A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-2-

ေျမယာမ႑ငအဖြ႔

အလညက ပလပေျမႏင ေတာငယာေျမတြင ဓေလထးတမးစဥလာအရ ေျမယာလပပငခြငႏငပတသက၍

အမးသားအဆင တက႐ကေဆြးေႏြးပြ၏ အႏစခပ

ေျမယာမ႑ငအဖြ႔အတြက ျပစထားေသာ မဝါဒအကဥးခပ

အသကေမြးဝမးေကာငးႏင စားနပ႐ကၡာဖလေရး အာမခရနပေငြ

ဥေယာဇဥ

၂၀၁၅ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ ၁၃ ရကမ ၁၄ ရကထ ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာ ဝနႀကးဌာန၊ the transnational အပစႏင ေျမယာမ႑ငအဖြ႔တ႔သည အလညက ပလပေျမေပၚတြင ဓေလထးတမး စဥလာအရ လပပငခြငရေသာ ေတာငယာစနစႏငပတသက၍ အမးသားအဆင ေဆြးေႏြးပြတစရပက ဖြ႔စညးေဆာငရြကခသည။ အစညးအေဝးတြင အစးရဌာနမ အရာရမား၊ ဥပေဒကြမးကငသမား၊ ပညာရငမားႏင ေဒသဆငရာ အဖြ႔အစညးမားမ ပဂၢလမားအပါအဝင တာဝနရသမားစြာ ပါဝငခသည။ ယငးတ႔သည ေပၚေပါကလာမည အမးသားေျမယာ အသးခ မဝါဒႏင အမးသားေျမယာဥပေဒတြင ဓေလထးတမးစဥလာအရ ေျမယာလပပငခြငက မညသ႔မညပ အသအမတျပေရး ႏငပတသက၍ အထး ဝေသသ ျပကာ (with particular emphasis) ဓေလထးတမးစဥလာအရ အမားႏငသကဆငသည ေျမယာလပပငခြငက အသအမတ ျပေရး ေဆြးေႏြးတငျပခၾကသည။

ဤမဝါဒအကဥးခပသည ေနာငေပၚေပါကလာမည အမးသားေျမယာအသးခမဝါဒႏင အမးသားေျမယာဥပေဒ တြင ဓေလထးတမးစဥလာအရ အမားႏငသကဆငေသာ အလညက ပလပေျမေပၚတြင စကပးလပကငေသာ ေတာငယာစနစ လပပငခြငက အသအမတျပေရးႏငပတသက၍ အၾကျပေဆြးေႏြးေရး(advocate)က ရညမနးခက ထားရခသည။ သ႔ရာတြင အကဥးခပ အၾကျပတငျပရာတြင မၾကာေသးခငက ျပလပခေသာ အမးသားအဆင ေဆြး ေႏြးပြမားတြင တငျပခၾကေသာ အႀကျပခကမား၊ အသပညာ အရညအေသြးမား အလးစ ပါဝငမႈမရဘ တက႐က သကဆငမႈမားကသာ အမားဆး ေကာကႏႈတတငျပခၾကသည။

အတခပအသးအႏႈနးမား

FALUP : သစေတာႏငလယယာေျမအသးခမႈစမကနး

GAD : အေထြေထြအပခပေရး

GPS : ကမာၻလးဆငရာအေနအထားစနစ

ICC : မးႏြယစဆငရာယဥေကးမႈအသကအဝနး

ILO : ကမာၻ႔အလပသမားအဖြ႔

IP : တငးရငးသားလမးစ

ICG : ေျမယာမ႑ငအဖြ႔

LIFT : အသကေမြးဝမးေၾကာငးႏင စားနပ႐ကၡာဖလမႈ အာမခခက ရနပေငြ

MOECAF : ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏငသစေတာဝနႀကးဌာန

NLUP : အမးသားေျမယာအသးခမဝါဒ

SLRD : ေၾကးတငႏငေျမစာရငးဌာန

TABI : လယယာဇဝမးကြအဖြ႔ (biodiversity)

TNI : Transnational Institute

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-3-

မာတကာ

၁။ နဒါနး . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၄

၂။ အမးသားေျမယာအသးခမဝါဒ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၄

၃။ ကမာၻႏငေဒသဆငရာယဆခကမား . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၄

၄။ ျမနမာႏငင ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ ေျမယာလပပငခြငႏင . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၇

အလညက ပလပေျမေပၚတြင လယယာစကပးေသာ အေလအထမား . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၇

၅။ ျမနမာႏငငရ ဥပေဒမေဘာင . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၁၀

၆။ အစအဖြ႔ျဖငျပလပေသာ အစညးအေဝး . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၁၀

● လကရ ဥပေဒမေဘာငအတြငး ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြင . . . . . . . . . . . . . ၁၀

● အမးသားေျမယာ အသးခမဝါဒတြင ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြင . . . . . . . ၁၁

● ဓေလထးတမးစဥလာ ေျမႏငသကဆငသည ဆးျဖတခကႏင မႈခငးမား ေျဖရငးေပးမႈ . . . . . . . . . . . ၁၁

● ထးတမးစဥလာ ေျမယာေျမပ သတမတမႈႏင အတနးအစားခြျခားမႈ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၁၂

၇။ ေဆြးေႏြးတငျပခက . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၁၃

၈။ မဝါဒ ေထာကခတငျပခကမား . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၁၅

၉။ ေနာကထပ လပငနးစဥမား . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၁၇

၁၀။ နဂး . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၁၈

၁၁။ ေနာကဆကတြ - အဖြငမန႔ခြနး . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၁၉

၁၂။ ရညညႊနးကးကားခကမား . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ၂၃

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-4-

၁။ နဒါနး

၂၀၁၅ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ ၁၃ ရကမ ၁၄ ရကထ ျမနမာႏငငတြင ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆင ေသာ ေျမယာလပပငခြင အေလအကငမားက အသအမတျပေရးႏငပတသကၿပး ပါဝငေဆာငရြကသမား အတြငး ေဆြးေႏြးခကမားက ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေစရန ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာဝနႀကးဌာန (MOECAF) ၊ (Transnational Institute – TNI) ႏင ေျမယာမ႑ငအဖြ႔ (LCG) တ႔သည အလညက (ေရႊႊ႕ ေျပာငးစနစ) ႏင ပလပေျမေပၚတြင လပကငေနၾကေသာ ေတာငယာေျမအတြက ထးတမးစဥလာအတငး လပ ပငခြငရရရန အမးသား ထပတကေဆြးေႏြးပြတစခက စညး႐းေဆာငရြကခသည။ အေျခအတင ေဆြးေႏြးပြ တစခက စညး႐းေဆာငရြကခသည။ ဓေလထးစအရ လပပငခြငက အေျခအတင ေဆြးေႏြးပြက ေဒသတြငး စနေခၚမႈမား၊ ေအာငျမငမႈမားႏငပတသက၍ ေျမယာမဝါဒစမကနးႏင အစအစဥမား ေရးဆြျခငးသ႔ ထညသြငး ေပါငးစညးလက လကရေဆြးေႏြးပြႏငပတသက၍ သးသပတငျပကာ အသပညာေပးမႈက ျမငတငေပးခသည။ တကေရာကသမားက အမးသားေျမယာအသးခမႈ မဝါဒ (NLUP) တြင ျပဌာနးထားေသာ ဓေလထးစအရ လပ ပငခြငက႑၏ အလားအလာက ေဆြးေႏြးတငျပခၾကသည။ ထသ႔ တငျပရာတြင လကရ ေျမယာဥပေဒမေဘာင တြငးမ အမားႏငသကဆငေသာ လယယာလပပငခြင အစအစဥမားတြင ပါဝငလကရၾကေသာ ျမနမာ၊ ႏငင တကာ ကြမးကငသမား၏ အေတြ႔အႀကမား၊ ၿမ႕ျပလမႈအဖြ႔အစညးမား၏ အေတြ႔အႀကမားက ထတယသးသပ ခၾကသည။ ဤေဆြးေႏြးတငျပခကမားသည ဓေလထးစအရ လပပငခြငႏငပတသက၍ လမးညႊနျပဌာနးမႈသ႔ ဥးတညသြားေစသည။ ယငးျဖစစဥတြင MOECAF ႏင အျခားသကဆငရာ အဖြ႔အစညးမားသည အမးသား ေျမယာအသးခမဝါဒႏင ေျမယာဥပေဒမၾကမး ေရးဆြတငျပမႈက အၿပးသတ ေဆာငရြကသြားရနျဖစသည။

၂။ အမးသားေျမယာ အသးခမဝါဒ

ဒတယေဆြးေႏြးပြ၌ MOECAF မ ဒတယညႊနၾကားေရး မး ဥးတငေမာငသနးမ NLUP မၾကမးတြင ပါဝငေသာ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငသည လပပငခြငႏင ပတသက၍ စတင တငျပပါသည။ ျမနမာႏငင အစးရသည ေျမယာအသးခမဝါဒမၾကမး အစအစဥက ၂၀၁၃ ခႏစတြင စတငေဆာငရြကခၿပး ၂၀၁၄ ခႏစ ေအာကတဘာလတြင ျမနမာႏငငအတြက ေျမယာအသးခ မဝါဒသစက အၿပး သတ ေဆာငရြကေရးအတြက အၿပးသတ ေဆာငရြကထား

ေသာ မဝါဒမၾကမးႏငပတသက၍ အမားျပညသႏင ညႏႈငး မႈအစအစဥက စတင အစပးခသည။ မဝါဒမၾကမး၏ အေရးပါေသာ လကၡဏာတစရပမာ ဓေလထးစအရ ေျမ ယာလပပငခြင အေလအထမားက အသအမတျပျခငးႏင အမားႏငသကဆငေသာ ေျမယာလပပငခြင အစအစဥမား အား ပမန အသအမတျပျခငး၊ အလားအလာေကာငးမားက ႏးႏြယဆကစပ ေဖာျပထားျခငးပငျဖစ သည။ ဤေဖာျပ ခကက လကရမဝါဒ မၾကမးႏငပတသက၍ အပငး (၇) တြင အေသးစတ ပါဝငလကရသည။

၃။ ကမာၻႏငေဒသဆငရာယဆခကမား

Fundacion Tierra မ ႏငငတကာ ကြမးကငပညာ ရင Gonzalo Colque ႏင Bolivia မ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငဆငရာ ကြမးကင သတစဥးတ႔က Bolivian ႏင ကမာၻ႔အျမငရႈေထာငမ ဓေလထးစအရ ေျမယာလပပငခြင အခြငအေရးမား၊ အေရးႀကးပက ဆနးစစေလလာတငျပခၾကသည။ ဓေလ ထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငသည ပစ အမးမးျဖင ကမာၻ႔ႏငငအသးသးႏင အတငးအတာတစခ အရ လႊမးၿခလကရသည။ ယငးသည ထလြယခကလြယ ေသာ တငးရငးသားလမးစမား၊ မးႏြယစမားႏင ဆငးရ ေသာ ေကးလကေဒသေန လအမားစက ဓေလထးစအရ

ပငဆငမႈႏငပတသက၍ ေျမယာသယဇာတမား အပခပ မႈဆငရာ Virant စနစတစချဖစသည။ ထ႔အျပင ေျမယာ သည စးပြားေရး ရငးျမစတစခသာမဟတ ေကးလက ဆငးရသားမားႏင လမးစအေျခခဘဝ ရငသနေရးစနစ မားႏင ဆကႏြယလကရေသာ လမႈေရး က႑တစရပ လညး ျဖစသည။ အသအမတျပေရး က႑တစရပလညး ျဖစသည။ အသအမတျပေရးႏင အကာအကြယေပးေရး တြင လမႈေရးႏင ႏငငေရး အတငးအတာမား (dimen-sions) ပါဝငလာမည။ မၾကာေသးခငက ေဆာငရြကခ ေသာ ေျမယာျပျပငေရးမားႏင ေျမယာရပငခြင ကနဥး လပေဆာငခကမားသည ယခ အလားတ အားထတႀကး ပမးခသညအတငး ျမနမာႏငင အစးရအတြက တနဖးရ

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-5-

ေသာ သငခနးစာမားက ေပးႏငခသည။အမးသား စားနပရကၡာ ဖလေရးတြင

ေျမယာ၊ သား ငါး၊ သစေတာမားက ဥးတညထား သည လပပငခြငအတြက တာဝနရေသာ အပခပေရး

ႏင စပလဥး၍ ေစတနာဝနထမး လမးညႊနခကမားက TNI ၏ Jenny Franco အဆျပထားသကသ႔ အျပညျပညဆငရာ ေစတနာဝနထမး စတဓာတျဖင စသတမတခကတြင လကရ ကာလ၌ အျမငဆးျဖစသည။ ဤစသတမတခကသည ကလ သမဂၢ အဖြ႔ဝငႏငငမားက ညႏႈငး၍ သေဘာတထားခကေပၚ တြင အေျခခထားသည။ ျမနမာႏငငသည ယငးလမးညႊနခက မားက လကမတထးထားသည ႏငငတစႏငင ျဖစသည။ လပပငခြင လမးညႊနခကမားသည ေျမယာႏငပတသကေသာ လသားမား၏ အခြငအေရးတစရပအျဖစ အခငအမာ သက ေသထမျပႏငေသာလညး အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး မေဘာငတြင ရငးလငးျပညစစြာ ေနသားက (anchored) ရ ေနၿပးျဖစသည။ ဤနညးအားျဖင လ႔အခြငအေရး ကစၥတစရပ အေနႏင ေျမယာလပပငခြငႏင ေျမယာ စမခန႔ခြခြငက အ ေထာကအကျပလကရသည။ ဥပမာအားျဖင အပငး (၂)တြင ေဖာျပထားေသာ လမးညႊနခကမားက ႏငငမားသည တရား ဝင လပပငခြငရေသာ အမနအကန ပငဆငသမား၊ ၎တ႔၏ အခြငအေရးမား၊ အသအမတျပေရးက ေလးစားလကနာရန လအပပါသည။ ထ႔အျပင ၿခမးေျခာကမႈမားက ဆန႔ကင၍ တရားဝငလပပငခြင၊ အခြငအေရးမားက ေစာငထနးရန၊ ခး ေဖာကထပါးမႈက ကာကြယရန၊ တရားဝင လပပငခြငမားက ပပးေပးေရးႏင ျမငတငေပးရန၊ လပပငခြငက ထပါးေႏာင ယကမႈအား တရားနညးလမးအတငး ကငတြယ ေျဖရငးရာ တြင လကလမးမမႈ ရေစရနတ႔အျပင အျခားက႑မားအတြငး ပငဆငခြင အျငငးပြားမႈမားက တားဆးကာကြယေရးတ႔ တငး တာေဆာငရြကသြားရန ျဖစသည။ ဤအခက အလကမားက တငးရငးသား ေျမယာအသးခမႈဆငရာ အခြငအေရးမား ဥပ မာ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ ေျမယာအသးခ မႈ အခြငအေရးတ႔က မေဘာငအတြငးမ ထညသြငးကာ ထ ေရာကစြာ အကာအကြယေပးသြားႏငေရးတ႔ ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင ဓေလထးတမးစဥလာအရ အမားႏင သကဆငေသာ လပပငခြင၊ ယငးတ႔ႏငပတသက၍ လပကင ေဆာငရြကေနမႈ အမးမးႏင ျမနမာႏငငရ လကရဥပေဒမ ေဘာငႏင ႏးႏြယကာ အေျခအတင ေဆြးေႏြးမႈက အမနးခငး အာဆယႏငငမားမ ေအာငျမငရရမႈက ေဆြးေႏြးၿပး ဓေလထး စအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက အသအမတ ျပေရးတြင စနေခၚမႈမားအတြက လကေတြ႔ကက ပါဝငေနသ မားႏင ပးေပါငးကာ အားထတေဆာငရြကသြားရန ျဖစသည။

ႏငင၏ ေတြ႔ႀကေနရေသာ အေျခအေနႏင အေကာငအ ထညေဖာေနရေသာ စမကနးမားသည ကြျပားျခားနားေနစဥ ဤအားထတလပကငမႈမားက အမနအကန ေပါငးစပစစညး၍ တညဆ ဓေလထးစအရ အမားတကာႏငသကဆငေသာ ေျမ အသးခမႈက အသအမတျပရနျဖစသည။ ထ႔အျပင တငး ရငးသားလမး စမား၏ အသကေမြးဝမးေၾကာငး လပငနးမား က အေထာကအကျပရန ျဖစသည။ ႏငင၏ ဆကႏြယလကရ ေသာ အေျခအေနမားက ေဆြးေႏြးတငျပရာတြင ဖလစပငႏင ကေမာၻဒးယားတ႔တြင ဓေလထးစအရ လပပငခြငမားက အ သအမတျပေသာ ေျမယာဥပေဒမားက ေအာငျမငစြာ အ ေကာငအထည ေဖာႏငခၾကသည။ လာအႏငငသည ယခ အခနတြင ေရ႕ေျပးစမခက အဆငတြငရေနေသာ ဓေလထး စအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြင အသအမတျပေရး စမ ကနးက တးတကလာေအာင ေဆာငရြကလကရသည။

၁၉၈၉ ခႏစ ႏငငတကာ သေဘာတညခက (Conven-tion, 169)က အေျခခလက တငးရငးသားမးႏြယစ အသက အဝနးက အေထာကအက ျပႏငေရးအတြက အျပညျပည ဆငရာ အလပသမားအဖြ႔ခပမ Mr. Sophorn Sek သည ကေမာၻဒးယား အေတြ႔အႀကက အသအမတျပေရး၊ အမးသား Cadatre တြင ပါဝငေသာ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆင ေသာ ေျမအသးခမႈ အခြငအေရးတ႔က ၿခငတငျပခသည။ ၎၏ တငျပခကသည ဥပေဒေရးဆငရာ ပဂၢလမားအေနႏင မးႏြယစ အသကအဝနး ခြျခားမႈအစအစဥ၊ လကရေျမယာ အသးခမႈက ေျမပေရးဆြျခငး၊ စြမးအားတညေဆာကမႈတ႔က ထေတြ႔ေစခသည။ ထ႔အျပင ဤျဖစစဥတြင ပါဝငေဆာငရြက ေနၾကေသာ တာဝနရပဂၢလမားက ကမကထ ျပေပးမႈ၊ အမး သားအဆင လပထးလပနညးမားတြင ညႏႈငးေဆာငရြကမႈ၊ ကေမာၻဒးယား၏ လပေဆာငခကတြင ေတြ႔ႀကရေသာ စနေခၚ မႈမားႏင ေအာငျမငမႈတ႔က (Mr. Sek ၏ တငျပခကမားတြင) ထညသြငး ေဖာျပခသည။ Mr. Sek လမးစအလက ပငဆင ေသာ ပစၥညးမား စနစတကျဖစေရး၊ Cadastre အရ ေျမယာ လကဝယ ရခြငတ႔က စမခန႔ခြရာတြင ကေမာၻဒးယားတြင အေကာငအထညေဖာၿပးျဖစေသာ (one-window service) က အထးအေလးေပး ေျပာၾကားသြားသည။ ေျမယာအပခပ မႈႏငသကဆငေသာ အမးသားမဝါဒ ေဖာထတမႈတြင ၿမ႕ျပ လမႈအဖြ႔အစညးမားႏင အဓပၸာယရရ ႏးေႏာတငပငမႈ ျပရန အသေပး ေျပာၾကားသြားသည။ ဤလပငနးစဥအေတာအတြငး ကေမာၻဒးယား အစးရႏင အလရငႏငငမားသည တငး ရငးသားလမးစမား အပါအဝင တကတကကြကြ ပါ ဝင ေဆာငရြကသမားအတြငး ကယကယျပန႔ ျပန႔ အသပညာျမငတငမႈ၊ စြမးရည တည

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-6-

ေဆာကမႈက အေျခခထားသည ညႏႈငးမႈ အဖြ႔အစညးတစခ တညေထာငထားခသည။ Mr. R.J de la Rosa သည ဖလစပငႏငင၊

တငးရငးသား လမးစမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမား၏ salient လကၡဏာမား ေတြ႔ႀကေနရေသာ စနေခၚမႈမား၊ ဖ

လစပငႏငင၏ ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ မေဘာငတ႔က ေဆြးေႏြးတငျပခသည။ ေျမယာျပျပငမႈသည မးႏြယစတ႔၏ ျမငမား ေထြျပား ျခားနားေသာ လဥးေရအတြငး ဖလစပငႏငင တြငး ဆကစပ ျဖစေပၚခသည။ ထ႔သ႔ ျဖစေပၚစဥအတြငး ေျမ ယာပဋပကၡမားသည ႏငငေတာ၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတြင အကးဆကတစရပ အေနႏင ေပၚေပါကခသည။ ယငးတြင ၿမ႕ျပလမႈအဖြ႔အစညး မားသည နက႐ႈငးစြာ ပါဝငလာသည။ ဖလစပငႏငငသည အေျခခ ဖြ႔စညးအပခပပအသစ ျပ႒ာနး ေပးေရး အပါအဝင ႏငငေရး စပကးမတကးကာလႏင ႀက ႀကကခရသည။ ၁၉၈၇ ခႏစ ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ၊ section 22, Article (2) က အမးသားစညးလးေရးႏင ဖြ႔ၿဖး ေရးမေဘာငအတြငး တငးရငးသားလမးစမားႏင သကဆင ေသာ ယဥေကးမႈ အသကအဝနး၏ အခြငအေရးမားက အသ အမတျပ ျမငတငေပးခသည။ တငးရငးသားလမးမား အခြင အေရးမား အကဥပေဒ (၁၉၉၇) တြင ဘးဘြားစဥလာ ပငဆင မႈအေနအထားအရ လမးစမား ထနးခပထားေသာ ေျမယာ က အသအမတျပရၿပး ယငးတ႔က အေျခခ၍ ေျမယာအသးျပမႈ အခြငအေရးမားက ေပးအပရသည။

ဖလစပငႏငင၏ မေဘာငအရ ဘးဘြားစဥလာ ပငဆငမႈ ဆသညမာ ယဥေကးမႈအရ ရပတညေနေသာ တငးရငးသား လမးစ အသကအဝနး သ႔မဟတ တငးရငးသား လမးမား (ICCs/IPs) ပငဆငလကရေသာ ေျမယာအားလးက ရည ညႊနးသည။ ယငးတြင ေျမမား၊ ကနးတြငးပငး ေရပငနကမား (Inland waters)၊ ကမး႐းတနး ေဒသမား၊ သယဇာတပစၥညး မား၊ လကဆပလကကငရေသာ အရာက ေတာငးဆပငခြင တ႔က အေထာကအက ျပလကရသည။ ICCs/IPs အရ ၎တ႔ကယတင အျပညအဝ ပငဆငသးစြခြင သ႔မဟတ အမားႏင သကဆင၍ေသာလညးေကာငး၊ တစဥးခငးေသာ လညးေကာငး ယငးတ႔၏ ဘးေဘးဘဘင အဆကဆကအရ လပ ပငခြငရသည။ ICCs/IPs က ဆကလက၍ အထး သးသး သန႔သန႔ လကဝယမထားရႏငေသာ ေျမမား ပါဝငလာမည။ သ႔ရာတြင ICCs/IPs တ႔၏ အကးဆကအေနႏင ယငးတ႔ သည ဓေလထးစအရ မမတ႔၏ ဘဝရငသနေရး (subsis-tance)ႏင ထးတမးဓေလအရ ဝနေဆာငမႈမားက လကလမး မႏငခၾကၿပ ျဖစသည။ အထးသျဖင ICCs/IPs တ႔၏ ကယရပ ကယေျမ အတနးအစား (home ranges) အလက ေနၾကရသ

မားမာ အတညတက ေျခဥးမခႏငဘ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ စကပးလပကငလကပင ရၾကသည။ ဘးဘြား အစဥအလာ အရ ပငဆငမႈ အသအမတျပလကမတသည ပမနအားျဖင ပငဆငေၾကာငး အခြငအေရးက အသအမတျပသည။ ထ႔ျပင ဘးဘြားစဥလာ ပငဆငခေသာ ပငနကမားႏငပတသက၍ ICCs/IPs အရ ပငဆငေၾကာငး ခြျခားသတမတကာ အေသး စတ ချပ ရငးလငးထားသည။ ဤမဝါဒက အေကာငအထည ေဖာရာတြင ေတြ႔ႀကရေသာ စနေခၚမႈမားမာ ဘးဘြားစဥလာက ပငဆငခေသာ အရာမားက ေတာငးခရာတြင ေႏးေကြးေသာ ျဖစစဥမား၊ ဘတဂက ကန႔သတခကမား၊ ဘးဘြားစဥလာ ပငဆငမႈ ေတာငးခရာ၌ ပဋပကၡမားႏင လြတလပစြာ ႀကတင သရၿပး သေဘာတထားသည မဝါဒမားက ရပလးေဖာရာတြင ေတြ႔ႀကရေသာ အခကအခမားအေနႏင ပါဝငလာသည။

ဖလစပငႏငငတြင မဘဘးဘြား ပငဆငမႈ အသးသးက တငးရငးသားလမးစအားလး ေနထငၾကေသာ ေဒသမားက စေပါငး၍လညးေကာငး သ႔မဟတ အနးအနား ေကးရြာမား တြင ေနၾကေသာ မးႏြယစမားအလကလညးေကာငး ဖြ႔စညး ထားသည။ လကရကာလတြင ေဒသဆငရာ အပခပေရး အာ ဏာပငမားအေနႏင အခ႕ေဒသမားက ဆငတ႐းမား ေဒသ မား (territory synoymous) အျဖစ မၾကာခဏ ေရာေထြးေန တတသည။ ဆန႔ကငဘကအားျဖင ႏႈငးယဥျပရေသာ ေကး ရြာတစရြာတြင စေပါငးပငဆငခြငရေၾကာငး (collective ti-tling) အသအမတျပထားေသာ ေဒသမား ရသည။ ယငး ေကးရြာတြင ဓေလထးတမးစဥလာအရ စမခန႔ခြေသာ အဖြ႔ အစညးလညး ရသည။ ျမနမာႏငငတြငလညး အနညးဆး ယငးကသ႔ ေဝစခြ ေဝခထားမႈမား (portions)လညး ရသည။

Lao RDR ၏ လယယာႏငသစေတာဝနႀကးဌာနမ Mr. Phen Souvanthong ႏင Mr. Saysongkham Sayavong တ႔က ၎တ႔ႏငငတြင ေျမယာလပပငခြငႏငပတသက၍ ၿခင သးသပခကက တကေရာကလာသမားအား ေဆြးေႏြးတငျပ သည။ ထသ႔ တငျပရာတြင Agro-Bidiversity Institute (TABI) ၏ စမကနး လပငနးက အေလးေပးလက ပလပေျမ ေပၚတြင ေရရည ေရႊ႕ေျပာငးသးႏစကပးေသာ ေဒသမားက ေျမပဆြ၍ ပမန အသအမတျပကာ ေဆာငရြကလကရေၾကာငး တငျပသြားသည။ ျမနမာႏငငတြင လာအမာကသ႔ ေျမယာ အားလးက အႏမ အေနႏင ႏငငေတာက ပငဆငလကရသည။

သမငးအရ ကနးျမငေဒသမားတြင လာအ အစးရ၏ မဝါ ဒမာ ေရႊ႕ေျပာငးစကပးမႈ အေလအထက ခငမာေအာင လပသည။ ၎အျပင လးဝဖယရားပစသည (stab-lise and eradicate) က လပေဆာငလက ရ သည။ သ႔ရာတြင မၾကာေသးခငက ဤမ

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-7-

ဝါဒ၏ ေအာငျမငမႈ အနမဆးအဆငက ျပနလည တနဖးျဖတ ေဆာငရြကလကရသည။ TABI စမကနးႏင လယယာသစ ေတာ ဝနႀကးဌာနတ႔သည သစေတာႏင လယယာေျမ အသး ခေရး စမကနး (FALUP) ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေရးတြင တစစတ တစေဒသ ပါဝငပတသကလာေသာေၾကာင ကနးျမငေဒသ စကပးေရး၏ အေရးပါမႈက အသအမတျပကာ ပလပေျမတြင ေရရညအလညက ကနးျမငေဒသ စကပးေရးအတြက စဥ ဆကမျပတ စမခန႔ခြေရးလပငနး ဖြ႔ၿဖးလာေစရန ရညရြယ ခက ထားလာသည။

FALUP စနစတက ျဖစေပၚေနေရးအတြက ေကးရြာ အဆင၌ ေဆာငရြကလာလက ထာဝရ သစေတာေျမ (forest that has never been cleared) ႏင ခႏြယမား လႊမးမးေန ေသာ ပလပေျမ ဧရယာမားက ရြာသားမားက ရငးလငးခတ ထြင၍ အလညက ေရႊ႕ေျပာငးစကပးမႈမားက လပေဆာငလာ ၾကသည။ ယငးမာ ထာဝရ သစေတာေျမႏင ခႏြယထထပ ေသာ ပလပေျမ ဧရယာ (bush fallow areas) တ႔၏ ျခားနား ခကပင ျဖစသည။ ေနာကဆးအေနျဖင စမကနး ႏစခစလး အတြက အမားႏငသကဆငေသာ ေျမယာလပပငခြငက

ထတေပးရာတြင (၁) ကနးျမငေဒသ စကပးေရးႏင ခႏြယ ထထပေသာ ပလပေျမဇန (bush fallow zones) ႏင (၂) တစသးတစသန႔ ေနထငေသာ လမးစအတြက သစေတာဇန (community forest zones)၊ ယငးေနရာတ႔တြင ဓေလထး တမးစဥလာအရ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ စနစႏငအည လပပငခြင လၿခစတခရေရးအတြက ရညမနးခကထားရကာ ေဆာငရြက ေပးသည။ ေျမပေရးဆြေပးမႈ၊ မတပတငေပးမႈတ႔က ဆကႏြယ ပတသကေနေသာ ခဥးကပမႈျဖင ေကးရြာနယနမတမားက သတမတေပးၿပး ပငဆငခြင စနစတကျဖစေရးသ႔ ေရးရႈ၍ ေရႊ႕ေျပာငး စကပးေရးတြင အသးျပေသာ ပလပေျမမားက တရားဝင ေပါငးစညးေပးလက ခြငျပေပးခသည။ ဥပမာ ေပး ရေသာ အမနးခငးႏငငအခ႕ႏင မတဘ အမားႏငသကဆင ေသာ ရပငခြငမားဆငရာ ဤစနစသည အထးထငရားရ ေသာ ျဖစရပတစခအေနႏင စစညးေပးလက မတပတငျခငး မျပလပဘ မညသည တငးရငးသားလမးစ သ႔မဟတ ယဥေကးမႈအရ ရေနေသာ မးႏြယစက (ေရႊ႕ေျပာငး စကပး လပပငခြင) ထတေပးႏငသည။

၄။ ျမနမာႏငင ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆင ေသာ ေျမယာလပပငခြငႏင အလညက ပလပေျမေပၚ တြင လယယာစကပးေသာ အေလအထမား

ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြ ပထမေန႔အေတာအတြငး Kirsten Ewers Anderson မ LCG ကယစား ခငးျပညနယႏင ရမး ျပညနယမားတြင သမလပကငေဆာငရြကခသည သေတ သနလပငနးက တငျပခသည။ သေတသနလပငနးမာ ပင ဆငမႈ မတပတငထားခက(cadasral) အရ အလညကႏင ပလပေျမေပၚရ လယယာမား မတပတငေရးက မညသ႔မည ပ ျဖစႏငေအာင ေဆာငရြကေရးက ခြျခားသတမတျပခသည။ ထ႔အျပင ေၾကးတငႏင ေျမစာရငးဌာနနႏင ပးေပါငးေဆာင ရြကလက ဓေလထးစအရ လပပငခြငဥပေဒ ျပဌာနးထား ခက အေၾကာငးကလညး တငျပခသည။ ခငးျပညနယ ေျမာကပငးတြင ေဆာငရြကခေသာ သေတသနျပခကမ ေတြ႔ရခရသညမာ အလညကႏင ပလပေျမရ လယေျမမား က အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငအရ စမခန႔ခြရာတြင ႏစစဥႏစတငး မသားစမားက အဆပါႏစကာလတြင စက ပးရန ေတာငေပၚေဒသတြင မႏႈကကာ(lopil) ခြတမးခ၍ ေျမကြကမားက ျဖန႔ေဝေပးသည။ အမားႏငသကဆငေသာ ပငဆငမႈတြင အခ႕မသားစမားသည ၎တ႔ ခတထြငရငး

လငး၍ တးတကမႈ ရရလာေသာ သစသးၿခမား၊ ေလကား ထစေတာငယာစကခငးမား၊ ေျမကြကမားက ဘးဘြားပင အျဖစ ပဂၢလက တရားဝင ေတာငးခခြငရသည။ သ႔ရာတြင စညးကမးနညးလမးတစရပ အေနႏင ေျမယာက ညတညမ ခြေဝခစားႏငၿပး ရြာထတြင အၿမေနထငေသာ လတငးသည လယယာေျမခဥးကပရယႏငေသာ အခြငအေရး ရၾကသည။ ယေန႔ ခငးျပညနယေျမာကပငး ေကးရြာမားတြင ျပညတြငး စညးမဥးဥပေဒအရ ခြေဝအပခပပမာ ၁၉၃၀ ႏစမားအတြငး ဖလမးတြင ေနထငခေသာ ၿဗတသအရာရ H.N.C. Ste-venson ေလလာသးသပ တငျပခပႏင အလားတပင ျဖစ သည။ ေျမယာခြေဝစမခန႔ခြပ စနစမားမာ ရညလားေသာ သမငးေနာကခရသည။ Stevenson မတခကျပထားသည မာ Klang ram (although communal) သည ေတာငေပၚ ေဒသ အသးသးတြငရေသာ ေျမကြကအမးမးက ေဒသ တြငးရ ဘးဘြားအစဥအလာအရ အသးသးေသာ ပဂၢလမား က တရားဝင ေတာငးဆပငခြငရေၾကာငး၊ Bil ram (al-though private) သည ၿခင၍ လမးစအသကအဝနး၏ အခြငအေရးမားစြာႏင ဆကစပလကရသည။ ထ႔ေၾကာင ဤအခြငအေရးမာ ပဂၢလက သးသးသန႔သန႔ႏင ဆကစပမႈ မရပါ။ ခငးျပညနယေျမာကပငးရ ရြာတစရြာ၏ ေျမယာသည အကြကအမးအစားေပါငး ၁၈ မး ရ၍ Lopil တစကြက

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-8-

သ႔မဟတ ႏစကြကသာ သတမတထားေသာ ႏစကာလတြင ဖြငေပးပါက ပလပေျမ လပပငခြင

က (၁၀)ႏစထ ေပးထားႏငသည။

ေျမယာစမခန႔ခြမႈႏငပတသကေသာ ေဒသတြငး နညး ဥပေဒမားမာ တစရြာႏငတစရြာ မတညၾကေပ။ ယငးမာ ေျမ သယဇာတေပါမားမႈ၊ စစေပါငး ေျမဧ႐ယာ အရြယအစား၊ လဥးေရသပသညးမႈ၊ တငးရငးသားလမးစ အေထာကအ ထား၊ ယဥေကးမႈ၊ မးႏြယစအခငးအရာ၊ ေဆြမးေတာစပမႈ၊ အမးသမးမား၏ အေျခအေန၊ အမားပငပစၥညးအတြငး ပဂၢ လကေျမယာေတာငးခမႈ၊ အေမြဆကချခငး၊ သတ႔သမးတန ဖးမား (bride prices)၊ ေကးရြာအဖြ႔ဝငမားအၾကား ေျမယာ အဌားခမႈဆငရာ လပငနးမားတ႔အေပၚ မတည၍ ကြျပား ျခားနားမႈ ရသည။

အနညးဆး ရမးျပညနယ၏ အခ႕ေဒသမားတြင ေျမ ယာက အဓကအားျဖင တစဥးတစေယာက လပပငခြင (ဘြ႔၊ ဂဏပဒ) တ႔ျဖင ထနးခပထားသည။ သ႔ေစကာမ ရြာမား သည မမတ႔၏ေျမယာက စေပါငးစမခန႔ခြၾကသည။ သေတ သတ႔ ေျပာၾကားခကအရ ေကးရြာသားမားသည ပလပေျမ မား၊ ရြာနယနမတရ ေျမယာအပါအဝင လယယာေျမ အား လးအတြက အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက အလ ရၾကသည။ လြနခေသာ ရာစတြင ေလလာေစာငၾကညမႈ အရ ခငးျပညနယအတြငး ခြေဝခယမႈမာ အတတပငျဖစ၍ ရြာနယေျမအတြငးရ ေျမယာ လကလမးမမႈမာ စသတမတ ခကအရ ရြာတြင အေျခခေနထငသမားသာ (လကလမးမ မႈ) အခြငအေရးမား ရရသည။ ထလပဂၢလသည ရြာ၌ ေန ထငရမညျဖစသည။ ရမးျပညနယရ ေရ႕ေျပးလမးျပေဆာငရြကေနေသာရြာမား (pilot villages)တြင ေရသြငးစကပး ေရး လယေျမရေသာ လတစေယာကသည ရြာမ ထြကခြာ သြားပါက ေျမယာက အႀကးအကမား၊ ရြာသႀကးမား၊ တစ ဆငျပနလည ျဖန႔ေဝေပးေသာ ပဂၢလမားသ႔ ေကးရြာ၏ အမားပငေျမအျဖစ အပႏရမည။ ေကးရြာအတြငး ပငနက နယေျမက တရားဝငေတာငးခမႈသည တစဥးခငး ေတာငးခ မႈျဖစ၍ ေတာငးခမႈ၏ တရားဝငမႈမာ ၿခင၍ ေကးရြာ၏ အမားႏငသကဆငေသာေျမယာလပကငမႈေပၚတြင အကး ဝငလကရသည။ အဓပၸာယသတမတခကအရ အျပငလ မားအား ထညသြငးစဥးစားျခငး မျပပါ။ ေျမယာက ဓေလ ထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငေျမဟ ေခၚ ဆသည။ အေၾကာငးမာ ေျမယာသ႔ ခဥးကပႏငသည အခြင အေရးမားသည ရြာတြင ေနအမ သ႔မဟတ ေနထငသမား ကသာ စသတမတ၍ အေျခခထားသည။

စမကနး လမးေၾကာငးတစေလာက သေတသမား သည မမသြားေရာကခေသာ ေကးရြာမားတြင ဓေလထးစ အရ လပပငခြင အစအစဥမား၏ ျပညတြငးနညးဥပေဒမားက မတတမးတငခသည။ ထ႔အျပင ျမနမာဘာသာစကားႏင ေဒသခလမးစ၏ ဘာသာစကားမား ႏစမးစလးႏင သက ဆငေသာနညးလမး စညးကမးမားက ထညသြငးေရးသားခ သည။ ထ႔ေၾကာင ေကးရြာမားမအဖြ႔ဝငမားသည ေဒသ တြငး အစအစဥ လပထးလပနညးမားက ျပနလနစစေဆး ႏငၾကၿပး ေရးသြငးခကမားအေပၚ သေဘာတခၾကသည။ ထ႔ျပင သေတသမားသည အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန မ တငျပထားေသာ အသငးအဖြ႔အစညးတစခ အေနျဖင ရပရြာအသကအဝနး၏ ေမတာရပခခကက အသအမတျပ ၍ အကအညရရရန ရြာခ အသက အဝနးမား (local com-munities) ႏင ပးေပါငးေဆာငရြကကာ အေနအထားမားက တးတကေစခသည။

ဤသေတသန ေတြ႔ရခကမားက ေမတာပြားမားေရး ေဖာငေဒးရငး (Metta Development Foundation-MDF) မ စငးဆမခမး (Sai Sam Kham) က တငျပခကမားက ခးကးခသည။ MDF သည ရမးျပညနယအတြငး ဓေလထး စအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက ကာကြယ အသအမတျပမႈႏင ပတသကေသာ စနေခၚမႈမားက ေဆြး ေႏြးတငျပခသည။ တငျပခကမားသည ရမးျပညနယအ တြငး MDF မ ေဆာငရြကေနေသာလပငနးေပၚအေျခခ၍ case study မားစြာက ထးျခားစြာ လပေဆာငႏငခသည။ ဤအသကအဝနးသည အလညက ပလပေျမေပၚတြင လယယာလပကငေနၾကေသာ စနစတစခအတြငး ဧက သး ေထာငခန႔က တာဝနယ ေဆာငရြကႏငခသည။ လယယာ လပကငပစနစသည ေဒသခ လမားအတြက စားနပရကၡာ အေထာကအကျပမႈက ေပးစြမးႏငၿပး နယခမးႏြယစ လထ ၏ ယဥေကးမႈ ဓေလထးစမားက ကယစားျပျခငးခရသည။ သေတသနလပငနးက ျပသႏငခသညမာ ဤရြာတြင အ ေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကခေသာ အလညက ပလပ ေျမေပၚတြင လယယာလပငနးစနစသည သကရမးစတမား ကလညး ျမငတငေပးႏငခသည။ အႀကးစားရာဘာထတလပ သမားသည ေျမယာသမးဆညးမႈမတစဆင ေကးရြာ၏ ေျမ ယာအခ႕က ရရသြားၾကသည။ ေဒသခ အသကအဝနးသည ယငးတ႔၏ ယခငလယယာလပငနးႏင တ႐စၧာနေမြးျမေရး လပငနးမားက အေကာငအထညေဖာရန ယခ ႐နးကနေန ၾကရသည။ ထ႔အျပင ထငးမးေလာငစာ ရရေရးႏင ေနအမမား ေဆာကလပရန သစရရေရးတ႔

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-9-

အတြက အားစကေနၾကရသည။ အေျခအေန တငျပသမား က ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လယယာလပ ငနး အေလအကငမားက ကာကြယရန လအပေၾကာငး အေလးအနက ထတေဖာတငျပၾကသည။ ယငးတ႔ႏင ဆက စပေနသည အလညကပလပေျမတြင လယယာစကပးမႈ ကသ႔ေသာ လပငနးမားမာ မားစြာေသာ တငးရငးသားမး ႏြယစမား ျဖစၾကေသာ Pan New Community အတြက ပဓာနကလကရသည။

ကရငပတဝနးကငႏငလမႈေရးေဆာငရြကမႈကြနယက (Karen Environment and Social Action Network) မ ကယစားလယတစဥးက ကရငလမးစ အသကအဝနးအ တြငး ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပငနး အေလအကငမားက ၿခင၍ တငျပသြားသည။ ေကာကရင တ႔၏ အေလအထ (Pratice of Kaw)မားက အထး အေလး ေပး တငျပသြားသည။ ကရငဘာသာျဖင Kaw ဆသညမာ ပထဝအေနအထား၊ ေဒသျဖစ၍ အဆပါ အသကအဝနး၏ ဘးဘြားပငႏင စတဓာတေရးရာ ရစႏြယပတသကေနေသာ နယေျမက ရညၫႊနးသည။ ထ႔အျပင Kaw သည လမးစ အသကအဝနးက လမးစ အသကအဝနးအတြက သယ ဇာတမား စမခန႔ခြပစနစေပၚ အေျခခထားေသာ အသက အဝနးကလညး ေဖာၫႊနးသည။ ရပမရပဖမား၊ ရပရြာအႀကး အကမားက ကမကထျပလပသည လမးစ အစညးအေဝး မားတြင အသကအဝနး အမေထာငစအဆင၌ ေျမယာက မညသ႔ တာဝနခြေဝ သတမတေပးသငသည၊ မညသ႔ စမခန႔ ခြေပးသငသည စသညတ႔က ဆးျဖတခကမား ခမတေပး သည။ လမးစ အသကအဝနးအတြငး ေျမယာအသးျပမႈ ဆငရာ ကြျပားျခားနားေသာ အခငးအကငး (diverse ar-ray) ရရာ အလညက (ပတလည)စကပးမႈတ႔ ပါဝငသည။ ပဂၢလကတစဥးခငး အသးခႏငေသာ အခြငအေရးမားတြင စစြတ ရာသစပါးစကပးမႈ၊ ေရဝပပငး စပါးစကပးမႈ (wet paddy cultivation) ႏင ဥယာဥၿခေျမလပငနးတ႔ ပါဝငရာ ဤကသ႔ လပငနး တာဝန ေဆာငရြကမႈ အေလအကငမားက အမေထာငစဝငမားအား တာဝနေပးထားေလ ရသည။ ေဘာငသတမတကာ ေဆြးေႏြးမႈ (၁၀) ႀကမအတြငး အပစ လက ေမးလက၊ ေျဖလက ေဆြးေႏြးမႈ (panel discussion) တ႔အတြက ကရငလမးစေခါငးေဆာငမားက မတခကေပး ထားသညမာ Kaw ကရငမား၏ အေလအထႏငပတသက၍ ႐းရာဓေလထးစအရ ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစမားက ယငးတ႔ အေပၚ၌ ခမတေပးရာတြင အခကအခေတြ႔ရသည။ တစဥး ခငး၏ လပပငခြငက ေဒသဆငရာ အဖြ႔အစညး အသက

အဝနးမ ဝယယ၍ မရႏငေပ။ အေၾကာငးမာ ေျမယာ (com-modification)က ထသ႔ ေဆာငရြကျခငးျဖင လမးစအသက အဝနးမ ကငးကြာသြားလမမည။ ထ႔ျပင ေျမယာႏငပတသက ၍ ေဒသခမား၏ ယၾကညမႈေလာနညးသြားၿပး တငးမာ ခက ထနသြားႏငသည။ ထပေလာငး၍ ေျမယာစမ ခန႔ခြေရးတြင ေကးရြာ၌လညးေကာငး၊ လမးစ အသကအဝနး၌လညး ေကာငး သ႔မဟတ အမားႏငသကဆငၿပး တစဥးခငး ေျမ ယာအသးျပမႈတ႔တြင စေပါငး၍ ေျမအသးခမႈက အမား သေဘာတ ဆးျဖတခကခမတရာ၌ တငးမာမႈမား ျဖစေပၚ လာမည။

ေနာကပငးတြင အမားျပညသဆငရာ လမႈေရးအဖြ႔အ စညးမ ဥးေဇာဝငးၿဖး၏ တငျပခကတစခတြင တငးရငးသား လမးစမားအတြက သယဇာတသးစြမႈ အခြငအေရးမား သည နာဂေဒသတြင ဓေလထးတမးစဥလာအရ ေျမယာ လပပငခြင အေလအကင ေတြ႔ရခကမားႏင အကးဝင လကရသည။ ပါဝငပတသကသည တငျပလာေသာ အ ေၾကာငးအရာ ေခါငးစဥမားတြင ဓေလထးစအရ လပပငခြင စနစ၊ ေျမအမးအစား၊ ေျမယာရရမႈ၊ ေျမယာအျငငးပြားမႈ အတြက ပဋပကၡမားက ေျဖရငးေပးေရးယႏရား၊ ဓေလထးစ အရ ေျမယာလပပငခြင အေလအကငႏင သကဆငေသာ လပထးလပနညးမား ပါဝငသည။ ထပမ၍ နာဂ ကယပင အပခပေရးဇနတြင ေရႊ႕ေျပာငးစကပးမႈနညးစနစမားလႊမး မးေနျခငးက အေလးေပးတငျပသြားသည။ Jhum သ႔မ ဟတ ေရႊ႕ေျပာငး(ေတာငယာ)စကပးမႈသည နာဂေဒသအ တြငး အျခားသမားက လကေတြ႔ေဆာငရြကေနေသာ လယ ယာစကပးေရး၏ နညးလမးတစရပျဖစသည။ Jhum သည အမေထာငအဆငတခတြင တစဥးခငးေသာလညးေကာငး၊ စေပါငး၍ေသာလညးေကာငး ႏစခစလးက လကေတြ႔ ေဆာငရြကလကရသည။ ဥပမာအားျဖင ရြာမား၊ မးႏြယစ ႐းရာတလစမား (clans)အၾကား ေပးအပထားေသာ ရြာပင နကနယေျမအတြငး ယငးကသ႔ ေဆာငရြကလကရသည။ သတမတပငးျခားထားေသာ Jhum ေျမယာသည လကေတြ႔ ေဆာငရြကပအရ ရြာထရ အမေထာငစအသးသးအတြက (အျမင)ရငးလကရသည။ ေရႊ႕ေျပာငးစကပးမႈ၏ ဤပစအ ရ အစားထးသးႏမား၊ ဟငးသးဟငးရြကမားက သဘာဝ ေဘးအႏရာယ ကေရာကခေသာ အမေမြးတရစၧာနကေကၽြး ရန Jhum ေျမတြင စကပးၾကသည။ နာဂလမးမားအတြငး အမားအားျဖင ယၾကညထားၾကသညမာ သးႏပတလည စနစျဖင စကပးမႈသည ေျမၾသဇာဖြ႔ၿဖးျခငးက အကး ျဖစထြနးေစသညဟ ယဆျခငးပငျဖစသည။

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-10-

၅။ ျမနမာႏငငရ ဥပေဒမေဘာင

USAID မ Roobert Oherndorf က တငျပလာေသာ က႑တစရပတြင ေျမယာလပပငခြငႏင အမားႏငသက ဆငေသာ လပပငခြငအစအစဥမားက ပမန အသအမတျပေရးအတြက ရပလးေဖာေဆာင ရြကေရးႏငဆကစပလက လကရဥပေဒမေဘာငက ၿခင တငျပသည။ တငျပခကမားတြင လကရဥပေဒမေဘာင အခနးက႑၊ ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးအပခပပအရ အသအမတျပထားမႈ၊ မေရႊ႕ေျပာငးႏငေသာေျမယာ၊ ပစၥညးဥစၥာမားက ကာကြယထားရမႈ၊ အလြနအေရးႀကးေသာ ဥပေဒထတ ျပနထားခကမား၊ အျခားအာဆယႏငငမားတြင ေတြ႔ရေသာ ဖြ႔စညးအပခပပ ဆငရာ ျပဌာနးခကမားႏင ႏႈငးယဥသးသပတငျပမႈ၊ သးစြသညဘာသာစကား စသညတ႔က ခြျခမးစတျဖာ၍ တငျပ သြားသည။ ထ႔ျပင လကရဥပေဒမေဘာငတြင ေတြ႔ရေနရေသာ အျခားဥပေဒေရးရာ အခကအလကမား၊ ဓေလထး တမးစဥလာအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက အသအမတျပေရးတြင အသးျပထား ေသာအရာမားတ႔က ေဆြးေႏြးတငျပသြားသည။ ေဆြးေႏြးတငျပရာတြင ပါဝငလာေသာ အခကအလကမားမာ အဖြ႔အစညးမား မတပတင ေရး၊ ဥပေဒတြင ေတြ႔ရေသာ ျပဌာနးခက မား၊ လယယာေျမဥပေဒ၊ သစေတာဥပေဒ၊ သကဆငရာ အသကအဝနးႏင ဆကစပေနေသာ သစေတာေရးရာ ၫႊနၾကားခကမား၊ ေျမလြတ၊ ပလပေျမႏင ေျမ႐ငးဥပေဒမားတ႔က ထညသြငး ေဆြးေႏြးသြားသည။ ျပဌာနးထားေသာ ဥပေဒႏငပတသကသည အခကအလကမားတြင ဆကစပလကရေသာ အားနညးခက၊ အားသာခကမားကလညး စးစမးေလလာ တငျပထားသည။ ျမနမာႏငငရ လကရဥပေဒမေဘာင သည ဓေလထးတမးစဥလာအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက ပမနအားျဖင အသအမတျပ ကာကြယထား ရန ရငးလငးျပတသား ေသာရညမနးခကျဖင လေလာကစြာ စစဥသတမတထားေၾကာငး ေကာကခကခ သးသပ တငျပခသည။ Mr. Oberndorf က ဓေလထးစအရ အမားႏင သကဆငေသာ ေျမယာလပပငခြင၊ အခြငအေရးမားက ပမန ကာကြယ အသအမတျပကာ တတကက ပစေရးဆြထားေသာ ဥပေဒသစစကယႏရားက အကးသင အေၾကာငးသင ေဆြးေႏြးတငျပခရာ၌ ျမနမာႏငငအေနႏင ေရ႕ေနာကဆကစပမႈရရန လအပေၾကာငး၊ ထကသ႔ေသာ စကယႏရားမးသည ျမနမာႏငငရ လမးစ၊ အပစမား၏ လအပခကမားက ျဖညတငးေပးႏငရန အေလာအတငး၊ ဆတသာတကသာရရန လေၾကာငး၊ ထ႔အျပင အသကအဝနးမားက အသးျပေသာ ေျမယာကစၥတြင အခနႏငတေျပး ည ေျပာငးလမႈမားႏင လကေလာညေထြ ရေစရနအတြက ျပင ဆငညႏႈငးရနလေၾကာငး ေထာကခတငျပထားသညမာ ေနာငလာမည အမးသား ေျမယာ ဥပေဒ၏ ကယျပန႔မႈတြင ပမနဥပေဒအရ အသအမတျပခရျခငး၊ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက အကာအကြယေပးျခငးတ႔က အေထာကအကျပေပးႏငသည ဘာသာစကား ပါဝငသည က႑တစခ ပါဝငသငေၾကာငးတ႔က တငျပသြားသည။

၆။ အစအဖြ႔ျဖငျပလပေသာအစညးအေဝး

ဒတယေန႔ ေဆြးေႏြးပြတြင ပါဝငေဆြးေႏြးသမားက အပ စ (၄)စခြ၍ ေခါငးစဥမားက ေရြးခယကာ အေသးစတ ေဆြး ေႏြးရန စစဥသည။ ဤေဆြးေႏြးပြမ ေဆြးေႏြး၍ ရရလာေသာ အဓကအေၾကာငးအခကမားက ေအာကပါအတငး အကဥး ခး ေကာကခကခထားခသည။

လကရဥပေဒမေဘာငအတြငးမ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြင

လကရဥပေဒမေဘာငသည ေျမအသးခမႈမးစက အသ အမတျပရနႏင အမားႏငသကဆငေသာ ပငဆငမႈက ခြျခား သတမတရန အေၾကာငးအရာ အခကအလကမား ခ႕တ လကရသည။ လကရဥပေဒမားသည ေျမယာအသးခမႈ အမး မးက ပြငလငးျမငသာမႈရရန ဥပေဒကျပငဆငရန လအပေန

သည။ နာဂေဒသ တစခတညးမာပင အတနးအစား (၆) မးမ (၁၀)မးထ ကြျပားျခားနားမႈရရာ ယငးတ႔အနက တစခကမ လကရျပဌာနးထားေသာ ဥပေဒ၊ စညးမဥးစညးကမးမားတြင ေဖာျပထားမႈ မရပါ။ ဥပေဒမေဘာငအတြငးမ (လမးစ) အ သကအဝနးမားသည ယငးတ႔၏ အမားႏငသကဆငေသာ ေျမယာပငဆငမႈက အလရလင ေျမယာက မညသ႔ ပငဆင ေၾကာငး ျပသရမညက ရငးရငးလငးလငး ေဖာျပမထားပါ။ ေျမ ယာဥပေဒ သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးဥပေဒအရ ယငးႏစခစလးက ဤရညရြယခကအတြက ျပဌာနးေရးဆြထားျခငး မရေသာ လညး ပငဆငမႈက မတပတငရန ျဖစႏငေၾကာငး ေဖာျပထား သည။ ထ႔ျပင ဥပေဒအေဆာကအအက ယငး၏ အခြငအေရး မားက မညသ႔ အဓပၸာယဖြငဆထားသည ဆေသာအခကအား

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-11-

သတမတေပးထားျခငး မရေပ။ (ဥပမာ - အဖြ႔ဝငမားသည အသကအဝနးထသ႔ မညသ႔ ဝငေရာကႏငသည။ မညသ႔ ထြကသြားႏငသည။ အသကအဝနး အဖြ႔ဝငမားအၾကားမာ အခြငအေရးမားက မညသ႔ သတမတေပးထားသည။)

ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက အသအမတျပေရးအတြက အေကာငအထည ျဖစ ေပၚလာရန ၾကားဝငေဆာငရြကေပးရမည ေျခလမးမားက ခမတေပးရန လအပလကရသည။ ေျမယာအသးခမႈက ေဒသဆငရာ အ သကအဝနးပါဝငလက ပးေပါငးလပေဆာငကာ ေျမပမားေရး ဆြေပးရန လအပလကရသည။ ေျမအသးခမႈက တစႀကမ ေျမပေရးဆြၿပးပါက ေျမယာစမခန႔ခြေရးႏင ေျမယာခြေဝေရး အတြက အသကအဝနး၏ ျပညတြငး၌ အသးခရန နညးဥပေဒ မားအနက တစစတတစေဒသအေနႏင အမားသရနားလည ေသာ အတနးအစား ခြျခားမႈစနစတစရပက ျပဌာနးေပးႏင သည။ စနစတစခ ျပဌာနးခကက သေဘာတရမညအျပင ေကးရြာေကာမတ အဖြ႔ကလညး ယငးအတနးအစား ခြျခား သတမတမႈအား ႀကးၾကပေဆာငရြကရနအတြက ေရြးေကာက တငေျမာက ထားရမည။ (လကရ ေအဂငစေသာလညးေကာငး၊ ေအဂငစ အသစေသာလညးေကာငး ဤရညမနးခက ရရ ေအာင ဖနတးရမည။)

ဓေလထးစအရ ေျမယာလပပငခြင အလပအမႈေဆာင ေကာမတတစရပက ႀကးၾကပ၍ ယခငရၿပးသား မဝါဒအရ ဆး ျဖတခကခထားမႈသည ကးေၾကာငးညညြတမႈရရန လသည။ ယခေဆြးေႏြးၾကေသာ အဖြ႔သည ဤကသ႔ေသာ ေကာမတမး ဖနတးမႈက ေထာကခသည။

အမးသားေျမယာအသးခမႈမဝါဒတြင ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြင

လကရ NLUP မၾကမး အပငး (၇) တြင ဓေလထးစအရ လပပငခြငက အသအမတျပထားၿပး မၾကမး၏ ေနာကထပ တးတကလာေရးတြင အသကအဝနး၏ အမညနာမျဖင မတပ တငထားႏငေသာ ေျမယာအသးျပမႈ နညးစနစတစခအေနႏင အလညကလပကငေသာ ေတာငယာကလညး ရငးလငးျပည စစြာ ေဖာျပထားမႈမား ပါဝငသည။ အလညက ေတာငယာ လပငနးသည အမားႏငသကဆငေသာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၏ ကယျပန႔စြာ လကေတြ႔ ေဆာငရြကေနေသာ ပစတစချဖစ သည။ ေဒသခလမးစ၏ ဓေလထးစမားႏင အေလအကင မားက အဓပၸာယရရ အသအမတျပရနမာ မဝါဒမားသည ဤ အလညက စကပးစနစ၏ အေလအကငမားက အသအမတ ျပထားရေပမည။

ဤအပစအဖြ႔သည ဓေလထးတမးစဥလာမားႏင သက ဆငေသာ အစအမမားက ဇနအလက သတမတထားေသာ စညးကမးနညးလမးမား သ႔မဟတ ေျမယာအတနးအစား ခြ ျခားထားမႈမတစဆင အေကာငးဆး အသအမတျပ၍ျဖစေစ၊ အပစသည ထးျခားေသာ အခနကာလ အတငးအတာတစခ အရ အေျခအတင ေဆြးေႏြးတငျပခသည။ ဇနသတမတခက ျဖင ေျမယာအသးခမႈသည အပခပေရးတြင လြယကေစမည ျဖစသည။ တစစတစခေသာ နညးလမးျဖင ဇနသတမတထား ေသာ ေဒသတစခတြင ေျမယာအတနးအစား ခြျခားထားမႈမား စြာ ပါဝငႏငသည။ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငအတြက ဇနအပငးအျခားအတြက သတမတထား ေသာ ေဒသတစခအတြငး ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆင ေသာ ေျမယာအသးခမႈ အမးမးက လကေတြ႔ကငသးႏင သည။ တစနညးအားျဖင အတနးအစား ခြျခားထားမႈ ပစအသစတစမးသည အကယ၍ ယခငက ေျမပေရးဆြထားမႈ ပါဝငခေသာ ပမတးတကေသာ ေျမယာလပပငခြငက လၿခေစ မည။ ဇနသတမတ၍ အပခပမႈျဖငလညးေကာငး၊ သ႔မဟတ ေျမယာအတနးအစား ခြျခားမႈစနစက တးခ႕၍လညးေကာငး ေျမအသးခအပခပမႈ ေကာမတမားသည ယငးတ႔အတြငး ခြ ျခားသတမတမႈ၊ အသအမတျပမႈႏင ေျမအတနးအစားခြျခား ထားမႈက ကာကြယမႈ လပငနးစဥမားက စမအပခပမႈမားက ဖနတးႏငသည။ ဤကသ႔ေသာ ဇနသတမတခကက ႀကတင ၍ ေျမပေရးဆြထားျခငးသည အမားႏငသကဆငေသာ ေျမ ယာလပကြကမားအတြက တရားဝင အပစဖြ႔၍ မတပတငျခငး တ႔က ေနာကပငးတြင အေၾကာငးၾကားထားႏငသည။

ဆးျဖတခကချခငး၊ ဓေလထးစအရ ေျမယာႏငပတသက၍ အျငငးပြားမႈက ေျဖရငးေပးျခငး

ပတဝနးကငတစဝကရ ဓေလထးစအရ အမားႏငသက ဆငေသာ ေျမယာအသးခမႈတြင ေတြ႔ရေသာ ေျမယာဆး႐ႈးမႈ အျငငးပြားမႈမားက ထနးခပရန ကာလတ မဟာဗဟာမားက ေဆြးေႏြးခၾကၿပးျဖစသည။ အခ႕အပစ အဖြ႔ဝငမားက အႀကျပ တငျပလာသညမာ သကဆငရာ လမႈအသကအဝနးမားသည ကေမၻာဒးယားတြင ေဆာငရြကသကသ႔ မမတ႔၏ေျမယာက ေရာငးချခငးမျပရန သေဘာတထားရမည။ ေျမယာသမး ဆညးမႈမားမာ အစးရ လပထးလပနညး၏ တစစတတစေဒသ ျဖစ၍ ေျမယာႏင ကငးကြာသြားျခငး (alienation)က ဆန႔ကင ၍ ကာကြယေရး၊ အေရးယ ေဆာငရြကႏငေရးအတြက အ သကအဝနးမားသည အစးရႏင ေစစပညႏႈငးျခငးျဖင အေျဖ ရာသငသည။ အေရးႀကးလာသညမာ လမႈအသကအဝနးမား သည အသမးခထားရေသာ ေျမယာမားအတြက လေလာက

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-12-

ေသာ ေလာေၾကးရရေရးပင ျဖစသည။ ထ႔သ႔ ေဆာငရြကရာ တြင အသကအဝနး၏ ပဋပကၡမားသည ေခမႈနးခရလမမည (quell)။ လမးစေဒသမားတြင လယေျမသမးဆညးမႈႏငပတ သက၍ ေရတ (moratorium) သည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ (peace process) က လြယကေခာေမာေစရန ျဖစသည။ ထ႔ျပင ေနာကထပ ပဋပကၡမား ထပမျဖစပြားရန အာမခ ခက ရရေရးပငျဖစသည။

ေျမယာပဋပကၡမားက တားဆးရန အေရးယေဆာငရြကယေဆာငရြကမႈမား၊ အမနပင လပေဆာငသငသည။ အစးရ ႏင ပးတြေဆာငရြကမႈ၊ (buy-in) ႏငသကဆငေသာ ေျမယာ ေျမပေရးဆြမႈတြင ပါဝငမႈတ႔မာ ဤရညမနးခကက အေထာက အကျပသည။ လမးစမားသည ေျမအသးခ စမကနးတြင လညး ပါဝငေဆာငရြကသငသည။ အနညးဆး စသတမတ ခကမားက သ႔မဟတ နညးလမးမားႏင လမးစလၿခေရးက ဥပေဒျပဌာနးေဆာငရြကေပးသငသည။

လကရ ပဋပကၡမားသည ဓေလထးစအရ ပငဆငခြငအေလအကငမားက မားယြငးစြာ နားလညမႈမ မၾကာခဏ ေပၚေပါကလာသည။ ယငးျဖစစဥမားက ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ အေလအကငမားက ဥပေဒ မ ေဘာငအတြငးမ နားလညမႈက တးပြားေစျခငးျဖင ရငဆငေျဖ ရငးသငသည။ ထ႔အျပင မးႏြယစအသကအဝနးအား အေျခခ ထားေသာ အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရး ယႏရား (အေဆာကအအ) အေနႏင ေလလာစးစမးကာ အမားသေဘာတ ေရြးခယ သတမတေပးျခငးျဖင ေဆာငရြကသငသည။ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ ေဂဟစနစႏင လမႈေရးရာဆကႏြယ မႈမားက ေဒသတြငး လအမားလကလမးမေအာင ေဆာငရြက ေပးသငသည။

ႏငငတြငးရ အခ႕ေဒသမားတြင ဓေလထးစစနစမား တစခႏငတစခ ထပေနတတသည။ ရမးျပညနယ ေျမာကပငး တြင ေတြ႔ရရသည ဓေလထးစစနစမားသည အၿမတမးတညမႈ မရၾကပါ။ သ႔ရာတြင မးႏြယစ အသကအဝနးမား လၿခစတခ ရေရးအတြက ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး လအပသည။ ႏငငေတာ တရား႐းစနစအတြငး အရပေဒသ နယခ ဓေလထးစမားမာ နားလညမႈ အလြနနညးပါးေန၍ ေျမယာကစၥႏငပတသက၍ ဆးျဖတရမႈမာ တရားဥပေဒဆငရာ အခြငအာဏာအရပင ျဖစ သည။ တရား႐းမားသည ေဒသဆငရာအဆင (regional lev-el, not local level)၊ အျပနအလန အျငငးပြားမႈ ေျဖရငးေရး စကယႏရားမားသည ဓေလထးစႏင ႏငငဥပေဒက သဟဇာ တျဖစေအာင ေဆာငရြကရန လသည။ သ႔ရာတြင ေျဖရငးေရး ယႏရားမားသည ေျမယာႏငသကဆငေသာ အမးမးေသာ

မတကြျပားေသာ ဓေလထးစစနစမားက နားလညရန လအပ ေနသည။ ယငးတ႔သည မမတ႔၏ အမအခ ကငးေရးႏင ထ ေရာကမႈရေရးအတြက အာမခခကရရရန ယႏရားမားက ျပန လညသးသပရန လအပေနသည။

ဓေလထးစအရ ေျမပေရးဆြျခငးႏင အတနးအစား ခြျခားသတမတျခငး

ေဆြးေႏြးေသာအပစသည ပထမေျမယာ ေျမပေရးဆြ ျခငး၏ အကးသကေရာကမႈမားက ေဆြးေႏြးခၾကသည။ ေျမပ သည တကေသာ နယနမတအတငးအတာမားက ေပး၍ ေျမ အတနးအစား ခြျခားသတမတမႈျဖစစဥက အေထာကအကျဖစ ေစႏငသည။ ေျမပမားရေနမႈသည ေျမယာမႈခငးမားက ေျဖ ရငးေပးရာ၌ ပပးမႈေပးသည။ ထ႔ျပင ေျမယာသမးဆညးမႈက ထနးခပေပးႏငသည။ ထပေလာငး၍ ေျမအသးခသမားသည သတ႔၏ေျမယာက မတပတငရန အားထတေသာအခါ လကရ ေျမပမားသည မမ၏ ေတာငးခမႈမားက အေထာကအကျပ ႏငသည။ အထးသျဖင ရေနၿပးျဖစေသာ ေျမယာေျမပသည ေဒသခ အသကအဝနးက အားျဖညေပးရာ၌ ထပေလာငး အ ကးျပေပးႏငသည။ ဘးဘြားပငေျမဟေသာ ေဝါဟာရသည ျမနမာႏငငႏငဆကစပေနေသာ ယဆခကအတြငး ပမတက စြာ အဓပၸာယဖြငဆရန လအပလကရေသးသည။ ယငးတြင ဘးဘြားပင ေတာငးခမႈမားက အသအမတျပလက အသက အဝနးက အားျဖညေပးႏငသညအျပင ေျမပေရးဆြေပးထား ျခငးျဖင (community buy-in) ကလညး ဖနတးေပးႏငသည။

ေျမယာေျမပေရးဆြျခငး လပငနးတစရပက အေကာငအ ထညေဖာရာတြင စနေခၚမႈအမးမးကလညး ႀကႀကကေတြ႔ရ ႏငသည။ သကဆငရာ အသကအဝနးမားအတြက နညးပညာ ရရႏငမႈ၊ ၎တ႔အတြက နညးပညာပငးဆငရာ စြမးရညသတ တ႔မာ ေျမပေရးဆြရာ၌ ပါဝငႏငရန စြမးေဆာငမႈ ကန႔သတ ခကမား ရေနသည။ ေျမပေရးဆြစဥ နယနမတပငဆင အ ျငငးပြားမႈမား ေပၚေပါကႏငသည။ ေျမပေရးဆြမႈက မညသ႔ ေဆာငရြကရမညဆသည အခကႏငပတသကသည အေထြ ေထြ လမးညႊနခကမားက သေဘာတညထားရမည။ တစခန တညးမာပင ဤသ႔ ေရးဆြရာတြင ေဒသအသးသး၊ အေနအ ထားအမးမးႏင သငေလာလကဘကမႈ ရသငသညဆေသာ အခကက ထညသြငးစဥးစားထားရမည။ ေဒသတြငးရ လမးစ အသကအဝနး (၂)ခအတြငး (power dynamics) အစးရႏင အျခားပါဝငပတ သကသမားတ႔သည စနေခၚေနမႈမားက ထင ရားစြာ ျပသရမည။

ေျမပေရးဆြရာတြင ပါဝငလာမႈက အေျခခထားသည လ မႈအဖြ႔အစညး၏ တာဝနယ ေဆာငရြကမႈက ေထာကခတငျပ

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-13-

ထားသည။ ဤလပငနး ၿပးစးေအာငျမငေစရန (သကဆငရာ) အသငးအဝငးမားသ႔ နညးပညာ ပပးေပးမႈသည လအပလက ရၿပး အေထြေထြ လကေတြ႔ကငသးမႈမားက ေကာငးမြနေသာ အေလအကငမားမ ဆြထတယႏငသည။ (ေဒသတြငးႏင တစကမာၻလးအတြက) နညးပညာပပးမႈတြင ကမာၻ၏ ေနရာယ ထားမႈစနစ (GPS) အတြက အသးျပမႈ နညးပညာသငတနး မားျဖင အသကအဝနးသ႔ ပပး ေထာကကေပးသငသည။ နယနမတ သတမတခကျဖင ေျမပဆြမႈ လပထးလပနညးမား အတြက လမးညႊနခကမားႏင ေျမအသးခ စမကနးေရးဆြမႈ တ႔က ျပ႒ာနးေပးထားသငသည။ အစးရႏင အသကအဝနး သည လပငနးေဆာငရြကစဥကာလအတြငး ညႏႈငးေဆာင ရြကမႈ ရသငသည။ ေျမယာ အသအမတျပမႈႏင ေျမသယဇာတ ထနးခပ အသအမတျပျခငးတ႔အတြက ေအာကေျခမအေပၚ

သ႔ တငျပသညစနစက ဖနတး၍ ပနးတငအျဖစ မေဝလပ ေဆာငသငသည။ ေျမပေရးဆြစဥကာလတစေလာက နယန မတသတမတေရးတြင အျငငးပြားမႈမား ေပၚေပါကလာႏငၿပး နစနာခကမား (တငတနးမႈမား)က ေျဖရငးေပးမည စနစတစ ခက ဥးတညလမးေၾကာငးေပး၍ တညေထာငထားသငသည။ ေျမပေရးဆြမႈက နားလညမႈအျပညအဝျဖင ေဆာငရြကသင သည။ ယငးသ႔ ေဆာငရြကရာတြင ေဒသအေျခအေနေပၚ အမသဟျပလက ႏငင၏ ေဒသအသးသး (ပဋပကၡႏင ပဋ ပကၡမရေသာ ေဒသမား)တြင မဟာဗဟာ အမးမးျဖင ေဆာငရြကႏငသည။ ေရးဆြၿပးစးသြားပါက သကဆငရာ အ သကအဝနးမားသည ယငးတ႔အခြငအေရးက နားလညလက အနာဂတ ေျမသမးမႈႏင အျငငးပြားမႈမား ကာကြယရန နညး လမးတစရပအျဖစ အသးခႏငသည။

ႏစရကတာ ကငးပခေသာ အစညးအေဝးတစေလာက အပစငယမား၏ ေဆြးေႏြးခကႏင အေျခအတင တငျပခက မားတြင ပါဝငေသာ အမးသားေဆြးေႏြးပြသ႔ တကေရာကသ မားအေနႏင ေဆြးေႏြးခကမားက ေအာကတြင ေခါငးစဥအ လက စတဝငစားဖြယရာ အေကာငးဆးပစျဖင တစလးတစခ တညး စစညး၍ (coalesce) တငျပ ထားပါသည။

အလညကႏင ပလပေျမတြင လပကငေနၾကေသာ ေတာငယာႏငပတသကသည ကမာၻႏင

ေဒသတြငးအျမငမား

လယယာစကပးမႈက ေျပာငးေရႊ႕ လပကငျခငးျဖင ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လယယာစကပးမႈ အေလအကငမားႏင လယယာအသးျပမႈ အစအစဥမား အဆငဆင ပငးျခားသတမတ၍ ျမနမာတငးရငးသား လမး စမား၏ ေဒသမားတြငး အကယတဝင ျပန႔ႏ႔လကရသည။ ေရႊ႕ေျပာငးစကပးမႈမားမာ အခနေနရာအလက၊ အစအစဥ ကနစြာ ေျမကြကမားျဖင စကပးမႈမား ပါဝငလကရသည။ လယကြငးမားက စကပးၿပးေနာက ႏစႏငခ၍ စြန႔ပစထားကာ ေရ႕ေျပးသစပငမား ႀကးထြားလာမႈ (pioneer tree growth)အတြက ထးစအတငး လေလာကေသာအခန ေပးထား သည။၁၃၊၁၄ သေတသန လပငနးမားက ျပသလာေသာအခက မာ ကမာၻ႔လဥးေရ ၇၀% အထ ေရႊ႕ေျပာငးစကပးေရး အေလ အကငမားတြင ပါဝငပတသကလကရသည။

ေရႊ႕ေျပာငးစကပးေရးက ေဂဟစနစႏင မားယြငးစြာ နားလညမႈမား ရေနသည။ သ႔ရာတြင သေတသနျပခကမား

က ေရႊ႕ေျပာငးစကပးမႈမား၏ လမႈေရးႏင ေဂဟစနစ အကး ေကးဇးမားက ထငရားစြာ ျပသလကရပါသည။ ေထာကခ ကန႔ကြကမႈမား ျဖစေပၚလာခသညမာ ထအေလအထသည စးပြားေရးအားျဖင အကးမမားသညအျပင ေဂဟစနစက လညး ပကစးေစသညဆေသာ အခကပငျဖစသည။ ေျပာငး ေရႊ႕စကပးမႈ နညးစနစမားသည လမႈေရး ေပါငးစညးည ညြတမႈ (social cohesion) ႏင ႐ကၡာဖလမႈ၁၆၊၁၇ တ႔အား ျမင တငေပးေနစဥ တစခနတညးမာပင ရာသဥတ ေျပာငးလမႈ သပၸယက ျမငတငေပးမႈ၊ ဇဝဗဇမားက အားေပးမႈတ႔ကလညး ျဖစေပၚေစေၾကာငး ျပသခသည။ အလညက ပလပေျမတြင စကပးေသာ ေတာငယာစနစ သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးစကပးမႈ မားသည ေျမယာမေဝမႈႏင သဘာဝ သယဇာတမားအား ခတဆကေပးၿပး လပပငခြင စမခန႔ခြေရးက အေျခခလက ကယျပန႔ေသာ အသကအဝနးေအာကတြင ပေဖာေဆာငရြက လက ရသည။ ေရႊ႕ေျပာငးစကပးမႈက လပကငေနၾကေသာ ကနးျမငေဒသရ လယသမားမားသည ယငးတ႔၏ ေဒသဆင ရာ ဓေလထးစအရ လပပငခြင အေဆာကအအမားအား လမႈ ေရးႏင ႐ကၡာဖလေရးအတြက ခငခေအာင ေဆာငရြကလက ရၾကသည။ ေရႊ႕ေျပာငးစကပးေရးက လကေတြ႔ကငသးေနၾက ေသာ လယသမားမားသည အျခားနညးလမးမားျဖင စကပး ေရးက လပေဆာငေနၾကေသာ လယသမားမားထက ၎တ႔ ေဒသရ သစေတာမားက ပမ ထနးသမးၾကသည။ တစခန တညးမာပင ယငးတ႔၏ စကပးေျမ အသးျပမႈက ပမ သးႏ ထြကေအာင (productive) အခငအမာ ေဆာငရြကလကရၾက သည။ ၎တ႔ အသးျပေနၾကေသာ ဤနညးစနစမားသည

၇။ ေဆြးေႏြးတငျပခက

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-14-

လယယာေဂဟစနစႏင သကဆငေသာ အခကအလက ယ ဆခကမား (contexts) အတြက အမားအားျဖင ေလာကန သငျမတသည။ ထ႔ျပင စကပးသမားမာ သယဇာတမားႏင ပတသက၍ ရႈပေထြးၿပး အမားနားလညႏငေသာ အသပညာ မား ရေနသည။ ယငးတြင ေျမယာႏငအနးတစဝက ပတဝနး ကင အသးခမႈတ႔ ပါဝငသည။ ၾကာရညစြာ အထငကေနၿပး ျဖစေသာ စကပးမႈႏင ႏႈငးယဥသးသပရာတြင ေရႊ႕ေျပာငးစက ပးမႈသည ပတဝနးကင ထခကျခငးက နမကေစ၍ ပလပေျမ အသးခမႈ ကာလအေတာအတြငး သစေတာမား ႀကးထြားမႈ ျဖင မးစတမားက အေထာကအကျပသည။ ေယဘယအား ျဖင မညသည အဆပ အေတာကျဖစေစေသာ သြငးအားစမား ဥပမာ ပးသတေဆးမား၊ သစပငငယမားက ပကစးေစေသာ ဓာတေဗဒေဆးမား၊ တစခႏငတစခ ေပါငးစပထားေသာ ဓာတေျမၾသဇာမားက အသးျပၾကျခငးပင ျဖစသည။ တစခန တညးမာပင ဓေလထးစအရ ပတလညစနစျဖင ပလပေျမယာ ရ ေတာငယာစနစမားတြင ပါဝငေနေသာ အစဥအလာ စက ယႏရားမားတြင ပါဝငေနေသာ အစဥအလာ စကယႏရားမား (institutional mechanisms)သည အသကအဝနးရ အဖြ႔ဝင အားလးအတြက အကးျဖစထြနးေစေသာ သဟဇာတမားက လကလမးမႏငေရးႏငပတသက၍ အာမခခက ေပးထား သည။၁၈

ေရႊ႕ေျပာငးစကပးေရး စနစမားက ေထာကရႈလက အမန အရတရား (fact) မာ ကယျပန႔ေသာ ေကးလကေဒသ ေန လအမားအတြက ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆင ေသာ လပပငခြင စစဥမႈမားမတစဆင လကရကာလတြင ေရႊ႕ေျပာငးစကပးေရး လကေတြ႔ ကငသးလကရသည။ ထင ရားလာေသာ အခကမာ ဤအေလအကငမားက အကာအ ကြယေပးရန လအပပါသည။ ဤသ႔ ေဆာငရြကရာတြင ယငး တ႔ ပါဝငပတသကေနေသာ အသကေမြးဝမးေၾကာငးမားက ကာကြယေပးရမည။

ဓေလထးစအရ လပပငခြငအား အေလးအနကထား သးသပခက

ျမနမာႏငငရ တငးရငးသားလမးစမားသည လယယာ စကပးေရး နညးစနစမးစက ကငသးလကရၾကသည။ ဤ အေလအကငမားက နက႐ႈငးစြာ နားလညရန ဓေလထးစအရ အမားႏင သကဆငေသာ လပပငခြငက အသအမတျပထား ၿပး ထေရာကသည ေျမယာမဝါဒ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ရရန လ

သည။ ထပတကေဆြးေႏြးပြအတြငး ဓေလထးစအရ အမား ႏငသကဆငေသာ လပပငခြင အေလအကငမားက အေလး ေပး တငျပခၾကသည။ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆင ေသာ လပပငခြင အေၾကာငးအရာမားသည မညသညနညး ျဖငမဆ ျပညျပညစစ ေစေစစပစပ ရရမည။ ထ႔အျပင ျမနမာ တငးရငးသား လမးစမားအၾကား ကြယဝေသာ အေလ အကင အမးမးက ပစျပ ေဖာျပရန ျဖစသည။ ျမနမာႏငင၏ ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ မဝါဒ(၂၀၁၄)က OECD ၏ သးသပတငျပ ခကတြင ေျမယာဥပေဒသည ဓေလထးစ ဥပေဒႏင အမးအ စား ကြျပားျခားနားျခငးက ထညသြငးစဥးစားရမညဟ အေလး အနက တငျပခသည။ ထျခားနားမႈက မတညေသာ မးႏြယ စမား၊ ပထဝ အေနအထားမားအရ အႏ႔အျပား ကြျပားမႈက လညး အေလးထားရန ျဖစသည။၁၉ ဤျဖစရပမာ အမးသား ေဆြးေႏြးပြမား၌ တငျပခကမား၊ ေဆြးေႏြးခကမားတြင ပ တငသထပလကရသည။

အျခားဓေလထးစအရ အေလအကငမား

အျခား အသအမတ ျပထားသငသညမာ ဓေလထးစ အလက အေလအကငမား အားလးသည သဘာဝအားျဖင အမားႏငမသကဆငပါ။ အခ႕ေသာ ဓေလထးစ အေလအ ကငမားက တစဥးခငးေသာလညးေကာငး၊ အမေထာငစ အေျခချဖငေသာလညးေကာငး ေဆာငရြကလကရၾကသည။ အခ႕ ဓေလထးစ အေလအကငမားမာ သတမတထားေသာ ေျမယာအသးခမႈ အေလအကငမားတြင ပါဝငလာမႈ မရပါ။ အလားတ နယေျမပငနကႏငပတသက၍ ကြျပားျခားနားေသာ တငးရငးသား မးႏြယစမားသည ေသခာေသာ သယဇာတ ပစၥညးမားက ဖယရားပစရန အခြငအေရးမား ရသညအျပင ေျမယာက ႀကလာေတာမ ၾကညရငးမညဟ သေဘာထားၾက သည။ ဤအခြငအေရးမားမာ တစခါတစ႐ ပဋပကၡအထသ႔ ဝငေရာကလာေကာငး လာႏငသည။ ထ႔အျပင ပဂၢလက(ပစ)မးျဖငလညးေကာငး၊ အသကအဝနးျဖငလညးေကာငး ထနး ခပထားေသာ အာဏာစးပင အခြငအေရးမားလညးပ ရေန ေကာငး ရေနႏငသည။ မလြမေရာငသာ အမားႏငပတသကမႈ မရပ ဤဓေလထးစ အေလအကငမားအရ အမးမး ကြျပား ျခားနားေနမႈက ေျမအသးခ မတပတငေသာအခါလညး ေကာငး ေျမပမား ေရးဆြေသာအခါလညးေကာငး ထညသြငး စဥးစားသငသည။

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-15-

အမးသားအဆင အစညးအေဝးတြင ကၽြမးကငသမား၏ တငျပခကမား၊ အပစလက ေဆြးေႏြးခကမားအေပၚ အေျခခလက ေအာကပါမဝါဒႏငပတသက ၍ ေထာကခတငျပခကမားက စနစတက ေဖာျပလကသည။

ေကးလကေဒသေနေဒသခ တငးရငးသားမား၏ စားနပ႐ကၡာဖလေရး က အာမခခကရရရန ဓေလထးစအရ ေျမယာႏင သယဇာတ စမခန႔ခြေရး စနစမားက အသအမတျပ၍ ဇဝမးဆကမားက ကာကြယလက ထာဝရ တညတန႔ေနေရးက ျမငတငရန

ေကးလကေဒသရ ျမနမာလမးစ အသကအဝနးမားသည ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ ေျမယာအတနးအစားႏင သယဇာတ စမခန႔ခြေရးစနစ မား အမးမး ပါဝငပတသကလကရၾကၿပး ယငးတ႔တြင အလညက ပလပေျမ တြင ေတာငယာစကပးမႈ နညးစနစမားလညး ပါဝငလကရသည။ ေရႊ႕ေျပာငး ေတာငယာအေလအကငမားေပၚတြင ျပငးထနစြာဆန႔ကငေသာ ယဆခကမား ႏင အမနက မစးစမးဘ အဂတတရားျဖင မလမနးထားျခငးမားသည ရေနဆ ျဖစေသာလညး မၾကာေသးခင ႏစကာလမားအတြငး သရနားလညလာမႈမားက မားစြာ စာနာေထာကထားမႈ ျဖစေပၚလာသည။ အဓကအားျဖင စာနာေထာက ထားေသာ အေျခအေနမားအရ နညးစနစမားက ကယျပန႔လာေစေသာ ခငမာမႈ ျဖင သပၸနညးအရ ေလလာေတြ႔ရမႈေၾကာင (ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ စနစသည) စြမးေဆာငရညျမငမားၿပး ကနထတစြမးရည ျမငမားလာကာ ပတဝနးကငက ေရရညအကးျပႏငေၾကာငး သရလာရသည။၂၀ အလညက ေတာငယာစနစ အပါအဝင အမားႏငသကဆငေသာ လယယာစမခန႔ခြမႈ နညးပညာမားသည ဓေလထးစအရ လပပငခြင အေလအထမားက ဥပကၡာျပထားၿပး အႀကးစား လယယာသမးဆညးမႈမားေၾကာင မကေမာကတြင မသငေလာေသာ စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးမႈက (အသားေပးလာမႈေၾကာင) လတတေလာတြင ဖအားေပးမႈမား ခေန ၾကရသည။ ဆေလာမႈမရေသာ စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးလာမႈႏငအတ ဓေလထးစအရ ေျမယာလပပငခြင လၿခမႈကငးမလာသည။ ႏငငတစဝမးလး ေျမယာသမးဆညး မႈ အဆငျမငမားမႈသ႔ ဥးတညသြားေစသည။ ေရရညတညတခငၿမေရးက ေရးရႈ ၍ ဓေလထးစအရ ေျမႏင သယဇာတ စမခန႔ခြေရး အေလအကငမားက ကာ ကြယ အသအမတျပျခငးသည ျမနမာေကးလက တငးရငးသားလထ၏ တရား ဝင လေနမႈဘဝက ကာကြယရနႏင ဓေလထးစအရ ေျမမားအား သမးဆညးမႈက ရပတန႔သြားေစရန လအပလကရသည။

ဓေလထးစအရ လပပငခြင အစအမမားက အလငအျမန အသအမတ ျပလက ကာကြယရန ၾကားျဖတတားဆးေရး လပထးလပနညးတစရပက လအပလကရျခငး

အမးသားေျမအသးခမဝါဒသည လတတေလာ၌ မၾကမးအဆငတြင ရေန စဥ ယငးက အသအမတျပထားသငသညမာ မဝါဒသည ျပညစေသာ အမးသား ေျမယာဥပေဒ ဖြ႔ၿဖးလာေရးႏင တညဆဥပေဒႏင မဝါဒသည သဟဇာတျဖစေရး သ႔ ေရ႕ရႈ၍ ေရရည စနစတက လပထးလပနညး၏ တစစတတစေဒသ ျဖစ သည။ ထ႔ေၾကာင လပပငခြငက အသအမတျပေရးအတြက ရငးလငးျပတသား

၈။ မဝါဒ ေထာကခတငျပခကမား ေသာ ဥပေဒမေဘာငတစခသည အခန ကာလႏင ပါဝငေဆာငရြကသ အားလး အတြက ဖြ႔ၿဖးတးတကလာရန လအပလက ရသည။ ထအခနအေတာအတြငး ေဒသခ အသကအဝနးမားသည ယငးတ႔၏ ဓေလ ထးစအရ ေျမယာစမခန႔ခြေရး စနစမားက ဥေပကၡာျပ ခေနရမညျဖစၿပး လကရ စးပြား ေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက အသားေပးေနရ ေသာေၾကာင လပပငခြင လၿခမႈ ေလာရေန မႈမားက ဆကလကေတြ႔ႀက ရငဆငေနၾက ရမည။ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆင ေသာ ေျမယာဆး႐ႈးမႈသည လအမား၏ ဘဝအသကေမြးဝမးေကာငး လပငနးမား ေပၚတြင ထခကနစနာေစေသာ ျပငးထန သည အကးသကေရာကမႈမား ကေရာက ေစၿပး ျပညတြငး၊ ႏငငျခား ရငးႏးျမပႏသ မားႏင ေကးလကေဒသ အသကအဝနး မားအၾကား ေရရည မတညၿငမမႈႏင တငး မာမႈမားက ျဖစေပၚေစေလမမည။ မစရဂန ျပညနယ တကသလမ မၾကာေသးမက ျပညစစြာ ေဆာငရြကခေသာ သေတသန ျပခက၌ တငျပထားသညမာ လကရ ေျမ ယာသမးခြင ျပထားျခငးေၾကာင အဓက ဥး စားေပး ေဆာငရြကရမည ကစၥတစရပမာ ဓေလထးစလပပငခြငအရ ကာလရညၾကာ စြာ ကယကယျပန႔ျပန႔ ပလပေျမေပၚတြင စကပးမႈစနစမားျဖင လပကငေနၾကေသာ ေျမယာ အသးျပသမား၏ အခြငအေရးမား က အကာအကြယေပးရန ျဖစေၾကာငး။ ၂၁ အေရးေပၚ လအပခကတစရပမာ ေကး လကေဒသ မးႏြယစ အသကအဝနးမား၏ တရားဝင အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမားက ကာကြယရန ဓေလထးစအရ ေျမ ယာအသးျပမႈ အခြငအေရးမားအား အသ အမတျပေရးအတြက ၾကားျဖတယႏာရား တစရပ ဖနတးေရးပင ျဖစသည။ ထ႔အျပင ပမျပညစေသာ ေရရည ေျဖရငးေပးမႈတစခ က ဥပေဒအျဖစ ေရးသားေဖာထတမႈ မျပမ လမႈေရး တညၿငမမႈႏင စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈ ထနးသမးထားရန ျဖစသည။

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-16-

ဓေလထးစအရ လပပငခြငႏင အလညက ပလပေျမေပၚတြင စကပး ေရးစနစမား တာရညခငၿမမႈက အသအမတျပ ကာကြယရန လအပေသာ အေရးယေဆာငရြကေရးအတြက အဆငျမင ဓေလထးစအရ ေျမယာ လပ ပငခြင ေကာမတတစခက ဖြ႔စညးေပးထားသငျခငး

ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက အသအမတျပ ကာကြယ၍ အေထာကအကျပရန ကယျပနေသာ ဥပေဒမေဘာငတစခ ျဖစ ေပၚေရးသည ပါဝငေဆာငရြကသမားစြာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးႏင အဖြ႔ဝင ျဖစလာေရး (buy-in) လအပလကရသည။ အမးသား ေျမသယဇာတ စမခန႔ခြ ေရး ဗဟေကာမတသည ေအာငျမငေသာ မဝါဒႏင ဥပေဒတးတကလာမႈအတြက လအပေသာ အဆငျမင အရာရမား၏ ပးေပါငးေဆာငရြကေရး ရရမႈႏငပတသက ၍ ေသခာေစရန ထးျခားစြာ ေနရာယထားလကရသည။ မၾကာေသးခငက အမး သား ေဆြးေႏြးပြတြင ေဒသတြငး အေတြ႔အႀကမားက မေဝခသည။ အထးသျဖင ကေမၻာဒးယား အေတြ႔အႀကက ဥးစားေပး၍ ဓေလထးစအရ လပပငခြငႏငပတ သကေသာ ျပနာမားက အေလးထားကာ အခကအခာကေသာ ညႏႈငးေရး အဖြ႔၏ အေရးပါမႈက ဥးတညထားခသည။ ေထာကခခက ေပးထားသညမာ ေကာမတသည ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက ကာ ကြယျမငတငေရးအတြက ဝငးဝနးကညရာတြင ဓေလထးစအရ ေျမယာလပပင ခြင အလပအမႈေဆာင ေကာမတတစရပက ဖြ႔စညးေပးရနပငျဖစသည။ ယငး ေကာမတတြင ေဒသခအသကအဝနးမားႏင ၿမ႕ျပအဖြ႔အစညးမား အပါအဝင ပါဝငပတသကသမားအၾကား ေဆြးေႏြး ညႏႈငးမႈမားျဖင ေဆာငရြကရနျဖစသည။ အလပအမႈေဆာင ေကာမတသည သေတသနလပငနးမား၊ မဝါဒ ေကာငးမြန တးတကလာေရးႏင ေရ႕ေျပးစမကနးမားအား အေကာငအထညေဖာေရးတ႔ က သ႔ေသာ လပငနးမားက ေဆာငရြကမည။

အမးမးေသာ ဓေလထးစ လပပငခြငစနစမားအား စးစမးရာေဖြ မတ တမးတငမႈ လပထးလပနညးႏင ေနာကထပ မဝါဒအား ေထာကခတငျပ ခကမားအတြက အကာအကြယမား ထတေဖာေပးေရး

မးႏြယစ အသကအဝနးမားသည ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆင ေသာ ေျမအသးခမႈအမးမးႏင အမးႏြယတ လစအတြက လယယာလပေဆာငမႈ အေလအကငမားက စမခန႔ခြလက လကေတြ႔ ေဆာငရြကလက ရၾကသည။ ဤအေလအကငမားက အသအမတျပ၍ အေထာကအကျပမႈက (one size

fits all) ခဥးကပမႈမတစဆင ေအာငျမင ေအာင လပေဆာငႏငၾကမည မဟတေပ။ လမးစ အသကအဝနးအတြငး ေျမယာက မညသ႔ ထနးခပ၍ စမခန႔ခြရမညက ေနာကထပ သေတသနျပရန လအပလက ရေသးသည။ သေတသန လပငနးမားက အမားႏငသကဆငေသာ စစဥမႈမား၊ လက ရ ေျမအသးခမႈ ေျမပမား ေရးဆြမႈအတြငး သ႔ ထညသြငးရန လအပေနေသးသည။ ထ႔အျပင ေဆြးေႏြးပြ၌ တငျပေသာ သေတ သန လပငနးမားအတြက လပထးလပနညး မားႏငပတသကၿပး သရရေသာ သငခနး စာမားတြင ေတြ႔ရခကေပါငးခပက ျပင ဆငရာ၌ အေထာကအကရရရန လအပ သည။ ယငးသ႔ ေဆာငရြကျခငးျဖင အမား ႏငသကဆငေသာ ေျမယာမတပတငမႈ၊ ပငဆငမႈမားသ႔ မနကနစြာ လမးညႊနေပး သြားႏငသည။၂၂ ဤအေလအကငမားက စးစမးရာေဖြ၍ မတတမးတငထားျခငးျဖင နညးစနစမားက ေဖာထတေပးႏငကာ လ မးစ အသကအဝနး၏ အေလအကငမား က ပမ၍နားလည သေဘာေပါကႏငသည။ ျပညစေသာ ဥပေဒ၊ မဝါဒမား ေဖာထတမႈ မားအထသ႔ ယငးကသ႔ေသာ ျဖစစဥက အားျဖညေပးႏငကာ လမးစမား၏ ေရရည လအပခကမားက ညႊနၾကားေပးႏငသည။ အဆျပထားေသာ ဓေလထးစဆငရာ ေျမ ယာလပပငခြင လပငနးေကာမတ သည လပငနးစဥမားက စမႏငသည။

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-17-

၉။ ေနာကထပလပငနးစဥမား

ယခငမဝါဒအား ေထာကခ တငျပခကမားအတြက ေရတႏင ေရရညကာလအတြငး ေနာကထပ အေရးယ ေဆာငရြကခကမားက လကနာကငသးကာ ေအာကပါ အတငး စတင အေကာငအထညေဖာႏငသည။

(၁) ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြင အစအစဥမားက ခကျခငး အသအမတျပ ကာကြယရန ၾကားျဖတအပခပေရး ယႏရားတစခက ေဖာထတပါ။

ေကးလကေဒသ မးႏြယစ အသကအဝနးမား၏ တရားဝင အသကေမြးဝမးေကာငး လပငနးမားက ကာ ကြယရန ဓေလထးစအရ ေျမအသးခ အခြငအေရးမားက အသအမတျပေရးအတြက ၾကားျဖတအပခပေရး ယႏရား တစခ ဖနတးရနမာ အေရးေပၚ လအပခက ျဖစသည။ ထ႔ ျပင ပမျပညစေသာ ေရရည ေျဖရငးေပးမႈက ဥပေဒအျဖစ ေရးဆြေဖာထတၿပးသညတငေအာင လမႈေရး တညတခငၿမ မႈႏင စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈ (လပငနးမား) က ထနးသမးထားရန ျဖစသည။

(၂) အမးသား ေျမသယဇာတ စမခန႔ခြေရး ဗဟေကာမတ က ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငႏင ပတသက၍ အဆငျမငလပငနးေကာမတျဖင ဖြ႔စညးသင သည။

ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြင၊ အခြငအေရးမားက အသအမတျပ ကာကြယ အေထာက အကျပရန ရငးလငးျပတသားေသာ ဥပေဒ၏ မေဘာငက ေဖာထတရာတြင ပါဝငေဆာငရြကေနသ အမားစ ပါဝင ေသာ အဖြ႔ဝငမား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ လအပသည။ အမးသား ေျမသယဇာတ စမခန႔ခြေရး ဗဟေကာမတသည မဝါဒေအာငျမငေရးႏင တရားဝင တးတကလာေရးအတြက လအပလကရသည အဆငျမင အေနအထားမ အစးရ၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ရရရန ထးျခားစြာ ေနရာရယထားရ မည။ မၾကာေသးခငက ကငးပခေသာ အမးသား ေဆြးေႏြး ပြတြင မေဝရယခေသာ ေဒသတြငး အေတြ႔အႀကမား၊ အထးသျဖင ကေမၺၺာဒးယားမ အေတြ႔အႀကမားက ဓေလ ထးစအရ လပပငခြငႏငပတသက၍ ျပနာမားက အေလးထားကာ ဗဟညႏႈငးေဆာငရြကေရး အဖြ႔တစခ၏ အေရးပါမႈက အားထားရမည။

(၃) ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငက အကာအကြယေပးေရးအတြက အပခပမႈ ယႏရားမား စး စမးေလလာပါ။

တငးရငးသားမးႏြယစအသကအဝနးမားသည ဓေလ ထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ ေျမအသးခမႈ မးစက လကနာကငသးခၾက၍ အားလးပါဝငေသာ လယယာစက ပးေရးဆငရာ စမခန႔ခြမႈမားကလညး လပေဆာငခၾက သည။ ဤ အေလအကငမားအား အသအမတ ျပ၍ အေထာကအကျပမႈတ႔က one size fits all ခဥးကပမႈမ တစဆင ၿပးဆးေအာင ေဆာငရြကႏငျခငး မရခေခ။ မး ႏြယစ အသကအဝနးမားအတြငး ေျမယာမားက မညသ႔ ထနးသမး၍ စမခန႔ခြရမည ဆေသာအခကက သေတသန လပငနးထသ႔ ထညသြငးေဆာငရြကရန လအပေနေသး သည။ ဤအေလအကငမားက ေလလာစးစမး၍ မတတမး ျပစထားေရးအတြက လပငနးစဥ တစရပအေနႏင ေဖာ ထတသငသည။ ထသ႔ ေဆာငရြကထားမသာလင လမးစ မား၏ အေလအထ မားက ပမနားလညလာႏငမညျဖစသည။ ဤျဖစစဥတြင သေတသနလပငနး၊ မဝါဒျဖငေျဖရငးေရးတြင တးတကလာမႈႏင ေရ႕ေျပး စမကနးမားအား အေကာင အထည ေဖာမႈတ႔က ထညသြငးထားသငသည။

(၄) စးစမးေလလာထားေသာ အပခပမႈ ယႏရားမားမ ရလဒမားက လကရ မဝါဒမားႏင ဥပေဒတ႔တြင တးတကမႈ ရရလာေအာင ေဆာငရြကရာ၌ ဥပေဒႏင မဝါဒ ခမတေပး သမားအတြက သြငးအားစအျဖစ တငကးျပငဆငထားသင သည။

စးစမးေလလာထားေသာ အပခပမႈ ယႏရားမားက ဖနတးအေကာငအထညေဖာမႈလပငနးစဥတြင ျပညစေသာ ဥပေဒ၊ မဝါဒေဖာထတမႈႏင လမးစ အသကအဝနးမား၏ ေရရည လအပခကမားက ေဇာငးေပးလက အေထာကအ ကျပသငသည။ အဆျပထားေသာ ဓေလထးစ ဆငရာ ေျမ ယာလပပငခြင အလပအမႈေဆာငေကာမတသည လပထး လပနညးမားက စမေပးသငသည။ အပခပမႈ စြမးရညတြင လပငနးေကာမတသည ဥပေဒႏင မဝါဒခမတေပးသမား ေဆာငရြကေနၾကေသာ သေတသန လပငနးမား၏ ရလဒ မားက ခတဆကေပးရန သငတငေလာကပတေသာ လမး ေၾကာငးျဖင ေသခာေအာင လပေဆာငေပးသငသည။

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-18-

၁၀။ နဂး

အလညက စကပးေျမႏင ပလပေျမရ ေတာငယာလပငနး၌ ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြငႏင ပတသက၍ မၾကာေသးခငက ကငးပခေသာ အမးသားအဆင ေဆြးေႏြးပြ၌ လကရ အမးသားေျမယာမဝါဒႏင ဆကႏြယ လက အေရးႀကးေသာ ျပနာမားက ထညသြငးကာ ပါဝငေဆာငရြကသမား ေပါငးစညးကာ ထးျခားေသာ အခြငအလမး မားက တငျပခၾကသည။ တကေရာကသမားက ပြငလငးျမငသာမႈ၊ ကန႔သတခကမရေသာ အေနအထားျဖင အစးရအရာရ မားႏင တနးတရညတ ပါဝငေဆြးေႏြးခြင ရရသျဖင ေကနပခၾကသည။ အမးသားေျမယာ အသးခမဝါဒသည အမားႏင သကဆငေသာ လပပငခြင အစအစဥမားထမ အခ႕က ပမန အသအမတျပေရးအတြက အလားအလာမားက ေဖာထတခ သည။ တငျပခကမားက ကမၻာႏင ျမနမာအတြငး ဓေလထးစအရ အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြင အစအစဥအမးမး ႏင ၾသဇာသကေရာကမႈမားက အသားေပး ေဖာျပခၾကသည။ အမးသားမဝါဒတြင ဓေလထးစအရ ေျမယာစမခန႔ခြမႈႏင ဓေလထးစအရ အေလအကငမားက ေပါငးစညးလက ႏငငတကာ အေတြ႔အႀကမားက ေယဘယအားျဖင တးတကလာ ေရးအတြက လပပငခြင လၿခစတခရမႈႏငပတသက၍ အေရးႀကးေၾကာငး အေလးအနက ေျပာဆခၾကသည။ မဝါဒႏငပတ သက၍ အေကာငအထညေဖာရာတြင ေအာငျမငမႈႏင စနေခၚမႈတ႔က ေဆြးေႏြးတငျပခၾကသည။ ျမနမာေရးရာတြင လက ရ ဥပေဒမေဘာငက အမားႏငသကဆငေသာ လပပငခြင အစအစဥမားက အသအမတျပ အသးခႏငေသာ အပခပေရး ယႏရားမားက ထတေဖာေပးထားသည။ သ႔ရာတြင လကရဥပေဒ သ႔မဟတ အျခား စညးစနစကေသာ အပခပေရးယႏရား မဝါဒက ဤရညရြယခကအတြက သးသးသန႔သန႔ ထတေပးထားမႈ မရေပ။

႐တတရက လအပခကအရ အေရးေပၚကငးပေသာ အစညးအေဝးသ႔ တကေရာကသမားက ေဆြးေႏြးမညအေၾကာငး အရာ ေခါငးစဥမားက အေသးစတ ခြျခားသတမတ၍ တငျပရန အခြငအေရးေပးခသည။ ဤအစညးအေဝးမားသည လမး ညႊနခကမားက ေဖာထတေပးမႈတြင အထြဋအထပသ႔ ေရာကရေစၿပး ပါဝငေဆာငရြကသမား၊ တကေရာကလာသမား၊ စညး႐းေပးသမား အားလးတ႔၏ စဥဆကမျပတ ပါဝငအားထတမႈတ႔ႏငအတ ေမာလငထားမႈမားက အမးသား ေျမယာ အသးခမဝါဒႏင ေျမယာဥပေဒ ေဖာထတမႈ တးတကလာေရးအတြက ႏးၾကားတကကြလာေစရန လႈေဆာေပးသြားေပလမ မည ျဖစသည။

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-19-

ဒကေန႔ ကငးပျပလပတ ဓေလထးတမးဆငရာ အစဖြ႕ ေျမယာပငဆငခြငႏင အလညက အနားေပးေတာငယာစနစ ဆငရာ ေဆြးေႏြးပြသ႔ တကေရာကအားေပးၾကတ ႏငငတကာ မ ပညာရငမား အစးရအဖြ႕အစညး အသးသးမ ကၽြမးကငသ ကယစားလယမား၊ ဖတၾကားထားတ ဧညသညေတာမားအား လးက ကၽြနေတာအေနန႔ မဂၤလာႏႈတခြနး ဆကသအပပါတယ။

ဒေန႔ေဆြးေႏြးပြ၊ ခနက ကၽြနေတာ ဖတၾကားတငျပတ ေဆြးေႏြးပြကေတာ ကၽြနေတာတ႔၀နႀကး ဌာနႏငအတ Land Core Group၊ ေနာက Trans National Institute (TNI) တ႔မ ဥးေဆာငၿပးေတာ ကငးပတာျဖစၿပးေတာ LIFT မ ရပေငြ အေထာကအပ အကအညေပးခတာ ျဖစပါတယ။

ဒေန႔ေဆြးေႏြးပြႏင ပတသကၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔ ပး ေပါငးေဆာငရြကေနတ အမးသားေျမ အသးခမႈ မ၀ါဒ ေရးဆြ ေရးလပငနး အကဥးခပက ကၽြနေတာ အနညးငယမ တငျပ ခြငျပပါ။

ကၽြနေတာတ႔ ဒေန႔ ေဆြးေႏြးပြႏင အဓက ပတသက ဆကႏြယတ မ၀ါဒေရးဆြေရးလပငနးဟာ ကၽြနေတာတ႔ႏငင အတြက အငမတန အေရးႀကးတ လပငနးတစခ ျဖစပါတယ။ ႏငငရ႕ျပျပငေျပာငးလ ေဆာငရြကေနတ ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ အပခပမႈစနစေတြ ျပျပငေျပာငးလေရး စတ ျပျပင ေျပာငးလေရးေတြထမာ အငမတနအေရးႀကးတ ေျမယာက႑ မာ ျပျပငေျပာငးလေရးဟာလညး ကၽြနေတာတ႔ ရသငရထက တ မ၀ါဒ၊ ရသငရထကတ ဥပေဒ၊ ရသငရထကတ လပထး လပနညးေတြ၊ မနကနတ ဒ လကရအေျခအေနန႔ မနကနစြာ ေဆာငရြကႏငဖ႔ လပါတယ။

ဒါေၾကာငမ႔ အဓကမရမျဖစ လအပေနတမ၀ါဒက ကၽြန ေတာတ႔ ေရးဆြေနၾကတာ ျဖစပါတယ။ ဒမ၀ါဒ ေရးဆြခတ သမငးေၾကာငးေလးက ကၽြနေတာ အနညးငယ ရငးျပရရင ေတာ ၂၀၁၂ ခႏစ ကတညးက ႏငငေတာအစးရရ႕ တာ၀နေပး အပခကအရ ကၽြနေတာတ႔ ၀နႀကးဌာနအေနန႔ အမးသား ေျမအသးခမႈ မ၀ါဒက ေရးဆြဘ႔ ႀကးစားျပငဆငခပါတယ။ ၂၀၁၄ ခႏစ ဇလငလမာ ပၪၥမ မၾကမး (5th Draft) က ေရးဆြ ၿပးစးခပါတယ။ ေရးဆြၿပးစးခတာကလညး ကၽြနေတာတ႔ ၀န ႀကးဌာန အစးရဌာနတစခတညးက ေဆာငရြကတာမဟတဘန႔ အားလး ပးေပါငးပါ၀ငၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔ က႑အလက

ပညာရင အသးသးရ႕ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ လမးၫႊနခကေတြ၊ အႀကျပခကေတြအရ ေရးဆြ ၿပးစးခတာ ျဖစပါတယ။ အစညး အေ၀းေပါငး ေျမာကမားစြာ၊ ေနာက လထအစညးအေ၀းပြေတြ၊ အႀကေပး ပညာရငေတြရ႕ စာျဖငေရးသား အႀကျပခကေတြ စတ အခကအလကေတြ စစညးၿပးေတာမ ကၽြနေတာတ႔ ဒ ပၪၥမ မၾကမးက ရရခတာ ျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာငမ႔ ကၽြနေတာတ႔ ပၪၥမမၾကမးက ကၽြနေတာတ႔ ေအာကတဘာလ ၁၈ ရကေန႔မာ ပထမဥးဆးအႀကမ Public Consultation ကၽြနေတာတ႔ ေဆာငရြကခပါတယ။ အ႔ေနာက ပငး ႏ၀ငဘာလမာေတာ ျပညနယ တငးေဒသႀကး အသးသး မာရတ ၿမ႕ (၁၇) ၿမ႕မာ ကၽြနေတာတ႔ လထေတြ႕ဆပြေတြ ေဆာငရြကခပါတယ။ အ႔မာ ရရခတ အႀကျပခကေတြ အား လးက စစညးၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔ ေရးဆြထားတ မ၀ါဒ အေပၚမာ ျဖညစြက တညးျဖတ ျပငဆငဖ႔အတြက ပထမ အႀကမ Round Table Meeting ကလညးပ ကၽြနေတာတ႔ ဇနန၀ါရလ ၃၁ ရကေန႔ႏင ေဖေဖာ၀ါရလ ၁ ရကေန႔မာ ကၽြန ေတာတ႔ ေနျပညေတာမာပ ကငးပခပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ အစးရအဖြ႕အစညး၊ လမႈအဖြ႕အစညး၊ အၿငမးစား ပညာရငႀကး မား၊ ျပငပ ပညာရငမား၊ ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမားမ ကၽြမး ကငသ ပညာရငႀကးမား၊ အားလး ၆၆ ေယာက တကေရာက ခၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ မ၀ါဒအေပၚမာ ကၽြနေတာတ႔ ေဆြး ေႏြးခၾကပါတယ။ အ႔ဒ ပးေပါငးေဆြးေႏြးခတ ရလဒေတြဟာ ကၽြနေတာတ႔ မ၀ါဒက ပၿပးေတာ ေကာငးမြနေရးအတြက အႀကျပခကမားစြာ ကၽြနေတာတ႔ ရခပါတယ။ ဒအတြကလညး တကေရာကေဆြးေႏြး အႀကျပခတ ပညာရငမားအားလးက ကၽြနေတာ အေနန႔ ေကးဇးတငေၾကာငး ကၽြနေတာေျပာၾကား လပါတယ။

ေနာက ေရ႕ဆကလကၿပးေတာလညး၊ ကၽြနေတာတ႔ လာမယ ၁၈ ရက၊ ၁၉ ရက၊ ၂၀ ရကမာ ရနကနၿမ႕၊ ကနေတာ ႀကး၊ ပေလစဟတယမာ ဒတယအႀကမေျမာက Discuss Ta-ble Meeting က ကငးပဖ႔ ကၽြနေတာတ႔ စစဥထားရပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔ ဒပထမအႀကမမာ တကေရာကခတ ကယစား လယမားအားလးအျပင၊ ဒကေန႔ ကၽြနေတာတ႔ ေဆြးေႏြးပြမာ တကေရာကလာတ ကယစားလယမား၊ ပညာရငမား အားလး ကလညး ကၽြနေတာ ဖတၾကားလပါတယ။

ေနာကထပၿပးေတာလညး ေျမယာန႔ ပတသကၿပးေတာ

၁၁။ ေနာကဆကတြ - အဖြငမန႔ခြနး

ဓေလထးတမးဆငရာ အစအဖြ႕ ေျမယာပငဆငခြငႏင အလညက အနားေပးေတာငယာစနစဆငရာ ေဆြးေႏြးပြ

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-20-

ျဖစေစ၊ ကၽြနေတာတ႔ႏင လပငနးမား ပးေပါငးေဆာငရြကခတ အဖြ႕အစညးမား အားလးကလညး ေဖေဖာ၀ါရလ ၁၈ ရက၊ ၁၉ ရက၊ ၂၀ ရကမာ ကငးပမယ ဒတယအႀကမ ေဆြးေႏြးပြက တကေရာကဖ႔ ဒမာႀကႀကကတနး ဖတၾကားလပါတယ။

ဒေန႔ ေဆြးေႏြးပြန႔ပတသကၿပးေတာ ကၽြနေတာ အခက အခ႕က ကၽြနေတာေဆြးေႏြးတငျပ လပါတယ။ အဒါကေတာ ေခါငးစဥမာ ပါတအတငးပါပခငဗား။ ဓေလထးတမးအရ ကၽြန ေတာတ႔ႏငငမာ ေျမယာအသးခမႈေတြ၊ ေျမယာအသးျပမႈေတြ၊ ေျမယာလပကငခြင၊ ရတာေတြ ရခပါတယ။ ဒါေတြဟာ ေတာ ေတာမားမားကေတာ ဓေလထးတမးအစဥအလာအရလ႔ ဆ တအတငးပ ဥပေဒတစခအရ အကး၀ငျခငးမရဘႏင ဘး ဘြားဘဘင လကထကက ေျမအသးျပခြင၊ အသးျပခတ အေျခအေနမားအရ အစဥအဆက အသးျပလာခတာ ျဖစပါ တယ။ တခ႕ေသာ ေျမအသးခမႈမားဟာ၊ ဥပေဒႏင ေဘာင၀င ျခငးမရ၊ ျဖစေနတာမးေတြ ေတာေတာမားမား ရေနပါတယ။ ဥပမာအားျဖင ေျပာရရင၊ ေတာငတနးေဒသေတြမာရတ လ နညးစ တငးရငးသား လမးမားရ႕ ဓေလထးတမးအရ ေျမ အသးခမႈေတြဟာ လကရအေျခအေနမာ တညဆဥပေဒေတြ၊ တညဆ လပထးလပနညးေတြန႔ မညညြတတအတြက၊ ေျမ ယာ အျငငးပြားမႈေတြ၊ ေျမယာအသးခမႈ ကစၥေတြမာ ကၽြန ေတာတ႔ ဥပေဒန႔ မညညြတတကစၥေတြေၾကာင၊ တငးရငးသား လမးစေတြမာ အခကအခမားရေနတာက ကၽြနေတာတ႔ ေတြ႕ ရရပါတယ။

ဒါေၾကာငမ႔၊ ဒေန႔ေဆြးေႏြးတ ဓေလထးတမးအရ ေျမယာ ပငဆငခြငႏင အသးျပခြငအျပင၊ အေျခအေနေတြက ကၽြန ေတာတ႔ရ႕ မ၀ါဒမာ အခနးက႑တစခအေနန႔ ထညသြငးေဖာ ျပဖ႔ ကၽြနေတာတ႔ ဒမာ ေဆြးေႏြးၾကဖ႔ ကၽြနေတာအေနန႔ ေမတာရပခလပါတယ။

ေျမအသးခမႈႏင ပတသကၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔ သစ ေတာဥးစးဌာန၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးႏင သစေတာေရး ရာ ၀နႀကးဌာနရ႕ ေဆာငရြကမႈမားကလညးပ ဒမာ အလဥး သငလ႔ ကၽြနေတာ အနညးငယမ တငျပလပါတယ။ ကၽြနေတာ တ႔ႏငငဟာ သစေတာဖးလႊမးမႈအေနန႔ အျခားႏငငေတြန႔ယဥ ရင ကၽြနေတာတ႔ အေတာမားမား ရပါတယ။ ဒသစေတာေတြ အေပၚမာပ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ တငးရငးသားလမးစေတြဟာ မခ လပကငစားေသာက ေနထငၾကတာ ျဖစပါတယ။ သစေတာ ထြက ပစၥညးေတြက ထတယသးစြတယ။ သစေတာေျမေတြ အေပၚမာလညးပ စကပးေျမအျဖစ ကၽြနေတာတ႔ သးႏသစ ေတာအေနန႔ စကပးၾကတာေတြ ရပါတယ။ ဒါန႔ပတသကၿပး ေျပာရရင ကၽြနေတာတ႔ ၁၈၅၆ ခႏစကတညးက သစေတာေျမ

ေတြအေပၚမာ လနညးစ တငးရငးသားေတြဟာ ေတာငယာ စနစန႔ ကၽြနေတာတ႔ စကပးလပကငၾကပါတယ။ ဒေနရာမာ လညးပ ေတာငယာစနစလ႔ေျပာရင ေတာငယာဆတစကားလး ဟာ Scientific Term တစချဖစပါတယ။ ေတာငယာက တက ႐ကဘာသာျပနရငေတာ ေတာငေပၚမာ သးႏမား စကပးျခငး လ႔ ေျပာလ႔ရပါတယ။ အဂၤလပလ ေတာငယာလ႔ေျပာရင ကၽြန ေတာ တ႔ဗမာက Shifting Cultivation ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလ႔ ကၽြနေတာတ႔ ေျပာေလရပါတယ။ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာဆတာ ကေတာ ေျမတစခက သစေတာေတြ ခတထြငရငးလငးမယ၊ စကမယ၊ စကပးၿပးလ႔ရရင ထြကလာတ သးႏေတြဟာ တစ ႏစ၊ ႏစႏစေလာကကရင ေျမဆလႊာရ႕ ဂဏသတ ေလာနညး လာတ အခါမးမာ ေနာကတစေနရာက ေရႊ႕ၿပးေတာ ေရႊ႕ ေျပာငးစကပးတာ ျဖစပါတယ။

ေရႊ႕ေျပာငးတအခါမာ ကၽြနေတာတ႔ အားလး သတ အတငးပ သစပငေတြက ခတလၿပးေတာ မး႐ႈ႕ၿပးေတာ ဒ လယယာေျမအျဖစ ေျပာငးလစကပးတအတြက သစပငေတြ ဆး႐ႈးတယ။ ေျမဆလႊာေတြ ျပနးတးတယ၊ ဒါေၾကာငမ႔ ေရႊ႕ ေျပာငးေတာငယာကေတာျဖင ကၽြနေတာတ႔ ဇ၀မးစ မးကြ ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ႐ႈေထာငအရေကာ ကၽြနေတာတ႔ ဒါ ေကာငးတနညးလမးတစခ မဟတဘး။ ဒါေၾကာငမ႔ ေရႊ႕ ေျပာငးေတာငယာအစား Permanent ေတာငယာအျဖစ Soil Conservation Technique ေတြသးၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔ ေဆာငရြကမယဆလ႔ရရင ေတာငယာစနစက ေဆာငရြကလ႔ ရပါတယ။

ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ကေတာ သစေတာမာေတာ ေတာင ယာစနစဟာ သးႏသစေတာ ေရာေႏာစကပးျခငးစနစက ဆ လျခငးျဖစပါတယ။ သးႏေတြက သစေတာသစပငေတြၾကားထ မာ စကပးျခငးအားျဖင သစပငအတြကလညး ေျမဆလႊာ ေကာငးေစပါတယ။ သးႏလ အထြကေကာငးေစတ Combi-nation နညးစနစတစခ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔ ေတာငယာ စနစလ႔ေျပာရင ကၽြနေတာတ႔က ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာက ေျပာျခငးမဟတဘန႔ Permanent ေတာငယာအျဖစ အသးျပ ႏငေအာင စစဥရမာျဖစပါတယ။ ဒေနရာမာလညးပ ကၽြနေတာ တ႔ သစေတာေျမေတြထမာ အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင ကၽြန ေတာတ႔ ေဒသချပညသေတြဟာ လယယာေျမအျဖစေသာ လညးေကာငး၊ မမေနထငမႈအတြကေသာလညးေကာငး၊ ယာ သးႏ စကပးဖ႔အတြကေသာလညးေကာငး၊ အျခားေသာ ႏစ ရညပငမား စကပးဖ႔အတြကေသာလညးေကာငး၊ ေရာကရၿပး ေတာ ၀ငေရာကေဆာငရြကေနတာ ရပါတယ။ ဒါကလညး ႏစ အတနၾကာ ၀ငေရာကစကပးေနတာ ျဖစတအတြက ဒလ

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-21-

ကးေကာ၀ငေရာကတ ေဒသခမားက ဖယရားဖ႔ ဆရငလညး ပ ဥပေဒအရ မနေသာလညး လမႈစးပြားေရး အေျခအေနမား အရ ေဆာငရြကဖ႔ မသငတအတြက ႏငငေတာအစးရအေနန႔ ၂၀၁၃ ခႏစကစၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔ ႀကး၀ငးေတြ၊ သစ ေတာနယေျမေတြထမာ ရေနတ လေနအမေျခမား၊ စကပး လပကငေနတ လယေျမမား၊ အမားေျမမားလ႔ ေျပာလ႔ရတ စာသငေကာငးေျမ၊ ေဆးေပးခနးေျမ၊ သာသနာေရးဆငရာ Church ေကာငးေတြ၊ ဘနးႀကးေကာငးေတြ၊ စတာေတြက ကၽြနေတာတ႔ ႀကး၀ငးေျမအျဖစမ စြန႔လႊတပယဖကေပးလကရပါတယ။ ဒါေတြကလညးပ ကၽြနေတာတ႔ ေဒသခတြရ႕ လမႈ စးပြား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ ပယ ဖကေပးတာျဖစပါတယ။ တကယတမးကရငေတာ သစေတာ ေျမမား ကေတာ ႏငငေတာရ႕ မ၀ါဒအရ စစေပါငးေျမဧ႐ယာရ႕ ၃၀ ရာခငႏႈနးက သစေတာေျမမားအျဖစ ဖြ႕စညးတညေထာင ရမာ ျဖစပါတယ။ သ႔ေသာလညး လကရအေျခအေနမာ ၂၅.၈ ရာခငႏႈနးကေနၿပးမ အခ ကၽြနေတာတ႔ ႀကး၀ငးေျမ မားက ပယဖကေပးလကတအတြက ၂၄.၆ ရာခငႏႈနးခန႔မသာ ရပါ ေတာတယ။

ဒါေၾကာငလညးပ တးခ႕ဖြ႕စညးဖ႔အတြက သစေတာဖး လႊမးေျမရ႕ အစးရ စမခန႔ခြခြငရတ ေျမေတြမာလညးပ တးခ႕ ဖြ႕စညးဖ႔ ေဆာငရြကေနပါတယ။ ဒကၽြနေတာတ႔ ႀကး၀ငးေျမ ထမာရတ ယာေျမမားကေတာ ခန ကၽြနေတာတငျပတ သးႏ သစေတာစနစန႔ ေဒသချပညသ အစအဖြ႕ပင သစေတာမား တညေထာငဖ႔အတြက ေဆာငရြကေပးလက ရပါတယ။ ဒ ေနရာမာလညး အလဥးသငလ႔ ေဒသချပည သအစအဖြ႕ပင သစေတာဆတ Community Forestry Development Pro-gram တစခကလညး ဒေနရာမာတငျပလပါတယ။

လကရအေျခအေနမာေတာ ကၽြနေတာတ႔ ေကးလကေန ျပညသမားဟာ ခနကတငျပသလပ သစေတာေျမမားက သစ ေတာထြကပစၥညးမားက မခေနရတာျဖစပါတယ။ အဒေတာ လဥးေရ တးပြားလာတယ။ လပကငစားစရာ ေျမမရဘး။ ဒါ ေၾကာငမ႔လ႕ အလြယတကပ သစေတာနယေျမထမာ ရတ သစပငေတြ ခတထြငရငးလငးၿပးေတာ သတ႔ဘဝရပတည ေနထငေရးအတြက သစေတာနယေျမထမာ ရတသစပငေတြ ခတထြငရငးလငးၿပးေတာ သတ႔ ဘဝရပတညေနထငေရး အတြက သစေတာေျမမားက လယယာေျမမားအျဖစ ေျပာငး လအသးျပၾကတာ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔လ၊ ဒလမး ေျပာငး လ အသးချခငးအားျဖင ႏစဥးႏစဖက အကးရေအာငလ႔ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔က ေဒသချပညသ အစပငသစေတာလ႔ ေခၚတ Community Forestry က ကၽြနေတာတ႔ တညေထာင

ေပးခတာျဖစပါတယ။ ဒလပငနးကလညး ကၽြနေတာတ႔ သစ ေတာဥးစးဌာနအေနန႕ ၁၉၉၅ ခႏစကတညးက ဌာနဆငရာ ညႊြနၾကားခက တစခအေနန႕ ထတျပနၿပးေတာ သစေတာေျမ ထမာ ေဒသအစအဖြ႕ ပငသစေတာအျဖစ တညေထာငလတ႔ ေကးရြာသား အစအဖြ႕မား သစေတာဥးစးဌာနမာ ေလာက ထားရငေတာ ကၽြနေတာတ႔ ႏစသးဆယ မညသညအခြနအခမ ေပးစရာမလပန႔ ႏစ ၃ဝ ေျမယာ လပကငစားေသာကခြင ရမာ ျဖစပါတယ။

ဒမာလညး ထြကရလာမယ စကခငးမား ထြကရလာမယ သစေတာထြကပစၥညးမားအေပၚမာလညးပ မညသည အခြန အခမ ေပးစရာမလပန႕ လြတလပစြာ အသးျပခြငရရမာ ျဖစပါ တယ။ ဒလပငနးစဥမားက ခနက တငျပသလပ ၁၉၉၅ ခႏစ ကတညးက စတငခေသာလညးပ အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင ရညမနးထားတ ရညမနးခကေတြ ေရာကရေအာင ဖြ႕စညး တညေထာငႏငျခငး မရခပါဘး။ ဒါကလညး ကၽြနေတာတ႔ ျပန လညသးသပတာကေတာ အစးရရ႕ စာရြကစာတမး လပထး လပနညးေတြ မားျပားေနတအတြက ေဒသချပညသမားဟာ ေကးရြာသ ေကးရြာသားမားဟာ ၿမ႕တကၿပးေတာ ဒစာရြက စာတမးမားက လပတ အခကအခေတြ ရတယ။ ေနာကတစခါ နညးပညာအရ အခကအခေတြရတယ။ ေနာကဆး အေရးႀကး တာကေတာ ဒေျမ ႏစသးဆယ အသးျပခြင ရမရဆတ ယ ၾကညမႈ မရဘး။ ဒါေၾကာငမ႔ ဒ Community Forestry လ႔ေခၚ တ ေဒသချပသ အစပင သစေတာတညေထာငဖ႔အတြက ထ ေရာကတ ေအာငျမငမႈ မရတာက ေတြ႕ရရပါတယ။

အခႀကးဝငးေျမထက ပယဖကလကတ ယာေျမမားက ေတာ ကၽြနေတာတ႔ ဌာနဆငရာ အဖြ႕အစညးမား၊ ဆကစပတ အဖြ႕အစညးမား၊ ေဒသဥးစး ေကာမတဝငမားႏင ပးေပါငးၿပး ေတာ ယာေျမမားကေတာ ကၽြနေတာတ႔ ေဒသချပညသ အစ အဖြ႕ပင သစေတာအျဖစ တညေထာငမယ။ လအပတ သစ ပငစကပးရနအတြက ပးပငမားက ထားမယ၊ ျဖန႔ေဝေပးမယ။ နညးပညာ အားျဖညၿပး ပပးေပးမယ။ ေနာက သတ႔အတြက အဓက လေနတ ရပေငြ၊ ေနာကတစခါ လအပတ စကပး စရတေတြ၊ ဒအတြကလညး ကၽြနေတာတ႔အေနန႕ ေငြေခးတ စနစေလးတစခက ကၽြနေတာတ႔ စစဥေပးမယ။ Microcredit ဒါမမဟတလ႔ရရငလညး သးစားေငြေခးတ အစအဖြ႕ေလးေတြ တညေထာငၿပးေတာ ဘဏကေန ေငြေခးတ စနစမးက လပ ေပးမယဆၿပးေတာ ကၽြနေတာတ႔ ေဆြးေႏြးထားရပါတယ။

လယယာေျမမားကေတာ သကဆငရာဌာန လညဆည ေျမစာရငးေကာကၿပးမ [ဆညထြကကလညး] ရရေအာင လပရန လသကသ႔ ကၽြနေတာတ႔ CF လ႔ေခၚတ ေဒသချပညသ

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-22-

အစအဖြ႔ပင သစေတာတညေထာငတ အစ အဖြ႕မားကလညးပ ကၽြနေတာတ႔ ေငြေခးႏငေအာင၊ ေနာကတစခါ ၀ငေငြတးလပ ငနးေတြ ေဆာငရြကႏငေအာင၊ ပးေပါငးေဆာငရြကေပးမာ ျဖစပါတယ။

ဒါေၾကာငမ႔ ဓေလထးတမးအရ အစအဖြ႕ေတြအျဖစ အသးျပေနတ ေျမမားက သစေတာေျမထမာ ကေရာကေနရင ေတာငမ ေဒသအစအဖြ႕ပင သစေတာအျဖစ ထေထာငေပး ျခငးအားျဖင တရား၀ငပငဆငခြင ရသကသ႔၊ ႏစသးဆယ အခြနကငးလြတမာ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔လ႔ ဓေလထးစအရ ေဆာငရြကတ အစအဖြ႕ ေျမယာမားက သစေတာေျမထမာ ရသညျဖစေစ၊ အစးရ စမခန႔ခြခြငရတ ေျမထမာလညးပ သက ဆငရာ အပခပေရး အဖြ႕အဖြ႕မားက သေဘာတလင အစ အဖြ႕ပင သစေတာအျဖစ ေဆာငရြကခြငရေၾကာငး ကၽြနေတာ ဒမာ ေျပာၾကားလပါတယ။

ေနာကတစခကေတာ အလညက ခနသစေတာမား တငျပသလ အနားေပးေတာငယာစနစ ဆတေနရာမာလညးပ၊ ခန ကၽြနေတာေျပာသလပ ေတာငယာဆတာ Agro Forest System သစေတာ ေရာေႏာ စကပးတ စနစ တစချဖစတယ။ ဒဟာက ကၽြနေတာတ႔ Rotation based န႔ ဒႏစစကမယ။ စကၿပးရင ေနာကတစေနရာ ေရြ႕မယ၊ ဒေျမက အနားေပးမယ။ အနားေပးတအခါမာလညး ေျမဆလႊာက ဖြ႕ၿဖးတးတကေစတ သစပငမး၊ ျပနစကေပးလက ျခငးအားျဖင အလညျပနကတ အခါမာ ေျမဆလႊာ အၾကပအတညး မရဘး။ ေနာကတစခါ ေရတကစားျခငးမရဘး။ ေျမဆမာ အေပၚအယ Soil Cover ရေနမယဆရင ဒါလညးပ ေဆာငရြကလရတ ကစၥျဖစတယ။

ဒါေၾကာငမ႔ ဒမာ ႀကတနးတငျပခငတာကေတာ၊ တက ေရာကလာတပညာရငမား၊ စးပြားေရးပညာရငမား၊ သပၸပညာ ရငမား၊ ကၽြနေတာတ႔ ေတာငယာစနစက ကၽြနေတာခနက ရငးျပသလပ Traditional Shifting Cultivation စနစက အသးျပႏငမယ Scientifically စကပးႏငတ ေတာငယာစနစ က အေကာငအထညေဖာႏငဖ႔အတြက နညးပညာရႈေထာငက ျဖစေစ၊ လမႈစးပြားေရး ရႈေထာငကျဖစေစ၊ ကၽြနေတာတ႔ အႀက ျပ ေဆြးေႏြးေပးဖ႔ ကၽြနေတာ႔အေနန႔ ဖတေခၚခငပါတယ။

နဂးခပအေနန႔ ကၽြနေတာတ႔ သစေတာဥးစးဌာနအေနန႔ ကေတာ သစေတာေျမ အဓက စမခန႔ခြတာ ျဖစပါတယ။ သစ ေတာမားဟာလညးပ ေဒသချပညသ အားလးန႔ ပတသက ဆကစပတအတြက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ Social Forestry လ႔ေခၚ တ လမႈေရး သစေတာပညာ ရႈေထာငအရလညး ကၽြနေတာ တ႔ရ႕ စမအပခပမႈစနစေတြက ျပျပငေျပာငးလေနပါတယ။ ဒထမာ ဒါ အငမတန အေရးႀကးတ ဒေန႔အစညးအေ၀းႀကးမာ ေဆြးေႏြးၾကမယ ဓေလထးတမးအရ အစအဖြ႕ေျမယာပငဆငခြငႏင အလညက အနားေပးေတာငယာစနစ ဆတာ ကၽြန ေတာတ႔ သစေတာဥးစးဌာနန႔ ရာခငႏႈနး ေတာေတာမားမား ပါ၀ငပတသတတအတြက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ ဌာနမာရတ အေတြ႕အႀကရတ အရာထမးမား ပါ၀ငတကေရာက ေဆြးေႏြး ၾကမာျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔ ကၽြနေတာတ႔ရ႕လပငနးမားႏင ဆကစပၿပးေတာ ေဆြးေႏြးၾကဖ႔ရယ၊ ေနာကတစခါ အဓက ျပညသေတြက ဖြ႕ၿဖးတးတကေစတ ကၽြနေတာတ႔ နညးလမး ေတြ၊ အပခပမႈစနစေတြအတြက ကၽြနေတာတ႔က အႀကျပ ေဆြးေႏြးေပးဖ႔ ေျပာၾကားရငး နဂးခပအပပါတယ။

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-23-

12. References(Endnotes)1 Gonzalo Colque (2015, February), Customary land rights. Presentation at the National Dialogue on Customary Com-

munal Land Tenure and Rotational Fallow Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

2 Jennifer Franco (2015, February), Customary tenure in the tenure quidelines. Presentation at the National Dialogue on Customary Communal Land Tenure and Rotational Fallow Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

3 Sophorn Sek (2015, February), Cambodia lessons learned: customary communal tenure. Presentation at the National Dialogue on Customary Communal Land Tenure and Rotational Fallow Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

4 R.J. de la Rosa (February 2015, Indigenous Land Rights in the Philippines. Presentation at the National Dialogue on Customary Communal Land Tenure and Rotational Fallow Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

5 Souvanthong, P. (2015, February), Participatory Forest and Land Use planning, Allocation and Management and Land Tenure in Lao PDR. Presentation at the National Dialogue on Customary Communal Land Tenure and Rotational Fal-low Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

6 Stevenson, H.N.C. 1937 ‘Land Tenure in the Central Chin Hills of Burma’ in Man, the Journal of the Royal Anthro-pological Institute of Great Britain and Ireland, Society Man Vol.37, 1937, 81

7 Andersen, K.E.. Communal Tenure and the Governance of Common Property Resources in Asia: Lessons Learned from Experiences in Selected Countries. FAO, 2011, pg. 46.

8 Andersen, K.E.. Communal Tenure and the Governance of Common Property Resources in Asia: Lessons Learned from Experiences in Selected Countries. FAO, 2011, pg. 47.

9 If the community was identified as a legal entity it could ask the SLRD for land titling of its land with reference to the Farmland Law, Article 6 that allows organisations to hold land titles.

10 Karen Environmental and Social Action Network (2015, February), Importance of recognizing, protecting and pro-moting of local systematic management of customary land tenure systems, ‘kaw’ as a case study. Presentation at the National Dialogue on Customary Communal Land Tenure and Rotational Fallow Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

11 Karen Environmental and Social Action Network (2015, February), Importance of recognizing, protecting and pro-moting of local systematic management of customary land tenure systems, ‘kaw’ as a case study. Presentation at the National Dialogue on Customary Communal Land Tenure and Rotational Fallow Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

12 Resource Rights for the Indigenous Peoples (2015, February), Customary Land Tenure Practice in Naga Region. Pre-sentation at the National Dialogue on Customary Communal Land Tenure and Rotational Fallow Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

13 Springate-Baginski, O., (2015, February), Future of Shifting Cultivations in Myanmar. Presentation at the National Dialogue on Customary Communal Land Tenure and Rotational Fallow Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

14 Conklin, H. C. l957. Hanunoo Agriculture: a report on an integral system of shifting cultivation in the Philippines. Rome: FAO (Forestry Development Paper no. 12).

15 Warner, Katherine. Shifting Cultivators: local technical knowledge and natural resource management in the humid tropics. FAO: 1991.

16 Springate-Baginski, O., (2015, February), Future of Shifting Cultivations in Myanmar. Presentation at the National Dialogue on Customary Communal Land Tenure and Rotational Fallow Farming Systems, Nay Pyi Taw, Myanmar.

17 Shifting Cultivation and Climate Change. Intersessional Meeting UNFCCC Bangkok, 2009,

18 See also: “Shillong Declaration” that was prepared by participants of the Regional Shifting Cultivation Policy Di-alogue Workshop for the Eastern Himalayas, 2004 http://www.mtnforum.org/content/debating-shifting-cultiva-tion-eastern-himalayas-farmers%E2%80%99-innovations-lessons-policy-1

19 OECD Investment Policy Reviews: Myanmar. 2014. 358.

20 Springate-Baginski, O., Rethinking Swidden Cultivation in Myanmar: Policies for sustainable upland livelihoods and food security, University of East Anglia/Pyoe Pin; 2013.

21 Byerlee et. al, Agribusiness Models for Inclusive Growth in Myanmar: Diagnosis and Ways Forward , MSU Interna-tional Development Working Paper; 2014.

22 Andersen, K.E.., Study of Upland Customary Communal Tenure in Chin and Shan State, Land Core Group; 2014.

A Summary of the National Dialogue on Customary Communal Tenure of Rotational & Fallow Taungya

-24-

Funded By:

Customary Land Mapping & Classification