AYLIK MuziK VE SANAT DERGiSi • YlL: 2 • OCAK 1994 20.000TL.

SAYI 13BU SA YlDA;

• ahya n san• ahmet say• m. hakan cev her• munir nureddin seh;uk (m. nota )• hulya tarcan• nusret kerns I otyam• en gin a,kln• mehmet nazmi oza lp• Gerard Hoffnung

Mavi Nota'dan

ihsan Hizer'] Kaybettik

t

••

,

~.....'..

'-.'.-/ "l •

........,

•

•

..

-.-

fhsan Hizer, Trabzon. 1904 • 10 Arallk 1993

Trabzon'da rnesrkrnln ya~ayan en ya~h temsilcis!olan Ihsan Hizer, 1904'19 Trabzon 'da do~du . Kendisiylegoruj tu§um vakil hayal l hakkmda fazlaca bit bilgi aideedememisum Zira enttenm dinlemekten yasarmru6Qrenmeye hrsal bulamarmenrn.

Uzun yillar Trabzon'da licaretle uQrsjmlj. bununya-nmda Necmiati Spor KulGbu'nun muzik kolun da yone-ticilik ya prnlj ; daha scnratan Trabzon MUSlki Ce-miyeti'nde teat gorev!er almlj, ud va cGrrbUj sanaty lslolarak muzikyajamlnl sOrdOrmOjlCr.

Kendi itadesine gore, 1937 yrhnda AtatOrk'On Trab-zon'u son ziyaretinde O'nun huzurunda vermi!} clduklankcnser programlOl ve Atal urk'ie birlikte g~irdikleri ikige-ceyiya~ammm en onemli olayl olarak nileleyebiliriz.

Tamer ~CikOr Do~ru, S01eyman ~akar, Sacit Yakj:mer,Hulusi Yakjmer, Takunyacl Salih, Tamb uri Frans tz Ali,

Hafiz Osman, Sadrettin Ayala (Atalurk'un smd at-kada~ l ) ve adtrn hall rlayamadl~1 bir90k mGs lki~ i nas ilemOz ik yapll~ lm vine kendisinden o~re n iyoruz .

Onunla muzjk yapml~ tnsentannbOyuk bir krsrm are-mtzda o lmadl~ l gib i, onlar hakkmda da lazlaca bilgi ve-rememlstl. Muz igi hrrakmastm, elindeki udunu ve cern-bu~OnO , nctetenm arkadaslanna da~lltl~1 sektlnde iladeeden, gunumOzmOzik programlarrnda 0 dcnemde me~kettikleri eserler 9altndlQ'1vakit, bunlan dinlerken "bir tu-hal oluyorum" diyen lhsan Hizer, 1993 yumm son ayla-nn ca bir hayll rahatsrzlarumstr, Ve onu nihayel10 Ara-Ilk 1993 gOnGsonsuzlu~a yolcu elttk.

lhsan HIzer, -Al aICi rk'le ya~ad l~ lm geceyi bir dahayesesem" diyerek, Atal Ci rk' le mUzik yapmamn onurunuve 6zlemini hep ya~aml~l.

Muf it Semi h BAYLANGenet Yaym v enetrrenl

2

Turk Muzik Biliminin Gereklil igi• Ayhan San

Toplum hayahnda paylasrlabilirlik va yinelenebillrtik atrl-emden onemli bi r yeri buJunan mOzik senennm bel'Jeni dOzeyi ,son ljeyrek yaZYllda s.koa temsnen bir konu heune gel mi§llir .Bir zama nlar Tu rk-Ban ~ek l inde sOren mOzik temsmeren, son-reran arabeskc i VEt arabek$~i olmayanlar arasmda devam at-mlf. bugOn lee ~muzlglmlzln ne kadar yozla,bgl, art lk ge-laneksel Turk muzlginln (GTM) kalmadlg." sco ucuna kadargelmiftir.

MOzigin sanalsal yOm} daha tr0k insanlan ilgilendrirken,bilimsel yOnO de mOzik sanatt;: llanm i1gilendi rmektadi r (veya i1 -gilendrmelidir). 20. YYln nemli mOzik bilimcilerinden WillyApel bit mOzik bi limcisinl baknuz nasrl t1arumhyor:

"Muzik bilimini, muzikle bllinmeyenlerin ya da be-lirsiZlikJerin ortaya ylkarlldrrll bir ara~tmna dal l oIarak yorum-larsak; kimya ara~IInTlaCl slyla, tlca ri klrnyact arasmcaxl larkabenzer bir meslek olarak nitelemek mQmkQndQr (1).'

Muzik bilimin ortaya ylkabilmesi , mOzik senetcremm. i ~i nbilimsel yOnOnOnun farkrnda clarak hiy olmazsa kendi mOziktuniyle ilgili olarak hiy oImazsa kendi muzik tuniyle ilg ili yen-Ian okuma ah ~kanli ~l m edinme sine ba~lld l r bir anlamda.

Ilgil i muzik kullurunde tarihsel kaynaJdann dertenlp., kul-tamnr hale galirilmesiyle OO~hyan mUzik bilimi , gelena gin un-ululmamasln ln yanlnda, muzik sanalyllaflna , lopluma ve·digar gOrsel sanaUara da I~l k lu lacaklr r. Tabii ki konusu,sOzgelimi 13. yy'da get;9n blir film veya resirnda 20. yy bag-Jamas lnln g6runmesi gibi veya buna boozer yanh~r k la r da or-ladan kal kacaktrr.

BugCln Ulkemizde ml1zik bilimi kurumunun hooOz yer-le~memesi , 6nc elikle sanalt;rlaflmrza, buradan da top!umayanslmaklad lr. Bir gazele , dergi veya TV'de bir muzik sa-nalyrsly la yap,lan sOyle~de ~muzlgi ninln ~efigl " verine~ sa~l nln rengl " gibl konular Qzerinde duru lmasl, hep i ~in bi·limsel y6nunClnun gOzardr edilmesinden kaynak lanmakladrr.Bunun bir nedeni de genel yay ln kurulu~l afinda gOrev yapanmuzik prodUklOr veya muhabirterinin eskiden beri muzik me·rakhsl o!makla n Ol eye gilmeyen ki~i1e r arasrnda n se-

genell ikle aozlu olarak yapmaya ~ah ,bOI , yazarlann ise co-!)unun hobl clarak gOrdQ{lO; Ozetle eme klemekte olan ve Oze!-likle kUlllinJmuzde 9enili bir ~all,ma saha sl bulunan bilim dah :MUziko~jl. Tum bunlan n yanmda bir veya birka~ sayfa nota~almaYI veya okumaYJ i, eclinmi,. doQru dl1nJst bir sistem veO?;Jretim metociJ olusturamarms, sadece konu suyla ilgli li yazr-Ian dah l tak ip ejm e dU,Uncesi yerle,",emi~ baZI ~all Cl ve O?;J-reticil em lzden dJyulan "T{rr ld ye'de mUzik~og yokt...• SOz-leri gelmektedir kulakla ra. Ama bir oer~ek I(endinigOstermekleclir ki 0 da " sa lon m uzlkologlan "nm ~old~udur.Bu arada bir elin parmaklan kadar da e rse. OnIerinde dak tilo subulooan "mu a mOzikoloylan"nl gOzardi elmemek ge rekir .

MUzik bitiml ve mlizik bi limcilerinin ooe minin- Turk mzjgive mUzik geleceOimiz ~l slndan- daha iyi ar,la,llalbilm esi itrin,mOzik bilim in dall an na , ayle bir 90z etanm :

MOZIKOLOJININ OALLARI (3)

1. Muzik tarlh l :Muzik yenrru bilgisi (no tation kur,de)MOzik kerarr utarih iMOzik leri mleri bilgis!

Turk Muzigi Tarihi Arasttrmalan• M. Hakan Cevher

BASURNAME'OE Mu z iKBabur Sah'tn hanran (babQrname); XV y. scnlan ile

XVlyy. ilkyarrs mda Hindistan ve civarmda meydana gel-mi~ pek lJok cteym. co{l raf i bclqe . crt ve adell ere iIi ~ki n de-Qiljiik bilg ileri kepsemee.yte. 0 dsneme ait yesem bilJimin igOnOrruJze tasryan cck onemli bit kaynak nileli{lindedir.

Babbur $ah'rn ya !jiadl§1 d6nem oren 1483 ve 1530 YII-len ereemoe kalan 47 yllil k hayenrnn lJok cnemli otey-lanm ve 0 d6nemin Onlu ki!ji ilerini anlatan Babum ame,Turk mUlik tarihine ili!jikin ksyrnet li bilgileri de gOnOmozeaktarml!jit lt .

Bebamame. y a9atay TOr~es iyle yazllml!ji olup, yazu-dlgl srrada Ferscaye ve t;8§itli dillere lJevrilmi!jili r. Eser-lerin, basllml§ Hadarat ve kazan nushalan vardtr. SabOr$ ah'm ~Diva'l Pad i~ah , Aruz Risalesi gibi eserleri va rdrt.Ayflca, Hetn-l Babur isimli yen i bir yazr tipini de bulmustur.

Bu nedenle. Ord. Prct . Rer;; it Rahmeti Arat'm Tcrkceye~ev i rd i {ji. b ira~ kere bastrrutekrarlanrms. 1000 ternel eserserisinden u~ cilt olarak 1970 yrhnda Mini E{jilim Bas.mevilaralmdan Istanbul'da yaymlanml r;; olan Bebamame'ntntaramp .• Turk muzi{j i tarihine 1r;;l k tutrnesr adma in-celemesi uygun bulunmur;;tur.

8u inceleme ar;;a{jldaki besnklar altmda yapllmtr;; . herbar;;lI {ji c eren ilgi li para{jral, cill ve sahife nurnarasr da ay-rica verilmir;;li r.

A. ADI GEC;:EN uuZi s VENL EA

a. Saz senetcuen (saiendeler)b. Ses senetcuen (Hanendeler)

c. 8e steciler

d. Di{je rleri (8 u klslmda; muzikle ilir;;kileri belli ancak.ses ya da saz sanalyls l olup olmadlklan a«j:tk·beli 01·mayan isimlere ye r veri lmi~lir. )

8 . ADI GECEN CA LGICI LAA

C. ADI GEC;:EN MAKAMLAA

O. ADI GECEN TUAKULEA

A_ADI GECE N Mu z ls VEN LER

a. Saz sanatyl lan

1. Seyid Yusuf ~Iak~l : (C: I. 5: 33)... Iyi kopuz ya-lard!....

2. Hoca Abdullah Mervaid: (C: II. s: 273. 285).•... Ka-nununu onun kadar iyi «;talan adam yok1u. Kanunda giriftyapmak onun ic adldlr..."

3. Odi Kul Muhammed: (C:II. s: 285). •... Kitareyi de gu-zel lJalardl. 0 kitaraya daha UlJ tel lilave etti. Musikir;; inasve saz ehlinden hiq kimse onun kadar qok ve guzel per;; revbeslelememer;; itir. Per~revden ba~ka havalarl 0 kadar iyide{j ildi r...•

4. Nayi $eyhi (C: II. s: 266.286). ~... Udu ve kila reyi yok

iyi lJalarmlr;;. Oniki-onuc yesmdan beri nevi iyi cetemus. 8 irdefa 8 ebdiOzzaman mirzanm sohbelinde bir heveyr ney-den lJlkanr. Kul Muhammed kita rada 0 hevayr lJlkaramazve ·Kitara noksa n bir sezdu". der. $ eyhi derhal Kul Mu-hamme d'in eliede n kilarayl alrp, 0 havayr kitarada gOzelve l am calar. $ eyhi hakkmda dedikJerine gore 0 na{jmeyeo kadar vaklfml~ ki, hangi na{jmeyi duysa; -· Filan nevin f i-Ian perdesi bu ahengdedir- dermis. Fakal kendisi cc k havabeste lerremistir . ancak bu iki neksm onun oldu{junu soy-lerler..."

5. Udi HOseyin: (C:II,s: 266. 286). .... Udu zevkle lJalarve zevkli r;;eyler soyferdi. Udun tellerinde bir rrnztapta tekname lJlkaran bu ctmcstcr . Yegane kusuru fevkalade naz-la /falmasl id i...

6. $

4. Udi Kul Muhammed: (C:II. s: 285). •... Musl ki~ inasve saz ehlinden h~ kinse onun kadar yok ve guzel peseevbestelemistlr. Pesrevcen ba~ka havalan 0 kadar iyi de -Qildir...~

5. Nayi $ eyhi: (C:II, s: 286). ~... Fakat kendisi yok havabeerererrerrssur. aneak bu iki nak~1n onun olduQu soyle-nir...·

6. $ah Kuh Geeeki: (CII. s: 286) •... lraktandu. Hor-asan'a gel ip, Sal me~k ederek ~6hrat kazandt. Biryok na-k r~. besle va hava bes'elemi~tir.."

7. Gulan $

I.MONiR NUREOoiN SELC;UK

(istanbul, 1900 - istanbul, 27Nisan 1981)

MGnir Nureddin Selljuk. 1900 Vlhnda Istanbul'unBeyazld semtinde doOdU. Bebes t Sedaret Dairesiam iri. Divan-. Humayun muavini. aym zamanda Da-ruKunun'un (eski Istanbul Onive rsjtes7nin) ILahiyat Fa-kultesi Iran Edebiyalt ve KadlkOy Sultanisi Frans izca6{Jrelmenlerinden Nureddin Avni Bey'di, . Annesi HanifeHanlin, aslen Ktita hyah olan Hac. Ali Pasa jle eskisadraza~ardan Abdurrahman Pa~a scyvndandrr.Anne latah S~uldu ve GerrriyanoQullan'na kadaruzandlQI ~in ·Selt;uk- soyadtm alml~tlr.

IIkoku lu Beyazld "[ptida mektebrnde okudup sonra~uk~e~me Askeri Ru~t iye$rnden mezun oIdu. Dahasonra Kadlk6yU Sultan isi'ne kaydoldu. Bu okulun onun -cu smmnca iken 1917 ydmda, ailesinin rsran ile tenmO{Jrenimi ~in Macarislan'a gilt j; fakat 6{1renimini ta-mamlamadan yurda dOnerek kendisini mGsiki ~ah~malarma verdi. Ziya Pa~a'nm ba~kanli{j l dOne-minde, unh) mUsikf ustatennm encode parlak bir smavvererek DarUllelhan'a girdi. Bu smav jurisinin Uyesi bu-lunan Relik Fersan, 0 gunu ~u sanrtarla anlatryor:•...merhum Dellal-zade Ismail Elendi'nin Zeneir ika-nmdaki Yegah beste'sini usullerinin tam hekkrm vere-rek ve harikulade bir uslUb ve eda ile butun in-eelikleriyle oya gibi okumaya ba~ladlQ I zaman, bu t;~euk deneeek genein ya~ . ile mUtenasip olmayaeakderecedeki dehll sl ka r~ l s l nda adeta kend imizden g~mi~tik. Ba~ta Ziya Pa~a olmak uzere hepimizin goz-lerinden akan ya~la rl , aradan otuz yil g~mesine ra{j-men Mia unutamam.·

1. DOnya Sava~ t ve kurtu lu~ Salla~ r somas., dahaCumhuriyel jlan edilmeden iki ay once, askerlik hiz-metini yapmak ilzere smavla Muzika·i Humayun'a gir-di. 0 s.ralarda burada gorev yapan Rel ik Fersan'tnbunda bOyOk etkisi olmu~tu r. Te{jmen oIarak goreveba~lad lktan iki ay soma bCrtun Saray kadrolan g~ersizsay.ldtQtndan kadrosu ile birlikte Ankara'ya nak-lediferek iki yd sOre ile 'Cumhurba~kanhQ I Fasll He-yeti"nde ~ah~t l . Askerlik silresi binikten ve bir VII da si-vii olarak ~ah~t lktan sonr a, 1926 Vllinda kendi iste{ji ilebu gOrevinden ayrilarak Istanbura yerle ~ti ; serbest ola -rak ~ah~maya ba~Jad l . Bu yrffarda OnO oldu~a yay,gtnla~tl{j r halde, ciddi bir e{jil imden ~mev; ve me-todik ~ah,may . uVgun gOruyordu. Bunun it;in ·530-hibininin sesi" lirmas.nrn hesab ma 1927 ydlnda Paris'e

giden senetkar, Paris Konservatuartntn Gnlli ho-calanndan ~an, Piano ve solfej dersleri ald.; 1928 V.-hnda ulkeve dOndU.

1942 vdrnda Beledrye konservatuan - !era Heye-t i"ne g rdi. k~ise r nedenlede bir Vrl sonra istifa ederekavnldr. 1953 ydmda Istanbul Raydosu'nda mO~avirt;kyapt l; eym VII konservaluann -lera Heyeti Ba~'kanh{jr"na gelirildi ve burada on ah. VII ~ah~tr. Son gO-revi Istanbul Teknik Oniversitesi TOrk Musikisi Ken'servatuan repertuar 6Oretmenli{j; idi.

Turk Musiki'nin bu bUyOk ses san'atkan ve mu-sikiiinasl ayru zaman da mtisiki sananrmzm atei 'i birsavunucusuydu. bu ecrden ~u deQerl i anly ' buraya 301-may. vararl. gOr\lyoruz: •..•~arl(l bitti. Munir Nureddinsusmu~tu . Herbi rimiz mOsikinin bUyuk dunvasr il;indeVuvarlan.rken alk.;lamaVI bile unutmu i luk. Birden ma-sada biri konu~tu :-

- -Biliyor musunuz Irstad! ben Turk MOsikisi'ni hit;sevmem; takat bu geee sizin sesinizde sevmeye bai-ta dnn . Siz bUyuk bir san'alkarSlnrz.:

"Konu~an adrrn hal rrlavamad rQrm Izmir' li b ir tUtuntaccen idi. Hepimiz ona donduk. Bu sOzleri seyleyenyakri rkh adam Ihsan Doruk'un misal iri idi. Daha oncevapt 'Or bazt kcnc smele rdan cevreslne zekr. en-teuektael bid olduQunu kabul ell irmi~t i. ~imdi de MunirNureddin'ine kar~lhk vereceQini merak ederek vuzumu~ellirdim . Munir Nureddin biraz dalgrn, biraz anlamslzVUZU jle tUtun tueearrna bakl yordu. Apanslz;-

"-Turksunuz de{jil mi? dedi . Bu apanslZ dUien sorukari lsrndoa biraz ~a~ l rml isa da vine kendini toparladlve sofranln bu az birinen adaml eevap verdi :~

-. Tabii, tabii ...Kuikunuz mu vardl?"

"Munir Nureddin son derece rahat bir sesle ko-nU~lu:"

-, HaYlr bOVIe bir ku;kum voktu. TOrk~evi 0 kadarguzer konu~uyorsunuz ki !.. Besbelli doQma bOyOmeTurkiVelisiniz.-

-Izmirli tUccar rahatlam l, bir sesle kar~.h k averdi:-

- - Turkum Munir Nureddin bey ve bununla da iftihar..7

ederim.-

-I~te 0 zaman MOn;r Nureddin'in zehir gibi keskin ce-vabr geldi:-

-. Turksunuz, Turkyeyi bu kadar guzel konu~uyorsunuzda, Turk Musikis ini bugune kadar neden sevmediniz an-leyemedrm Haibuki Turkye de, TUrk Musikisi de Turk kul·lurunun birer parcalandsr." (")

Olumunden bir yll once ya~Il!IQa baQh bir beyin has-tallQI g~irm~ti. Nihayet her lani gibi Munir Nureddin degOsteriten butun yaba ve yapllan tedavilere raQmen, 27 Ni-san "981 tarihinde evinde haya1a gozlerini yumdu. Ce-nazesi 29 Nisan 1981 gunu once konservatuara getirildi.Burada yapllan terencen soma Te~v ikiye Cam~ncie ce-naze namazt kilmdr ve RumeJihisarl ~iyan Mezarllg.'ndatoprag:a verildi.

Musiki Ogrenimi

Oaha I;ok kUliuk ya~laItnda . ilkokul sualarmda sesioinguzellig:i I;svresinin dikkatini yekm~. ilk mlisiki dersleriniamatcr bir mCIsiki~inas olan bebasmcan almr~t l . 1915 YI-lmda degum tarihine g6re on UIi ya~ lnda iken I") Sineke-mani Nuri Duyguer'in aracrllg:r jle -Daru'l-Feyz.f Musikryegirdi. burada Udi Sami Bey. Levtecr Hecr Tahsin. KemaniNaim Bey, Neyzen Cemil bey. Edhem Nuri bey g6rev yap-malctaydl. Munir Nureddin Selyuk ozellikle Yenikoylu Ha-san Efendi'nin yl raklanndan olan Edhem Nuri bey'den yokyararlandl ve bu hocaslOdan kirk kadar fasll OQrendi. Ev-lerinde de zaman zaman Hoea I iya Bey'in kall ldlgi mUsikitoplanlliarl yapllrr. kendisi de bu loplantllara sesi ile i~t irakederdi. Cevdet c;agla anllarlOda 0 gunleri ~6yle ozetliyor:("' 0)

••..Kadlk6y Sutan is~n in 6nundeki Ijimenlerle kaph Hay-darpa~ CaYln'na Ij lk1lglmlz bir gun. mu~te rek bir ar·kada~l mlz biz iki rnUsiki heveskarl genci birbirine la-nJ~tlrd l. 0 gun ilk dela Munir Nureddin'; Bayali -Araban(Nimet -i vaslln...) ~arkls l ile dinledim. 0 da benim kemanIjaldlglml og renmi~li . ertesi halta Kadlkoyu'ndeki ev-lerinde yapllacak me~ke beni de yaglrdl. Giltig imde birodada mOsikimiz in bir yok usladlOl yer minderlerindeyepeyevre otu rmu~ buldum. Bu zevatl Muni f Nureddin tek-er teker bana alj lkladJ. En ba~la Ijember sakalh, g6beklive ellerini karol uzerinde kavu~turmu~ Aahmi Bey, yanlO-da srrasiyle siska, esmer bir zat olan Oskudarh Iiya Bey,~i~manca bir zal Ali Rifat Bey. ~ehla Ka~ lya rik Hu-sameddin Bey ile aralarlnda ulak telek bir ~ahls olanIekai Dede·zade Ahmed Elendi ve Lemi Bey'; ilk defa birarada g6rOyordum. BoyOk odanm ortaslOda bir minder veonun onunde bir rahte bulunuyordu. Muhir Nureddin bir(besmele) I;eldinden soma , bu mindere diz Crslu gehTlekuzere olurdu; iki elini dizlerin in uslOne koydu. Usul vurarak~imdi hatlrlayamadlglm bir besleyi okumaya ba~lad l. Be-slenin bir yerinde, dinleyen usladJar arasmda blr konuyumCrzakere iyin ara verildi. Her uslad bu besteye hoea-slndan nasil me~k etti~i ni . teker teker okuyor ve an-lallyo rdu. Munir Nureddin, dakikalarca sOren bu mCI-baheseleri dikkal le ve sab.rla dinliyor ve hahzasma nak-~ediyordu. Bu me~k aynl zamanda imtihan mahiyel ini1a~ .yordu . -

Babas lOln arkada~ l olan Raul Velda bey'in araclllQI ileZekai Dede'nin ogtu Ahmed Elend~den dM yll sure ileders aid!. Geleneksel ses icramlzm inceliklerini Besle-nigar Ziya Bey'den OQrendi. Ahmed lrsoy'un 1e~vik ve yar-

8

dim I ile DarUlelhan'a girdi. Macarislan'dan d6nu~undensonra Leon Herciyen. Tanburi Hikmel Bey, Pianisl Cernalbey C··), Kemal Niyazi Seyhun. Enise Can, Futya Akay-dm, Laika Karabey, hanende KSilyarlk HaserreodlnElendi, Iahide Hamm. Nezahal Harnm, udi HayriyeOrs'un ketnmeeiyle -~ark · musiki Cemiyet i- kuruldu; ba~kanllg lna Ali Ailat c;agatay getirildi. Bu topluJug:a dahascnreten Aelik Fersan ile Mesud Cemil de keulrms. HocaI iya Bey ders vermi~l ir. 0 dOnemin unlu hanendesi olanI iya Bey lie Husemeddin bey'den I;ok yarar tandr, Ali RlzaAvni ile yapml~ oldugu bir roportajda ( kuyu~ uslubunu buiki kj~iden aldl g: lnt ilade etmlstir. S6zun krsasr Rauf VeldaBey besta olmak Crzere I;aglnm bLiyUk ustalarmm hep-sinden ders alarak bilgi da~arclQ I Ol gen~letmi~, 0 te-rihlerde bile unu Istanbul srmrlanru ta~ml~tL

k rakirl.gl

OIaganustU bir ses fiz i~ine sahip olan Munir Nu-reddin'in en yarprCI 6zelligii, eski okuyu~ uslubu ile yenianlaYI~1 birle~t ire rek ortaya yepyeni ve soylu bir icra tek-nigini kOYrTlJ~ clrnasrdrr, Daha pek ge"li ya~mda iken din-Ieyenleri hayran brrekrycr, I;evresinde bir san'al efsanesiyaralarak her yerde parmakla gOsleriliyordu. Giyiminegoslerd ig:i 6zeni, ciddiyetini. tavizsiz bir san'at anlasmrm~ekillenmeQe ba~ladlg l genl;lik yrltennm renkli bir an-tatmum Mesud Camir ~u sall rlarla dile gelirm~ : (..... )

•...Koyuca renkli fesi, her lalika arabasmm g~isindeyakalaflm.zm ir;ine kadar sizan toza ra{lrnen her zamantertemizdi; her zaman kahph dururdu. UmClmi harplensonra yeni yeni gelme{le ba~layan Ingiliz kuma~larmm eniyisinden yumu~aclk elbisesi. ipekli kravat l. rugan is-karpinleri. elmas kol duQmeteri. gozlerimin ve balan I;eh-resinin 1 ~l ldan 1~I {ja de~i~en renkreri, sakin yuruyu~undeolltUlu, Ol uru~ kalk l~ mda ahenkli nezareliy le bir kadile per-denin klvnmfarl arasmdan Ijlklve rmi~ yorgun bir pervanehissini verirdi.-

-Merhum Samih Ailat'lO oglu -0 da rahmelli oldu· Ian·buri Hat~ Bey, bir gun ikimiz de arabada Yo{jurtlju'dan Kr-zlltoprak'a giderken (1 ~le Munir Nureddin!) dive onu banagostermi~I i. ( -1aOl~mak istemez misin? ArabaYI Ijevirelimmi?)"

- 0 slrada ~6hre1i kulak1an kulaga yayil lyordu . sesininguzelli{li bir nesil evvelkilerin a{lzmda bir elsane uslubunabOrunen me~hur hanende Nedim Bey'in emsalsiz va-sil larlyia klyaslanarak anlatdly oyrdu.R

R. Sana s6yluyorum Mesudl Munir Nureddin'le la-Ol~mak islemez misin?R

tJ Ismet Bozdag. Milliyet 29.04.1981t ·) Nadir Nadi (35. yll 1951) admdaki bro~urde dogumtarihini 1902 olaraka gos t8rrni~ . Hakkmda yazl/ml~ pek9ok. YUlda 1900 tariM gosterili1Or. Mesud Cemi. VB Ru-~en Kam'dan dogum tarihinin 1899 ylll oldugunu bir 90kkez i~itm~tim (MN6 )

t ·R) Munir Nureddin, 35. yll· 1951) Cumhuriyet Matbaaslt ···) Plevne kahramam Gui Osman Pa~a'nm oSJlu(MNOI_

(... . .) Miin ir Nureddin. 35 YI/, ASJustos 195 7. CUmhuriyetMatbaasi.

I-I

~OalglnflQlndan uyunarak lakat hep Munir'e bekarak,gizleme~e ~all~tl~lm bir tela~la cevap ve,dim; "

-, Haylr, hayrr ~imdi deQil ~~

"Ah! 0 umitlerle korlrulann, sevgilerle negfretlerin, se-Yi~lerie kederlerin Ut;urum diplelinden daQ tepelerine flr-ladlgl ~a\illar. Hala on dokuzuneu asucen esen rUzgil.rla ilkge~liOin bir ataya gelmesinden yo{Jrulan romanlik ~aQlaruTll z:

' Benim lesim ~o{Ju zaman old..Qu go kailpsl4.cI. 10zluidi, ISlanbul Sultanisi'nde bir grt '!' arkada~ aras,nda leadeniQimiz modaya gOre puskulu de )'oyklu. Ceketimn havtyer yer dokulmu~lu ; pabuc tanm boyaslzllldan klr-~llIa~ma~fl . Bu klhksrzhQlmln utancmdan ba~ka Milnir'in~imdiki ge~leri arkastndan hayran lrsl ttllarla konu¥uranbOyusu ile baQlanmt~llm. erebemu k6prOyu g~erke n 0da biraz uzakla§ml§tl. Hem isteyerek hem ~ekinerek goz-lerimi ayumeden ona bakarken birdenbire kc5~eyi oonduk;Munir de birdenbire kayboldu."

' Hahmeth Prenses Zehra Hammelendi'nin Fe-neryolu'ndaki k6~kunu 0 zamanlardan haltr layan ka~ ki~ikaldlk bilmem? Bah~ey i g~ip medrivenlerden ~,klnea ge-n i~ bir sofaya girilirdi. Sotanm elrahndaki odalardan ilksaQdakinde Habl Bey, Prenses'in oQlu Nedim-zade AliHaydar Bey, Ali Ailal Bey'in oQullan Cafer Bey, Vecdi Beyve diQer dostlarla topla~ lrdlk. Yukartda 'l ine merdivenleri~lk lnea all solanin uslune gelen yerde geni~ bir salon var-dl ki, mOsiki toplanlt lafl burada yapllJtdl. Yumur1adan ~lkar ~Ikmaz topraQI gagalayan eivcivin eesatetiyle Tanbur~a lt ~ lfTll ilk dinledikleli zaman Prenses de. Ali Aila1 bey deburada aQlaml~lard l.·

"Bir ak~am 'l ine misafir yardt. Ka~ ryaflk HusameddinBey, Gazi Osman Pa§a-zade Cemal Bey, kemal NiyaziBey, Faize Hanlm Ye M Ia !jimdi bile yuzume ba-kl!jlarlndan utandlQlm diQer misalirler. P,enses salona gj.finee ayaga kalktlk. A1if Ailat bey mlijdeledi:-

"- Kadlnlnl, bu ak~m bullbulumuz gelecek!"

"Evet, Munir Nureddin'e Prenses 0 zamanlar (Bul-bUlUm) dive ihilat ederdi. Ka!jlyarlk Husamenin Bey de -Allah gani gani rahmet eylesin; boyle bir usia bir daha dun-yaya gelmez-klskan~ItQlndan ktr sakahm belli belirsiz 0'1-natlr duru rdu . ~

~O ak~am onlarl doyaslya dinledim; Ali Aitat Bey'inyeni Nihavend lak,mtnt ve Neva'iart. 0 Neva beste'yi halaher lekrarlayr!jtmda bUlUn sesler siliniyor, yalmz biri ya~1tbiri gen~ iki bulbulUn havada tuten sesleri dunyayt de\ililhakikalen Cihan'l susliiyor:"

Zeyneden ba\il-reihanr gUimUdur. bUlbul mUdur?

~Ikm aram-I eam gUl mCldUr. bub ul mlidUr?

"Bulbul gittiktje ge l~ti, gUrbUzle!jl i. Nice gulisfamn ~j.~ekteri bahar bahar onun sesinde~l . soIdu, yeniden gon-ealar verdi. Bu fakir saka kU!ju da onunla berabet hayti ka-nat ylrpl lm, mtzrap savurdum"

Bir ba~ka yazanmlz Hakkl Suha Gezgin.mUsiki!janasltQmln vetmi!j olduQu yetki ile !ju pek isabetliooldalara dokunuyor: •...Aahmetli Ali Rital Bey'in kurduQumusiki cemiyelinde anSlzm parlayl!jl bir lesaduf degildi.Zamanln belli ba§1J uSladlanndan ders alml!j, makam veusOUerimizi lahlil elmi~. lasilla r ge

stekann "semt-i dildare bu demler...• ile · FeryB.d ediyor birgOI iltin bulbOI-i ~eyda" gOtteli sarkitenm ckumustur. Boy-Ieee ba~layaJ1 bu 9ali~mala r sonucu dart yOz'O eskm plakyeprmstrr. Kliisik musiklmiz in en senath eserlerinden TOr-kuye kadar pek yok eseri ustOn bir uslubla okumu~tur.Bunlardan bir kay lanesi Turk Musiki'n in yokseslilik dOn-emelerine ailti r. vukende ad. secen tlrmenm dl~mda daplaklar yapml~tl r.

Ilk ptaktennda kendislne genellikle Mesud Cemil, Au-sen Kam ya da Ael ik Fersan, Fahire Fersan e~lik etmi~ li r.Sahibinin Sesi firmastnda yapdanlarar Artaki Candan dakalrlm l ~tlr . Banlanm da Mesud Cemil tek olarak yalml~tl r.Bundardan ba~ka basta Nubar Tekyay ve Fevzl Aslangilolrnak uzere 9aQda~1 unlU sazendelerle de 9ah~ml~l l r.

1942yllinda Istanbul Kcnservetuerma girdikten sonra,ar~iv iltin on sekiz plak yeprmeur. Neva Kar, Segah -Kar,Arazbar ve Tahir rnakamlanndaki klasik eserlen okumu~'Ie bu plaktarda kendisine Re~ad Erer, Neyzen Tevl ik, NuriHalil Poyraz, Ahmed Irsoy gibi sanatkerlar eslik etmi~ ti r.Musikim izin en guzel icra omeklerinin Olke 9apmda yagln-tesmeemde ve tanmrnasmda MOnir Nureddin'in plaklanrunbuyOk rolU clrrcstur.

Konser C;:ah,ma'arl

Qocukluk y.a~mda, Darutleyzi Musiki Cemiyeti'ne gir-i ~ inden iki ytl sonra (1915), bu topluluQun ·Donanma Ce-miyet;·nin yararma •Apotlon-Reks-Hale· sinemasmda ver-mi~ olduQu bir konserde dikkali gekti. Su konserdeSadutlah AQa'nm Sayati -Araban makammdaki taklmmmicrasl sl raslnda solo yapml~t l.

Musiki larihimizde tek ba~ma konser verme geleneQinigetiren Munir Nl ureddin, ilk ki ~ise l konserini 1930 ylhndaverdi. Frans,z Tiyatrosu'nda verilen bu konser n, bOyukilgi 'Ie hayranll k uyandlrdl , Istanbul baslnml gunlerceme~gu l eUi. Klasik 'Ie lanlezi eserlerden o lu~an bu kon-serin ilk bolumGnde, kendisine Mesud Cemil, Ru~en Kam,Nubar Tekyay, Artaki Candan; fantezi eserlere ise pianistVasilyel e~lik efti. baZI konserlerine Udi Nevres Bey. RefikFersan, Fahire Fersan katllml~t l r. Bir yok sinema 'Ie liyatrosahnelerinde konserlerine devam efti. Konser verdiQi hersalonda bir ciddiyet 'Ie sanat havasl yaratlrdl. Yaz gunleriModa Deniz KIObO Ue Kalam,~ KlubObahyelerinde verdiQikonserler hala haf.zalarda ya~lyor. Su programlar, bOyOkbir zevk 'Ie heyecanla izlenir, herbiri bir sanat olayl olurdu.Yurdun Ankara, Izmir 'Ie Esk i~ehrr gibi itlerinde konserlervermi~ olmasma raQmen hilt brr zaman gazinolarda oku-madl . Milyonluk tekJifleri hi9 du~unmeden geri yevirdi.Musikimizde vine ilk kez koro e~liQ inde solo okuma ga-leneQinide ba~arl ile uygulayan °durobir sohbet slrasrndabu konularla ilgiti olarak ~unlarl soylemi ~:: (, oJ

•...Devamh olarak u9 sene Franslz Tiyalrosu'nda,bilii hare be~ sene Melek (bugunku Emek) sinemasmda 'Iesoma Saray sinemasmda, Hele Saray'da a~aQI yukar, yir-mi rki-yirmi Ul; sene konserler verdim. Nihayet 1963yll lsonlartnda Emek Sinemasl'nda konserlerime devam at-meQe ba~ladlm . Otuz yll zarfmda labi i solo konserlerimebu kadar yll ewer ba~ladlm-memleketin muhtelil yer-lerinde 'Ie yurt dl~mda Mlslr'da,lrak'ta Klbrl s'ta lakribenbin sGsur konser verdim.·

Su konuyu Refik Fersan'm anllarmdan dOl okuya-biliyoruz: •...Ankara'da senelerce birlikte gegen aCI 'Ie tathgOnlerimizi, Ala'mlzm her ikimize kar~ 1 olan sevgi, alaka,

10

yuksek iftitat ve teveccuhlerini, Ata'rrnzla birlikte Adana,Bursa, Izmir ve Qe~me ziyarellerimizi, Ankara TurkocaQIkonserlerimizde halkm etakesrm, 1929'da Prens YusulKamil'in davellisi olarak Mlslr yclcutuqu nda ge9irdiQimizmut hi~ deniz hrtmastndakl OIOm Serenadr'ru, Meter-ye'deki sereymmm 9inili ve akustikli bOyuk salonun kub-belerini 9mlalan Prens'in (ya~a) avaze lerini, Mlslr'm veArap aleminin perestis ettikler ! Abdulvahab'm Munir'in kar-~ Ismda kedi gibi sindiQini, lrak Harbiye Raisi TahaPese'mn davetlisi olarak Bagdal selerimizde hayrr ce-rniyatleri mentaatine tert ip olunan konser gecelerinde(Mintaralil1ah) tesadct eden Tuten-r Nuh'u, Basra'nm hur-ma ormanlart arasmda geyirdiQimiz karakl~ mevsimininyaz gOnlerini ve mehlaph gecelerini, Kerkuk'te askerimahfelde kumandan merhum Bekir Stdkt Pese tarahndan~a relimize verilen kuzu ziyaafetini, daha sonra Macari-sian, Yunanislan ve Kibns sevenetrenmm ve ruhuma nO-fuz eden daha bir 90k hatrralanrruzr omrOmOn sonuna ka-dar unutamam.· n

Bestekarhgl

BestekarllQa 1920 yshnda, Tevlik Fikret'in "bu bir te-ranedi r~ ~ i ir i ne yaptlQl bir beste ile basladr. [kincl olarak"Senstz ey ~uh...- gufteli sarkrsmr besteledi. Bu iki eser-den soma yirmi YII sOre ile beste 9all~rnasl yapmedr. Asilbeste cehsmalen 1940-1941'li yrllardan soma ba§lar.Eserlerine 90Qunlukia Yahya Kemal beyatll'nm ~ii rl eri n ise9mi~ , Nedim 'Ie Fuzuli gibi Divan ~ai r le r i n i n eserlerinede yer vermi~ti r. Son senelerinde gunumuzOn ~air lerini n~i ir le ri n i de kullanm l~ olduQu gOrGlOr. Kar, karge, Beste,AQlr Sernai, Yuruk Semai, $ arkl lormunda yOz elliden ~okaser ortaya koymu~lur. Dini musiki eserleri de vardlr. Bu-yuk lormlarda bestelediQi eserlerde musikimizin gelenek-sel kurallarma baQh kalml~, bir bi:ilum eserlerinde ise gG-numOzun musiki anlaYI~lna cevap verebilecek §ekildebazl yenilikler gel irmek i stemi~ti r. Eserlerinen arasmda·Ataturk'e AQtt· 'I e -Mehler Mar~ l · gibileri ayn bir deQer la-~ If . Film musikisi ile de me~gul olmu~tu r .

Musiki Hocaltg l:

DarOlelhan'dan ba~layarak uzun bir sureyi kapsayanYillar i9inde 'Ie Istanbul Konservatuan 'nda 9ah~I IOI Yll-larda hayti oQrend yati~tirmi~ va buralardan yel i§enlere busanatln an asil icra yollarlm oQralmi~tir. Asllnda Munir Nu-reddin verdiQi konserler, radyo proQramlan 'Ie piaklan ilekandisini tanlmayan mQsiki haveskarlanna 'Ie bu sanatloQrenmek istiyenlere dolayh olarak dOl hocalik etmi~t i r.GunumOzOn en beQenilen ses icriicllan bugOnkO du-rumlarlna gelebilmek, onun esk; ile yeni araslnda kurduQukoprOdan geoyerek gelebilmi~lerdir.

Turk Musiki'n in horlandlQI 'Ie en aQlr ~ekilde sU9lan-dlQI ylllatda bu sanall en iyi bit ~ek i lde tanltan 'Ie sev-diren bu insana, Cumhuriyeli'mizin 50. y illmda dagli lianplii ketlerden biti veri!memi~ , bu olay kendisini 90k iiz-mO~tU . AtOtOrl(Gn dOQumunun 100. ylll d6nOmunde verilenplaketi hasla olduQu i9in klZI alabilmi~ ti r.

Munir Nureddin Selyuk'un Meral, Timur 'Ie Salim adm-dOl 09 90cuQu vardlr.

Kaynakya:

Turk MU$,kisi Tanhi, Dr. Mehmet Nazmi Ozalp. Cilt 2, s.128 - 135, TRT Yaymfan, Ankara 1986.

•

virdeki yo{jun ve bOyOk ses gOCOne henOz sahip deQildir(sazlann miktan ve y e~itliliQi yams ue. kullamlan Armonisli linin yOzOnden). Ancak vine de devrinin imkanlan 01·yQsQnde yok ye!?illili k gOsterir. Bach Ozellikle ~u mczlkformlanndan yarartanmrsur: Prelud ve fag (org. klavsenve orkestra eserlerinde); ketal (org iyin); sOil , sonal vekcrcertc (solo enstruman veya enstrumen qruplan iyin).

Becb'm recueil'le r (eserler gruplan) halinde yaz-maldan ho!?randlQml biliyoruz. Bunlar yoQ u zaman elnh,ikilj veya OylO gruplardan olusurlar . Son yeprlan mO-zikoloji yall~malarl neticesinde Bach'm iki ve Oy ra-kamlarma derin ilgi gOsterdiQi ortaya Ylkml~tl r. iki iyi vekOlQ yahut kadm ve erkek sembolleri olarak dO-~QnO l ebil i r. Oy ise Hrisliyan lnancma gOre Babe. Q)ul veKulsa l Ruh OylOsOnOtemsil eder.

Bach'm hayal mda Oy devre olmustur:

1) Weimar'da bilhassa org iyin yazmrstrr.

2) COthen'de oda mOziQi ve orkestre Qzerinde ca.h~m l !? , bilhassa ltalya n ustalannm etklsi enrnda kal-ml~tlr (Frescobaldi, corelli, Vivaldi) . Bu devirde form an-l aY I ~ l nI ve yazl lekniQini geri!?ti rmi~tir.

3) Leipzig'teki devresi ise ustalrk ve olgunluk yaQldlr.Son eserlerinde yok daha sakin, derin ve gOy IQ bir yazlstili gOrOyoruz. Aym zamanda ltatyan ustalannm et-kisinden slYrl llp bOyOk Alman bestecisi ki~il iQin i bul-duQunu da gOzlemliyoruz. • surecek ·

-. .~..~. - '~~. __.~':;-:~~l .:. e,... .~ .. ; _I~ .':' I.:·.

.. .. , M • • ... .. ... . , .. .-:'i~

- '... ......- .. ..

C,ucifixus Son Oltrute,

11

.......

.... ~-

", ....

.._ . .. .. ...·~·;1t . .. ~ po' . ... "'." ..

___b oo , I• •

•

.. . ... . .. Po. · .. . . . , '"

=::k •.".- ." . .~ .. ,..;.. ..

."•••~

," ....."'"j'Out

,. ._.11

• .,

•

- ANI LAR --------- - - -

Okullanmm OrkestralanNusret Kemal OTYAM •

Aksaray ilk mOzik ogretmenini 1933 yrlmda gordO.1933'le ilkokul be~inci stmttavdim. Sal t ogrenciler a rasu-da

de§il. a ile le r arasmda da bOyle bir ogretmenin gelmesi ilgi ve sa-vi~le kar~ l lanml~tl . Ortaokul , bulund ugum Cumhuriyet il -kckutuna yaklndr, a rarmzda sadece yOksek bir duvar varer. Arnayine de 0 duvann ustcne 'ilkarak, yanma tnmanarak"allima1 a"nI , maclanm izleyebiliyorduk. Muzik ogret-meni ge~. enejik, ciddi bir kif iydi. Kansr ve baldtzr daogrelmendiler. Gorev ine htzla girifh. Ilk kez agl zda hit;olmazsa islikla l Mar f lmlzm okunmasma bir dOzengelmifti. aradan bir YII ge"meden Ortaokula yeterlisayrda keman ve mondolin geldigini du yduk .

Onun iifin QrtaokuJogrencisi olma k beni daha birgUylOsevndirdi, yeni heveslere surukled i. Kemarn cc kseviyo rdum. Bu, benda daha k~Ok ya~,mda basleyanbir tutku ydu. Oyle ki sabah evden ~Ikarken bir ken-certo , ya da keman aglrllkll bir plagl dinli yor, ekeemdonu~unde yinehyord um. samnrn bu , mOzik ogrel-menimiz Ahmet Ozel'in kulagma gitmi~, ~OnkO aneceiyi gonJ~Oyordu k, bani haz lr ladlg l okul orkesnasr it;:inkema n t;:a h~malanna aylrd l va alime okul un bir kerna-n ina sl kl~ll rd l . Oneri si Ozerine be~ ciltl ik Hohman me-todunu gel irtlik. Artlk qunde bir iki saat, bazan dahacck kema na t;:aliyordum, kendimi derslerimin dl~lnda _bu sevimli enstrOmana kaptrrtru shrn.

Muzik ogretmenimi z oIdukt;a yelenek li bir kemanClydl. An -kara 'dak i MuslkT Muallim Meklebi'nden yeni mezun oIdugund a,yani okulu bWrdiginde onu Aksara y'ln Me~ruti yel yapls , k~uk or-taokuluna verim}le r, 0 da yeni evle ndig! ei ini, baldlzlan l'll, kay-nanasl Hacer hanlm l yal'llna alarak ge lmi§ti. Sonradan an -lalllgina gOre geldigi ilk gOn/erde Aksaray'da mOzisyen oIupo(mmadl gl l'll sorm u}. Gayel ciddi oIarak ·va" demi} ler. i}te...'Gos le rdikleri ki}i P;amazanda dawl ~alan, diger gunlerde ayak -kabl boyac il l!:J1yapan ·Kel Hicabi· adl ndaki birisiydi. Bunu her yi-neleyi}inde anlamh bir biyimde gulerdi .

Bu yah§malar ku§kusuz, meyvas.nl vermekte gecikmedi. kO-yOk birokul orkeslrasl, sesl gOzelarkada}lanmlzdan oIu}an otuzki ~ilik koroyla m:Jsamere lerde. ulusal gOnlerde gOnJnmeye ba~ ·ladl. Aylg lm lzl , lalsolanmlZI kapatmak iyin ise O!)retmenimiz

Aksaray Orlaokulu O1renci orKesfrasmm 1938 kadrosu.

12

kernamyla sOrekli yamrmzdaydr. Bu vazgeyilmez tutku, i na l~. ea-hsmala rla yllson unda met odun ikinci cildine geymi}tim bi le.

Ancak yaz tatili baslaytnca aravermek istemidim, okul mO-dunJmuz Seyfi Yalvayere giderek ricada bulundum, bu yek de-!:Jerli ltadeci, og retmenimiz bana seoet kar~lhgl ve telleri bi tmekuzere oIan yaYI ona rmam ko~uluyla kernarn mevsimligine (I> br-rakh. BugOn dO} unOyorum da bana ilginy geliyor, sazlanrrezm10mara~ ve gerey lerini, yan i lellerini, rtuz rabrru, recmesine , k6p -nJsune dek kasaba dukkAnlannda bulabiliyorduk. Artlk eve gelenkcocklanrmz a, tsrarla isledikle ri, nezaketen dinledik lerine kuekuduymadtglm k~uk konser1er vermeye ba}laml~tlnm. Ancak buheves ve iylenlikli eebem dosdann ilgisini yekmekte gec ikmedi.Birgun Si tma Savas KUfUmu'nun doktc ru Niyazi Ay' ,n ya}1i esikoltugundaki kernanta bize geldi. (Doktor iriyan , gOsle ri} li gOvdeyaprsryla eevreeinoe Ay, diye an llt rml}. soyad l yasas, y lklncascyadirn Ay koymu~) Kccesmm aksine zaYII~a, ortaboyl u, du-

Aksaray OttaolaJlu ogrenci OIkesrrasmmilk kadrosu. (Sol ba~Ia) OkulMuduriimiJz MahmurOzay (oyku yazan), aooda g{;zlukJiJ Nesret Ke-mal Otyam, orgun ba~Jnda NedimOtyam(muzisyen), 581 ba~la muzikogre/menimiz Ahmel 'Ozel(17 Temmuz 1937).

yarlt bir bayandl , Soylediklerine gorev bazl tantnml} beste/erivarm l f . Seni yanlna otu rttu. ' Sak, dedi , bizim tayinimiz yl ktl, ya -kmda amesnln memlek eti Antalya'ya gidece9iz. Bu kemanl sanaveriyorum . Bana da kUguk ya~lanmda Sultan Abdulaziz hediye et-mi ~li. ·Steiner marka kemant elime verdi , yanaklanmdan 6pru,Du} gOruyo rdum sank i. Dilim tutulfT'IU}tu. 0 gunden ~ra ya-It~malaflml bu deg e r1i okuldaki kemanlardan ayrlml oIan kendikemantmla yOruttOm ama bu sayg tn bayanln umdugu duzeyikim se, ben bile gOremedim . Oniversite'de yakal andl ~ l m Plorezi(zalulcenb) ned eniy le keman yasak edilmi}ti . Ger yekle ders ve

laboratuvar1ar rum vaktirni doldufU)'ordU. Birkay yllOnce onu konservaluvara gi ran bir yak lnlm geny klza....erd im . Fak at Oniversite yllalnmda ba}layan bu kopu-~un buna hmml yilla rca ya~adlm .

Aksara y'daki bu mJzik yalt§mal an neredeyse bU-run } ehri sarml ~lt . Belediye 20-22 ki}ilik bir bando kur-duo Yetenekli ve ~ok iyi yurekli Hasan hocamlzln dat;abas l'y'a }€'hi r band osu klasik par~lan yala r duzeyeeri} ti. OzeWkle cumartesi gun'e ri HOkOrnet Konag l'nlnkaf~ l slndaki parkta vari lan konser1er halkln bUyukbeQenisi ve sevgisiyle izleniyordu . Geryekl8 de bandosanty llarl oze! giysileri iyinde ba}ka gOrUnuyor1ardl.Bunlarln kimisl marangoz, kimisi demirci , ayakkkabl 'Cl, birka~ 1 ise ogreneiydi. Bu ogreneilerden ikisi or-taokul bitirince Ankara Devlet Konservatuvanna girdi-ler (Nedim Otyam ve Asal Govan) Asa! GOven ylllarcaHava kuw etlerimzin band a }Ellti~ini ba}aflyla yOnJ-terek oradan emekli oldu.

Her ak }am halkevi binaslnln alt salonununda va·hf malar yap lltr , yeni yap ltla r hazlr1andl~1 gibi geny

revesuer de yeli;;tirillirdi. Ben de elimdeki kemeota, Ooumdekisehpaya metodumu koyup bizim i!Win ger!Wek bir okul oIan Hal-kevi'nin bo deOifik havasrm soIumaya !Wali~Hdlm. Hasan Hoeabando sazlannm amansrz gurOlliisu i!Winde benimle de i!gilenir,kemammm nann sesini duymaya !Wahprak gerekli uyanlan ya-pardI.

Bu etesli, tutkulu !Wah~mala nn g~ligi yillan dikkatinize sunu-yorum: 1935-19371yani bondan 5558 yll cncele ri...

1937 ylhnda Konya Lisesme gittigim zaman her~yi r ez.r vemckerrmerbulmu~tum. Konya, Olkemizin en bOyuk~hjrlerindenbirisiydi. De9i~ik egitim kuruluslan, geni~ bir aydm kitlesi, sa-nateet, du~unsel elkinlikleriyle apayn bir Verdi. Okulumuzun SEIiW-kin bir 6gretmen kadrosu vardl. Muzik 6gretmeni Aril $ahap adrn-da kOken olarak Konyah, Alaturkadan ball mOzigineadapte olmu~~ah~kan birisiydi. Lisede mUzik dersi clmamasma kar~ l n bevesnolan tom 6grencilerterle i!gilenmekten geri kalmlyordu. Dogal 013-rak kendimi Lise Ogrenci orkesuasrrun i!Winde buldum. Hattamnen az iki gOnO kirk kadar arkada~ 6grelmenimizin yonetiminde !Wa-j'~lyo r, J . Straus'un valsleri, de9i~ik serenad'lar, wencner. Pol-kalar, armonize halk tOrkulerimizi hazlnlyorduk. Anf $ahap dl;;g6nJ;;Ona~One karsm sakin, bi insandr, Ancak Ieleclanmrz nede-niyle !Wlplak ba;;lmn krpktmuz r kesilmesi bizi !Wok guldOn1yordu.Ikinci kemanda bulundugumuz emrt arkadaerm Naci Keskin'le{scn ralen keskin-CoIor ve Cagaloglu'nda keskin I;; Ham'n sahibimerhum) ozellikle yaptlQlmlz bu aylbl neyse ki fazla sur-dOrmedik. Ancak ararruzda bir ardkad2'1lmlZ vardi ki oIaQanOstoyeteneOi,dddiyeli,~lIikanlrglyla birden partadt: Muzalfer Arkan.!;ok gOzerkeman ~llyordu, aynca birisinden cersrer almaktaydt.biz lee yalill ogrend olarak bOylehir olanaktan zaten yoksUnduk.Muzaller Arkan, 0 Yillarda ortaokulu bilirenJerin girebildigi Kon-servaluvara liseden sonra girdi, mesleOinde sivrildi. yok ba~nlibir koro ~Ii oklu, Ankara'da kurdugu Genl;:lik Korosuyla Ulus-Jararas. yall~malarda onemli odOller,dereceler aldl .

Sanmm lise ikind Slm!lnl okudugum 1938-9 yllinda bir ope-reli sahneye koyduk. Konya'da az gonJlen OstOn bir ba~n ka-zandl , iki gece yinelendi. MudunJmuz SOleyman Acar'm ve6{lret-menimiz Aril $ahab'.n sevinyleri, mutluuklan hugun bile gOz-lerimin onundedir. MOdOr yarduTlClsl oyok sevdiQimiz fizikt;i Ferilbey herkesi ayn ayll kutlamaktan kendisini alamaml~tl.

Aradan Yillar 969ti mi.lzik ogrelmenimiz Arif $ahab'ln ba-bamlann oturdugu Kadlkoy Feneryolu'ndaki ozellbir okulda ya-lritlQ lm 6{lrendim ve t;QCuQumu alarak ziyaretine gittim.

BryanAdams, TJIIa Tumer'le bitkonserde.

Say The Words gibi duya rllhklarla OrgOIO sarxuan. Ka-nada'da

Egitim • KUltUr • Sanatve TRT lllskilerl -2

• M. Nazmi OZALP

DAAOLELHAN:Bu ba!i lbozukluk bulCm hlZI ile sQrap giderken llertyi gOren,

egilimin Onemini kavrayan sagduyuru bir av~ insan ban -kanllgmdaki "EncOmen" 9 arahk 1916 tarihinde bir yonetmelikhaZlrladlf. Bu yOnetmelik Sultan Re~ad ' in onaYl Ue hemen yO-rOr1Qge girdi. Duruma 90re okul bir masi ki ve sanal kUNmuolacak, yapls l i~inde ~e~ iUi okullarda klz ve erkekler tyin bO-lamler bulunacak, yOnetmeliga gOre ba!;>kam tie ikinci ba~ kamnl Maarif Nezareti s~ecekti. Bu !jartlar al!lOOa kurula nDarOlelhan "mOsiki iera edecek heyellar ve sanatkArlar yeti!;>-tirecek, halka kalitel i konserler" verecekti. en sonunda "VekillarHeyeti" karan Ue erkekler bOlOmO 1 Deak 1917'de $eMzade-ba!;>1FevZiya Caddasi'OOekl aski bir konak ta, klzlar bOI0mQ isevine aym yerde bafka bir binada ~ali ~maya bailad.. ErkeklerblllOrnO 191B'de kapatlldlOI halde, klzlar bOI0mO bir sOra daMaderseler devam elli .

DOrt yll sOreJi oIan bu okulun aym zamanda edebiyat 6Oret-meni ile mOsiki~inas yeti!;>ti rrnesi ilke oIarak kabul edilmi!;>li .Bal l MOsiklsl de O{Jretilmekie blr1ikte daha (j:ok TOrk MOsikisiagl rllkllyd l. Og rencilere nazariyal , nola, sol/ej, dini mOsiki ,TOrk MOsikl sl Aletleri (enslruman b~g isi ). !jan, piyano, viyo-loose! , kompozisyon(best ecilik), armoni dersleri veriliyordu.

MOsikimizi yaym ak ve tanrtmak, lolklor ealtsmalan yapmak,kaybolmaya yuz 'utmu ~ eski ve de{le rti esell arimizi tespit et-mek gOreviarl de vardt. srstem oIarak Bah kceservawvertengibi bir okul olmas r dO~OnOtmO~tu . 0 suala rda Ziya Gbklp 'ln"Bizans MOsikisi" oIarak tari! etti{li TOrk MOsiklsi 1917·1923 te-rihlen arasmda 6nemli yali ~mala r yapaiken 1923'de "Encu-men" dagl tlldl. Her iki b610m bi r1 e ~ti ri l e rek egitim ask.ya ahndl .Istanbul valisi Haydar Yulul:i" un tyabaSI ile 14 EylOl 1924 tart-hinde yeniden aYlld l. bu kez ball mOsiki sine aQlrllk verilmi~,TOrk MOsiklsi bll lOmO ild Ylla iOOi ri l mi~ti. Her nedense ulusalmOsikfmizin tyaOda~la!;>mas l TOrk opera ve operetlerinin beste-lenebilmesine baglanm l ~tl .

Oysa l Ork MOsikisi b6IOmo bu sure iyinde hayti gOzaf ~ah ~ma l ar yaptr. ' Darulelhan Mecmuas." 1924'de yaym hayatmagirdi. Te~ihl er ilahiler, !yinler , 182 tane kl.tsik eeer yaymlendr.Halk mOstkj derleme yali~malanna bu Yillarda baelanarak der-lenen eserler kitap haline gelirildi. buna ka r~ l li k yoksaslimQsiki mensuplan "Union Frainca ise" de konsertar vermekleyel indi.

GOruidOgO gibi slk slk okullann aylhp kapahld lg l bu kar-ga!ja OOnemiOOe Istanbul'da TOrk MOsiklsi egilimi yapan Te-rakki-i MOsiki , GOI~ert-i Musikf, Daruttalim-i MOsikl , DarOlfeyz-iMOsiki Cemiye ti vb. Ozaf okulla r ve me~kMnelar vardl. An-la~llmaz bir sebeple 9 Aralik 1927 ts rihinde resmi oIan, 01·mayan bC/IOn okullarda TOrk MOsikisi &Qit imi yasaldandl. Daru.lelhan, "Istanbul Belediye Konservatuva n" adl ile 22 Deak1927'de aylldl ise de artlk Tark MOsikisine yer vanlmedi . TOrkMOsiklsi'oin adl zaten ' $ark Musiklsi' ve Alaturka" idi. Yani neeski edebiyatlm lz ne de mOsikimlz TOrk'e ait deg ildi. 0 gOnunaydlnlarr (!) bu durumu bOyiece kesln bir yarg tya baQ-laml~ la rdl . Okulda sadece "Alaturka MOsikl tasn il ve TespilHeyeli" adlOOa kO~k bi r bOlOm kaldl . Elbirtigi iie kOl;:OltiJIa kG-yGllOle bu duruma getirilmesi ba~an k:h . bu yenl okul ger~ek an-lamda bir konsarvutuv ar durumuna gelinc eye kadar belediyeyebagll kaJacak, yooetmelik Milli Egitim Bakanllgmca daha sonrayapliacaktl.

Istanbul belediye Konservatuvan $ehzadaba~I'nda ki eskibinasmda varl rl:i' .n l s6rdOrurken, 1931 Yllinda proresOr Jl>sephe Marx O1kemize davel edilerek yeni dOzenlemeler yap-masl istendi. 1930 ylhnda yOrurlOOe glren y6netmelik uya·nnca , kl!sik Tark MOsikisi 'ne yar verilmedi{li tyin, Batl MOsikIsilie sahne sanatlarl ve halk mOsiki si ~ali~mtanna al:i' lrtlk ve-rilmi !;>ti. au kararlara bUyOk lepkiler olmu!;>, TOrk MOsiki si t»IOmOyeniden aYl lml~tl r.

Yukarlda n beri anlalmaya yah~llglm lz bu oIumlu-olumsuzgeHi"'lelere 1B28 Ylllndan bailayarak yOzyl li lk bir sOre i~ndemUslkimizi unutturmak igin elden gelebilecek har yola ba§'-vuruldu. Sonut;la lamamen unutturulamadl ama ayaga dO-~O rOl e rek geleneksel Ozelliklerl ile icra bi(j:iminin yoz la~l l n lmaslba!i'8nldl . Hiybir sanal degeri olmayan tica ri amayh OmekJerde{jerli esertenn yerine gager oidu. Durum bOyle olunca "I§'teTark MOslkisi budur" damek kolayla§'tl. 1925-1927 YIUanndases sanatlml Z bu aClnaca k durumdaydl. Ayn bir ara!;>llrrna kl>nusu oldugu iyin batOn bu olaylan n sosyo-ekonom ik sebepleriuzerinde dumuyoruz. _ • • Or.c:ek.

15

--------

MAvi NOTA Miizik Dergi s i

"NiMET KORAY"

~ Mi~.C~.LE.!'