................................................................................... 65

8

lêi nãi ®Çu

Tõ l©u ®èi víi çc tØnh phÝa Nam vµ tõ h¬n m−êi n¨m gÇn ®©y, ®Æc biÖt tõ n¨m 1980 -1996, ch¨n nu«i gµ c«ng nghiÖp vµ nu«i th¶ v−ên ®· ph¸t triÓn rÊt m¹nh, nhiÒu ng−êi giµulªn tõ nu«i gµ.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Æc biÖt khi çc h·ng ch¨n nu«i gµ, h·ng chÕ biÕn thøc ¨n, h·ngs¶n xuÊt thøc ¨n bæ sung vµ thuèc thó y cña n−íc ngoµi å ¹t chiÕm lÜnh thÞ tr−êng th× kh«ngtr¸nh khái nhiÒu doanh nghiÖp vµ çc nhµ ch¨n nu«i gµ chÞu thÊt b¹i nÆng nÒ.

Nh−ng cã ph¶i ®©u tÊt c¶ ®Òu thÊt b¹i? VÉn cã rÊt nhiÒu ng−êi lµm giµu tõ ch¨n nu«i gµ.

VËy bÝ quyÕt thµnh c«ng trong ch¨n nu«i gµ lµ g×?

Sù c¹nh tranh cña çc h·ng ch¨n nu«i, s¶n xuÊt thøc ¨n, cung cÊp gièng ngµy cµng m¹nhmÏ. Lµm sao tr¸nh ®−îc sù c¹nh tranh cña çc h·ng lín ®Õn nh− thÕ! Song ngµy nay trªnthÕ giíi vµ ngay ë n−íc ta ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn khuynh h−íng "thùc phÈm s¹ch, thùcphÈm gÇn tù nhiªn".

NÕu dïng thøc ¨n c«ng nghiÖp, nu«i kiÓu c«ng nghiÖp, sö dông nhiÒu lo¹i chÊt kÝch thÝch:Çc chÊt hooc m«n sinh dôc oestrogen, çc chÊt ho¸ häc nh− SMG, Rimifon, çc chÊt kÝchthÝch, çc kh¸ng sinh... g©y t¨ng träng nhanh mét çch gi¶ t¹o nh− tÝch n−íc trong çc m«c¬ vµ çc yÕu tè bÊt lîi cßn tån d− trong thÞt, trøng lµm gi¶m tÝnh th¬m ngon cña thùc phÈmvµ g©y h¹i ®Õn søc khoÎ con ng−êi...

Çc lo¹i h×nh ch¨n nu«i b¸n c«ng nghiÖp vµ nu«i ch¨n th¶ sÏ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm s¹ch,thÞt trøng th¬m ngon tuy gi¸ thµnh cã cao chót Ýt, nh−ng gi¸ b¸n l¹i cao, phï hîp víi ®iÒukiÖn ch¨n nu«i cña ng−êi nghÌo.

Ch¨n nu«i gµ c«ng nghiÖp cã thÓ lµm giµu nh−ng còng cã thÓ thÊt b¹i, nã ®ßi hái kiÕn thøcch¨n nu«i thó y giái, vèn lín. Nh−ng ch¨n nu«i ch¨n th¶ th× cã thÓ xo¸ ®èi gi¶m nghÌo chohµng triÖu ng−êi phï hîp víi tr×nh ®é ch¨n nu«i thó y võa ph¶i, vèn Ýt.

Qua kinh nghiÖm thùc tiÔn chóng t«i muèn giêi thiÖu víi çc b¹n nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèttrong ch¨n nu«i gµ ®Ó rót ra nh÷ng bÝ quyÕt thµnh c«ng.

BÝ quyÕt cã nhiÒu, nh−ng häc bÝ quyÕt thÕ nµo ®Ó ¸p dông thµnh c«ng trong ch¨n nu«i gµgia ®×nh míi lµ vÊn ®Ò quan träng.

Cuèn s¸ch chØ ®¸p øng ®−îc mét phÇn c¬ b¶n, chóng t«i hy väng ®−îc gãp mét lêi bµn,nh−ng ch¾c ch¾n lµ mét çnh cöa më cho nh÷ng b¹n ®äc ®Æc biÖt nh÷ng tiÓu n«ng cã ®−îcnh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n ®Ó ®i ®Õn thµnh c«ng trong ch¨n nu«i gµ.

Chóc çc b¹n thµnh c«ng

Çc t¸c gi¶

9

PhÇn I

Giíi thiÖu mét sè gièng gµ

A. Nh÷ng gièng gµ néi

1. Gµ ri

Lµ gièng phæ biÕn Ýt nhÊt ë miÒn B¾c, miÒn Trung, ë Nam Bé gièng nµy Ýt h¬n

- Mµu l«ng: th−êng ë gµ m¸i cã l«ng mµu vµng vµ n©u hoÆc n©u nh¹t, cã çc ®iÓm ®èm ®enë cæ, ®Çu çnh vµ chãt ®u«i. Gµ trèng cã l«ng vµng tÝa ®Æc sì, ®u«i cã l«ng mµu vµng ®endÇn ë phÝa cuèi ®u«i. RÊt Ýt khi thÊy gµ Ri cã mµu l«ng thuÇn nhÊt.

Tuú tõng vïng cã nh÷ng dßng gµ Ri cã mµu l«ng kh¸c nhau, thiªn vÒ vµng ®en rÊt Ýt cãmµu tr¾ng.

- Träng l−îng: gµ m¸i 1,2kg - 1,8kg

gµ trèng 1,5kg - 2,1kg

- Thêi gian ®¹t träng l−îng thÞt: 4-5 th¸ng.

- S¶n l−îng trøng cña gµ Ri b×nh th−êng 80-100 qu¶ trøng/ n¨m.

Gµ chØ ®Î 10-15 qu¶ trøng lµ l¹i Êp. Thêi gian Êp cã khi ®Õn gÇn 1 th¸ng.

- Søc chèng chÞu bÖnh tèt, tÝnh cÇn cï, chÞu khã ch¨m sãc con chu ®¸o.

- ThÞt gµ Ri th¬m ngon, thÞt dai, ngät, x−¬ng cøng. Thêi nay gµ Ri lµ mét ®Æc s¶n.

- Trøng gµ Ri nhá, th¬m ngon.

- Gµ Ri cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao.

- Gµ Ri cã søc ®Ò kh¸ng bÖnh lín, rÊt dÔ nu«i, Ýt m¾c bÖnh.

* Tiªu tèn thøc ¨n cho 1kg t¨ng träng b×nh qu©n: 2,5 - 3,5kg

* Gi¸ tiÒn 1 kg thøc ¨n thÊp, gi¸ b¸n th−êng cao h¬n gµ c«ng nghiÖp tõ 50-100%.

2. Gµ §«ng T¶o

Nguån gèc tõ huyÖn Kho¸i Ch©u, H−ng Yªn, lµ gièng gµ thÞt.

Con trèng l«ng mµu tÝa sÉm hoÆc mµu mËn chÝn pha lÉn l«ng ®en; con m¸i l«ng vµng nh¹t,má, da vµ ch©n vµng. Gµ §«ng T¶o vßng cæ ch©n to, ch©n to cao, l−ng ph¼ng réng.

- Träng l−îng: gµ m¸i 2,5 - 3,5kg

gµ trèng 3,5 - 4,5kg

- Thêi gian ®¹t träng l−îng thÞt: 4-5 th¸ng.

- S¶n l−îng trøng thÊp 50-70 qu¶/ n¨m (gµ hay ®Î trøng çch nhËt)

- Thêi gian gµ m¸i b¾t ®Çu ®Î 5-7 th¸ng.

10

3. Gµ Hå

Gièng gµ nµy nguån gèc tõ lµng Hå, ThuËn Thµnh - B¾c Ninh. Gµ Hå cã tÇm vãc to, ch©nto, l−ng réng. Con trèng mang mµu l«ng mËn chÝn thÉm ®en, da ®á, con m¸i cã mµu thãx¸m, mµo xuýt. KÕt cÊu toµn th©n ch¾c, chËm ch¹p.

Gµ Hå thuéc gièng gµ thÞt bëi tèc ®é sinh tr−ëng nhanh.

- Träng l−îng: gµ m¸i 2,7kg

gµ trèng 4,4kg

- Thêi gian ®¹t träng l−îng thÞt: 6 th¸ng

- S¶n l−îng trøng thÊp: 45-60 qu¶/ n¨m

- Thêi gian gµ m¸i b¾t ®Çu ®Î: 6-8 th¸ng.

4. Gµ mÝa

Nguån gèc tõ Trïng Thiªn, S¬n T©y. Con trèng cã mµu l«ng ®á sÉm xen kÏ l«ng ®en ë®u«i, ®ïi, l−ên, hai hµng l«ng çnh chÝnh xanh biÕc. Con m¸i cã mµu l«ng vµng nh¹t xenkÏ l«ng ®en ë çnh vµ ®u«i, l«ng cæ cã mµu n©u.

Gµ MÝa lµ gièng gµ h−íng thÞt, cã tÇm vãc to, ngo¹i h×nh th«, ®i l¹i chËm.

- Träng l−îng tr−ëng thµnh: gµ m¸i 2,5 - 3kg

gµ trèng 4,4kg


- S¶n l−îng trøng thÊp: 55-60 qu¶/ n¨m

- Thêi gian gµ m¸i b¾t ®Çu ®Î: 7 th¸ng.

5. Gµ Nßi

Gièng nµy cã ë kh¾p çc miÒn ViÖt Nam, th−êng gäi lµ gµ chäi, gµ ®¸. §©y lµ gièng gµ ®Óch¬i, ng−êi ch¬i lùa chän theo h−íng ch¬i gµ chäi. Mµu l«ng con trèng th−êng x¸m, mµu®á löa, ®en xen lÉn çc vÖt xanh biÕc. Con m¸i cã mµu x¸m ®¸, vãc d¸ng to, ch©n cao, cæcao, thÞt ®á r¾n ch¾c.

- Träng l−îng: gµ m¸i 2,0- 2,5kg



- S¶n l−îng trøng b×nh qu©n: 50-60 qu¶./ n¨m

- Thêi gian b¾t ®Çu ®Î lµ 7 th¸ng

Môc ®Ých ch¨n nu«i ®Ó ch¬i chäi gµ. Con trèng cã thÓ ®Ó lai víi gµ m¸i Ri, çc gièng gµkh¸c ®Ó s¶n xuÊt con lai nu«i thÞt.

11

6. Gµ Tµu Vµng

Gièng nµy chñ yÕu ë phÝa Nam. Còng nh− gµ Ri ë phÝa B¾c, gièng nµy rÊt phæ biÕn vµ®−îc −a chuéng v× dÔ nu«i, thÞt th¬m ngon.

Gµ Tµu Vµng bÞ pha t¹p nhiÒu, song phÇn lín cã l«ng mµu vµng, ch©n vµng, ch©n vµng, davµng.

- Träng l−îng tr−ëng thµnh: Con m¸i 1,6 - 1,8 kg.

Con trèng 2,2 - 2,5 kg

- Thêi gian ®¹t träng l−îng thÞt lµ 6 th¸ng

- S¶n l−îng trøng b×nh qu©n: 70 - 90 qu¶/n¨m

- Gµ m¸i 6 th¸ng tuæi b¾t ®Çu ®Î trøng. Gµ m¸i cã ®Æc tÝnh thÝch Êp vµ nu«i con giái. NÕunu«i th¶ v−ên nªn chän gièng gµ Tµu Vµng.

7. Gièng Gµ ¸c

§Æc ®iÓm gièng gµ nµy lµ s¾c l«ng tr¾ng tuyÒn, má vµ da chÊm ®en, ch©n cã 5 ngãn ®enxanh. Gµ m¸i Êp vµ nu«i con khÐo.

- Träng l−îng tr−ëng thµnh: Con m¸i 0,5 - 0,6kg

Con trèng 0,7 - 0,8kg

- Gµ m¸i ®Î: 1-2 trøng mçi løa. S¶n l−îng trøng: 70-80 qu¶/con/ n¨m.

Ng−êi ta nu«i gµ ¸c ®Ó lµm thuèc hay chÕ biÕn nh− mét mãn ¨n ®Æc s¶n.

HiÖn nay gièng gµ nµy bÞ pha t¹p víi mét sè gièng gµ kh¸c nh−: Gµ Ri, gµ Tµu Vµng, gµtre... ChÝnh v× vËy mµ gi¸ trÞ lµm thuèc cña gièng gµ nµy còng bÞ gi¶m sót.

8. Gièng gµ Tre

Gièng gµ nµy th−êng gÆp ë nh÷ng vïng n«ng th«n phÝa Nam. Gµ Tre s¾c l«ng sÆc sì,nhanh nhÑn, thÞt th¬m ngon. NhiÒu n¬i nu«i ®Ó lµm c¶nh.

- Träng l−îng tr−ëng thµnh: gµ m¸i 0,6 - 0,7kg


- Gµ m¸i ®Î 40-50 trøng/m¸i/n¨m

Ngoµi nh÷ng gièng gµ nªu trªn cßn cã mét sè gièng kh¸c nh−ng Ýt phæ biÕn nh−:

* Gµ ta lai gµ Miªn th−êng nu«i ë T©y Ninh.

Gièng gµ ta lai nµy cã ®Çu to, má ®á vµ vÖt ®en, miÖng hoa d©u, mÆt mµu ®en. Cæ ng¾nth©n h×nh nhá.

Gµ trèng khi tr−ëng thµnh ®¹t 2,2 - 2,3kg

Gµ m¸i khi tr−ëng thµnh ®¹t 1,6 - 1,7kg

* Gµ MÌo cña ®ång bµo H'm«ng phæ biÕn ë phÝa b¾c ViÖt Nam. Gièng gµ nµy thÝch hîpvíi ch¨n th¶ ë vïng ®åi nói.

12

B. Mét sè gièng gµ nhËp ngo¹i

I. Gièng gµ thÞt

1. Gµ Tam Hoµng

XuÊt xø tõ Qu¶ng §«ng, Trung Quèc, ®−îc nhËp vµo n−íc ta tõ nh÷ng n¨m 1992. Gµ TamHoµng cã ®Æc ®iÓm l«ng vµng, ch©n vµng, da vµng. C¬ thÓ h×nh tam gi¸c, th©n ng¾n, l−ngb»ng, ngùc në, thÞt øc nhiÒu, hai ®ïi ph¸t triÓn. Gµ Tam Hoµng dÔ lÉn víi gµ ta (gµ ri).ThÞt kh¸ th¬m ngon, phï hîp víi ®iÒu kiÖn nu«i ch¨n th¶ ë ViÖt Nam còng nh− nu«i c«ngnghiÖp vµ b¸n c«ng nghiÖp.

- Gµ Tam Hoµng nu«i 70-80 ngµy tuæi cã thÓ ®¹t träng l−îng 1,5 - 1,75kg. Mçi kg thÞt tiªutèn 2,8 - 3kg thøc ¨n.

- Con m¸i 125 ngµy tuæi b¾t ®Çu ®Î. S¶n l−îng trøng ®¹t 135 qu¶/m¸i/n¨m

- Träng l−îng tr−ëng thµnh: gµ m¸i 1,8 - 2,0kg

gµ trèng: 2,2 - 2,8kg

Gµ Tam Hoµng ®−îc nhËp vµo n−íc ta theo nhiÒu nguån, th−êng Ýt khi ®−îc thuÇn nhÊt vµ®¹t tiªu chuÈn gièng. Do ®ã ng−êi nu«i ph¶i hiÓu biÕt vµ mua ®óng gièng th× nu«i míi ®¶mb¶o.

Gµ Tam Hoµng cßn cã tªn kh¸c lµ gµ Th¹ch Kú, 882 Jangcun.

XÝ nghiÖp gµ L−¬ng Mü, Hµ T©y n¨m 1997 ®· nhËp gièng bè mÑ 882 vµ nh©n gièng ph¸ttriÓn Gµ Tam Hoµng ë miÒn b¾c.

Gµ Tam Hoµng tá ra thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i gia ®×nh, ch¨n nu«i ch¨n th¶, phïhîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng cña ng−êi ViÖt Nam.

2. Gµ L−¬ng Ph−îng

XuÊt xø tõ khu L−¬ng Ph−îng Giang, Nam Ninh (Qu¶ng T©y, Trung Quèc). Lo¹i gµ nµy ëcã d¸ng ngoµi ®Ñp líp l«ng vò mµu vµng dµy bãng m−ît.

Gµ L−¬ng Ph−îng bÒ ngoµi cã d¸ng gièng gµ Ri, mµu l«ng chuyÓn tuyÒn vµng ®èm hoahoÆc ®en ®èm hoa. Mµo vµ phÇn ®Çu mµu ®á. Da mµu vµng, chÊt thÞt mÞn, vÞ ®Ëm. Gµtrèng cã mµu vµng hoÆc tÝa sÉm, mµo ®¬n, h«ng réng, l−ng ph¼ng, l«ng ®u«i dùng ®øng,®Çu vµ cæ gµ gän ®Ñp, ch©n thÊp vµ nhá.

- Gµ xuÊt chuång lóc 70 ngµy tuæi c©n nÆng 1,5-1,6 kg.

- Mçi kg träng l−îng tiªu hao 2,4-2,6kg thøc ¨n tæng hîp.

- Gµ L−¬ng Ph−îng rÊt thÝch nghi víi viÖc ch¨n th¶ tù do.

3. Gièng Gµ Sasso

Lµ gièng gµ thÞt nÆng c©n cña Ph¸p, gièng gµ nµy cã thÓ nu«i th¶ v−ên.

Gµ Sasso ®−îc nhËp vµo ViÖt Nam cã mµu l«ng n©u ®á, da vµ ch©n mµu vµng. NÕu nu«itheo ph−¬ng ph¸p nöa nhèt nöa th¶ 90-100 ngµy cã thÓ ®¹t träng l−îng 2,1- 2,3kg. Tiªutèn 3,1-3,5kg thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng.

13

4. Gµ Plymouth

Gµ cã nguån gèc tõ Mü, mµu l«ng tr¾ng tinh hoÆc v©n ®en, th©n h×nh h¬i ng¾n, ngùc në.

- Sau bèn th¸ng tuæi: Gµ trèng nÆng tõ 3-3,8kg

Gµ m¸i nÆng tõ 2,8 - 3,3kg

- Søc ®Î trøng 150-160kg/ qu¶/m¸i/n¨m

- Tiªu tèn thøc ¨n cho 1kg t¨ng träng lµ 3kg c¸m tæng hîp.

- Cã thÓ nu«i gµ Plymouth kiÓu b¸n c«ng nghiÖp.

5. Gµ Hubbard

Cã nguån gèc tõ Mü. Gµ cã mµu l«ng tr¾ng, ngùc réng, th©n h×nh në nang

- Sau bèn th¸ng tuæi: Gµ trèng ®¹t tõ 4 - 4,2kg

Gµ m¸i ®¹t tõ 3,6 - 3,8kg

- Tiªu tèn thøc ¨n cho 1kg t¨ng träng lµ 2kg.

6. Gµ Hybro (HV85)

Nguån gèc tõ Hµ Lan. Gµ cã mµu l«ng tr¾ng, ngùc réng, th©n h×nh v¹m vì, t¨ng trängnhanh.

- Gµ thÞt sau 7 ®¹t lµ 2,0 - 2,3kg

- Tiªu tèn thøc ¨n cho 1kg t¨ng träng lµ 2,2kg

7. Gµ BE. 93

Gµ cã xuÊt xø tõ Cuba, ®−îc nhËp vµo n−íc ta tõ n¨m 1993, ®©y lµ gièng gµ thÞt cao s¶n.Gµ Be.93 lµ dßng thuÇn cã mµu l«ng tr¾ng.

Gµ cã n¨ng suÊt cao vµ cã −u thÕ râ rÖt khi ®−îc lai víi c¸c dßng gµ m¸i kh¸c.

Sau 7 tuÇn nu«i cã thÓ ®¹t träng l−îng 2,1kg

8. Gièng gµ AA. (arboi acres)

Lµ gièng gµ cao s¶n cã nguån gèc tõ Mü.

N¨ng suÊt cao h¬n BE vµ HV 85.

Khi 50 ngµy tuæi (7 tuÇn): + gµ trèng ®¹t 3,2kg

+ gµ m¸i ®¹t 2,6kg

Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng ch−a ®Õn 2kg

HiÖn nay gµ AA rÊt ®−îc −a chuéng. Tuy nhiªn v× lín nhanh nªn yªu cÇu vÒ nu«i d−ìngvµ kü thuËt cao chØ phï hîp víi nh÷ng c¬ së ch¨n nu«i lín.

14

9. Gièng Ross 208

XuÊt xø tõ Hung Ga Ri

Gµ 7 tuÇn tuæi ®¹t 2,29kg. Tiªu tèn thøc ¨n 1,97kg cho 1kg t¨ng träng.

10. Gièng Avian

XuÊt xø tõ Mü. N¨ng suÊt t−¬ng tù gièng gµ AA.

11. Gièng gµ Isa Vedette (I-Sa-vª-det)

Gièng gµ thÞt cña Ph¸p

7 tuÇn tuæi: - con trèng ®¹t 2,577kg

- con m¸i ®¹t 2,374kg

Tiªu tèn thøc ¨n cho 1kg t¨ng träng kho¶ng 1,96kg

12. Gièng Cobb

13. Gièng Cohman meat

14. Gièng Lohmann

II. Gµ Leghorn (L¬ go)

1. Gµ Leghorn (L¬ - go)

Gµ cã h×nh nhá, mµu l«ng tr¾ng, trøng mµu tr¾ng.

- Gµ m¸i tr−ëng thµnh ®¹t träng l−îng 1,7 - 1,8kg

- N¨ng suÊt trøng kho¶ng 270-280 qu¶/m¸i/n¨m

- Tiªu tèn 1 qu¶ trøng hÕt ; 0,13 - 0,16kg thøc ¨n

Cã thÓ nu«i theo ph−¬ng ph¸p th¶ v−ên, nh−ng ph¶i ®¶m b¶o thøc ¨n tèt.

Kh«ng nªn nu«i qu¸ 2 n¨m v× søc ®Î trøng sÏ gi¶m.

2. Gµ Gold - Line (G«n - lai)

- Mµu l«ng con m¸i mµu n©u, con trèng mµu tr¾ng, do ®ã cã thÓ lo¹i bá trèng ngay tõ lócnhá.

- N¨ng suÊt trøng: 250-300 qu¶/ n¨m.

- Trøng cã mµu n©u.

15

- Tiªu tèn thøc ¨n cho 10 qu¶ trøng 1,5 - 1,6kg

¦u ®iÓm lµ chu kú ®Î trøng cã thÓ kÐo dµi ®Õn 15 th¸ng hoÆc h¬n.

3. Gµ Brown nick (bê r«n nic)

Gµ nhËp tõ Mü, gµ m¸i mµu l«ng n©u, gµ trèng cã mµu l«ng tr¾ng.


- Trøng cã vá n©u.

- Tiªu tèn thøc ¨n cho 10 qu¶ trøng 1,5 - 1,6kg

4. Gµ Hisex - Brown (Hai-sÕch bê rao)

5. Gµ Hy - Line (Hai-lai)

6. Gµ Isa brown (Isa bê r«n)

Nh×n chung nh÷ng gièng gµ trøng tiªn tiÕn cña thÕ giíi cho n¨ng suÊt trøng 280-300qu¶/n¨m.

Tiªu tèn thøc ¨n ®Ó s¶n xuÊt 10 trøng b×nh qu©n 1500-1600gram.

Trøng nÆng b×nh qu©n 50-60gram.

III. Gièng gµ kiªm dông thÞt, trøng

1. Gµ Rhode ®á (rèt)

Nguån gèc tõ Mü, l«ng mµu ®á thÉm, ch©n mµu vµng.

- Sau 4 th¸ng nu«i ®¹t 1,3 - 1,5 kg/con

- Sau 6 th¸ng nu«i ®¹t 3,3 - 3,5 kg/con


- Trøng cã mµu n©u nÆng 50-60 gram

Gièng gµ nµy ®· nu«i nhiÒu ë ViÖt Nam tõ nhiÒu n¨m.

2. Gµ new Hamp Shire (niu - ham - sai)

Nguån gèc tõ Mü. L«ng mµu vµng nh¹t

- Sau 4 th¸ng tuæi: + con m¸i nÆng 2,5 - 2,9kg

+ con trèng nÆng2,9 - 3,7kg

- N¨ng suÊt trøng 150-160 qu¶/n¨m.

Gièng gµ nµy ®· nu«i nhiÒu ë n−íc ta, thÞt ngon, dÔ nu«i, søc ®Ò kh¸ng tèt.

16

3. Gµ Susnex (gµ chuèi)

Nguån gèc tõ Anh, gµ cã mµu l«ng tr¾ng, cã viÒn ®en, çnh vµ ®u«i gµ cã pha l«ng mµu®en.

- N¨ng suÊt trøng 120 - 150 qu¶/n¨m

4. Gµ Anstralerp (gµ qu¹)

- L«ng mµu ®en, chµm x¨m

- S¶n l−îng trøng: 150-160 qu¶/n¨m

Cã thÓ nu«i theo ph−¬ng ph¸p b¸n c«ng nghiÖp (ch¨n th¶).

5. Gµ Moravia

Nguån gèc cã tõ TiÖp, cã nhËp vÒ ViÖt Nam, nh−ng gièng nµy −a nhiÖt ®é thÊp 18-200C.

6. Gµ lai Rhode-ri

Lµ nhãm gièng lai do ViÖn ch¨n nu«i t¹o ra b»ng çch lai gi÷a gµ Rhode vµ gµ ri ViÖt Nam.

- L«ng gµ vµng n©u. Träng l−îng gµ 2kg - 2,5kg

- Søc ®Î: 150-170 qu¶/ m¸i/ n¨m

- Gµ nµy thÝch hîp víi ph−¬ng thøc nu«i nöa nhèt nöa th¶, nã ®−îc phæ biÕn réng ë phÝab¾c.

7. Gµ BT1

Do trung t©m nghiªn cóu ph¸t triÓn ch¨n nu«i B×nh Th¾ng thuéc ViÖn khoa häc N«ngnghiÖp miÒn Nam lai t¹o vµ chän läc. XuÊt ph¸t tõ gièng gµ Rhode-ri vµ Goldine.

Gièng gµ BT1 cã tÇm vãc to, mµo ®¬n, ch©n cao võa ph¶i, ch¾c khoÎ. Con trèng cã mµul«ng ®á xen mét sè säc ®en ë çnh vµ ®u«i, l−ng ph¼ng réng. Con m¸i cã mµu l«ng n©unh¹t.

- Gµ cã ®Çu thanh, bông xÖ, da vµng, ch©n vµng.

- Kh¶ n¨ng tù t×m kiÕm thøc ¨n tèt.

- Träng l−îng khi tr−ëng thµnh:

+ Gµ m¸i: 2,2-2,5kg

+ Gµ trèng: 3,2 - 3,6 kg

- Nu«i b¸n thÞt 5 th¸ng tuæi: + Con trèng 2,0 - 2,2kg

+ Con m¸i 1,5 - 1,7kg

- L−îng thøc ¨n tiªu tèn cho 1 kg t¨ng träng 2,9 - 3,2kg

17

- Gµ m¸i ®Î lóc 4, - 5 th¸ng tuæi vµ kh«ng biÕt Êp.

- S¶n l−îng trøng: 180-200 qu¶/m¸i/n¨m

- Khèi l−îng trøng: 54-55 gram/ qu¶

- Chi phÝ thøc ¨n cho 10 qu¶ trøng lµ 1800 - 1900 gram.

Kh¶ n¨ng thÝch nghi, thÝch øng víi nhiÒu vïng khÝ hËu; kh¶ n¨ng tù t×m kiÕm thøc ¨n thªmvµ sö dông nguån thøc ¨n s½n cã ë ®Þa ph−¬ng cao do ®ã gi¶m chÝ phÝ thøc ¨n.

18

PhÇn II

Kü thuËt ch¨n nu«i

A. Chuång tr¹i

I. Lång óm gµ con

Theo ph−¬ng thøc cæ truyÒn sau khi gµ m¸i Êp në tù nu«i con; gµ mÑ dÉn con ®i ¨n trongv−ên , tù kiÕm måi rÊt nguy hiÓm, tû lÖ hao hôt rÊt nhiÒu.

Gµ con bÞ sa hè n−íc, kªnh m−¬ng hoÆc bÞ chån, ço, mÌo, chuét ¨n thÞt. MÆt kh¸c bÖnhtËt, èm ®au, giun s¸n, chÊt ®éc, nªn nhiÒu khi c¶ bÇy gµ mµ chØ sèng ®−îc vµi con. Do vËy®Ó gµ khoÎ m¹nh, Ýt bÖnh tËt, Ýt chÕt, nhÊt thiÕt ph¶i nu«i óm gµ.

- Mét lång óm gµ cã kÝch th−íc: 2m x 1m x 0,5m ®ñ nu«i 100 gµ con.

- PhÇn ®¸y lång óm b»ng l−íi s¾t "m¾t ço"xung quanh cã thÓ dïng l−íi thÐp hoÆc ®an th−alç (1 - 1,5cm ®Ó th«ng tho¸ng).

- S−ëi Êm cho gµ b»ng ®Ìn ®iÖn 60W - 200W tuú theo thêi tiÕt. Khi rÐt cã thÓ bao quanhlång óm b»ng bao t¶i, v¶i, bao, giÊy ®Ó gi÷ Êm cho gµ.

óm ®Õn khi gµ 1 th¸ng tuæi th× míi tËp cho gµ ®i tù do.

II. Chuång gµ

ViÖc x©y chuång tr¹i vµ khu v−ên ch¨n th¶ ph¶i ®¸p øng ®−îc çc nhu cÇu vµ çc ®Æc tÝnhtù nhiªn cu¶ gµ.

Cô thÓ nh− sau:

Nhu cÇu ¨n uèng, khÝ trêi, s¹n çt, bay nh¶y, chèng nãng, chèng rÐt.

* NÕu nu«i theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp:

Ta ®ãng mét « chuång 2m2- 3m2, tuú theo thùc tÕ cña mçi gia ®×nh. D−íi chuång nªn r¶itrÊu kh«, d¨m bµo hoÆc r¬m, cá kh« s¹ch c¾t ng¾n lµm thµnh líp ®Öm 5-10cm, hoÆc cã thÓlµm b»ng tre, gç, cao 40-70cm so víi mÆt nÒn ®Ó ph©n r¬i xuèng nÒn råi dän ®i.

* Nu«i b¸n ch¨n th¶:

- Chuång nu«i kh«ng cÇn réng l¾m. MÆt tr−íc cña chuång h−íng vÒ phÝa ®«ng nam ®Ó mÆttrêi chiÕu vµo chuång buæi s¸ng ®¶m b¶o s¸t trïng vµ kh« r¸o, hîp vÖ sinh.

- Sµn chuång lµm b»ng l−íi hoÆc tre th−a çch mÆt ®Êt 0,5 - 1m ®Ó tho¸ng, kh« r¸o, dÔ dänvÖ sinh.

- Xung quanh chuång rµo b»ng nh÷ng thanh tre hoÆc gç th−a çch nhau 2-2,5cm ®Ó tho¸nggiã v−ên.

Ban ngµy kh« r¸o th¶ gµ ra s©n, v−ên ch¬i, buæi tèi gµ vµo chuång ngñ.

19

III. M¸ng ¨n uèng

- Khi gµ cßn nhá 1-3 ngµy tuæi, r¶i çm trªn giÊy lãt trong lång óm cho gµ ¨n.

- Khi gµ 4-14 ngµy tuæi, cho gµ ¨n b»ng khay nh«m hoÆc m¸ng gµ con.

- Khi gµ trªn 15 ngµy cho ¨n trªn m¸ng treo.

- T¹o çc m¸ng uèng tr¸nh gµ nh¶y vµo n¬i uèng n−íc.

Nªn mua m¸ng ¨n, uèng bµy b¸n t¹i çc cöa hµng ch¨n nu«i thó y.

IV. BÓ t¾m çt cho gµ

Gµ còng rÊt thÝch t¾m. Gµ t¾m b»ng çt bôi.

X©y bÓ dµi 2m x 1m réng, cao 0,3m, trong bÓ chøa çt kh«, tro bÕp, cã Ýt bét l−u huúnh chogµ t¾m. Nªn ®Ó bÓ çt ë n¬i cã bãng m¸t. Mçi bÓ çt cho 40 gµ.

V. Dµn ®Ëu cho gµ

T¹o mét sè dµn ®Ëu cho gµ ngñ ë trong chuång.

Dµn ®Ëu b»ng tre, gç çch nÒn chuång kho¶ng 0,5m, çch nhau 0,3m

Gµ rÊt thÝch ®Ëu trªn dµn.

VI. æ ®Î

Tuú tõng çch nu«i c«ng nghiÖp hay b¸n ch¨n th¶ ®Ó lµm æ kh¸c nhau.

- Nu«i gµ ®Î theo kiÓu c«ng nghiÖp lång nu«i gµ lµ æ ®Î, khi gµ ®Î trøng l¨n ra ngoµi.Nu«i th¶ hay b¸n c«ng nghiÖp ph¶i lµm æ ®Î.

- Nu«i th¶ hay b¸n c«ng nghiÖp ph¶i lµm æ ®Î b»ng thïng, hoÆc chuång ®Î cho c¶ lo¹t gµ.§Ó ë n¬i tèi, khuÊt bãng gµ trèng hoÆc gµ m¸i kh¸c; tïy tõng gièng gµ, mét æ ®Î cho 5-10gµ m¸i.

VII. M¸ng çt sái

§Æt ë mét sè m¸ng çt vµ sái, ®¸ nhá xung quanh b·i th¶ ®Ó gµ ¨n. Sái nhá nµy gióp gµtiªu ho¸ thøc ¨n vµ xung cÊp mét phÇn chÊt kho¸ng.

VIII. X©y dùng b·i th¶

§èi víi gµ nu«i b¸n c«ng nghiÖp hoÆc gµ nu«i th¶ ph¶i thiÕt kÕ nh÷ng b·i th¶.

Mét khu gµ nu«i nªn x©y dùng 2-4 b·i th¶ ®Ó lu©n phiªn nhau. B·i th¶ nªn cã c©y bãngm¸t, cã trång cá xanh lµ nguån thøc ¨n cã chøa nhiÒu vitamin, kho¸ng, lµ nguån dinhd−ìng cho gµ. Cã b·i th¶ gµ tù do, vËn ®éng. Trªn b·i th¶ gµ cã thÓ t×m ®−îc mét sè thøc¨n, t¾m n¾ng ®Ó t¹o vitamin D lµm x−¬ng r¾n ch¾c, søc khoÎ tèt Ýt bÞ bÖnh.

20

B·i th¶ ®Æc biÖt quan träng ®èi víi gµ néi ®Þa, gµ ®Î trøng.

Tuú ®iÒu kiÖn x©y dùng b·i th¶.

1m2 cho 1 con hoÆc 1 con gµ cÇn 1-5m2

B. Kü thuËt nu«i d−ìng ch¨m sãc

I. Nu«i gµ theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp

NÕu nu«i çc gièng gµ thÞt míi nh−: AA, BE, Cobb, Hubbard, Isavedette... cã n¨ng suÊtthÞt cao, b×nh qu©n 50 ngµy ®· ®¹t träng l−îng 2-3kg, tiªu tèn thøc ¨n 2kg cho 1kg t¨ngträng th× ng−êi ta th−êng nu«i theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp.

Yªu cÇu chÊt l−îng thøc ¨n cao, ®Æc biÖt tû lÖ ®¹m lu«n xÊp xØ 20%.

Gµ con nªn mua cña nh÷ng tr¹i ch¨n nu«i gµ gièng lín, ®¶m b¶o chÊt l−îng h¬n, gµ mÑ®−îc tiªm phßng ®Çy ®ñ çc vacxin nªn truyÒn miÔn dÞch chèng bÖnh cho gµ con. Trong 1-2 tuÇn ®Çu sau khi në. Nªn chän gµ në ®óng ngµy (21 ngµy), në sím hoÆc në muén ®Òukh«ng tèt, hay bÞ hë rèn, lßng ®á tån t¹i nhiÒu nªn hay bÞ viªm rèn mµ chÕt.

- Chän gµ míi në ph¶i chän nh÷ng con nhanh nhÑn, ®Òu nhau, da ch©n s¨n, m×nh ®Çy l«ng.Lo¹i bá nh÷ng con cã dÞ tËt.

- Kh«ng nªn kÐo dµi thêi gian chuyªn chë vµ tr¸nh nh÷ng lóc trêi qu¸ nãng hoÆc m−a dÔlµm yÕu søc gµ con. Nªn ®ùng gµ trong thïng giÊy, kh«ng nªn ®ùng gµ trong nh÷ng thïngcã c¹nh s¾c dÔ ®©m hoÆc lµm s©y s¸t gµ con. CÊm ®ùng qu¸ nhiÒu, gµ con bÞ ng¹t nãng mµchÕt.

Mét hép giÊy 0,4m x 0,6m nªn ®ùng 100 con lµ võa.

- Gµ con 1 ngµy tuæi th−êng kh«ng cho ¨n mµ chØ cho uèng n−íc. NÕu cho gµ ¨n ngay vµnhÊt lµ cho ¨n nhiÒu chÊt ®¹m th× khèi luîng lßng ®á trong bông kh«ng tiªu ho¸ ®−îc sÏlµm gµ dÔ chÕt trong tuÇn lÔ ®Çu.

- NhiÖt ®é vµ ph−¬ng ph¸p óm gµ con: khi gµ míi në luîng mì Ýt nªn kh¶ n¨ng chÞu l¹nhrÊt yÕu, ta ph¶i s−ëi Êm cho chóng. Qua nghiªn cøu vµ kinh nghiÖm thùc tiÔn, nhiÖt ®étrong chuång nh− sau lµ phï hîp:

+ Gµ tõ 1-7 ngµy tuæi cÇn nhiÖt ®é phßng 33-350C




§Æc biÖt ë miÒn b¾c khi giã mïa ®«ng b¾c, nhiÖt ®é h¹ thÊp cÇn chó ý s−ëi Êm cho gµ. Södông çc ph−¬ng ph¸p s−ëi Êm kh¸c nhau vµ kÕt hîp lÉn nhau.

VÝ dô: che giã lïa, sö dông chÊt ®én chuång vµ ®Æc biÖt lµ sö dông ®iÖn ®Ó s−ëi Êm. Cø2m2 dïng mét bãng ®iÖn 100W lµ võa. NÕu sö dông bÕp cñi hoÆc than ®Ó s−ëi Êm ph¶i rÊtchó ý phßng ch¸y vµ ®Æc biÖt ph¶i cho khãi ra ngoµi.

- X©y dùng khÈu phÇn thøc ¨n:

HiÖn nay thøc ¨n chÕ biÕn s½n cña çc h·ng n−íc ngoµi vµ trong n−íc rÊt s½n chØ cÇn muavÒ cho gµ ¨n theo h−íng dÉn, chØ cÇn l−u ý mÊy ®iÒu:

21

+ Kh«ng sö dông thøc ¨n cò, ®Ó l©u.

+ Kh«ng sö dông thøc ¨n b¶o qu¶n kÐm.

V× trong thøc ¨n chÕ biÕn s½n cã çc vitamin, chÊt ®¹m , chÊt bÐo, chÊt ®−êng. ë hµm l−încao dÔ bÞ ph©n huû theo thêi gian. NÕu ph−¬ng ph¸p b¶o qu¶n kÐm th× khi dïng thøc ¨n ®ãdÔ bÞ háng gµ.

+ Kh«ng sö dông thøc ¨n bÞ mèc, nÊm; tr¸nh mua ph¶i thøc ¨n rëm. Tr−êng hîp thøc ¨n bÞnghi ngê lµ háng, gµ ¨n bÞ Øa ch¶y th× ph¶i chÕ biÕn l¹i.

- Tù chÕ biÕn lÊy thøc ¨n:

Cã thÓ tù chÕ biÕn lÊy thøc ¨n, tù chÕ lÊy thøc ¨n th× gi¸ thµnh h¹ h¬n, nu«i gµ cã nhiÒu lîinhuËn h¬n.

II. Nu«i gµ theo ph−¬ng ph¸p b¸n c«ng nghiÖp

Do ®ßi hái cña kh¸ch hµng thÝch ¨n gµ nu«i b¸n c«ng nghiÖp v× mét sè lý do: gµ nu«i b¸nc«ng nghiÖp th−êng lµ nh÷ng gièng gµ cã n¨ng xuÊt thÊp, thÞt th¬m ngon, trøng th¬m ngon;kh«ng bÞ ¶nh h−ëng cña çc chÊt cã nguån gèc c«ng nghiÖp lµm cho thÞt, trøng gµ kÐm"s¹ch".

MÆt kh¸c nu«i gµ b¸n c«ng nghiÖp dÔ nu«i h¬n, Ýt m¾c bÖnh h¬n, thêi gian cã thÓ b¸n kÐodµi; gi¸ b¸n gµ cao h¬n gµ nu«i c«ng nghiÖp.

NÕu nu«i gµ theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp thêi gian nu«i gµ ng¾n; vÝ dô sau 50 ngµy ®¹tträng l−îng > 2,5kg, ng−êi nu«i ph¶i b¸n ngay nÕu nu«i thªm tõ 5-10 ngµy ng−êi nu«i ®·kh«ng cã l·i, nÕu nu«i trªn 10 ngµy ng−êi nu«i gµ ®· b¾t ®Çu bÞ lç.

Do vËy nu«i gµ theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp ph¶i ®i kÌm víi ®Çu tiªu thô tèt hoÆc c¬ sëgiÕt mæ, bao tiªu.

NÕu nu«i theo ph−¬ng ph¸p ch¨n th¶ ng−êi nu«i gµ cã thÓ kÐo dµi thêi gian nu«i, chê khi®−îc gi¸ cao míi b¸n, mÆt kh¸c nhu cÇu mua gµ ch¨n th¶ th−êng bao giê còng lín h¬n kh¶n¨ng cung cÊp nªn kh«ng bao giê lo Õ thõa.

Tãm l¹i nu«i gµ b¸n c«ng nghiÖp Ýt bÞ c¹nh tranh cña çc chñ t− b¶n lín nªn an toµn h¬n.

Nu«i gµ b¸n c«ng nghiÖp lµ võa nu«i nhèt kiÓu c«ng nghiÖp, võa th¶ v−ên.

Kü thuËt nu«i gµ b¸n c«ng nghiÖp

1. Chän gièng, nh©n gièng

a) NÕu nu«i gµ lÊy thÞt nªn chän gièng gµ Ri, gµ Tµu vµng, gµ Nßi, gµ Hå, gµ §«ng T¶o,gµ MÝa...

Chän gièng gµ ngo¹i: Gµ Tam Hoµng, (882), gµ L−¬ng Ph−îng, gµ lai Rhot-ri, gµ qu¹, gµSasso (Ph¸p).

NÕu nu«i gµ néi chó ý ®Õn c«ng t¸c gièng, tr¸nh ®ång huyÕt dÉn ®Õn tho¸i ho¸, gi¶m n¨ngsuÊt. §Ó tr¸nh ®ång huyÕt hµng n¨m cÇn ®æi chÐo gµ trèng gi÷a çc vïng vµ gi÷a çc gia®×nh. L−u ý chän tû lÖ 1 trèng 8-10 m¸i lµ võa.

Mét sè gia ®×nh tËp trung trøng l¹i ®Ó Êp thñ c«ng.

Tñ Êp cã c«ng suÊt nhá tõ 200-300 qu¶.

22

Sau khi Êp në nhÊt thiÕt ph¶i nu«i óm 1 th¸ng råi míi th¶ dÇn ra v−ên, ®åi.

* Cã thÓ sö dông mét sè c«ng thøc lai ®Ó s¶n xuÊt gièng thÞt:

+ Gièng gµ Ri x gièng gµ Tam Hoµng

+ Gièng gµ Ri x gµ L−¬ng Ph−îng.

+ Gièng gµ Nßi x gµ Tam Hoµng

+ Gièng gµ Tµu Vµng x gµ Tam Hoµng.

b) Nu«i gµ lÊy trøng th−¬ng phÈm:

TÊt c¶ çc gièng gµ ®Þa ph−¬ng ®Òu ®−îc n«ng d©n sö dông nh− çc gièng kiªm dông võacho trøng, võa cho thÞt.

Tuy nhiªn nÕu ®Ó nu«i lÊy trøng chØ nªn chän nh÷ng gièng gµ ®Î nhiÒu:

+ Gµ Ri

+ Tµu Vµng

+ Gµ Tam Hoµng

+ Gµ TB1

+ Gµ L¬ go

+ Gµ G«n - lai

Trªn ®©y lµ nh÷ng gièng gµ ®Î nhiÒu vµ chÞu ®−îc ®iÒu kiÖn nu«i th¶ ë ViÖt Nam.

2. Ch¨m sãc nu«i d−ìng

a) Nu«i gµ con tõ 0-1 th¸ng tuæi

Tr−íc khi nu«i gµ óm ph¶i tiªu ®éc chuång phun Formol 2%; Halamid 0,5%, Crezin.

Kü thuËt nh− phÇn nu«i theo ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp.

B¾t ®Çu cho gµ tËp ¨n b»ng ng«, tÊm, g¹o nhá kÌm thªm mét Ýt h¹t mÌ (võng), tËp cho gµ ¨nlÉn víi thøc ¨n c«ng nghiÖp. Sau 4 - 5 ngµy míi cho gµ ¨n thøc ¨n c«ng nghiÖp lµ chñ yÕu.Cho gµ ¨n tù do trong giai ®o¹n nµy. §èi víi gµ ®Þa ph−¬ng sau 4 tuÇn tuæi b¾t ®Çu tËp chogµ ¨n rau xanh, ®å t−¬i ®Ó chuÈn bÞ ®−a gµ xuèng v−ên.

b) Nu«i gµ tõ 1-2 th¸ng tuæi

Th−êng sau 1 th¸ng cã thÓ th¶ gµ xuèng v−ên, ®åi hoÆc s©n réng. Thêi gian nµy ®µn gµ hayc¾n mæ nhau, nhÊt lµ gièng c«ng nghiÖp, trong ®iÒu kiÖn nu«i chËt hÑp, mËt ®é cao. Do vËy®Ó h¹n chÕ hiÖn t−îng trªn cÇn cã çc biÖn ph¸p sau:

- Th¶ dÇn cho gµ xuèng v−ên gi·n mËt ®é nu«i.

- Cho gµ ¨n thªm rau xanh, cá. L−u ý cho gµ ¨n rau ®· röa s¹ch ®Ó phßng bÖnh.

- C¾t má vµo tuÇn thø 7-8. Dïng bÊm mãng tay lo¹i lín hoÆc dao c¾t má chuyªn dïng.

- Nh÷ng con bÞ mæ ch¶y m¸u ph¶i ®−a ra nu«i riªng vµ cÇm m¸u b»ng cån Iod 3% hoÆcdïng l¸ nhä nåi, l¸ cøt lîn ®Ó cÇm m¸u.

23

c) Nu«i gµ tõ 2-5 th¸ng tuæi

Sau 60 ngµy tuæi, ®µn gµ cã thÓ ®−îc ch¨n th¶ hoµn toµn trong s©n v−ên, ®åi. DiÖn tÝchv−ên, s©n, ®åi ®Ó quyÕt ®Þnh l−îng gµ nu«i. NÕu nu«i chËt qu¸ ®Êt chãng d¬ bÈn, gµ hayèm yÕu. Nªn nu«i víi diÖn tÝch 1m2 /2-3 gµ.

§èi víi gµ c«ng nghiÖp, nu«i lÊy thÞt vµ nu«i lÊy trøng kü thuËt kh¸c nhau. NÕu nu«i lÊytrøng cÇn h¹n chÕ cho ¨n ®Ó tr¸nh gµ bÐo qu¸ ®Î kh«ng tèt.

Nu«i gµ ch¨n th¶ giai ®o¹n 4-5 th¸ng cÇn l−u ý:

- Nu«i t¸ch riªng gµ m¸i trèng m¸i ®Ó tr¸nh gµ trèng quÊy rèi.

- Lùa chän gµ m¸i giß tèt ®Ó lµm gièng. Lo¹i bá nh÷ng con chËm lín, vÑo s−ên, vÑo ch©n,kho¶ng çch gi÷a hai x−¬ng h«ng hÑp.

- Chän gµ trèng tèt ®Ó lµm gièng gåm nh÷ng con khoÎ m¹nh, nhanh nhÑn.

- Tû lÖ trèng ®Ó l¹i 1 trèng 8-10 m¸i.

- Tõ 22-25 tuÇn tuæi gµ b¾t ®Çu vµo ®Î. Chó ý cho gµ ¨n ®Çy ®ñ nhÊt lµ çc chÊt kho¸ngnh− Canxi ®Ó gµ cã ®ñ v«i t¹o vá trøng.

* Tr−íc khi gµ vµo ®Î cÇn lµm mét sè viÖc sau:

- TÈy giun cho gµ:

+ Dïng Mebendazol 10%: 1 gãi 2gram cho 2-4kg gµ

+ Dïng Tayzu: 1 gãi 4 gram cho 15 kg gµ.

- Tiªm phßng Vaccin nhò dÇu Gumboriffa (Ph¸p); Newcastle (Ph¸p) hoÆc Vaccin:Bigopest (IBD - ND) nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o gµ con míi në cã ®ñ kh¸ng thÓ chèng bÖnhGumboro, Newcasstle, IB, ®Ëu trong vßng 15 ngµy sau khi në.

§iÒu rÊt quan träng khi nu«i gµ th¶ lµ ph¶i chó ý kh«ng ®Ó gµ uèng n−íc bÈn hoÆc uèngn−íc phÌn, n−íc lî lµm cho gµ bÞ Øa ch¶y, tróng ®éc, nhÊt lµ khi trêi míi m−a cã nhiÒuvòng n−íc trong v−ên bÞ nhiÔm bÈn hoÆc vïng n−íc phÌn, n−íc mÆn.

d) Nu«i gµ m¸i ®Î

- Gµ ta b¾t ®Çu ®Î tõ 24-26 tuÇn tuæi, cßn çc gièng gµ Trung Quèc nh− gµ Tam Hoµng822, L−¬ng Ph−îng, gµ BT1 ®Î sím h¬n.

- Gµ c«ng nghiÖp gièng trøng L¬ - go, G«n - lai b¾t ®Çu ®Î ë 20 tuÇn tuæi.

Do ch−a quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ ch¨n nu«i gµ nªn bµ con n«ng d©n ch−a chó ý ®Õnchän gièng gµ néi mÆc dï rÊt muèn ph¸t triÓn ®µn, nh−ng gµ ®Î Ýt, hay Êp, tû lÖ në thÊp nªnvÊn ®Ò ph¸t triÓn gièng gµ néi rÊt khã kh¨n.

Víi môc tiªu s¶n xuÊt nhiÒu trøng gièng, gµ con gièng, cÇn ¸p dông çc biÖn ph¸p sau:

- Sau 20 tuÇn tuæi cho gµ ¨n tù do, thøc ¨n ph¶i ®¶m b¶o 16-17% chÊt ®¹m. Bæ sung thªmCanxi, Photpho, thãc mÇm, gi¸ ®Ëu, rau xanh.

- Lo¹i bá nh÷ng con ngo¹i h×nh kÐm, kho¶ng çch x−¬ng h«ng hÑp.

- TiÕn hµnh ghÐp mét con gµ trèng víi 10-12 gµ m¸i ®Ó t¹o thµnh mét ®µn, víi diÖn tÝch50m2. §Ó tr¸nh ®ång huyÕt ph¶i ®æi trèng hµng n¨m.

24

* Nhu cÇu ¸nh s¸ng ®èi víi gµ ®Î:

¸nh s¸ng lµ yÕu tè t¸c ®éng tíi c¬ thÓ gµ; kh«ng nh÷ng ®Ó t¹o nhiÖt s−ëi Êm cho gµ con; ®Ógµ ¨n ®−îc c¶ ban ngµy vµ ban ®ªm mµ ¸nh s¸ng cßn cã t¸c ®éng tíi c¬ chÕ sinh tæng hîpc¸c hooc m«n sinh dôc. C¸c hooc-m«n nµy tham gia vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trøng, chÝntrøng, rông trøng, h×nh thµnh qu¶ trøng hoµn chØnh vµ ®Î trøng.

Quy tr×nh chiÕu s¸ng

Tuæi gµ §é chiÕu s¸ng trong ngµy

0-3 ngµy

4-21 ngµy

28-140 ngµy

Gµ ®Î

24/24 giê

Gi¶m dÇn: d23-22-20-18-10 giê / ngµy

12 giê (¸nh s¸ng tù nhiªn)

T¨ng dÇn tõ 12 giê - 18 giê/ ngµy

- T¨ng ®é chiÕu s¸ng ban ®ªm 1 bãng 25-70W cho 2 ®µn gµ 25 con. Th¾p tõ 3 giê s¸ng®Õn 6-7 giê s¸ng.

- Gi÷ yªn tÜnh, tr¸nh x¸o ®éng, tr¸nh ån µo, tr¸nh chã, mÌo, chuét quÊy.

- Vµo mïa thu gµ ta th−êng thay l«ng. Thêi gian thay l«ng kÐo dµi kho¶ng 2 th¸ng. Khi gµthay l«ng tû lÖ ®Î thÊp, nh−ng ®õng thÊy ®Î Ýt mµ cho ¨n kÐm ®i. CÇn cho ¨n tèt vµ ¨n thªml−îng Methionin ®Ó gµ mäc l«ng tèt h¬n.

- Gµ ®Þa ph−¬ng nh− gµ Ri, gµ Hå, gµ MÝa, gµ Trung Quèc... còng th−êng hay Êp.

- Muèn cã nhiÒu gµ vµ trøng gièng th× kh«ng nªn cho gµ Êp,.

Kinh nghiÖm lµm gµ bá Êp lµ:

+ Nhèt vµo gµ lång, ®Ó n¬i tho¸ng m¸t s¸ng sña.

+ Tiªm Analgin 30% cña Hanvet 1ml/1 con, ngµy 2 lÇn, liªn tôc trong 5 ngµy.

+ Tiªm AD3E 1ml/1 con; ngµy 1 lÇn, liªn tôc trong 5 ngµy.

+ Nhèt chung víi gµ trèng ®Ó cho nã quÊy ph¸.

25

PhÇn III

ChÕ biÕn thøc ¨n

I. Vai trß vµ t¸c dông çc chÊt trong khÈu phÇn ¨n

1. ChÊt ®¹m

ChÊt ®¹m cßn gäi lµ chÊt protein, lµ chÊt quan träng nhÊt, ®¾t tiÒn nhÊt trong khÈu phÇnthøc ¨n cho gµ.

Tû lÖ ®¹m chiÕm tõ 15-35% trong khÈu phÇn. Çc nguyªn liÖu chøa nhiÒu ®¹m lµ bét çnh¹t, bét thÞt, bét s÷a, bét t«m, tÐp, kh« ®Ëu t−¬ng, kh« ®Çu ®Ëu xanh, kh« l¹c. Çc Acidamin nh− Lysin, Methionin, Trytrophan... lµ çc chÊt tham gia trong hµng lo¹t qu¸ tr×nhtrao ®æi chÊt, ®Æc biÖt trong trao ®æi, hÊp thô çc chÊt ®¹m trong c¬ thÓ. ChÊt ®¹m t¹o nªnthÞt, trøng vµ çc chÊt ®¹m trong c¬ thÓ gia cÇm.

- §¹m ®éng vËt kh«ng nªn ®−a vµo nhiÒu v× gi¸ thµnh ®¾t. Gµ gièng c«ng nghiÖp línnhanh cÇn nhiÒu ®¹m h¬n gµ néi, gµ ta do ®ã thøc ¨n cho gµ ta rÎ h¬n thøc ¨n cho gµ c«ngnghiÖp.

Kh«ng nªn dïng bét s÷a v× gµ kh«ng cã men tiªu ho¸ s÷a nªn Ýt hÊp thô ®−îc s÷a, s÷akh«ng tiªu g©y nªn ph©n thèi vµ dÔ Øa ch¶y.

Gµ con cÇn nhiÒu ®¹m ®éng vËt h¬n gµ lín. Gµ nu«i thÞt nªn dïng Ýt ®¹m ®éng vËt ®Ó gi¶mgi¸ thµnh thøc ¨n, gi¶m gi¸ thµnh thÞt trøng.

§èi víi gµ nu«i b¸n c«ng nghiÖp cã thÓ sö dông ®¹m ®éng vËt sèng nh− giun (nu«i), mèi(nu«i), t«m, ç sèng ®Ó gi¶m gi¸ thµnh ch¨n nu«i.

- §¹m thùc vËt (b¸nh kh« dÇu l¹c, ®Ëu lµnh, ®Ëu xanh). Trong h¹t ®Ëu t−¬ng cã chøa métlo¹i men ng¨n c¶n tiªu ho¸ vµ hÊp thô thøc ¨n, do ®ã tr−íc khi dïng ph¶i rang chÝn triÖttiªu men ®ã th× gia sóc, gia cÇm míi tiªu ho¸ ®−îc. Dïng ®¹m thùc vËt rÎ tiÒn, gi¸ thµnhthøc ¨n thÊp, mÆt kh¸c thÞt gµ l¹i th¬m ngon h¬n.

NÕu dïng bét kh« dÇu l¹c, kh« ®Ëu nµnh ph¶i chó ý tr¸nh ®Ó mèc. Khi bÞ mèc sinh ra chÊt®éc gäi chung lµ Mycotoxin, trong ®ã ®éc tè aflatoxin rÊt ®éc vµ lµm cho gµ, lîn Øa ch¶y,háng gan, chËm lín. Tuy nhiªn, ®¹m thùc vËt thiÕu hoµn chØnh vÒ acid amin nªn ph¶i thaythÕ mét phÇn b»ng ®¹m ®éng vËt.

- Çc Acid amin rÊt cÇn cho gµ lµ Methionin, Lysin, sau ®ã ®Õn Tryptophan, Meth + Cyst.Çc Acid amin thay thÕ mét l−îng lín çc chÊt ®¹m ®éng vËt vµ thùc vËt trong khÈu phÇnthøc ¨n, mµ vÉn ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn cña gia sóc, gia cÇm; chÊt l−îng thÞt, trøng tèt.

CÇn bæ sung vµo thøc ¨n võa ®ñ ®Ó gi¶m gi¸ thµnh thøc ¨n gi¶m gi¸ thµnh thÞt trøng (0,1 -0; 15-0,2%).

2. ChÊt tinh bét

Cßn gäi lµ chÊt Gluxid cung cÊp n¨ng l−îng, chuyÓn ho¸ thµnh phÇn mì vµ ®¹m cho c¬ thÓ,t¹o n¨ng l−îng ®Ó gµ chuyÓn ho¸ vËt chÊt vµ vËn ®éng.

ChÊt tinh bét chiÕm 60-80% trong khÈu phÇn thøc ¨n cña gia cÇm.

26

Nh÷ng nguyªn liÖu chñ yÕu cung cÊp tinh bét lµ: ng«, g¹o, thãc, çm, khoai, s¾n. S¾n cãnhiÒu chÊt ®−êng nh−ng Ýt chÊt ®¹m vµ cã thÓ cßn cã chÊt ®éc vµ dÔ bÞ nÊm mèc nªn chØthay thÕ ®−îc mét phÇn chÊt bét, ®Æc biÖt víi gµ con kh«ng nªn sö dông bét s¾n.

Ta cã thÓ thay thÕ mét phÇn nguyªn liÖu nµy b»ng nguyªn liÖu kh¸c ®Ó phï hîp víi tõng®Þa ph−¬ng vµ gi¶m gi¸ thµnh, nh−ng chØ nªn thay thÕ mét phÇn. Trong thùc tÕ cã thÓ södông thªm ®−êng vµ ®−êng Glucoza cho uèng võa chèng mÖt mái, võa t¨ng n¨ng l−îng chogµ.

3. ChÊt bÐo (lipid)

T¹o mét phÇn n¨ng l−îng vµ chñ yÕu t¹o mì trong c¬ thÓ gµ. Nhu cÇu chÊt bÐo trong c¬thÓ gµ cÇn Ýt.

- Gµ con cÇn d−íi 4%, nÕu cao h¬n gµ khã tiªu, dÔ bÞ Øa ch¶y.

- Gµ hËu vÞ vµ gµ ®Î d−íi 5%, nÕu nhiÒu lµm cho gµ bÐo qu¸, ®Î kÐm.

- §èi víi gµ nu«i th¶ cã thÓ cung cÊp chÊt bÐo nhiÒu h¬n.

4. ChÊt kho¸ng

Nhu cÇu kho¸ng lµ 2-3% ®èi víi gµ con vµ gµ hËu bÞ 4-7% ë gµ ®Î. ChÊt kho¸ng t¹o x−¬ngë gµ vµ tham gia trong hµng lo¹t çc qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt trong c¬ thÓ gia cÇm. §èi víigµ ®Î cÇn nhiÒu kho¸ng Canxi, Phot - pho ®Ó t¹o nªn vá trøng.

Mét sè chÊt kho¸ng tham gia t¹o nªn m¸u nh− Fe, Cu, Co (s¾t, ®ång, c«ban).

Mét sè kho¸ng tham gia t¹o hÖ ®Öm vµ men xóc t¸c sinh häc.

§èi víi gia cÇm chØ cÇn bæ sung Premix lµ ®ñ kho¸ng, nhÊt lµ gµ ch¨n th¶ chóng cã thÓkiÕm ®−îc chÊt kho¸ng tõ ®Êt, sái, çt.

5. ChÊt vitamin

ChÊt vitamin chiÕm tû lÖ rÊt Ýt,.

Bæ sung çc vitamin b»ng çc lo¹i Premix vitamin vµ çc chÊt rau xanh, bét cá...

Hanmix, Hanminvit, Multivi, Bcomplex lµ çc chÊt bæ sung vitamin vµ çc kho¸ng vi l−îngcho gia cÇm, gia sóc. §èi víi gµ ch¨n th¶, bæ sung vitamin thªm b»ng rau xanh, cá xanht−¬i.

Cholin lµ chÊt thuéc vitamin nhãm B rÊt cÇn bæ sung vµo thøc ¨n ®Ó gµ lín nhanh, thÞt ngon(tû lÖ 1,5- 2,5kg/ tÊn thøc ¨n hçn hîp).

6. ChÊt x¬

Tû lÖ dïng chÊt x¬ lµ 2-5% trong khÈu phÇn thøc ¨n. Nguån chÊt x¬ chñ yÕu lµ bét cá,ngoµi ra cßn cã bét vá l¹c, çm g¹o, kh« ®Ëu nµnh (®Ëu t−¬ng).

Môc ®Ých cho chÊt x¬ ®Ó t¹o ®é në cña diÒu, d¹ dµy, ruét, t¹o khu«n cho ph©n.

27

7. Çc chÊt kh¸c

N−íc ta cã khÝ hËu nãng Èm, nÊm mèc ph¸t triÓn nhiÒu, do ®ã ng«, l¹c, ®Ëu, bét ç th−êngbÞ nÊm mèc. NÊm mèc s¶n sinh ra ®éc tè gäi chung lµ Mycotoxin, trong ®ã chÊt Aflatoxinlµm cho gia cÇm, gia sóc Øa ch¶y, ph¸ huû gan vµ çc c¬ quan nhu m«. Tuú theo møc ®é®éc tè ph¶i bæ sung thªm chÊt chèng ®éc tè nh− Mycofix - plus.

Thøc ¨n cho gµ c«ng nghiÖp hiÖn nay cßn cã thÓ ®−îc trén víi çc lo¹i hooc m«n kÝch thÝchsinh tr−ëng, çc lo¹i thuèc kÝch thÝch t¨ng träng... ®Ó kÝch thÝch gµ ¨n nhiÒu, lín nhanh.Nh÷ng chÊt nµy nhiÒu khi lµm gi¶m ®é s¹ch cña thÞt trøng, gi¶m th¬m ngon vµ cã h¹i chosøc khoÎ cña ng−êi tiªu dïng.

II. Nhu cÇu dinh d−ìng cña gµ

Tuú theo gièng gµ, tuæi gµ, ph−¬ng thøc nu«i c«ng nghiÖp hay b¸n ch¨n th¶, mµ nhu cÇudinh d−ìng kh¸c nhau.

Gièng gµ ph¸t triÓn nhanh cÇn dinh d−ìng cao, ®Æc biÖt lµ tû lÖ ®¹m trong thøc ¨n cao.

Gµ cßn nhá cÇn nhiÒu ®¹m, nhu cÇu dinh d−ìng cao h¬n.

Gµ nu«i c«ng nghiÖp lín nhau cÇn dinh cao. Ng−îc l¹i, gµ ta, gµ nu«i ch¨n th¶ lín chËmnªn nhu cÇu dinh d−ìng thÊp, tû lÖ ®¹m trong thøc ¨n thÊp h¬n.

1. B¶ng nhu cÇu dinh d−ìng cho gµ c«ng nghiÖp

Gµ AA Gµ Hydro

TuÇn tuæi TuÇn tuæiGµ ®Î

Gièng gµ

Nhu cÇu 0 - 3 0 - 3 4-6 0-3 4-6 7-10 hËu bÞ gµ ®Î

N¨ng l−îng (ME) 3050 3150 3150 3000 3100 3100 2750 2900

Protein th« % 24 22 19 23 21 18 16 18

ChÊt x¬ % 3 3 3 3 3 3 5 4

ChÊt bÐo % 4 4 4 4 4 4 3 3

Bét ®−êng % 65,5 67,7 70,7 66,5 68,7 71 73 69,2

Methionin % 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,3 0,5

Lysin % 1,1 1 1 1,1 1 1 0,5 0,8

Kho¸ng % 1,8 1,7 1,7 1,8 1,7 1,7 2,2 4,5

28

2. B¶ng nhu cÇu dinh d−ìng cña gµ nu«i b¸n c«ng nghiÖp

Gµ Tam Hoµng (h−íng thÞt) Gµ ta

TuÇn tuæi TuÇn tuæi

Gièng gµ

Nhu cÇu 0 - 4 5 - 8 9-12 0-5 6-10 11-16

N¨ng l−îng 2950 3050 3200 2900 2950 3000

§¹m th« % 20 18 16 18 16 15

ChÊt x¬ % 3 3 3 3 4 4,5

ChÊt bÐo % 3,5 5,5 6 4,2 5 6

Methionin 0,5 0,4 0,5 0,5 0,4 0,4

Lysin 1,25 1 1 1,3 1 1

Kho¸ng 1,5 1,6 1,5 1,5 1,5 1,5

Bét ®−êng 70,25 70,5 72 71,5 72,1 71,6

III. Thµnh phÇn dinh d−ìng cña mét sè thøc ¨n cho gµ

1. B¶ng dinh d−ìng mét sè thµnh phÇn chñ yÕu cña mét sè lo¹i thøc ¨n

Tªn nguyªn liÖu N¨ng l−îng(ME)

Protein BÐo X¬ Lysin Methionin Kho¸ng

B¾p ng« 3370 8,6 4,4 2,9 0,24 0,17 0,2

S¾n (Mú) 3500 1,5 2,5 2,5 0,09 0,03 0,2

TÊm g¹o 2975 7,8 3,4 0,7 0,28 0,10 0,2

Çm g¹o 2740 12,2 13,6 8 0,4 0,25 0,3

Çm

Bét ç nh¹t I 2850 52 8 0,7 3,7 1,2 10

Bét ç II 2850 45 12 0,8 3,3 1,0 12

Kh« l¹c 2400 44 5 4 1,4 0,5 0,7

kh« ®Ëu nµnh 2200 44 1 7 2,84 0,65 0,8

29

IV. Tù chÕ biÕn thøc ¨n

Trªn thÞ tr−êng hiÖn diÖn nhiÒu h·ng s¶n xuÊt thøc ¨n gia sóc, gia cÇm lín, hä cung cÊp hÇuhÕt çc lo¹i thøc ¨n, mÆt søc khèng chÕ gi¸ mua nguyªn liÖu, gi¸ b¸n thøc ¨n thu nhiÒu lîinhuËn.

ViÖc tù s¶n xuÊt lÊy thøc ¨n lµ mét bÝ quyÕt thµnh c«ng trong ch¨n nu«i gµ

ChÕ biÕn nh− thÕ nµo cho tèt ®Ó gµ lín nhanh, tiªu tèn Ýt thøc ¨n cho mét c©n t¨ng träng lµvÊn ®Ò khoa häc, muèn vËy ph¶i n¾m vÊn ®Ò c¬ b¶n sau:

- Thµnh phÇn dinh d−ìng cña çc lo¹i nguyªn liÖu.

- Nhu cÇu dinh d−ìng tõng gièng gµ, tõng giai ®o¹n tuæi.

- Phèi trén çc lo¹i nguyªn liÖu thay thÕ theo tõng ®Þa ph−¬ng, tõng thêi gi¸.

Môc ®Ých ®Ó gi¸ thµnh thøc ¨n hîp lý mµ chÊt l−îng vÉn tèt víi môc ®Ých cuèi cïng lµ gi¸thµnh mét c©n thÞt, trøng rÎ nhÊt.

Cã thÓ chän çc c«ng thøc phèi hîp nh− sau:

1. C«ng thøc 1: Sö dông cho gµ c«ng nghiÖp

TuÇn tuæi gµ Gµ ®ÎNguyªn liÖu %

0-3 4-6 7 - giÕt thÞt

Bét ç nh¹t (P = 50% 12 10 6 12

Kh« dÇu l¹c 10 10 10 0

§Ëu t−¬ng rang 9 9 10 15

§Ëu xanh rang 4 0 2 4

Ng« vµng 43 30 30 40

TÊm g¹o 10 20 10 10,5

Çm g¹o 8,2 17,5 20 4,5

Bét s¾n 0 9,0 2

Bét sß + bét x−¬ng 2,5 2,5 2 6

Bét cá 4

Premix: Hanmix B 0,4 0,4 0,4 0,4

Lyzin 0,4 0,2 0,2 0,3

Methionin 0,2 0,1 0,1 0,1

Cholin Chlorid 0,2 0,2 0,2 0,2

Mycofix plus 0,1 0,1 0,1 0,1

30

2. C«ng thøc 2: Sö dông cho gµ nu«i b¸n ch¨n th¶

TuÇn tuæi gµ Gµ ®ÎNguyªn liÖu %

0-3 4-6 7 - giÕt thÞt

Bét ç nh¹t (P = 45%) 10 8 5 10

Kh« dÇu l¹c 8 8 10 2

§Ëu t−¬ng rang 9 9 9 12

§Ëu xanh rang 4 2 2 4

Ng« vµng 40 30 30 40

Thãc nghiÒn 20 25 15 14

Çm g¹o 5,6 14,9 15,9 9

Bét s¾n 10 2

Bét sß + bét x−¬ng 2,5 2,5 2,5 6

Premix: Hanmix B 0,3 0,3 0,3 0,4

Lyzin 0,3 0,1 0,1 0,3

Methionin 0,1 0,05 0,05 0,1

Cholin HCL 0,1 0,1 0,1 0,1

Mycofix plus 0,1 0,05 0,05 0,1

Bæ sung thªm rau xanh, giun ®Êt, mèi cho gµ khi ch¨n th¶.

NÕu sö dông thøc ¨n c«ng nghiÖp cho gµ th¶ v−ên th× trén thªm thøc ¨n tinh bét gåm thãcnghiÒn, bét ng«, çm g¹o. Tû lÖ trén thªm kho¶ng 20%.

NÕu lµ thøc ¨n ®Ëm ®Æc th× tû lÖ trén thªm tíi 70-80%.

31

PhÇn IV

phßng trÞ bÖnh

A. Phßng bÖnh

Phßng bÖnh trong ch¨n nu«i gia cÇm th−¬ng phÈm cÇn ph¶i ¸p dông mét ch−¬ng tr×nh kÕthîp gåm an toµn sinh häc - tiªm chñng - vÖ sinh.

I. §¶m b¶o an toµn sinh häc

1. X©y dùng çc khu ch¨n nu«i gia cÇm

- Ph¶i çch xa ®µn gµ th¶ r«ng, çc gièng gia cÇm kh¸c. Xa khu d©n c− cµng xa cµng tèt.

- Xung quanh ph¶i cã hµng rµo ng¨n chuét, ço, cÇy. Cã cæng, cöa ra vµo ph¶i ®−îc kiÓmso¸t çch ly nghiªm ngÆt gi÷a bªn ngoµi vµ bªn trong. Tr−íc mçi lèi vµo khu ch¨n nu«iph¶i cã hè s¸t trïng cho ng−êi vµ xe cé, thiÕt bÞ ra vµo. Kh«ng ®−îc mang ra vµo tuú tiÖnçc dông cô nh− xÎng, cuèc thóng, sät, khay ®ùng trøng, lång gµ, ®Æc biÖt khi nu«i gµ c«ngnghiÖp.

H−íng chuång tr¹i tèt nhÊt tr¸nh nãng vµo mïa hÌ, thu vµ chèng giã rÐt vµo mïa ®«ng.Nªn x©y chuång theo h−íng §«ng Nam, chuång tr¹i th«ng tho¸ng giã tèt.

2. Çc thao t¸c ®óng

- LËp çc sæ s¸ch quy ®Þnh çc thao t¸c ®óng ®Ó ®¶m b¶o phßng bÖnh tèt. Quy ®Þnh vÒnhËn gµ, mua gµ con, tiªu ®éc s¸t trïng.

Çc quy ®Þnh vÒ thñ tôc ra vµo chuång tr¹i.

- Mçi ng−êi ra vµo khu ch¨n nu«i ph¶i s¸t trïng giÇy dÐp, quÇn ¸o, ch©n, tay. T¾m röa thayquÇn ¸o s¹ch v« trïng tr−íc khi vµo.

- QuÇn ¸o mÆc trong khu ch¨n nu«i ph¶i ®−îc khö trïng, vÖ sinh s¹ch sÏ.

- KiÓm so¸t chÆt chÏ phßng ngõa sù tiÕp xóc gi÷a çc loµi chim l¹ thó vËt vµ ®µn gµ th¶r«ng vµo khu nu«i gµ c«ng nghiÖp.

- X©y dùng chÕ ®é th«ng tho¸ng, chèng rÐt chèng nãng tèt.

3. Mua gµ gièng ë çc c¬ së phßng bÖnh tèt

Mua gµ gièng 1 ngµy tuæi ®Ó nu«i c«ng nghiÖp hoÆc ch¨n th¶ cÇn chó ý ®¶m b¶o an toµnvµ n¾m râ:

• §µn gµ gièng g× ?

• Tr¹i gµ gièng mµ m×nh mua ra sao? Tr¹i ®ã cã bÞ dÞch kh«ng? h−êng m¾c bÖnh g×?chÕ ®é ch¨m sãc ra sao?

32

NhÊt thiÕt ®µn gièng mÑ ph¶i ®−îc tiªm çc lo¹i vacxin dÇu nh−: vaccin gumboro,Newscastle, IB... nÕu ®µn gµ bè mÑ ®· ®−îc tiªm vaccin dÇu th× ®µn gµ con ®−îc truyÒnkh¸ng thÓ tõ mÑ qua lßng ®á trøng tíi gµ con. Kh¸ng thÓ mÑ truyÒn qua (gäi lµ kh¸ng thÓthô ®éng) cã thÓ b¶o vÖ ®µn gµ con khi tiÕp xóc víi çc bÖnh ®ã trong vßng 2 tuÇn sau khinë.

- NÕu ®µn bè mÑ kh«ng ®−îc tiªm vaccin nhò dÇu, ®µn gµ con kh«ng cã kh¶ n¨ng tù b¶o vÖkhi gÆp çc virus vµ vi khuÈn nªn rÊt dÔ m¾c bÖnh.

ChÕ phÈm kh¸ng thÓ Gumboro cña Hanvet s¶n xuÊt chøa nhiÒu lo¹i kh¸ng thÓ ®Ó chèng çcbÖnh nh−: Gumboro, Newcastle, IB... cã thÓ ®−îc tiªm ®Ó b¶o vÖ ®µn gµ con, nh−ng kh¸ngthÓ thô ®éng nµy còng chØ tån t¹i trong c¬ thÓ gµ con 10-20 ngµy.

4. Nguån n−íc uèng, röa chuång

Nguån n−íc cho gµ uèng ph¶i s¹ch, nÕu ch−a s¹ch ph¶i ®−îc s¸t trïng tr−íc khi dïng. S¸ttrïng b»ng Halamid (chloramin T) hoÆc b»ng thuèc tÝm. Nghiªm cÊm sö dông n−íc phÌn,n−íc mÆn hoÆc cã nhiÒu s¾t. N−íc röa chuång còng ph¶i rÊt chó ý v× nã còng lµ nguån l©ybÖnh.

II. Tiªm chñng

Tiªm chñng lµ viÖc ®−a mét kh¸ng nguyªn (vi trïng, siªu vi trïng... chÕt hoÆc yÕu) vµo c¬thÓ kÝch thÝch hÖ thèng miÔn dÞch s¶n sinh ra kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu chèng laÞ çc bÖnh virus,vi khuÈn ...

Çc ch−¬ng tr×nh tiªm chñng phô thuéc vµo gièng gµ, ph−¬ng ph¸p nu«i d−ìng, dÞch tÔvïng, tr¹ng th¸i miÔn dÞch cña ®µn gµ bè mÑ, chi phÝ mua vaccin...

Nu«i c«ng nghiÖp ph¶i dïng nhiÒu vaccin h¬n. Nu«i gµ bè mÑ cÇn chi phÝ nhiÒu cho viÖcsö dông vaccin ®Ó ®¶m b¶o con gièng khoÎ m¹nh, kh¶ n¨ng miÔn dÞch tèt.

NÕu nu«i ch¨n th¶ gièng gµ néi vµ gµ kh«ng cao s¶n th× quy tr×nh sö dông vaccin Ýt h¬n.

33

1. Ch−¬ng tr×nh tiªm chñng gµ thÞt nu«i c«ng nghiÖp

Ngµy tuæi Vaccin C¸ch dïng

1 BÖnh Marek Tiªm d−íi da

ND nhò t−¬ng

NDHB1 Phun s−¬ng

IBD (BUR 706) Nhá m¾t hoÆc tiªm d−íi da

8 IBD (G.CT) N−íc uèng

10 NDHB1 N−íc uèng hoÆc phun s−¬ng

§Ëu gµ ChÝch mµng c¸nh

12 ILT N−íc uèng

16 IBD (GCT) N−íc uèng

21 NDHB1 Phun s−¬ng

30 NDHB1 Phun s−¬ng

34

2. Ch−¬ng tr×nh tiªm chñng ®èi víi gµ ®Î th−¬ng phÈm

Ngµy tuæi Vaccin C¸ch dïng

1 Marek

ND nhò t−¬ng dÇu Tiªm d−íi da

NDHB1 Nhá m¾t

5 IBD nhò t−¬ng dÇu Tiªm d−íi da

10 IBD Bur 706 N−íc uèng

20 IBD, H120 N−íc uèng

24 NCD

30 IBD, Gumboral CT N−íc uèng

7 tuÇn Th−¬ng hµn Tiªm b¾p

8 tuÇn §Ëu vµ AE (AE- Pox) ChÝch mµng c¸nh

10 tuÇn ILT N−íc uèng

12 tuÇn NCD-IB (Bipestos) N−íc uèng, nhá m¾t

16 tuÇn EDS-NCD-IB Tiªm d−íi da

17 tuÇn Mg Tiªm b¾p

30 tuÇn NCD - IBD - IB N−íc uèng

Chó thÝch: - ND: bÖnh newcastle. NCD

- NDHB1: bÖnh ND chñng HB1.

- IB: bÖnh viªm khÝ qu¶n truyÒn nhiÔm

- IBD; bÖnh Gunboro

- ILT: bÖnh viªm thanh qu¶n truyÒn nhiÔm

- Mg: bÖnh Mycoplasma CRD

- EDS: héi chøng gi¶m ®Î.

3. Ch−¬ng tr×nh tiªm chñng víi ®µn gµ ta, gµ Trung Quèc nu«i th¶.

- 3 ngµy tuæi nhá ND hÖ 2: Lasota

- 7 ngµy tuæi chñng ®Ëu.

- 10 ngµy tuæi nhá IBD

35

- 21 ngµy tuæi nhá ND hÖ 2, Lasota.

- 30 ngµy tuæi tiªm tô huyÕt trïng

- 2 th¸ng tuæi tiªm ND hÖ 1.

HiÖn nay çc lo¹i vaccin phßng bÖnh cho gµ, lîn, vÞt, tr©u bß ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc doxÝ nghiÖp thuèc thó y TW (xÝ nghiÖp Phïng) vµ C«ng ty thuèc thó y TW2 (thµnh phè HåChÝ Minh) rÊt ®−îc tÝn nhiÖm vµ cã hiÖu lùc tèt, an toµn cao.

4. Sö dông kh¸ng thÓ phßng bÖnh

Kh¸ng thÓ Gumboro ®−îc lÊy tõ lßng ®á trøng gµ tèi miÔn dÞch vµ ®−îc s¶n xuÊt theo quytr×nh ®Æc biÖt. ChÕ phÈm chøa:

- Kh¸ng thÓ Gumboro

- Kh¸ng thÓ Newcastle

- Kh¸ng thÓ viªm phÕ qu¶n truyÒn nhiÔm.

Nh÷ng lo¹i kh¸ng thÓ nµy ®¹t hiÖu qu¶ vµ gi¸ trÞ cao, cã hµm l−îng ®ñ khèng chÕ ba bÖnhtrªn cho gµ con d−íi 2 tuÇn tuæi. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu lo¹i kh¸ng thÓ kh¸c mµ gµ mÑ cã®−îc do tiªm tèi miÔn dÞch hoÆc tù cã trong tù nhiªn.

Theo çc tµi liÖu ®· nghiªn cøu th× cã thÓ dïng çc kh¸ng thÓ ®Ó ®iÒu trÞ hoÆc phßng bÖnh,®Æc biÖt bÖnh Gumboro.

§èi víi gµ thÞt nu«i c«ng nghiÖp, thêi gian nu«i ng¾n (50-60 ngµy) nªn cã thÓ thay thÕ métsè lo¹i vaccin b»ng sö dông kh¸ng thÓ.

NÕu ®µn bè mÑ ®· tiªm vaccin IBD dÇu cã thÓ dïng kh¸ng thÓ tiªm ®µn gµ thÞt phßng bÖnhthay thÕ vaccin vµo 15 ngµy tuæi, ngµy thø 15 mçi con tiªm 0,5ml vµ ngµy thø 30 tiªm 1ml.

Ngµy nay ®µn gµ nu«i c«ng nghiÖp nhiÔm qu¸ nhiÒu thø bÖnh nªn ph¶i dïng qu¸ nhiÒu thøbÖnh nªn ph¶i dïng qu¸ nhiÒu lo¹i vaccin. ViÖc tiªm chñng vaccin kh«ng ph¶i lóc nµocòng cã hiÖu qu¶ v× phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. VÝ dô: nÕu tiªm vaccin vµo lóc gµ con cãnhiÒu kh¸ng thÓ th× kh¸ng thÓ sÏ trung hoµ vaccin lµm cho vaccin gi¶m t¸c dông. HoÆcpha chÕ vaccin kh«ng tèt, b¶o qu¶n vaccin kh«ng tèt ®Òu lµm mÊt t¸c dông cña vaccin.

Do ®ã, viÖc sö dông kh¸ng thÓ ®èi víi ®µn gµ th−¬ng phÈm ®Æc biÖt gµ thÞt cã mét gi¸ trÞ®Æc biÖt.

III. Sö dông çc thuèc phßng bÖnh vµ ch÷a bÖnh

1. Gµ thÞt

* 1-4 ngµy tuæi:

- Vitamin Bcomplex: 1g/ 1 lÝt n−íc hoÆc 1kg thøc ¨n.

- Hanminvit: 1g/1lÝt

- Multivit: 1g/1lÝt

- Thuèc phßng ®−êng ruét Genta - Costrim, Tetrafura, Ampi-septol,

- Cosmix - fort, ESB 30%.

36

* 6 ngµy tuæi:

- Phßng CRD b»ng Tiamilin; CRD stop; Tylosulfa, Tylosin, Sunovil -5.

* 7-35 tuæi:

- Phßng bÖnh cÇu trïng, vi trïng: Rigeccocon, ws , Costrim, Genta-costrim, Neotesol,Tetrafura, Chlotetravit-C , Colidox-plus.

* 36-60 ngµy:

- Sö dông th−êng xuyªn Bcomplex, Hanminvit, Multivit.

- Phßng bÖnh CDR b»ng Tiamulin, CRD -stop, Sunovil-5, Tylosulfa, Tylosin hay Sunovil-5.

- Dïng Ampi- septol, Genta -costrim, Neotesol.

2. Gµ ®Î

* 30 ngµy tÈy giun b»ng: Mebendazol, Tayzu.

* 30-60 ngµy: dïng thuèc phßng bÖnh cÇu ký trïng vµ çc bÖnh truyÒn nhiÔm ®−êng h«hÊp, ®−êng tiªu ho¸ b»ng Rigeccosin WS, Costrim, Cosmix-Forte, ESB 30%...

- Hµng th¸ng dïng Tylosin, Tiamulin, Tylosulfa-comb. LiÖu tr×nh 3-5 ngµy ®Ó phßng CRDvíi liÒu b»ng 1/2 liÒu ch÷a.

IV. VÖ sinh tiªu ®éc phßng bÖnh

Dän s¹ch chuång gµ, cä röa nÒn chuång, nÕu cÇn thiÕt th× n¹o vá líp trªn cïng cña s©nch¬i, v−ên, ®åi. Tiªu ®éc toµn tr¹i khi kÕt thóc mçi chu kú nu«i gµ thÞt hay gµ ®Î.

VÖ sinh nh− thÕ sÏ gãp phÇn t¨ng tû lÖ nu«i sèng, gi¶m tû lÖ èm chÕt; t¨ng n¨ng suÊt ë ®µngµ tiÕp theo.

- Ph¶i thu dän æ lãt, ®Öm ®Ó ®−a tíi ®iÓm ñ ph©n hoÆc b·i th¶i.

- Nªn th¸o dì vµ®−a çc thiÕt bÞ ra khái nhµ gµ ®Ó cä röa vµ s¸t trïng.

- Th−êng xuyªn quÐt sµn nhµ, tiªu ®éc çc thiÕt bÞ chuång tr¹i.

- §Þnh kú phun çc chÊt chèng c«n trïng vµo çc khe, kÏ t−êng, m¸i, trÇn, sµn ®Ó diÖt hÕtc«n trïng, bä m¹t. Nªn ®ãng kÝn cöa chuång vµ phun h¬i Formol hoÆc x«ng Formol víithuèc tÝm ®Ó t¹o thµnh h¬i s¸t trïng. Cã thÓ phun Formol víi thuèc 3% th¼ng vµo ®µn gµlín (nh−ng ph¶i thËn träng tr¸nh ngé ®éc).

Chó ý chèng ®éc, v× Formol lµ t¸c nh©n g©y ung th− m¹nh.

- §−êng èng n−íc vµ bÓ n−íc còng ph¶i s¸t trïng th−êng xuyªn ®Þnh kú.

- Nªn nhí s¸t trïng cuèi cïng b»ng Halamid (Chloramin T) víi nång ®é 0,2-0,5kg.

- Dïng Halamid khö trïng nguån n−íc, 3g - 5g cho 1000 lÝt n−íc (1 khèi)

- KiÓm so¸t chuét gÆm nhÊm, c¾n gµ, ¨n thøc ¨n vµ lµ nguån l©y lan bÖnh tËt.

Chuét cã rÊt nhiÒu t¸c h¹i, chóng ph¸ ho¹i chuång, d©y ®iÖn lµm bÈn thøc ¨n, g©y bÖnh vµtruyÒn nhiÔm bÖnh vi trïng, virus, cho gµ nh−: dÞch t¶, th−¬ng hµn, tô huyÕt trïng, virus,cóm gµ, gumboro, newcastle.

37

Do ®ã ph¶i tiªu diÖt chuét b»ng mäi çch: b¾t, ®¸nh b¶ ®éc, ng¨n b»ng l−íi s¾t... NÕu ®¸nhb»ng måi b¶ ph¶i chó ý tr¸nh g©y ®éc cho ng−êi vµ gµ.

B. Phßng trÞ mét sè bÖnh quan träng

I. Çc bÖnh nhiÔm trïng ®−êng h« hÊp

1. BÖnh h« hÊp m·n tÝnh (CRD)

2. BÖnh Coryza

3. BÖnh nÊm phæi (Aspergillosis)

4. BÖnh Newcastle

5. BÖnh viªm phÕ qu¶n truyÒn nhiÔm (IB)

6. BÖnh viªm thanh khÝ qu¶n truyÒn nhiÔm (ILT)

7. BÖnh cóm gµ (AI)

TriÖu chøng, bÖnh tÝch chung thÓ hiÖn ë ®−êng h« hÊp nh− thë khã, thë khß khÌ, viªm®−êng h« hÊp.

1. BÖnh h« hÊp m·n tÝnh (CRD)

a) Nguyªn nh©n:

Do Mycoplasma Gallisepticum g©y nªn. BÖnh cã thÓ ghÐp víi bÖnh Newcastle, bÖnh viªmkhÝ qu¶n truyÒn nhiÔm IB, viªm thanh khÝ qu¶n truyÒn nhiÔm (ILT) hoÆc kÕt hîp víi E.coli.

Khi khÝ hËu thay ®æi nh− qu¸ nãng, giã rÐt, Èm ®é cao, th«ng tho¸ng kÐm t¹o nªn ®iÒu kiÖnph¸t sinh bÖnh. Sù truyÒn bÖnh qua trøng tõ gµ, mÑ m¾c bÖnh qua ®−êng trøng truyÒn chogµ con (truyÒn däc).

b) TriÖu chøng vµ bÖnh tÝch

Gµ con, gµ dß ®Òu thë khã, khß khÌ, gµ kÐm ¨n, gÇy sót, gµ lín khã thë, ch¶y n−íc m¾t,n−íc mòi, gµ hay vÈy má, kªu toãc toãc, ®Çu s−ng nh− ®Çu có.

BÖnh g©y chÕt ë gµ nhá nh−ng Ýt chÕt ë gµ lín. KhÝ qu¶n viªm ®á. DÞch rØ viªm rØ da tr¾ngngµ nh− pho m¸t.

NÕu ghÐp víi E.coli thÓ hiÖn viªm tói khÝ nÆng.

c) Phßng bÖnh vµ ®iÒu trÞ

- Phßng bÖnh

§iÒu quan träng hµng ®Çu trong phßng bÖnh CRD lµ ph¶i mua gµ gièng ë nh÷ng c¬ sëch¨n nu«i tèt, tû lÖ nhiÔm CRD thÊp.

VÖ sinh chuång tr¹i tèt; chuång th«ng tho¸ng, m¸t vÒ mïa hÌ, Êm vÒ mïa ®«ng.

Dïng çc lo¹i d−îc phÈm ®Ó phßng bÖnh:

38

- Tylosin -50, Genta-tylo, Tylosula, Tiamulin, CRD-stop Sunovil-5.

Mét th¸ng sö dông 2 lÇn, mçi lÇn 3 ngµy liªn tôc theo liÒu phßng bÖnh. Cã thÓ dïng vaccinnh−ng chØ nªn dïng cho gµ bè mÑ vµ gµ ®Î v× gi¸ thµnh ®¾t.

- §iÒu trÞ bÖnh.

Dïng mét trong çc lo¹i thuèc sau:

* Tylosin (èng 0,5gram hoÆc gãi 1gram)liÒu 1gram /10kg.

* Tylosin-50: 1ml/2kg TT. Tiªm d−íi da.

* Tiamulin 10%, 10ml. Tiªm d−íi da hoÆc b¾p thÞt.

* Tiamulin 10% gãi 20gram.

* Genta -tylo, Chlotylodexa, Sonovil-5. Tiªm d−íi da hoÆc b¾p thÞt.

* Genta - costim, CRD stop, Tylosulfa. Pha víi n−íc uèng.

* Hantril 10%, Lincomycin.

* Lincolis-plus: 1g/1,5 - 2 lÝt n−íc.

Cã thÓ kÕt hîp sö dông Streptomycin + Penicillin liÒu 100mg/1kg tiªm liªn tôc 3 ngµy.

KÕt hîp sö dông Hanminvit. Super vµ Multivit -fort pha n−íc uèng.

2. BÖnh phï ®Çu (Coryza)

a) Nguyªn nh©n:

Do vi trïng Hemophilus Paragallinarum sù l©y truyÒn do kh«ng khÝ ®−a bôi, h¬i n−íc cã vitrïng tõ khu chuång nµy sang khu chuång kia.

Do con ng−êi, chim trêi, ®éng vËt hay dông cô cã dÝnh vi trïng.

b) TriÖu chøng, bÖnh tÝch:

Gµ thë khã, viªm m¾t, viªm mòi víi mïi h«i thèi, mÆt ®Çu s−ng, tû lÖ chÕt cao thÊp tuú theosù béi nhiÔm thªm virus hay çc vi khuÈn kh¸c.

Khi nhiÔm bÖnh gµ thÓ hiÖn viªm h« hÊp m·n tÝnh, thë khã, nÕu ph©n lËp sÏ t×m thÊy vitrïng.

c) Phßng vµ trÞ bÖnh:

Phßng bÖnh b»ng vÖ sinh, tiªu ®éc th−êng xuyªn. Cã thÓ dïng vaccin phßng ë mét sè vïngdÞch tÔ nÆng nÒ.

§iÒu trÞ b»ng çc kh¸ng sinh nh−:

- Ampicillin, Streptomycin, Kanamycin, Gentamincin.

- K. C. N. D tiªm 1ml/2kg.

- Hantril 1ml/3kg.

- Sunovil-5 tiªm 1ml/2kg

- Genta - tylo tiªm 1ml/2 kg

39

Cã thÓ dïng Genta costrim, Cosmix-Fort.

3. BÖnh nÊm phæi (Aspergillosis)

a) Nguyªn nh©n:

- BÖnh g©y ra do nÊm cóc khuÈn aspergillus fumigatus l©y truyÒn do hÝt ph¶i bµo tö nÊm tõr¸c vµ thøc ¨n nhiÔm bÖnh.

b) TriÖu chøng l©m sµng vµ chÈn ®o¸n:

Gµ con rÊt mÉn c¶m víi bÖnh, gµ lín cã søc ®Ò kh¸ng cao h¬n nªn Ýt m¾c bÖnh.

Gµ bÖnh gÇy yÕu, gi¶m c©n, kh¸t n−íc, gµ thë nÆng nhäc khã kh¨n, ph¶i h¸ má ®Ó thë. TûlÖ chÕt cao tõ 5 - 50%.

Phæi vµ tói khÝ cã nh÷ng chÊm tæn th−¬ng mµu tr¾ng, vµng, xanh l¸ c©y. NhiÒu khuÈn l¹cnÊm h×nh h¹t nhá vµng, xanh, b¸m ®Çy phñ t¹ng.

Ph¸t hiÖn nÊm b»ng m¾t th−êng hoÆc kÝnh lóp, kÝnh hiÓn vi.

c) Phßng trÞ bÖnh:

BiÖn ph¸p phßng bÖnh hiÖu qu¶ ®Çu tiªn lµ tu©n thñ nghiªm ngÆt çc chÕ ®é vÖ sinh, antoµn sinh häc, gi÷ chuång tr¹i kh« r¸o, tho¸ng m¸t, nhiÖt ®é thÝch hîp. §¶m b¶o tèt chÕ ®énu«i d−ìng, ch¨m sãc. Tiªm phßng ®Çy ®ñ çc lo¹i vaccin phßng çc bÖnh truyÒn nhiÔm.Dïng ®óng quy tr×nh çc lo¹i thuèc phßng bÖnh.

§iÒu trÞ b»ng mét trong nh÷ng thuèc lo¹i thuèc sau:

- Iod kalium 5-10 gram/ 1 lÝt n−íc uèng.

- CuSO4

- Mycostatin 2 gram/ 100kg thøc ¨n.

- Nystatin 6 gram / 1kg thøc ¨n.

4. BÖnh Newcastle

a) Nguyªn nh©n

Do virus newcastle g©y nªn, cã 3 nhãm ph©n theo ®éc lùc.

- Nhãm ®éng lùc m¹nh g©y bÖnh nÆng, chÕt nhiÒu.

- Nhãm ®éng lùc võa g©y bÖnh ë møc ®é võa.

- Nhãm ®éng lùc yÕu Ýt g©y chÕt gµ.

BÖnh Newcastle cßn gäi lµ dÞch t¶ gµ hay bÖnh rï. Lµ bÖnh quan träng vµ th−êng gÆp nhÊtë gµ, vÞt, ngan, ngçng, g©y tæn thÊt lín trong ch¨n nu«i gia cÇm.

L©y bÖnh b»ng tiÕp xóc trùc tiÕp ng−êi, chuét, dông cô, giã thæi tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c.§Æc biÖt l©y do chim trêi hoÆc vaccin nhiÔm virus.

40

b) TriÖu chøng, bÖnh tÝch, chÈn ®o¸n

BÖnh g©y do virus chñng ®éc lùc m¹nh cã thÓ lµm gµ chÕt nhanh trong vßng 3-4 ngµy.

TriÖu chøng bÖnh th−êng gÆp lµ gµ thë khã kh¨n, ho, lê ®ê, ph©n láng tr¾ng ®«i khi lÉnm¸u, mµo tÝm.

NÕu kÐo dµi bÖnh chuyÓn sang thÓ m·n tÝnh vµ xuÊt hiÖn triÖu chøng thÇn kinh ®Çu ngoÑo,cæ cßng, quay vßng trßn.

§èi víi gµ ®Î th× søc ®Î gi¶m, trøng non nhiÒu.

Tû lÖ chÕt cã thÓ rÊt cao 40-80%.

BÖnh tÝch nh×n chung xuÊt huyÕt ®−êng tiªu ho¸ tõ miÖng tíi hËu m«n. Niªm m¹c mòi, khÝqu¶n, phÕ qu¶n viªm, cã nhiÒu bät khÝ.

ChÈn ®o¸n b»ng ph−¬ng ph¸p ph¶n øng huyÕt thanh, nu«i cÊy virus kÕt hîp triÖu chøngbÖnh tÝch.


* Phßng bÖnh b»ng vaccin ®èi víi gµ thÞt ph¶i dïng tíi 3-4 lÇn. §èi víi gµ trèng, gµ ®Îtrøng cÇn 5-6 lÇn. Gµ th¶ v−ên còng ph¶i dïng 2-3 lÇn.

Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i khi nµo dïng vaccin còng cho kÕt qu¶ tèt.

§èi víi gµ thÞt nu«i theo h−íng c«ng nghiÖp nu«i ®Õn 50-60 ngµy tuæi ®· xuÊt b¸n thÞt cãthÓ dïng kh¸ng thÓ gumboro tiªm 0,5ml ë ngµy thø 5 ®Ó phßng bÖnh. §Õn ngµy thø 10dïng vaccin Lasota. ChØ dïng vaccin cho ®µn gµ khoÎ m¹nh.

Phßng bÖnh b»ng vÖ sinh tiªu ®éc, ng¨n chim trêi, chuét cã thÓ mang mÇm bÖnh tíi.

* §iÒu trÞ:

- Kh¸ng thÓ Gumboro do Hanvet s¶n xuÊt cã hµm l−îng kh¸ng thÓ newcastle cao, b×nhqu©n cho ph¶n øng víi hiÖu gi¸ 4 log2. §−îc sö dông ®Ó ®iÒu trÞ bÖnh cã hiÖu qu¶ tèt.

- LiÒu l−îng 1ml - 2ml cho gµ d−íi 500g - 1000g.

Cã thÓ tiªm lÆp l¹i sau khi gµ khái bÖnh 5 ngµy.

- KÕt hîp víi cho uèng n−íc cã pha Hanmivit, Multivit, Bcomplex, Bét ®iÖn gi¶i.

- KÕt hîp sö dông c¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh phæ réng nh− Genta-costrim, Tylo-50, Ampi -Septol, Neotestol, K.C.N.D, Colidox - plus.

5. BÖnh viªm phÕ qu¶n truyÒn nhiÔm (IB)

a) Nguyªn nh©n

Do virus nhãm Coronavirus l©y truyÒn do hÝt thë kh«ng khÝ nhiÔm mÇm bÖnh qua kh«ngkhÝ thæi tõ chuång qua nµy qua chuång kh¸c.

b) TriÖu chøng, bÖnh tÝch

Gµ h¾t h¬i, thë khß khÌ, kÐm ¨n, chËm lín, l«ng c¸nh x¬ x¸c.

NÕu ghÐp thªm CRD th× triÖu chøng bÖnh cµng t¨ng nÆng.

41

NÕu bÖnh ghÐp víi E.coli th× ph©n lo·ng, ph©n cã mµu xanh, vµng, triÖu chøng thªm nÆngnÒ, gµ con chÕt tíi 20%.

* Mæ kh¸m thÊy khÝ qu¶n, phÕ qu¶n ®Çy bät khÝ, cã khi thÊy b· ®Ëu. ThËn s−ng to, èng dÉnra hËu m«n chøa ®Çy chÊt urat mµu tr¾ng.

§èi víi gµ ®Î, buång trøng teo ®i.

ChÈn ®o¸n c¨n cø triÖu trøng khã thë, tÝch tô nhiÒu urat mµu tr¾ng ë thËn, phóc m¹c, mµngtim. Còng cã thÓ chÈn ®o¸n ph¶n øng huyÕt thanh.

c) §iÒu trÞ - phßng bÖnh

Sö dông kh¸ng thÓ Guboro kÕt hîp víi kh¸ng sinh ho¹t phæ réng vµ c¸c thuèc båi d−ìngt¨ng søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ.

Cô thÓ:

- Kh¸ng thÓ Gumboro, tiªm b¾p thÞt 1-2ml/con/ 1 lÇn.

- Kh¸ng sinh:

+ Sunovil-5, tiªm 1ml/2kg thÓ träng

+ Tylosin -50, tiªm 1ml/2 kg thÓ träng.

+ CRD-Stop pha 2g/lÝt n−íc uèng, dïng 3-5 ngµy.

+ Tiamulin 10%, tiªm 1ml/4 kg thÓ träng.

+ Tylosulfa-Comb, pha 15-20g/10 lÝt n−íc uèng.

- C¸c thuèc t¨ng c−êng søc khoÎ.

+ Becomplex Hanvet, 1gram pha 2 lÝt n−íc uèng.

+ Hanmivit-Super, pha víi n−íc uèng 1g/1 lÝt n−íc uèng.

+ Multivit tiªm bét uèng.

* Phßng bÖnh dïng vaccin Biral H120.

6. BÖnh viªm thanh khÝ qu¶n (ILT)

a) Nguyªn nh©n

BÖnh ILT do virus nhãm Herpers g©y ra. §−êng l©y truyÒn chñ yÕu do tiÕp xóc qua ®−êngh« hÊp qua ng−êi, ®å vËt, dông cô tõ tr¹i bÖnh sang tr¹i ch−a bÖnh.

b) TriÖu chøng, chÈn ®o¸n

TriÖuchøng h« hÊp râ rÖt, khã thë, thë nh− huýt s¸o, con gµ nghÓn cæ cao ®Ó thë, ch¶yn−íc m¾t, n−íc mòi, gµ kÐm ¨n tû lÖ chÕt 10-40%.

BÖnh tÝch chñ yÕu giíi h¹n trong thanh qu¶n, khÝ qu¶n khu vùc ®−êng h« hÊp phÝa trªn.


Tiªm phßng b»ng vaccin cña h·ng Rhone Merieux.

Phßng bÖnh b»ng vÖ sinh vµ chÕ ®é nu«i d−ìng ch¨m sãc.

42

* §iÒu trÞ bÖnh t−¬ng tù nh− ®èi víi bÖnh Newcastle vµ CRD, ®Ò phßng çch bÖnh nhiÔmkhuÈn thø ph¸t.

7. BÖnh cóm gµ (Avian influenza)

a) Nguyªn nh©n

- Nguyªn nh©n g©y bÖnh do virus Myxovirus.

- L©y bÖnh do kh«ng khÝ mang virus.

- L©y nhiÔm qua trøng gµ mÑ nhiÔm bÖnh truyÒn cho con.

b) TriÖu chøng

- Tèc ®él©y lan nhanh, tû lÖ m¾c bÖnh 50-100%.

- Thë khã, thanh qu¶n phï thòng. DÞch nhÇy ch¶y ra tõ mòi, ®Çu s−ng, mµo tÝm.

- CÇn ph©n biÖt víi bÖnh ND, CRD, IB, ILT còng khã thë, triÖu chøng h« hÊp nÆng.

c) §iÒu trÞ:

HiÖn nay ch−a cã thuèc ®Æc trÞ.

§iÒu trÞ chung t−¬ng tù nh− víi bÖnh Newcastle, cã thÓ tham kh¶o nh− sau:

- Dïng kh¸ng thÓ Gumboro cña Hanvet.

- KÕt hîp dïng çc kh¸ng sinh ho¹t phæ réng: Genta- costrim, K.C.N.D, Colidox -plus, Tylosulfa, sunovil, tylo-50, Tiamulin.

- Dïng çc thuèc bæ trî: Haminvit, Multivitm, Hanvit K & C An ti

Phßng bÖnh: ch−a cã vaccin; chñ yÕu b»ng vÖ sinh, tiªu ®éc.

II. BÖnh t¹o khèi u

1. BÖnh Lymphoid - leucossis.

2. BÖnh Marek (Marek disease)

1. BÖnh Lymphoid - leucosis

a) Nguyªn nh©n

BÖnh Lymphoid-leucosis cßn gäi lµ bÖnh m¸u tr¾ng, g©y bëi Leuco virus, bÖnh chØ ph¸t ëgµ trªn 4 th¸ng tuæi, l©y truyÒn qua trøng lµ chÝnh. Ngoµi ra cßn l©y qua ®−êng tiÕp xóc,l©y qua vaccin.

43

b)TriÖu chøng, mæ kh¸m

- Mµo gµ qu¨n l¹i, nhît nh¹t, thiÕu m¸u, xanh xao. Tû lÖ ®Î gi¶m, tû lÖ chÕt 5-20%.

- Mæ kh¸m thÊy cã nhiÒu khèi u ë gan, qu¶ tèi, thËn. Ph©n biÖt víi bÖnh Marek lµbÖnh Leuco chØ cã ë gµ l ín trªn bèn th¸ng tuæi.

c) Phßng vµ ch÷a bÖnh

- Phßng bÖnh b»ng çch chän nu«i gµ bè mÑ an toµn bÖnh hoÆc nh÷ng dßng gµ cã søc ®Òkh¸ng tèt víi bÖnh nµy.

S¸t trïng b»ng Halamid 0,2% mçi tuÇn 1 lÇn.

- §iÒu trÞ chñ yÕu dïng çc lo¹i thuèc t¨ng c−êng søc khoÎ ®µn gµ nh− Hanminvit,Multivit, ADE...

2. BÖnh Marek

a) Nguyªn nh©n

BÖnh g©y nªn bëi Herpes virus, l©y truyÒn qua ®−êng h« hÊp vµ ¨n uèng... gµ con ®Æc biÖtdÔ bÞ nhiÔm bÖnh. Kh¶ n¨ng nhiÔm bÖnh gi¶m dÇn sau mét vµi ngµy në.

b) TriÖu chøng l©m sµng

BiÓu hiÖn ë gµ bÖnh lµ: gi¶m träng l−îng, gi¶m ¨n, ®i Øa láng vµ gi¶m tû lÖ ®Î. §i l¹i khãkh¨n, b¹i liÖt, x· çnh mét bªn (do viªm d©y thÇn kinh vËn ®éng). MÒ vµ ruét rÊt nhá vµ sÏv« t¸c dông.

Tû lÖ chÕt 10-50%.

c) §iÒu trÞ vµ phßng bÖnh

Kh«ng cã thuèc ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu.

Phßng bÖnh b»ng vaccin Lyomarek cña Ph¸p (1000 liÒu/1 lä) cho gµ ngµy khi 1-4 ngµytuæi, nh÷ng ngµy sau vaccin kh«ng cã t¸c dông v× gµ kh«ng ®¸p øng miÔn dÞch.

III. BÖnh do Adenovirus

1. BÖnh viªm gan do virus - bÖnh thiÕu m¸u truyÒn nhiÔm.

2. Héi chøng gi¶m ®Î.

44

1. BÖnh viªm gan do virus - bÖnh thiÕu m¸u truyÒn nhiÔm

a) Nguyªn nh©n

§©y lµ bÖnh do virus g©y ra. Virus thuéc nhãm Adenovirus, l©y truyÒn tõ gµ mÑ m¾c bÖnhqua trøng cho gµ con. Còng cã thÓ l©y qua tiÕp xóc, qua h« hÊp.

b) TriÖu chøng, mæ kh¸m vµ chÈn ®o¸n

X¶y ra bÖnh ë gµ, gµ t©y, gµ l«i vµ mét sè gia cÇm kh¸c. Gµ nhiÔm bÖnh viªm gan haybÖnh thiÕu m¸u truyÒn nhiÔm th−êng ë tuæi 5-7 tuÇn. Gµ bÖnh yÕu, rò çnh, nhît nh¹t. TûlÖ chÕt tíi 20% trong 10 ngµy ®Çu sau ®ã gi¶m dÇn.

Mæ kh¸m thÊy cã nèt ho¹i tö, thËn nhît nh¹t hoÆc xanh, l¸ch teo nhá.

c) Phßng vµ trÞ bÖnh

Ch−a cã thuèc ®Æc hiÖu ®Ó phßng bÖnh vµ trÞ bÖnh.

* Cã thÓ dïng kh¸ng thÓ Gumboro cña h·ng Hanvet (xÝ nghiÖp d−îc vµ vËt t− thó y) ®Ó®iÒu trÞ vµ phßng bÖnh. §Æc biÖt hiÖu qu¶ ®èi víi ®µn gµ nu«i thÞt

KÕt hîp víi çc lo¹i thuèc Hanvit K & C, Hanminvit, AD3EC n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cñac¬ thÓ.

2. Héi chøng gi¶m ®Î: (Egg Drop Syndrome - EDS)

a) Nguyªn nh©n

BÖnh g©y do mét lo¹i Adenovirus

BÖnh lan truyÒn qua trøng do gµ mÑ mang trïng th¶i siªu vi trïng lµm l©y lan ph©n t¸nbÖnh.

b) TriÖu chøng

Gµ ®ang ®Î b×nh th−êng tù nhiªn gi¶m ®Î ®ét ngét, tû lÖ gi¶m trøng tíi 20-30% so víi b×nhth−êng tù nhiªn tû lÖ gi¶m kÐo dµi liªn tôc. Gµ vÉn ¨n uèng b×nh th−êng kh«ng èm chÕt.Vá trøng sÇn sïi, chÊt l−îng vá kÐm.

CÇn ph©n biÖt víi çc bÖnh CRD, IB, E.coli, còng gi¶m ®Î, vá trøng còng biÕn d¹ng nh−nggµ cã triÖu chøng bÖnh h« hÊp, Øa ph©n lo·ng, tû lÖ chÕt cao.

Lµm ph¶n øng huyÕt thanh sÏ ph¸t hiÖn bÖnh chÝnh x¸c.

c) Phßng trÞ

Kh«ng cã thuèc phßng trÞ ®Æc hiÖu. Nªn t¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ gµ b»ng çclo¹i vitamin vµ chÊt kho¸ng, nu«i d−ìng tèt.

- Hanminvit (gãi 100gram) pha 0,5g/ 1 lÝt n−íc uèng trong 3-7 ngµy.

- B-complex (hép 30g, gãi 100g) 1g/3 lÝt n−íc uèng hoÆc trén 1 kg thøc ¨n

- Multivi (lä 20ml): 1ml/1kg, tiªm b¾p, d−íi da. Dïng liªn tôc trong 2-3 ngµy.

45

- Vit ADE (gãi 10g): 1 gãi / 100-200 con, dïng 3-5 ngµy. Hay Vt-ADE-tiªm. Tiªm0,2ml/ con.

Thùc hiÖn vÖ sinh chuång tr¹i, m«i tr−êng, tÈy uÕ chuång tr¹i, khu ch¨n nu«i b»ng Crezin2%, cloramin T 0,2% hµng tuÇn.

IV. Çc bÖnh do virus kh¸c

1. BÖnh ®Ëu gµ

2. BÖnh viªm n·o tuû.

3. BÖnh Gumboro

1. BÖnh ®Ëu gµ (Fowl Pox)

a) Nguyªn nh©n

BÖnh ®Ëu gµ do virus poxvirus. Gµ ta, gµ t©y, gµ l«i, chim bå c©u ®Òu cã thÓ nhiÔm bÖnhvíi çc chñng virus ®Ëu.

L©y truyÒn do vËt mang mÇm bÖnh truyÒn cho con khoÎ trong tr¹i, l©y qua çc vÕt th−¬ngtrùc tiÕp, nh÷ng con vËt hót m¸u nh− muçi mßng, ruåi cã thÓ truyÒn l©y tõ con bÖnh tíi conkhoÎ hoÆc mang virus tíi çc chuång tr¹i ë gÇn.

b) TriÖu chøng bÖnh tÝch

Tæ chøc bÖnh cã thÓ hiÖn ra bªn ngoµi (chñ yÕu ë phÇn ®Çu) hay bªn trong (®Ëu −ít) trongmiÖng. Cã thÓ thÊy môn ®Ëu ë chç kh¸c (da cña ®ïi). Gµ lín nèt ®Ëu cã nhiÒu mµu s¾cn©u x¸m, vµng x¸m, nh−ng th−êng lµ mµu n©u xuÊt hiÖn ë yÕm, ë mµo.

ë gµ con trªn niªm m¹c hÇu, häng, xuÊt hiÖn líp mµng gi¶ khã bãc mµu vµng nh¹t hoÆctr¾ng.

Gµ Ýt chÕt, tû lÖ thÊp 1-2%, th−êng tæn th−¬ng nhÑ ë ®Çu, tû lÖ chÕt cao khi chuyÓn thÓ ®Ëu−ít. ë gµ ®Î trøng tû lÖ ®Î gi¶m, sau mét sè tuÇn trë l¹i b×nh th−êng.


* Phßng bÖnh b»ng vaccin ®Ëu gµ cña xÝ nghiÖp thuèc thó y TW, C«ng ty thuèc thó y TW2,vaccin cña h·ng Rhone Merieux, Ph¸p.

Gµ thÞt chñng ®Ëu 1 lÇn vµo lóc gµ 7-15 ngµy tuæi,

Gµ ®Î sau 3-4 th¸ng chñng l¹i lÇn 2. Gµ mÑ ph¶i tiªm vaccin dÇu.

* TrÞ bÖnh: dïng Xanh methylen 2% hoÆc cån Iod 1-2% b«i lªn mô ®Ëu. NÕu môn ®Ëu qu¸to th× dïng dao s¾c gät c¾t sau ®ã b«i thuèc.

Cã thÓ dïng çc chÊt kh¸ng sinh bæ trî nh− Neo-te-sol, Genta-costrim, Costrim-1, Costrim-2, chèng béi nhiÔm vµ dïng çc thuèc bæ trî n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ.

Dïng Chlotetradexa ®Ó b«i vÕt th−¬ng.

46

2. BÖnh viªm n·o tuû gia cÇm (Avian Encephalomyelitis -AE)

a) Nguyªn nh©n

T¸c nh©n g©y bÖnh lµ virus Avian Encephalomyelitis

§−êng l©y truyÒn qua trøng. §µn gµ gièng bÞ nhiÔm virus truyÒn qua trøng lµm gi¶m tû lÖsèng cña ph«i.

Gµ t©y, chim cót ®Òu mÉn c¶m.

b) TriÖu chøng

BÖnh thÓ hiÖn râ ë gµ 1-3 tuÇn tuæi, gµ bÖnh ngåi trªn m¾t ç ch©n, ®i l¹i khã kh¨n, mét sèn»m t¹i chç, gµ run rÈy ®Çu, cæ. Gµ ®Î m¾c bÖnhAE gi¶m tû lÖ ®Î trøng 50%, tû lÖ trøngnë kÐm.

Mæ kh¸m chØ bÖnh tÝch v× thÓ trong tÕ bµo thÇn kinh.


- Phßng bÖnh b»ng çch tiªu ®éc chuång tr¹i hµng tuÇn b»ng Halamid 0,2%

- Sö dông Hanminvit, Multivit pha n−íc uèng th−êng xuyªn.

- Sö dông vaccin nh−îc ®éc cho ®µn gµ con vµ gµ ®Î. §µn gµ gièng ph¶i tiªm vaccindÇu ®Ó miÔn dÞch cho ®êi con.

- §iÒu trÞ: kh«ng cã thuèc ®Æc trÞ.

Cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt kh¸ng thÓ ®Ó tiªm cho ®µn gµ bÖnh.

3. BÖnh Gumboro (Infectious Bursal Disease -ISD)

a) Nguyªn nh©n

BÖnh g©y ra do Birua virus. Virus rÊt bÒn v÷ng vµ khã bÞ tiªu diÖt ë nh÷ng tr¹i bÞ nhiÔmbÖnh. Lo¹i virus nµy chÞu ®−îc nhiÖt ®é 560C trong 30 phót, ®Ò kh¸ng víi Phenol, 5%,Thymerosal 0, 125%, Formalin 0,5% trong 6 giê.

Halamid 2% cã thÓ diÖt ®−îc virus trong 10 phót.

- L©y truyÒn: bÖnh cã tÝnh truyÒn l©y réng r·i rÊt phæ biÕn vµ rÊt dÔ dµng theo dông cô,ng−êi, chÊt th¶i vµ truyÒn l©y trùc tiÕp, v× virus sèng rÊt bÒn l©u.

BÖnh cßn truyÒn qua vaccin chÕ tõ trøng nhiÔm bÖnh.

Khi virus vµo c¬ thÓ sinh s«i ph¸t triÓn vµo tói Fabricus (n»m trªn hËu m«n) g©y viªm s−ngto, sau ®ã teo nhá.

Tói Fabricius cã t¸c dông s¶n sinh kh¸ng thÓ gióp c¬ thÓ chèng çc lo¹i bÖnh. Khi tóiFabricius teo nhá th× mÊt kh¶ n¨ng t¹o çc kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu, søc chèng ®ì bÖnh cña c¬thÓ kÐm h¬n, kh¶ n¨ng nhiÔm çc bÖnh truyÒn nhiÔm kh¸c t¨ng lªn.

47

b) TriÖu chøng l©m sµng

Ngµy nay, bÖnh IBD rÊt ph¸t triÓn. Gµ th−êng m¾c bÖnh ë giai ®o¹n 30-60 ngµy tuæi, ®ÆcbiÖt tõ 21-35 ngµy tuæi.

Khi míi chím bÖnh, ®µn gµ tr«ng nhín nh¸c, bøt røt khã chÞu, hay mæ lÉn nhau, c¬ hËum«n cã bãp m¹nh h¬n, nhiÒu lÇn h¬n. Sau ®ã gi¶m ¨n, l«ng xï, ñ rò, run rÈy. BÖnh l©y lanrÊt nhanh.

Ph©n lóc lo·ng vµ tr¾ng, sau ®ã lo·ng vµ n©u, ph©n dÝnh xung quanh hËu m«n.

Khi mÆc bÖnh Gumboro, çc bÖnh kh¸c cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nh− bÖnh E.coli, CRD, IB,th−¬ng hµn, tô huyÕt trïng.

Tû lÖ chÕt cã thÓ tíi 10-30%.

Mæ kh¸m: khi bÖnh míi ph¸t triÓn tói Fabricius s−ng, cã líp gelatin lÇy nhÇy, cã thÓ xuÊthuyÕt. Khi bÖnh ®· kÐo dµi th× tói FA teo nhá, c¬ ®ïi, ngùc xuÊt huyÕt lÊm tÊm hoÆc thµnhvÖt.

ChÈn ®o¸n dùa vµo triÖu chøng l©m sµng, bÖnh tÝch ®¹i thÓ, dÞch tÔ häc hay chÈn ®o¸nhuyÕt thanh.

c) §iÒu trÞ

- Sö dông kh¸ng thÓ Gumboro

Kh¸ng thÓ Gumboro lµ s¶n phÈm ®éc ®¸o cña Hanvet.

- LiÒu ®iÒu trÞ L tiªm b¾p 1-2ml/ 1 gµ con 0,5-1kg träng l−îng. Tiªm mét lÇn kÕt hîp víicho uèng n−íc ®iÖn gi¶i vµ Anti- Gumboro cña Hanvet. Nh÷ng con nÆng hoÆc qóa yÕuph¶i cho uèng trùc tiÕp dung dÞch ®iÖn gi¶i.

Qua thùc tÕ nghiªn cøu thÝ nghiÖm vµ thùc tÕ ®iÒu trÞ cho hµng triÖu gµ thÊy kÕt qu¶ ®iÒu trÞ®¹t 99-100% thuèc kh¸ng thÓ kh«ng g©y ph¶n øng phô, an toµn.

- Sö dông thuèc Anti Gumboro cña Hanvet.

Gåm: 1 lä Anti Gumboro

- 1 gãi ®iÖn gi¶i.

Thuèc cã t¸c dông lµm t¨ng c−êng kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ ®èi víi virus, ®Æc biÖt lµvirus g©y bÖnh Gumboro.

Çch dïng: 1ml pha víi 0, lÝt n−íc kÕt hîp víi 7gram bét ®iÖn gi¶i cho uèng liªn tôc 3-5ngµy. HoÆc nhá miÖng 2-6 giät / 1 lÇn, ngµy 3 lÇn.

KÕt hîp cho gµ uèng dung dÞch ®iÖn gi¶i:

+ Gµ con d−íi 7 ngµy tuæi: 100g bét ®iÖn gi¶i pha víi 50 lÝt n−íc uèng.

+ Gµ trªn 1 tuÇn: 100-200g pha víi 100 lÝt n−íc uèng, dïng 3 ngµy liªn tôc.

- Sö dông çc thuèc sau.

- Hanvit K & C: gåm vitamin K vµ C hoµ víi n−íc 1 gram pha 2 lÝt n−íc.

- Hanminvit: 1 gram/1 lÝt n−íc uèng.

- Kh¸ng sinh phæ réng: Genta-costrim, K.C.N.D, Hatril, Lincomycin. T¸c dông phßng çcbÖnh nhiÔm khuÈn kÕ ph¸t.

48

d) Phßng bÖnh

Theo lÞch tr×nh sö dông vaccin:

- Ngµy thø 1: Bur 706, nhá m¾t.

- Ngµy thø 7: Gumboro CT hoÆc vaccin cña xÝ nghiÖp thuèc thó y TW.

- Ngµy thø 16: sö dông Gumboro CT cña Ph¸p hoÆc vaccin cña xÝ nghiÖp thuèc thó y TW.

- §èi víi gµ vµo ®Î ph¶i dïng vaccin dÇu tr−íc khi gµ vµo ®Î, dïng vaccin Gumboriffa tiªmd−íi da hoÆc tiªm b¾p thÞt.

ViÖc dïng vaccin nhiÒu khi kh«ng t¹o ®−îc kh¸ng thÓ b¶o hé ®µn gµ v× çc lý do sau:

+ Do c¬ thÓ gµ con cßn kh¸ng thÓ.

+ Do vaccin kh«ng phï hîp gi÷a type virus vaccin vµ type virus g©y bÖnh vµ nhiÒulý do kh¸c liªn quan ®Õn chÊt l−îng còng nh− viÖc b¶o qu¶n, vËn chuyÓn vaccin.

- §èi víi gµ nu«i thÞt, thêi gian nu«i ng¾n vµ ®µn gµ mÑ ®· tiªm vaccin nhò dÇu chèngGumboro, cã thÓ ¸p dông çch phßng bÖnh b»ng kh¸ng thÓ Gumboro nh− sau:

+ 15 ngµy tuæi: tiªm 0,5ml

+ 30 ngµy tuæi: tiªm 1ml.

Thùc tÕ thÝ nghiÖm phßng bÖnh nh− trªn cã thÓ ®¶m b¶o an toµn cho ®µn gµ mµ kh«ng cÇndïng vaccin Gumboro.

V. Çc bÖnh vÒ vi khuÈn

1. BÖnh tô huyÕt trïng (Pasteurellosis)

2. BÖnh th−¬ng hµn, phã th−¬ng hµn vµ b¹ch lþ (Pullorosis, Paratyphus).

3. BÖnh E.coli ë gµ (Colibacillosis)

4. BÖnh viªm ruét ho¹i tõ (Necrotic Enteritis)

1. BÖnh tô huyÕt trïng (Pasteurellosis)

a) Nguyªn nh©n:

Do vi trïng Pasteurella multocida g©y ra.

L©y truyÒn chÝnh do n−íc uèng, thøc ¨n, mét phÇn do chuét, chim mang mÇm bÖnh ®Õn.Gµ, gµ t©y, chim sÎ, ngan, vÞt, chim c©u ®Òu mÉn c¶m víi bÖnh.

b) TriÖu chøng

Gµ chÕt rÊt nhanh, liÖt ch©n, x¶ çnh, ph©n tr¾ng, ph©n xanh hoÆc lÉn m¸u t−¬i. ThÓ bÖnhkÐo dµi, gµ thë khã, ch¶y n−íc mòi, s−ng m¾t. Tû lÖ chÕt tíi 90-100%.

Mæ kh¸m thÊy xuÊt huyÕt phñ t¹ng, thÞt tÝm sÉm. Phæi, gan tÝm, hoÆc gan ho¹i tö.

49


* Ch÷a bÖnh cã thÓ dïng mét trong çc lo¹i thuèc sau:

- Steptmycin lä 1 gram pha víi n−íc tiªm 5-10kg thÓ träng.

- Ampi-steptol tiªm 1ml/5kg.

- Chlotetradexa: tiªm 1ml/5kg.

- Genta - tylo: tiªm 1ml/1kg.

- Genta-costrim uèng 1g trén víi 1kg thøc ¨n.

- K.C.N.D tiªm 1ml/2kg

- Lincolis-plus: 1g/1,5-2 lÝt n−íc uèng.

* Phßng bÖnh:

- §èi víi gµ ®Î, gµ gièng cÇn ph¶i tiªm vaccin tô huyÕt trïng cña XÝ nghÖp thuèc thóy TW.

- Dïng çc thuèc Tetrafura, Genta-costrim, Ampi-septol phßng bÖnh víi liÒu b»ng1/2 liÒu ®iÒu trÞ.

- VÖ sinh s¸t trïng, ng¨n chim, chuét vµo khu c«ng nghiÖp, ch¨m sãc nu«i d−ìng tèt.

2. BÖnh th−¬ng hµn, phã th−¬ng hµn, b¹ch lþ (Sanmonellosis)

a) Nguyªn nh©n

Do 3 lo¹i vi khuÈn Salmonella (Gallinarum, Typhimurium, Pullorum) g©y nªn. S.pullormg©y bÖnh b¹ch lþ ë gµ con.

Ba bÖnh gÇn gièng nhau, cã liªn quan tíi nhau nh−ng chóng kh«ng ®ång nhÊt.

BÖnh l©y truyÒn qua trøng. Gµ con në ra tõ trøng bÖnh sÏ m¾c bÖnh th−¬ng hµn, b¹ch lþ, Øaph©n tr¾ng, ph©n xanh,tû lÖ chÕt cao.

Gµ, chim cót, vÞt, ngan vµ çc loµi chim ®Òu bÞ m¾c bÖnh.

b) TriÖu chøng, bÖnh tÝch

TriÖu chøng: khi trøng bÞ nhiÔm khuÈn tû lÖ në thÊp, ph«i bÞ s¸t. Gµ con Øa ch¶y ph©n mµutr¾ng, khã thë, gµ chÕt tíi 20%.

ë gµ lín h¬n ph©n chuyÓn tõ tr¾ng sang vµng, mét sè con bÞ quÌ ch©n kÌm çc triÖu chøngthÇn kinh.

BÖnh tÝch: cã nhiÒu nèi ho¹i tö mµu tr¾ng ë gan, l¸ch, tim, phæi, thµnh ruét ®Çy phñ bùavµng.

ë gµ m¸i, buång trøng mÐo mã, trøng non mµu nhît tr¾ng.

ChÈn ®o¸n: dùa vµo triÖu chøng bÖnh tÝch vµ lµm ph¶n øng huyÕt thanh.

50


§iÒu trÞ:

- Dïng Ampi-Septol uèng hoÆc tiªm 1ml/5kg thÓ träng.

- Dïng Genta - costrim uèng 1gram/5-10 kg thÓ träng. Pha 1gram /1 lÝt n−íc hoÆc0,5kg thøc ¨n.

- Cosmix-Fort, Neo-te-sol, ESB3 30%, Costrim I, Costrim II

- Dïng K.C.N.D tiªm 1ml/2kg thÓ träng.

- Dïng Hantril 10% uèng hoÆc Hantril -5 tiªm, 1ml/5kg thÓ träng.

- Chloramphenicol 10% (Hanvet s¶n xuÊt), tiªm b¾p thÞt 1ml/4kg thÓ träng

Phßng bÖnh:

- Dïng thuèc phßng bÖnh tõ ngµy ®Çu gµ míi në.

+ Genta -costrim 1 gram/ 2 lÝt n−íc uèng.

+ Ampi - Septol gãi 4 gram / 2kg thøc ¨n.

+ Chlortetravit -C gãi 5 gram/ 3 kg thøc ¨n.

- Mua ga gièng ë nh÷ng tr¹i an toµn bÖnh.

- Tiªm phßng cho ®µn gµ gièng b»ng vaccin cña xÝ nghiÖp thuèc thó y TW

- DiÖt chuét vµ vÖ sinh tiªu ®éc trøng, lß Êp, chuång tr¹i.

3. BÖnh E.colo (Colobacillosis)

a) Nguyªn nh©n

Vi khuÈn E.colo th−êng cã s½n ë m«i tr−êng ngoµi, khi c¬ thÓ gÆp thay ®æi bÊt lîi, gi¶msøc ®Ò kh¸ng vÝ dô; stress khÝ hËu, vËn chuyÓn, khi m¾c bÖnh Gumboro, CRD, Ecoli, cã®iÒu kiÖn ®Ó g©y bÖnh.

L©y truyÒn chñ yÕu do thøc ¨n, n−íc uèng nhiÔm bÈn.

b) TriÖu chøng

TriÖu chøng cña bÖnh rÊt ®a d¹ng ë c¸c løa tuæi kh¸c nhau nh−ng c¸c triÖu chøng ®iÓn h×nhth−êng gÆp lµ:

- Gµ Øa ch¶y, ph©n lo·ng, cã dÞch nhÇy mµu tr¾ng, xanh n©u hoÆc lÉn m¸u. Ph©n phèido ruét bÞ ho¹i tö.

- NÕu kÕt hîp víi bÖnh CRD th× cã viªm tói khÝ, mµng tim hay viªm phæi nÆng.

- NÕu kÕt hîp víi bÖnh kh¸c th× cµng trÇm träng h¬n

Mæ kh¸m thÊy bÖnh tÝch Ýt ®iÓn h×nh: gan s−ng bÇm ®en, niªm m¹c ruét ®Çy, mµng tói khÝviªm.

51


§iÒu trÞ: Dïng mét trong çc thuèc sau:

- Chlotetradexa: tiªm 1ml/5kg TT

- Ampicillin, Ampi-costrim, Amcoli-fort.

- Genta-costrim: uèng

- K.N.C.D tiªm, Colidox - plus uèng.

- Neo-te-sol: uèng

- Trymethoxasol 24%, tiªm, Cosmix-font uèng.

- Costrim I, Costrim II.

Phßng bÖnh:

- VÖ sinh vµ khö trïng nguån n−íc uèng vÖ sinh chï«ng tr¹i, vÖ sinh thøc ¨n. §ÆcbiÖt lµ n−íc cho gµ uèng cÇn ®−îc xö lý tr−íc b»ng Halamid víi nång ®é 3-5g/1khèi n−íc. §Ó qua 24 giê sau cho gµ uèng.

- Dïng vaccin cã kÕt qu¶ h¹n chÕ v× E.coli cã nhiÒu chñng. Trªn thÕ giíi, nhiÒu n−íccã çc chÕ phÈm E.coli Bartrin dïng cho gµ con, h¹n chÕ vµ phßng ®−îc bÖnhColibactilosis.

- Dïng çc lo¹i kh¸ng sinh phßng bÖnh theo lÞch tr×nh.

4. BÖnh viªm ruét ho¹i tö (Necrosis Enteridis - NE)

a. Nguyªn nh©n

BÖnh do vi khuÈn yÕm khÝ Clostridium perfringers g©y nªn. BÖnh do nhiÒu yÕu tè sinh ranh− m¾c cÇu trïng tõ tr−íc, n−íc uèng mÊt vÖ sinh, gµ bÞ bá ®ãi, çc yÕu tè Stress nh−:nãng l¹nh ®ét ngét, tiªm phßng, mËt ®é nu«i qu¸ lín.

Clostridium perfringers lu«n cã trong ®Êt, ph©n, ®Æc biÖt ë ao tï ®äng n−íc nhiÔm bÈn,mÇm bÖnh l©y truyÒn vµo c¬ thÓ qua thøc ¨n, n−íc uèng.

b. TriÖu chøng, bÖnh tÝch, chÈn ®o¸n

- Gµ bÞ chÕt ®ét ngét, x¸c chÕt nhanh bÞ co cøng.

- Mæ kh¸m thÊy niªm m¹c ruét biÕn ®ái tõ tÊy ®á tõng vïng tíi loÐt niªm m¹c, viªmruét mµng gi¶ hoÆc ho¹i tö gan.

- ChÈn ®o¸n b»ng nu«i cÊy ph©n lËp vi khuÈn

c. Phßng bÖnh vµ ®iÒu trÞ

Phßng bÖnh:

- Phßng bÖnh b»ng vÖ sinh nguån n−íc uèng, gi÷ ®Öm lãt nÒn chuång kh« r¸o s¹chsÏ.

- Phßng bÖnh b»ng çch trén kh¸ng sinh vµo thøc ¨n.

52


- Sö dông Lincomycin 10% tiªm 1ml/2 -3 kg TT

- Genta - costrim, Ampi - septol, Cosmix -fort, Colidox - plus, Lincolis - ph¸p luËt...

VI - Çc bÖnh ký sinh trïng

1. BÖnh cÇu ký trïng (coccidiosis)

2. Çc bÖnh giun trßn

3. Çc bÖnh s¸n d©y

4. Çc bÖnh ngo¹i ký sinh trïng

1. BÖnh cÇu ký trïng (Coccidiosis)

a. Nguyªn nh©n

- BÖnh cÇu ký trïng g©y bëi ký sinh trïng nguyªn sinh ®éng vËt (Eimeria). ë gµ cã 9lo¹i cÇu trïng kh¸c nhau: g©y bÖnh víi triÖu chøng kh¸c nhau vµ tõng ®o¹n ruétkh¸c nhau.

- L©y truyÒn chñ yÕu qua chÊt th¶i lµ ph©n gµ ph©n t¸n no·n nang ra m«i tr−êng bªnngoµi vµ gµ khoÎ ¨n ph¶i.

- CÇu ký trïng (Eimeria) rÊt bÒn v÷ng ë m«i tr−êng ngoµi, çc chÊt s¸t trïng th«ngth−êng rÊt Ýt cã t¸c dông

b. TriÖu chøng, bÖnh tÝch, chÈn ®o¸n

TriÖu chøng: Tuú theo tõng chñng cÇu trïng mµ triÖu chøng bÖnh kh¸c nhau còng nh− g©ybÖnh ë nh÷ng ®o¹n ruét kh¸c nhau.

- NÕu nhãm cÇu trïng g©y bÖnh ë manh trµng (ruét tÞt) lµ do chñng E. tenella g©ynªn. TriÖu chøng bÖnh rÊt ®iÓn h×nh, gµ bÖnh Øa láng, ph©n lÉn m¸u t−¬i mµu ®áhoÆc s¸p hång. BÖnh do chñng nµy g©y nªn tiÕn triÓn rÊt trÇm träng, tû lÖ gµ chÕtcao.

- NÕu nhãm cÇu trïng g©y bÖnh ë ruét non th−êng do E. Maxima, E. Necatrix, E.Brunetti, E. Acervulina, bÖnh ë thÓ nhÑ h¬n; triÖu chøng chñ yÕu lµ Øa ph©n láng,gÇy sót.

Mæ x¸c gµ chÕt do cÇu trïng thÊy bÖnh tÝch chñ yÕu ë ®−êng ruét, v¸ch manh trµng ®Çym¸u hoÆc ruét non ®Çy chÊt nhÇy mµu n©u.

ChÈn ®o¸n b»ng triÖu chøng l©m sµng, bÖnh tÝch mæ kh¸m hay kiÓm tra ph©n t×m no·nnang cña cÇu trïng qua kÝnh hiÓn vi.

c. §iÒu trÞ vµ phßng bÖnh

- §iÒu trÞ: Dïng mét trong çc lo¹i thuèc sau:

- Regecoccin gãi 10 gram: 1 gram/ 1kg thøc ¨n

53

- Regecoccin WS tan trong n−íc: 1g/ 2lÝt n−íc dïng liªn tôc trong 5 ngµy

- Costrim I, Costrim II, ESB 30%, Tetrafura, Ampi - septol, Genta - costrm

- Dïng kÕt hîp Hanvit K & C ®Ó chèng ch¶y m¸u

Phßng bÖnh:

- VÖ sinh thó ý: nªn nu«i gµ trªn sµn ®Ó gµ Ýt ¨n ph©n chøa mÇm bÖnh.

- Gi÷ nÒn chuång lu«n lu«n kh« r¸o, th−êng xuyªn dän ph©n ®Ó tr¸nh l©y nhiÔm.

- Dïng c¸c thuèc Rigecoccin WS, Cosmix - Fort, Costrim I, Costrim II, ESB 30% ®Óphßng theo ®Þnh kú.

- Dïng vaccin ë ®µn gµ gièng vµ gµ ®Î trøng.

2. BÖnh giun trßn

a. Nguyªn nh©n

Giun trßn ë gµ cã mét sè gièng chÝnh nh− sau: Giun ®òa, giun mÒ gµ, giun tãc, giun m¾t,giun kim, giun khÝ qu¶n, giun diÒu (capillariasis). Giun l©y nhiÔm chñ yÕu l©y qua thøc ¨n,n−íc uèng.

b. TriÖu chøng, bÖnh tÝch vµ chÈn ®o¸n

NÕu sè l−îng giun nhiÒu gµ sÏ gÇy yÕu, t¨ng träng gi¶m, tiªu tèn thøc ¨n nhiÒu do giun tiÕtra ®éc tè vµ chiÕm ®o¹t mét phÇn dinh d−ìng.

Tuú theo vÞ trÝ ký sinh giun g©y ra c¸c t¸c h¹i nh−: viªm diÒu, viªm ruét, Øa ch¶y hoÆc t¾cruét.

Mæ kh¸m thÊy nh÷ng lo¹i giun cã kÝch th−íc lín nh− giun ®òa, giun diÒu gµ. KiÓm traph©n thÊy trøng giun.

c. Phßng trÞ bÖnh

- Phßng bÖnh chñ yÕu b»ng vÖ sinh tiªu ®éc; n¨ng dän ph©n, dän chuång, gi÷ kh«ng®Ó ph©n r¬i vµo nh÷ng m¸ng ¨n uèng.

- §Þnh kú tÈy giun 3 th¸ng 1 lÇn


- Dïng Mebendazol 10% gãi 2g cho 4kg gµ (0,5 gram/1kg TT) Dïng 2 ngµy liÒn.

- Levasol 7,5% tiªm 1ml/5 kg thÓ träng

- Tayzu: gãi 4 gram dïng cho 15-20 kg thÓ träng

54

3. BÖnh s¸n d©y (Cetodiasis)

a. Nguyªn nh©n

NhiÒu lo¹i s¸n d©y g©y bÖnh trong ®−êng ruét cña gµ g©y t¸c h¹i cho gµ ë løa tuæi 1,5 th¸ng®Õn tr−ëng thµnh.

b. TriÖu chøng

NÕu nhiÒu s¸n, gµ thÓ hiÖn gÇy yÕu do ®éc tè s¸n tiÕt ra vµ s¸n chiÕm ®o¹t chÊt dinh d−ìng.§ång thêi s¸n d©y t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu loµi vi khuÈn thø ph¸t triÓn nh−: Salmonella, E.coli, vv....

c. Phßng vµ trÞ bÖnh

- S¸n d©y l©y truyÒn ph¶i qua ký chñ trung gian nh− kiÕn, ruåi, gi¸n, chuån chuån,...nªn ng¨n c¶n b»ng c¸ch diÖt c«n trïng ®Þnh kú quanh khu ch¨n nu«i.

- TÈy s¸n b»ng: Niclosamid liÒu dïng 0,2 gram/ 1kg TT. Dïng 2 ngµy liªn tôc

- Mebendazol 10% 1 gãi 2 gram/ 2kg TT. Dïng 2 ngµy liªn tôc.

4. BÖnh ngo¹i ký sinh trïng

a) RËn

Mét sè loµi rËn th−êng thÊy ë l«ng gµ, d−íi c¸nh, trªn cæ, quanh hËu m«n. Trøng rËn n»më cuèng l«ng gµ.

b. GhÎ

GhÎ ornithonysus lu«n cã th−êng trùc ë gµ. NhiÔm ghÎ nÆng thÊy gµ thiÕu m¸u, xuÊt hiÖnnhiÒu vÈy mµu ®en th¶i ra xung quanh hËu m«n.

c. M¹t Argassid

M¹t gµ cã nhiÒu ë vïng nãng Èm, g©y bÖnh ®Æc biÖt ë gµ ®Î nhèt trong lång hoÆc gµ Êp l©ungµy trong æ, m¹t gµ chÝch hót m¸u, vµ truyÒn bÖnh xo¾n khuÈn (Spirochetossis)

d. Ruåi

Ruåi g©y nhiÔm bÈn thøc ¨n cña gµ vµ lµ nguån truyÒn bÖnh nguy hiÓm

§iÒu trÞ bÖnh ký sinh trïng bªn ngoµi

- §iÒu trÞ b»ng thuèc trõ s©u. CÇn chó ý gµ rÊt mÉn c¶m víi Dipterex, Vophatox, l©nh÷u c¬ nãi chung. ChØ cÇn mét l−îng nhá l©n h÷u c¬ lµ ®ñ giÕt chÕt c¶ ®µn gµ.

- ChØ phun Dipterex nång ®é 0,2-0,5% xung quanh chuång hoÆc trong chuång khikh«ng cã gµ

55

- Lµm hè çt cã trén çc thuèc trõ s©u nhÑ nh− Carbamat, tro bÕp, l−u huúnh.

- DiÖt ruåi b»ng thuèc Snip, Larvadex.

VII. BÖnh nÊm vµ ®éc tè nÊm trong thøc ¨n

1. Nguyªn nh©n

BÖnh nÊm vµ ®éc tè nÊm trong thøc ¨n hÕt søc phæ biÕn ë çc n−íc ph¸t triÓn nu«i gµ c«ngnghiÖp còng nh− ë n−íc ta. BÖnh hµng n¨m g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho gµ ®Æc biÖt lµ gµ m¸i®Î.

BÖnh g©y ra do nhiÒu loµi nÊm vµ ®éc tè nÊm cã trong thøc ¨n gµ, chñ yÕu lµ nÊmAspegrillus flavus vµ A. niger, ®éc tè cña chóng lµ Aflatoxin vµ Achrotoxin.

KhÝ hËu nãng Èm lµ ®iÒu kiÖn l©y nhiÔm nhanh nÊm trong thøc ¨n, ®Æc biÖt lµ ng«, kh« l¹c,bét ç vµ thøc ¨n hçn hîp giÇu dinh d−ìng.

2. TriÖu chøng, chÈn ®o¸n vµ bÖnh tÝch

TriÖu chøng: Gµ con vµ gµ dß Ýt ho¹t ®éng, kÐm ¨n, gÇy dÇn, l«ng x¬ x¸c, niªm m¹c nhîtnh¹t do thiÕu m¸u. Tû lÖ chÕt ë gµ con bÖnh nÆng cã thÓ tíi 20-30%

Gµ ®Î m¾c bÖnh giµm s¶n l−îng trøng

Gµ cßn thÓ hiÖn viªm phæi m·n, thë khß khÌ, bÖnh sÏ nÆng nÕu nh− cã nhiÔm khuÈn thøph¸t.

BÖnh tÝch: Mæ kh¸m thÊy gµ gÇy x¬ x¸c, thiÕu m¸u nhît nh¹t, ®Æc biÖt lµ gan s−ng, mµunh¹t do tho¸i ho¸. Phæi cã hiÖn t−îng viªm phï thòng.

ChÈn ®o¸n: xÐt nghiÖm mÉu thøc ¨n t×m nÊm vµ x¸c ®Þnh ®éc tè nÊm

Mæ kh¸m gµ chÕt kiÓm tra gan tho¸i ho¸.

3. §iÒu trÞ vµ phßng bÖnh

- Dïng CHQ - Halquinol trén vµo thøc ¨n cho gµ víi tû lÖ 200 gram/1000 kg thøc ¨n.

- Dïng Mycofix - plus: 0,5-1 g/lÝt n−íc, tuú theo hµm l−îng ®éc tè nÊm trong thøc¨n.

- T¨ng c−êng çc thuèc bæ: vitamin B - complex, çc muèi kho¸ng (Premix kho¸ng)®Ó n©ng cao thÓ tr¹ng vµ søc chèng ®ì ®èi víi bÖnh.

- Uèng Hanminvita- super 0,5 - 1g/lÝt n−íc. Dïng liªn tôc tõ 3-7 ngµy.

Phßng bÖnh:

- Thùc hiÖn vÖ sinh chuång tr¹i vµ m«i tr−êng: gi÷ s¹ch sÏ, tho¸ng m¸t vµo mïa hÌ,Êm vµo mïa ®«ng.

- Trén çc chÕ phÈm; Mycofix - plus; Quixalus vµ thøc ¨n ®Ó phßng bÖnh

56

VIII. BÖnh thiÕu vitamin

1. Nguyªn nh©n

Nguyªn nh©n chñ yÕu ®Ò cËp tíi khi gµ bÖnh thiÕu Vitamin lµ do thµnh phÇn thøc ¨n thiÕuvitamin.

2. TriÖu chøng

a. ThiÕu Vitamin A

Gµ thiÕu Vitamin A sÏ chËm ph¸t triÓn, gi¶m ®Î, tû lÖ në ph«i thÊp. MÆt mê, ch©n, da, mµokh«, sõng ho¸.

b. ThiÕu vitamin B1

Gµ thiÕu Vitamin B1 ch©n yÕu, ngãn cã qu¾p, ®Çu nghÑo, kh«ng ®i ®−îc, kÐm ¨n, gÇy cßm.

c. ThiÕu Vitamin B2

Lßng ®á trøng gµ kh«ng thÉm, xu h−íng ®i b»ng ®Çu gèi, ngãn cã qu¾p, hÊp thu thøc ¨nkÐm. Gµ chËm lín

d. ThiÕu Vitamin PP(Axit Nicotinic hay Nicotinamid)

MiÖng lë loÐt, viªm khíp, viªm ruét.

e. ThiÕu Vitamin B12: gµ thiÕu m¸u, chËm lín, ®ång ho¸ kÐm

g. ThiÕu Vitamin C:Søc ®Ò kh¸ng cña gµ kÐm, kÐm chÞu nãng

h. ThiÕu Vitamin D:

X−¬ng mÒm, gµ ®i tËp tÔnh, khíp x−¬ng biÕn d¹ng. Gµ ®Î x−¬ng rçng, vá trøng máng,gi¶m tû lÖ ®Î.

i. ThiÕu Vitamin E

Gµ bÞ phï ®Çu, s−ng xuÊt huyÕt n·o. Gµ con ®i l¹i khã kh¨n, ®i hay ng· hoÆc ®Çu cói gËpgi÷a hai ch©n. Gµ trèng kÐm ho¹t ®éng, tû lÖ trøng në thÊp

57

3. §iÒu trÞ

BiÖn ph¸p ch÷a ®¬n gi¶n lµ bæ sung thªm c¸c Vitamin vµo thøc ¨n.

- B - complex cña Hanvet (hép 30gram, gãi 100 gram): 1g/1lÝt n−íc uèng hoÆc trénvíi 1kg thøc ¨n. Dïng 3 ngµy.

- AD3EC - Hydrovit (lä 100ml): 15-20ml/100con, cho uèng 3-7 ngµy.

- Vitamycin (gãi 6 gram): 3 gram/4,5 kg TT/1 ngµy, trén thøc ¨n hoÆc uèng n−íc.Dïng 4 ngµy.

- Multivit (lä 20ml): tiªm liÒu 1ml/2kg TT, tiªm b¾p, d−íi da. Dïng 2-3 ngµy.

- ADE tiªm (èng 10ml): 1ml/5kg TT, tiªm b¾p. Dïng 3-5 ngµy.

- Vitamin ADE (gãi 10 gram): Gµ thÞt gãi/ 200-300 con. Gµ ®Î: 1 gãi/100-200 con.Dïng liªn tôc 3-5 ngµy

- Vitamin B12 500 mcg (èng 2ml): tiªm 0,2-0,25ml/1con, tiªm b¾p. Dïng trong 3ngµy

- Vitamin B12 1000mcg (èng 2ml) tiªm 2mcg/1kg TT, tiªm b¾p. Dïng trong 3 ngµy.

- Multivit: 1 gram/1 lÝt n−íc hoÆc 0,5 kg thøc ¨n.

- Hanmix-B: 1kg/100kg thøc ¨n

- Vitamin B1 2,5%(èng 2ml): tiªm 0,1-0,25ml/con, tiªm b¾p, tiªm d−íi da. Dïng 3-5ngµy.

- Hanminvit 1 gram/1 lÝt n−íc. Uèng liªn tôc 3-5 ngµy.

58

IX. BÖnh g©y nªn dÞ d¹ng cña x−¬ng

1. ThiÕu chÊt dÉn ®Õn dÞ d¹ng

- ThiÕu canxi (Ca) vµ phèt pho (P) hoÆc mÊt c©n b»ng Ca vµ P sÏ lµm gµ con bÞ cßix−¬ng, mÒm x−¬ng.

- ThiÕu Vitamin D3 lµm gi¶m hÊp thu Ca vµ P

- ThiÕu Vitamin B1 gµ ®i l¶o ®¶o, n»m ngiªng vµ tª liÖt, cæ dµi.

- ThiÕu Vitamin B2 lµm liÖt ngãn ch©n khÌo

- ThiÕu Vitamin B6, d¸ng ®i thÊt th−êng, co giËt.

- ThiÕu Mn g©y tho¸i ho¸ sôn lµm khíp x−¬ng to, èng x−¬ng ng¾n, biÕn d¹ng m¾t çch©n tíi trËt g©n.

- ThiÕu Cholin s−ng to khíp m¾t ç, ch©n khÌo

2. BÖnh Mycoplasma chñng Synovia

BÖnh g©y viªm khíp thanh dÞch (Bao khíp)

Ch÷a bÖnh b»ng çc lo¹i thuèc chèng Mycoplasma t−¬ng tù ch÷a bÖnh CRD

3. BÖnh viªm khíp Reoviral

Gµ m¾c bÖnh lóc 30 ngµy tuæi trë ®i. Tû lÖ quÌ t¨ng dÇn do viªm khíp mét hoÆc hai bªnkhíp m¾t ç vµ khíp khuûu ch©n. Cã thÓ lªn tíi 10% ®µn gµ bÞ bÖnh. Gµ quÌ th−êng chÕtv× thiÕu n−íc hoÆc bÞ dÉm ®¹p

Phßng bÖnh:

- ChØ mua gµ gièng ë çc c¬ së kh«ng cã bÖnh hoÆc ®· tiªm phßng vaccin dÇu.

- Tiªm phßng cho ®µn gµ gièng lÇn 1 lóc 4-5 ngµy; lÇn 2 lóc 30-40 ngµy tuæi. LÇn 3tr−íc khi gµ ®Î

§iÒu trÞ: cã thÓ dïng kh¸ng thÓ Gumboro cña Hanvet kÕt hîp víi kh¸ng sinh phæ réng

4. Viªm khíp do Staphylococus

Vi khuÈn Staphylococus lµ mÇm bÖnh chÝnh hoÆc cã thÓ kÕt hîp víi Mycoplasma spp.hoÆc Reoviral.

Gµ 8 tuÇn tuæi tíi 16 tuæi dÔ bÞ m¾c bÖnh nµy.

Khíp viªm, ®«i khi viªm da gan bµn ch©n. Khíp cã mñ xanh.

Phßng bÖnh: Mua gµ gièng ë n¬i Ýt bÖnh Mycoplasma vµ viªm khíp Reoviral. T¨ng c−êngvÖ sinh

59

Ch÷a bÖnh: Dïng mét trong c¸c kh¸ng sinh sau:

- Chlotetradexa, tiªm 1ml/3kg TT

- KCND, tiªm 1ml/3 kg TT

- Sunovil-5, tiªm 1ml/2 kg TT

BÖnh nµy ch÷a Ýt cã hiÖu qu¶

5. BÖnh viªm gan bµn ch©n

Nguyªn nh©n x¶y ra cã nhiÒu, nh−ng chñ yÕu lµ do æ lãt, chÊt ®én kh«ng tèt vµ do bÖnh bÐophÖ

Viªm da gan bµn ch©n dÉn ®Õn quÌ, chÕt, gi¶m tû lÖ sinh s¶n. Gµ trèng th−êng m¾c bÖnhnµy nhiÒu h¬n gµ m¸i do nÆng c©n h¬n

Phßng bÖnh: æ lãt cÇn gi÷ kh«, kh«ng ®Ó cã amoniac. Thùc hiÖn cho ¨n h¹n chÕ sau khi c¾tmá ®èi víi gµ gièng. Nu«i t¸ch riªng gµ trèng, m¸i ®èi víi gµ thÞt.

6. BÖnh ch©n vÑo

BÖnh do gµ thÞt ph¸t triÓn nhanh mµ dinh d−ìng kh«ng c©n ®èi.

Gµ bÞ bÖnh th−êng vÆn x−¬ng chÇy vµ cong ngãn

60

PhÇn IV

Bµn vÒ bÝ quyÕt thµnh c«ng

trong ch¨n nu«i gµ

Theo nhiÒu ý kiÕn muèn thµnh c«ng trong ch¨n nu«i gµ ph¶i ®¹t ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶nsau

I. X¸c ®Þnh nh÷ng ph−¬ng thøc, quy m« ch¨n nu«i

Ch¨n nu«i ®Ó lÊy lêi, gi¶i quyÕt ®−îc viÖc lµm ®ång thêi l¹i sinh lîi nhuËn. Muèn thunhiÒu l·i ph¶i ®¹t ®−îc;

- Gi¸ thµnh s¶n phÈm h¹.

- Sè l−îng s¶n phÈm nhiÒu.

- Gi¸ b¸n cao.

Lµm sao ®Ó gi¸ thµnh s¶n phÈm h¹? gµ ®Î nhiÒu, chÕt Ýt, lín nhanh. chi phÝ thÊp th× gi¸thµnh h¹.

Muèn sè l−îng s¶n phÈm th× ph¶i nu«i nhiÒu gµ, nu«i nhiÒu gµ ®ßi hái: ®iÒu kiÖn chuångtr¹i réng, vèn nhiÒu, tr×nh ®é chuyªn m«n, qu¶n lý giái.

Muèn gi¸ b¸n cao th× ph¶i tÝnh to¸n thêi ®iÓm b¸n hîp lý, yÕu tè thÞ tr−êng vµ may rñi.Nh−ng yÕu tè gièng gµ, chÊt l−îng thÞt, trøng còng rÊt quan träng.

Do ®ã ®Çu tiªn nu«i thµnh c«ng ph¶i x¸c ®Þnh ®óng ph−¬ng thøc ch¨n nu«i.

- NÕu míi tËp, vèn Ýt, tr×nh ®é ch−a cao th× nªn x¸c ®Þnh nu«i gµ b¸n c«ng nghiÖp võa nu«inhèt, võa nu«i th¶ víi quy m« nhá kho¶ng 40-100gµ.

Khi cã ®iÒu kiÖn, vèn nhiÒu, tr×nh ®é chuyªn m«n cao, kh¶ n¨ng tiªu thô tãt th× h·y tÝnh®Õn ch¨n nu«i gµ c«ng nghiÖp quy m« lín.

II. X©y dùng chuång tr¹i vµ c¬ së vËt chÊt

Muèn nu«i gµ ®Æc biÖt lµ gµ c«ng nghiÖp, ph¶i x©y dùng chuång tr¹i, c¬ së vËt chÊt ®µnghoµng, ®óng kü thuËt.

L−u ý x©y xa khu d©n c− cµng tèt, chuÈn bÞ nguån n−íc cho gµ uèng vµ nguån n−íc röachuång chu ®¸o, vÖ sinh; quan t©m ®Æc biÖt ®iÒu kiÖn chuån tr¹i tho¸ng m¸t. ë ®iÒu kiÖnkhÝ hËu n−íc ta rÊt cÇn chèng nãng cho gµ, chèng nãng cho gµ khã h¬n chèng rÐt rÊtnhiÒu.

L−u ý chèng chuét, chim trêi, gµ th¶ r«ng l©y bÖnh cho gµ.

Nu«i gµ th¶ v−ên chuång tr¹i ®¬n gi¶n h¬n, nh−ng kh«ng v× vËy mµ thiÕu quan t©m chu®¸o.

61

III. ChÕ biÕn thøc ¨n

§Ó gi¶m gi¸ thµnh ch¨n nu«i, nªn cè g¾ng tù chÕ biÕn thøc ¨n nhÊt lµ khi ch¨n nu«i lín/

VÝ dô thêi gi¸ th¸ng 8/1997 nh− sau:

- Ng« 1600®ång/ kg; Thãc: 1300®ång /kg

- G¹o: 2100®/kg, Bét ç 60% ®¹m: 7300®/kg

- Kh« dÇu l¹c: 4500®/kg. Kh« ®Ëu t−¬ng: 5500®/kg

- Methionin: 48.000®/kg. Lizin: 32000®/kg

- Cholin: 13.000®/kg. Mycofix-plus : 80.000®/kg

Th× gi¸ thµnh thøc ¨n tù chÕ lÊy theo c«ng thøc I cho gµ 0-3 tuÇn tuæi lµ vµo kho¶ng3.200®/kg

NÕu mua çm chÕ biÕn s½n th× ph¶i mua gi¸ 4200 ®/kg

NÕu gia ®×nh b¹n nu«i 1000 gµ thÞt ®Õn khi xuÊt chuång träng l−îng b×nh qu©n: 2,5kg/ consö dông 5,25kg çm/ con; 1000 con sö dông 5250 kg.

Sè tiÒn thua thiÖt vÒ çm mÊt: 5250kg (≈ 900 ®ång) ≈ 4.725.000®

TÝnh to¸n cña chóng t«i ch−a thËt chÝnh x¸c nh−ng míi xem qua ®· thÊy r»ng chóng ta lao®éng rÊt nhiÒu mµ ng−êi thu lîi l¹i lµ nhµ s¶n xuÊt çm tæng hîp. TÊt nhiªn s¶n xuÊt çm®©u cã dÔ nhÊt lµ khi ng−êi n«ng d©n ch−a cã ®ñ nguyªn liÖu vµ kinh nghiÖm, thiÕt bÞ ®Ós¶n xuÊt.

Nh−ng nÕu chóng ta ch¨n nu«i gµ ch¨n th¶ th× s¶n xuÊt çm dÔ dµng h¬n.

Theo c«ng thøc 2, lo¹i çm cho gµ 0-3 tuÇn tuæi nu«i b¸n ch¨n th¶.

Dïng bét ç nh¹t P = 45% gi¸ 5200®/kg

Gi¸ thµnh kho¶ng: 2820®/kg çm cho gµ 0-3 tuÇn;

2400®/kg çm cho gµ > 7 tuÇn.

NÕu biÕt tÝnh to¸n, phèi chÕ theo gi¸ thÞ tr−êng tõng vïng, nÕu biÕt gi¶m ®¹m ®éng vËt,t¨ng ®¹m thùc vËt hîp lý th× gi¸ thµnh cßn rÎ h¬n.

ChÕ biÕn ®−îc thøc ¨n tèt lµ mét trong nh÷ng bÝ quyÕt thµnh c«ng.

Khi chÕ biÕn thøc ¨n ph¶i l−u ý mÊy ®iÓm chÝnh:

- Gµ kh«ng −a mÆn nªn thøc ¨n ph¶i nh¹t, ®é muèi tæng sè kh«ng qu¸ 0,5%.

- §¶m b¶o tû lÖ Protein (®¹m) ®Æc biÖt ®¹m ®éng vËt.

- Kh«ng dïng nguyªn liÖu còng nh− thøc ¨n mèc, háng. Nªn bæ sung chÊt chèng ®éctè nÊm Mycofix-plus.

- ChÕ biÕn pha trén ®Õn ®©u dïng ®Õn ®ã. Kh«ng ®−îc tr÷ thøc ¨n tån ®äng 4-5 ngµyv× dÔ bÞ ph©n huû háng. Chèng Èm cho nguyªn liÖu dù tr÷ vµ thøc ¨n.

- Çch trén, ®óng, trén ®Òu: l−u ý trén nh÷ng lo¹i nguyªn liÖu phô; Ýt tr−íc vÝ dô:Lyzin, Methionin, Hanmix-B, Mycofix-plus, Cholin, bét x−¬ng lÉn tr−íc víi nhau,

62

sau ®ã trén dÇn dÇn theo nguyªn t¾c ®ång l−îng. Tèt nhÊt cuèi cïng nªn trén quasµng 2-3 lÇn ®Ó thøc ¨n ®ång ®Òu.

IV. Ch¨m sãc nu«i d−ìng tèt

Ph¶i ch¨m sãc nu«i d−ìng gµ ®óng khoa häc. NhÊt thiÕt ph¶i nu«i gµ nhá riªng theo chÕ®é ch¨m sãc ®Æc biÖt gäi lµ óm gµ.

- VËn chuyÓn gµ con ph¶i nhÑ nhµng tr¸nh n¾ng nãng. MËt ®é óm gµ kho¶ng 2,5m2

cho 100 gµ con óm.

- Gµ lín nhanh, ¨n nhiÒu, uèng nhiÒu ph¶i l−u ý cho gµ uèng ®ñ n−íc vµ uèng n−ícs¹ch. Khi trêi nãng nhu cÇu n−íc cµng nhiÒu, tèt nhÊt nªn cho uèng n−íc víi bét®iÖn gi¶i cña Hanvet: 1g/0,5 -1 lÝt.

- §¶m b¶o nhiÖt ®é chiÕu s¸ng vµ ¨n thªm theo tõng tuæi gµ.

- Chèng nãng cho gµ vÒ mïa hÌ, thu, chèng rÐt cho gµ vµo vô ®«ng, xu©n, ë miÒnb¾c,

V. phßng bÖnh

- Kh©u ®Çu tiªn quan träng bËc nhÊt lµ ph¶i mua gµ gièng ë nh÷ng c¬ së ®· tiªm vaccin nhòdÇu cho ®µn gµ bè mÑ phßng çc bÖnh nh− Newcastle, Gumboro, IB, cóm gµ con, nh÷ngn¬i ®µn gièng Ýt bÖnh tËt.

NÕu ®µn gµ bè mÑ ®· ®−îc tiªm phßng tèt çc lo¹i vaccin nhò dÇu th× gµ con ®−îc b¶o vÖtrong vßng 10-15 ngµy kh«ng bÞ m¾c çc bÖnh ®ã. ë çc c¬ së nu«i gµ bè mÑ thùc hiÖnviÖc tiªm phßng çc lo¹i vaccin nghiªm tóc sÏ cung cÊp ®−îc nh÷ng ®µn gµ con khoÎ m¹nh,Ýt bÖnh nhÊt lµ trong vßng 2-3 tuÇn ®Çu.

- VÊn ®Ò thø hai lµ vÖ sinh tiªu ®éc. VÖ sinh - tiªu ®éc rÊt quan träng víi ®µn gµ ®Æc biÖt lµgµ nu«i c«ng nghiÖp.

- NhÊt thiÕt ph¶i dïng thuèc vaccin phßng bÖnh.

- Cã thÓ sö dông kh¸ng sinh, d−îc phÈm thó y phßng bÖnh.

- Kh«ng ®−îc nu«i nhiÒu lo¹i gµ, nhiÒu løa tuæi gµ gÇn nhau t¹o ®iÒu kiÖn l©y bÖnh.Nªn cïng nhËp, cïng xuÊt trong cïng mét khu ch¨n nu«i.

VI. Tiªu thô s¶n phÈm

ViÖc tiªu thô s¶n phÈm ngµy nay lµ ®iÒu nan gi¶i nhÊt. Nu«i gµ råi b¸n ra sao?

NÕu nu«i gµ theo ph−¬ng thøc c«ng nghiÖp vÝ dô nu«i gµ AA sau 50 ngµy tuæi träng l−îng®¹t 2501 gram. Khi ®ã xuÊt b¸n cho hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. NÕu nu«i kÐo dµi thªm sÏgi¶m l·i, sau ®ã hoµ vèn vµ nu«i thªm sÏ lç. Do ®ã, nªn b¸n dÇn dÇn nh÷ng con gµ trènglín tr−íc, b¸n con nhá sau, ®Õn 55 ngµy cã thÓ b¸n hÕt ®µn gµ. Nu«i c«ng nghiÖp lín ph¶ig¾n liÒn víi c¬ së giÕt mæ.

- NÕu nu«i gµ lÊy trøng, viÖc tiªu thô s¶n phÈm cã thuËn tiÖn h¬n.

63

- NÕu ch¨n nu«i gµ b¸n ch¨n th¶, viÖc tiªu thô s¶n phÈm kh«ng khã kh¨n phøc t¹p. NÕu gi¸ch−a cao ta cã thÓ lui l¹i thªm 15-20 ngµy thËm chÝ 1 th¸ng còng kh«ng thiÖt h¹i kinh tÕ.

VII. lµm sao ®Ó cã thÓ ch¨n nu«i gµ th¾ng lîi (thu ®−îc hiÖu

qu¶ kinh tÕ cao)

1. Thêi ®iÓm th¸ng 7,8,9,10 n¨m 1997 t¹i phÝa B¾c, gi¸ thµnh s¶n xuÊt 1kg gµ c«ng nghiÖpcã thÓ tÝnh nh− sau:

- Tiªu tèn thøc ¨n cho 1 kg t¨ng träng (2kg)

- Gi¸ mua 1 kg thøc ¨n cña çc h·ng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ 4200®ång.

- Gi¸ chi phÝ cho thøc ¨n lµ 8400® - chiÕm 78%, çc chi phÝ kh¸c chiÕm 22%.

VËy gi¸ thµnh 1 kg thÞt gµ kho¶ng:

8400®: 78 x 100 = 10.770®

Muèn cã l·i ph¶i b¸n ®−îc 11-12-13 ngµn ®ång /1kg nh−ng çc h·ng ch¨n nu«i lín ®· b¸nra thÞ tr−êng víi gi¸ 9000®/kg sÏ bãp chÕt çc hé ch¨n nu«i nhá

NÕu b¸n ®−îc víi gi¸ 12.000®/kg

L·i 1kg gµ: 1230®; 1 con gµ 2,5kg l·i 3075 ®

NÕu ch¨n nu«i 1000 con trung b×nh 2,5kg l·i 3075.000®.

2- NÕu nu«i gµ c«ng nghiÖp trong çc c¬ së tèt cña çc h·ng s¶n xuÊt liªn hîp, võa s¶n xuÊtgµ gièng - s¶n xuÊt thøc ¨n - nu«i gµ, n¨ng suÊt lao ®éng rÊt cao, 1 ng−êi cã thÓ nu«i 4000con - 6000 con gµ, søc c¹nh tranh cña hä thËt lµ lín. Ng−êi ta cã thÓ thao tóng thÞ tr−êng,n©ng gi¸ b¸n thøc ¨n, chÞu lç gµ con gièng, hoÆc chÞu lç gµ thÞt, ng−êi d©n lµm sao ®ñ søcc¹nh tranh ®−îc.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ch¨n nu«i gµ cong nghiÖp ë phÝa Nam gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n,rÊt nhiÒu gia ®×nh ch¨n nu«i gµ c«ng nghiÖp sè l−îng lín vµ gÇn nh− tÊt c¶ çc c¬ së ch¨nnu«i gµ tËp trung quèc doanh còng nh− t− nh©n l©m vµo c¶nh sa sót, ph¸ s¶n. ë miÒn B¾c,trong n¨m 1997 nh÷ng doanh nghiÖp lín ch¨n nu«i gµ c«ng nghiÖp quèc doanh vµ t− nh©n®ang bÞ lç vµ cã nguy c¬ ph¸ s¶n. Nh÷ng n¨m tíi liÖu cã trô v÷ng ®−îc hay kh«ng ?

Do ®ã cÇn suy nghÜ nªn tù chÕ biÕn thøc ¨n ®Õn chõng mùc nµo? Theo kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®énªn kÕt hîp gi÷a çc nhµ s¶n xuÊt ch¨n nu«i trong n−íc thµnh hiÖp héi ®Ó hç trî nhau vÒcon gièng - thøc ¨n - thuèc thó y phßng dÞch bÖnh.

3. Nu«i gµ b¸n ch¨n th¶.

Nu«i gµ b¸n ch¨n th¶ thêi ®iÓm 1997.

Gµ lÊy thÞt: 1kg gµ b¸n ch¨n th¶ tiªu tèn hÕt 3-3,5kg thøc ¨n. NÕu tù chÕ biÕn b×nh qu©ngi¸ thøc ¨n 2500®/kg/

Chi phÝ thøc ¨n; 7800 ® ®Õn 8320®/kg t¨ng träng.

Gi¸ thµnh 1 kg gµ thÞt b×nh qu©n: 10.400®/kg , gi¸ b¸n b×nh qu©n 16000®/kg

L·i 1kg gµ: 5600®

1 con gµ nu«i b¸n ch¨n th¶ b×nh qu©n träng l−îng 2kg th× l·i: 11200®/kg

64

NÕu nu«i xuÊt chuång 50con/1 th¸ng th× còng thu lêi 560.000®/th¸ng

Gµ lÊy trøng gièng:

Gi¸ thµnh mét qu¶ trøng b¸n gièng gµ nu«i th¶, gièng gµ ri, gµ tµu, TB1, hoÆc 882 nu«itrong ®iÒu kiÖn b¸n ch¨n th¶ 800®/qu¶, b¸n gièng: 1100-1200®/qu¶,

L·i 1 qu¶: 300-400®; nÕu nu«i 50 m¸i lÊy trøng th× mçi th¸ng còng thu lîi kho¶ng220.000®/ th¸ng.

NÕu nu«i trøng th−¬ng phÈm nªn nu«i çc gièng gµ ®Î Gold-Line.

T¹o con gièng nu«i b¸n ch¨n th¶:

Nh×n vµo b¶ng tÝnh to¸n trªn ai còng cã thÓ nhËn thÊy nu«i gµ ch¨n th¶ kÕt hîp nu«i c«ngnghiÖp cã thÓ tån t¹i bÒn v÷ng. Nh−ng vÊn ®Ò hiÖn nay lµ gi¶i quyÕt con gièng ®Ó nu«ich¨n th¶ ra sao.

HiÖn nay mét sè n«ng d©n ®· nu«i gµ b¸n ch¨n th¶ ®Ó b¸n gièng, nh−ng cÇn bæ khuyÕt métsè ®iÓm:

- Ph¶i tiªm phßng ®ñ çc lo¹i vaccin nhò dÇu ®Ó ®¶m b¶o con gièng an toµn bÖnh.

- Ph¶i tËp trung t¹o nh÷ng lß Êp nhá 200 trøng - 250 trøng/1 mÎ.

VÝ dô; tñ Êp IAS c«ng suÊt 200 trøng ®Ó t¹o nhiÒu con gièng.

TiÕt kiÖm çc chi phÝ hîp lý.

TiÕt kiÖm, chi phÝ hîp lý, tËn dông çc nguån thøc ¨n kh¸c.

TiÕt kiÖm thøc ¨n, b»ng çch tr¸nh ®Ó r¬i v·i nhiÒ: sö dông çc nguån thøc ¨n bæ sung nh−rau, cá, mèi nu«i giun, ç t−¬i.

Mua thuèc vµ sö dông thuèc ®óng çch cã hiÖu qu¶, ®õng ham dïng çc thuèc ngo¹i, tètnhÊt nªn dïng thuèc néi. NhiÒu lo¹i thuèc néi chÊt l−îng ch¼ng kÐm g× thuèc ngo¹i mµ gi¸c¶ l¹i rÎ, hîp lý. Sö dông thuèc ®óng çch hîp lý th× míi thµnh c«ng.

65

Thay lêi kÕt

BÝ quyÕt thµnh c«ng trong ch¨n nu«i gµ lµ ph¶i biÕt x¸c ®Þnh ph−¬ng thøc, quy m« nu«i®óng ®¾n, biÕt ch¨n nu«i, chÕ biÕn thøc ¨n, biÕt phßng vµ trÞ bÖnh ®óng, biÕt tÝnh to¸n kinhtÕ ®Ó cã hiÖu qu¶ nhÊt.

Muèn lµm giµu th× nu«i gµ c«ng nghiÖp. Muèn xãa ®ãi gi¶m nghÌo th× nu«i gµ b¸n ch¨nth¶.

H·y häc hái, h·y lao ®éng cÇn cï, th«ng minh th× nhÊt ®Þnh sÏ thµnh c«ng. Chóng ta sÏthµnh c«ng!

66

Thuèc th−êng dïng cho gia cÇm cña HANVET

STT Tªn thuèc vµ quy c¸ch Thµnh phÇn D¹ng thuèc

I. Thuèc kh¸ng sinh d¹ng tiªm

Ampiciclin sodium, 500mg Kh¸ng sinh Bét pha tiªm

Ampi-septol, 5ml, 10ml Kh¸ng sinh + Sulffa Dung dÞch tiªm

Ampi-Kana,1g Kh¸ng sinh kÕt hîp Bét pha tiªm

Chloramphenicol 10%,5ml,10ml Kh¸ng sinh Dung dÞch tiªm

Chlotetradexa, 5ml, 10ml Kh¸ng sinh kÕt hîp

Chlotetradexa, 5ml, - -

Gentamycin Sulphate 5ml, 20ml,100ml Kh¸ng sinh -

Kanamycin sulphate 10% 5ml, 10ml,100ml

- -

K.N.C.D 10ml Kh¸ng sinh kÕt hîp -

Lincomycin 10%, 5ml Kh¸ng sinh -

Penicillin G Potassium 1.000.000UI,1g

- Bét pha tiªm

Streptomycin Sulphate , 1g - -

Sulmepy (Na-SMP), 1g Sulfa Bét tiªm/uèng

Sunovit-5,10ml Kh¸ng sinh phæ réng Dung dÞch tiªm

Tiamulin 10%,10ml, 100ml Kh¸ng sinh -

Tiamulin, 1g - Bét tiªm/uèng

Tylo-DC,100ml kh¸ng sinhkÕt hîp Dung dÞch tiªm

II. Thuèc tiªm kh¸c

Kh¸ng thÓ Gumboro,100ml Kh¸ng thÓ ®Æc hiÖu Nhò dÞch tiªm

Levasol 7,5%, 5ml Thuèc tÈy giun Dung dÞch tiªm

Multivit -fort, 20ml Vitamin tæng hîp -

Vitamin B-complex, 2ml - -

67

Vitamin B12 500mcg, 1000mcg, 2ml Vitamin -

Vit ADE, 10ml Vitamin tæng hîp DÇu tiªm

III. C¸c d¹ng thuèc kh¸c

AD3EC - Hydrovit, 100ml Vitamin tæng hîp Hçn dÞch dÇu

Amcoli-fort , 100g KÕt hîp kh¸ng sinh Bét uèng

Amffuram-C, 100g - -

CRD.Stop,20g KÕt hîp kh¸ng sinh -

Chlotetravit C, 8g KS + Vitamin Trén thøc ¨n

Costrim I, 24%, WSP,20g Sulfa Bét uèng

Costrim II, 12% WSP, 20g - -

ESB3 30%, 20g §Æc trÞ cÇu trïng Bét uèng

Genta-costrim 10g KS + Sulfa -

Mebendazol 10%, 2g, 500g, 1kg Thuèc tÈy giun -

Tetrafra Vit. V,C, 5g KS + Vitamin Trén thøc ¨n

Tiamulin 10%, WSP , 20g Kh¸ng sinh Bét uèng

Rigecoccin WS, 10g §Æc trÞ cÇu trïng -

Vitamin B-complex 30g, 100g Vitamin tæng hîp -

Halamid (Chloramin T), 10g,1kg,25kg

Thuèc khö trïng Bét tan

Hanvit K & C, 10g Vitamin kÕt hîp Bét uèng

Hanminvit super, 100g Vitamin kho¸ng -

HanmixB, 200g, 500g, 1000g, 5kg - Bét trén thøc¨n

Ampi -Septol, 4g Kh¸ng sinh Bét uèng

20 Tayzu, 4g Thuèc tÈy giun -

21 Lincolis-plus, 10g K.s + sulfa + Vitamin -

bÝ quyÕt thµnh c«ng trong ch¨n nu«i gµ · nÕu dïng thøc ¨n c«ng nghiÖp, nu«i kiÓu...

Documents