aydinlanma ÇaĞi dÜŞÜncesİ sabet yayinlari ......2018/10/08 · d) aydınlanma Çağı pozitif...

Ders – 01

5

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

20. yy Başında Osmanlı Devleti

İsabetli Bilgi

Avrupa’da meydana gelen Sanayi

İnkılabı ve Fransız İhtilali gibi geliş-

meler Osmanlı Devleti’ni olumsuz

yönde etkilemiştir.

Dikkat

“Osmanlı Devleti çok uluslu bir ya-

pıya sahip olduğu için “milliyetçilik

hareketlerinden olumsuz yönde et-

kilenmiştir.”

Dikkat

Emperyalist devletler sömürgecilik

yapan devletlerdir. Sömürgecilik

düşüncesine emperyalizm denir.

AYDINLANMA ÇAĞI DÜŞÜNCESİ

Avrupa’da Rönesans ve Reform hareketleriyle başlayan kilise ve feodal yönetimlerin

etkisini kaybettiği dönemdir. Bu dönemde Avrupa’nın siyasi, ekonomik ve sosyal yapısı

değişmiş fikir, edebiyat ve sanat alanında gelişmeler yaşanmıştır. Bilimsel bilgi ve özgür

düşünce önem kazanmıştır. İnsan hakları, hukukun üstünlüğü ve demokrasi kavramları

gelişmiştir. 17. ve 18. yüzyılı kapsayan bu dönemde birçok bilim insanı yetişmiş ve bilimsel

çalışmalar ortaya çıkmıştır.

Fransız İhtilali (1789)

1789’da Fransa’da başlayan ihtilal ile mutlak krallıklar yıkıldı. Cumhuriyet, demokrasi,

eşitlik, milliyetçilik ve insan hakları fikirleri tüm dünyaya yayıldı. Bu durumdan çok uluslu

yapıya sahip olan Osmanlı Devleti ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu gibi devletler

olumsuz yönde etkilendi. Milliyetçilik hareketleriyle milli devletler kurulmaya başladı. Ye-

niçağ kapandı. Yakınçağ başladı. İnsan ve vatandaş hakları bildirisi yayınlanarak demok-

rasi ve insan hakları alanında önemli gelişmeler yaşandı.

Sanayi İnkılabı

Avrupa’da 18. yüzyılda İngiltere’de buhar gücünün bulunmasıyla başlayan insan ve hay-

van gücü yerine makine gücü ile üretim faaliyetlerinin yapıldığı, fabrikaların kurulduğu

dönemdir. Sanayi İnkılabıyla; kısa sürede daha fazla mal üretildi. Buhar gücüyle çalışan

makinelerle üretime geçilmesiyle üretim arttı. Ham madde ve pazar ihtiyacı arttı. Sömür-

gecilik hızlandı. Sanayi İnkılabını yapamayan Osmanlı Devleti Avrupa Devletlerinin ham

madde kaynağı ve pazarı durumuna geldi.

Sömürgecilik

Sanayi inkılabı sonucunda seri üretime geçilmesiyle beraber ham madde ve pazar ihti-

yacının karşılanması için emperyalist (sömürgeci) devletlerin, sanayileşmemiş devletleri

siyasal ve ekonomik egemenliği altına alarak zenginliklerine elkoymasıdır. Sömürgelerini

korumak isteyen devletler ile sömürge elde etmek istenen devletler arasında hızla si-

lahlanma yarışı başladı. Bu yarış I. Dünya Savaşı’nın başlamasına neden olan en önemli

nedenlerden biridir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Ders – 01

6

Notlar



İsabetli Bilgi

Tanzimat Fermanı; Osmanlı

Devleti’nde Demokratikleşme yo-

lunda atılmış ilk önemli adımdır.

Fermana göre kanun önünde her-

kes eşit kabul edildi. Bu ferman ile

Osmanlı Devleti’nde ilk kez hukukun

üstünlüğü ilkesi kabul edildi.

Dikkat

Gayrimüslim (Azınlık): Osmanlı

Devleti’nde yaşayan müslüman

olmayan diğer milletlere verilen

isimdir.

Dikkat

Gayrimüslimler (Azınlıklar), Islahat

Fermanında elde ettikleri haklarla

Osmanlı Devleti’ndeki müslüman-

lardan daha üstün hale gelmişti.

Ancak isyan etmeye devam ettiler.

Çünkü azınlıkların amacı Osmanlı

Devleti’nden ayrılıp bağımsız bir

devlet kurmaktı.

TANZİMAT FERMANI (3 KASIM 1839)

Sultan Abdülmecit döneminde Hariciye Nazırı (Dışişleri Bakanı) Mustafa Reşit Paşa

tarafından hazırlanan Tanzimat Fermanı Gülhane parkında ilan edildi. Bu yüzden

“Gülhane Hatt-ı Hümayunu” da denir.

Amaç: Avrupalı devletlerin, azınlıkların haklarını korumak bahanesiyle Osmanlı

Devleti’nin iç işlerine karışmasını engellemek, azınlıkların isyanlarını önlemek ve Mısır

meselesinde Avrupa devletlerinin desteğini almaktı.

Sonuç: Azınlıklara bir çok alanda hak verilse de isyanlar önlenemedi, Avrupa Devlet-

leri Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmaya devam ettiler

Tanzimat Fermanı’nın Bazı Maddeleri

Müslüman ve Hristiyan bütün halkın ırz, namus, can ve mal güvenliği devletin güven-

cesi altında olacaktır.

Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktır.

Mahkemeler açık olarak yapılacak, hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktır.

Askerlik vatan görevi hâline getirilecek, azınlıklarda askere alınacaktır.

ISLAHAT FERMANI (1856)

Sultan Abdülmecit Dönemi’nde ilan edildi. Tanzimat Fermanı ile başlayan hukuki dü-

zenlemelerin devamı niteliğindedir.

Amaç: 1856 Paris Konferansında Osmanlı Devleti lehinde kararlar alınmasını sağla-

mak, Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmasını önlemek ve azın-

lık isyanlarını engelemekti.

Sonuç: Avrupalı devletler, Osmanlı iç işlerine karışmaya devam ettiler ve azınlık is-

yanları da önlenememiştir.

Islahat Fermanı’nın Bazı Maddeleri

Gayrimüslimler devlet memuru olabilecek.

Gayrimüslimler nakdi bedel ödeyerek askerlikten muaf olabilecek.

Yabancılar Osmanlı topraklarında mülk edinebilecek, okul ve hastane açabilecekti.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Ders – 01

7

Notlar



İsabetli Bilgi

Meşrutiyet: Halkın padişahın yanın-

da yönetime katılmasıdır. Böylece

Osmanlı’da Mebusan Meclisi (Millet

meclisi) açıldı, seçimler yapılarak

Mebuslar (Milletvekilleri) belirlendi.

ülke Kanuni Esasi denilen bir Ana-

yasayla yönetilmeye başlandı. Ülke

Anayasal düzene geçmiş oldu.

Dikkat

Kanun-i Esasi: Türk tarihinin ilk

Anayasadır.

İsabetli Bilgi

II. Meşrutiyet döneminde I. Meşru-

tiyete göre padişahın yetkileri biraz

daha azaltılmış meclisin yetkileri ise

artırılmıştır.

I. MEŞRUTİYET’İN İLANI (23 ARALIK 1876)

Sultan II. Abdühamit Han döneminde Jön Türkler’in (Genç Osmanlılar) baskısıyla

Meşrutiyet yönetimi ve “Kanun-i Esasi” ilan edildi.

Jön Türklerin Amacı:1. Ülke genelinde seçimler yaparak meclisi açmak. Böylece azınlıkların da meclise gire-

rek kendi haklarını savunmalarına imkân verip Avrupalı devletlerin iç işlerimize karış-

masını önlemek.

2. Azınlık isyanlarını önlemek

3. Avrupa devletlerinin İstanbul Konferansı’nda Osmanlı aleyhine karar almalarını en-

gellemekti.

Sonuç: Mebusan Meclisi açıldı ancak azınlık milletvekillerinin meclisi çalışamaz hale

getirmeleri üzerine Sultan II. Abdülhamit Han “Meclisi açma kapama yetkisi” ni kul-

lanarak, 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi’ni (93 harbi) gerekçe göstererek meclisi süresiz

olarak kapattı.

Kanuni Esasi’nin Bazı Maddeleri Meclisi açma ve kapama yetkisi padişaha aittir.

Hükümet Padişaha karşı sorumludur.

Ayan meclisi padişah tarafından tayin edilecektir.

Mebusan meclisi üyeleri dört yılda bir halk tarafından seçilir.

Herkes kanun önünde eşittir.

Hükümetin kurulması ve görevden alınması padişaha aittir.

II. Meşrutiyet’in İlanı (24 Temmuz 1908) Meşrutiyet yanlısı aydınlar İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni kurarak Meşrutiyet yöne-

timine tekrar geçilmesi için Sultan II. Adbülhamit Han’a baskı yapmaları üzerine

meclis tekrar açıldı. Avrupalı devletlerin ve ülkemizde azınlıkta bulunan Yahudi ve Er-

menilerin Osmanlı Devleti’ni yıkmak amacıyla çıkardıkları 31 Mart İsyanı ve “Hareket

Ordusu”nun müdahalesiyle Sultan II. Abdülhamit Han tahttan indirildi, yerine V. Meh-

med Reşad getirildi. İttihat ve Terakki Partisi ülke yönetimini ele geçirdi.

II. Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki Partisi’nin yeterli devlet yönetimi tecrübe-

sine sahip olmaması, Osmanlı Devleti’nin çöküşünü hızlandırdı.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Ders – 01

8

Notlar



İsabetli Bilgi

Denge politikası: Osmanlı

Devleti’nin Avrupalı devletlerin ara-

sındaki çıkar çatışmalarından ya-

rarlanarak varlığını devam ettirme

politikasına denir.

Dikkat

Kapitülasyon: Bir devletin başka

devletlere tanıdığı siyasi, ticari,

ekonomik ve askeri alanlardaki

ayrıcalıklara denir.

İsabetli Bilgi

Panslavizm Politikası: Çarlık

Rusya’nın Balkanlara hakim olabil-

mek amacıyla Slav ırkından ve Hris-

tayanlığın Ortodoks Mezhebinden

olan milletleri bir araya toplayarak

Balkanlarda bir Slav imparatorlu-

ğu kurma düşüncesidir. Bu politika

Osmanlı Devleti ve Avusturya - Ma-

caristan İmparatorluğu’nu rahatsız

etmiştir.

20. Y.Y. BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ

Osmanlı Devleti 20. yy başlarında siyasi ve askeri üstünlüğünü kaybetmiş ve varlığını

devam ettirebilmek için uluslararası devletlerle denge siyaseti izlemeye başlamıştır.

Fransız İhtilali ile başlayan Milliyetçilik hareketleri, Osmanlı devletinde yaşayan azın-

lıkları etkilemiş ve azınlıklar isyan etmeye başlamıştır. Bu durum Osmanlı Devleti’nde

iç karışıklıkların artmasına neden olmuştur.

Sanayi İnkılabı ile Avrupa’da fabrikalar kurulmuş, kısa sürede daha fazla ve ucuz

üretim başlamıştır. Üretimin yapılabilmesi ve üretilen malların satılabilmesi için Ham

madde ve Pazar arayışı hızlanmış böylece sömürgecilik hız kazanmıştır.

Osmanlı Devleti dünyadaki ekonomik gelişmeleri takip edememiştir. Kapitülasyonların

sürekli hale getirilmesiyle ekonomide dışa bağımlı hale gelmiştir. Böylece Osmanlı

ekonomisi çöküş sürecine girmiştir.

Osmanlı Devleti Avrupa’da meydana gelen bu gelişmelerden ve Rusya’nın izlediği

Panslavist politikalardan oldukça rahatsız olmuştur.

Osmanlı Devleti siyasi, ekonomik ve askeri çöküşü önlemek için Tanzimat ve Islahat

Fermanlarını yayınlamış fakat olumsuz gidişi engelleyememiştir.

1876 yılında I. Meşrutiyet, 1908 yılında II. Meşrutiyet ilan edilmiştir. Meşruti yöneti-

min uygulanamaması karışıklıklara sebep olmuştur. Bu karışıklıklardan faydalanan

Avusturya, Bosna-Hersek’i işgal etmiş, Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiş, İtalya ise

Trablusgarp’ı işgale başlamıştır.

Meclisi Mebusan Üyeleri

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Bil – Bul – Uygula

9İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!


Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerden doğru olanların karşısına D, yanlış olanların karşısına Y yazınız.

D / Y

1. Sömürgecilik yarışı I. Dünya Savaşı’nın başlamasının en önemli sebeplerinden bir tanesidir.

2. Osmanlı Devleti Fransız İhtilali’nin getirdiği milliyetçilik akımından olumsuz yönde etkilenmiştir.

3.1789 yılında Fransız İhtilali ile birlikte tüm dünyada adalet, eşitlik, özgürlük ve demokrasi kavramları önem

kazanmaya başlamıştır.

4. Sanayi İnkılabı’nın getirdiği sonuçlar yalnızca İngiltere’yi etkilemiştir.

5. Tanzimat Fermanı, Osmanlı Devleti’nde ilk demokratik adım olarak kabul edilmektedir.

6. Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Fermanı ile ilk kez hukukun üstünlüğü kabul edilmiştir.

7.Sanayi İnkılabı’nın getirdiği ham madde ve pazar arayışı sömürgecilik faaliyetlerini hızlandırmış, bu durum

Osmanlı Devleti’ni olumsuz yönde etkilemiştir

8.Fransız İhtilali’nin getirdiği Milliyetçilik akımından çok uluslu yapıya sahip olan Osmanlı Devleti ve Avusturya-

Macaristan İmparatorluğu gibi devletler olumsuz olarak etkilenmiştir.

9. Islahat Fermanı Sultan II. Abdülhamit Han zamanında ilan edilmiştir.

10. Osmanlı Devleti’nde yaşayan müslüman olmayan milletlere “azınlık” denilmekteydi.

11. I. Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte halk ilk kez padişahın yanında yönetime katılmıştır.

12. Türk tarihinin ilk anayasası Kanun-i Esasi’dir.

13. 20. yy. başlarında Osmanlı Devleti denge politikası izlemiştir.

14. Osmanlı Devleti’nin Balkanlara hakim olabilmek için izlediği politikaya Panslavizm politikası denir.

D

D

Y

Y

Y

D

D

D

D

D

D

D

D

D

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


10 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!


Kanun-i Esasi denge İngiltere Sanayi İnkılabı

Fransız İhtilali I. Meşrutiyet Tanzimat Fermanı Abdülmecit Han

Aydınlanma Panslavizm 31 Mart Islahat Fermanı

Yukarıdaki kavramları aşağıdaki boşluklara doğru bir şekilde yerleştirelim.

1........................................................’nin getirdiği milliyetçilik akımından çok uluslu yapıya sahip devletler olumsuz olarak etkilen-

miştir.

2. Avrupada ....................................................... Çağı ile birlikte bilimsel bilgi ve özgür düşünce önem kazanmıştır.

3. Avrupa’da 18. yy.’nın sonlarında buhar gücünün bulunmasıyla ....................................................... ortaya çıkmıştır.

4. Tanzimat Fermanı Sultan ..................................................................................................... zamanında ilan edilmiştir.

5. Sanayi İnkılabı ilk olarak .................................................................’de meydana gelmiştir.

6. ......................................................................................... Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme yolunda atılmış ilk adımdır.

7........................................................................... ile Osmanlı Devleti’nde yaşayan azınlıklar Osmanlı Devleti’nin müslüman halkın-

dan daha üstün hale gelmiştir.

8. ..............................................................’in ilanı ile Mebusan Meclisi açılarak halk ilk kez padişahın yanında yönetime katılmıştır.

9. I. Meşrutiyetin ilanı ile ülke ....................................................................................... denilen bir anayasa ile yönetilmeye başlamıştır.

10. Osmanlı Devleti 20. yy.’da varlığını devam ettirebilmek amacıyla ......................................................... politikası izlemiştir.

11. Çarlık Rusya Balkanlara egemen olabilmek amacıyla .......................................................... politikası izlemiştir.

12. II. Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte Meşrutiyete karşı olanlar ......................................................... ayaklanmasını çıkarmışlardır.

Fransız İhtilali

Aydınlanma

Abdülmecid Han

Tanzimat Fermanı

Islahat Fermanı

I. Meşrutiyet

Kanun-i Esasi

Denge

panslavizm

31 Mart

sanayi inkılabı

İngiltere

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Test – 01



1. Vergiler herkesin gelirine göre alınacak

Hiç kimse haksız yere cezalandırılmayacak

Herkes mal ve mülk edinme hakkına sahip olabile-

cek

Yukarıda Tanzimat Fermanı’nın bazı maddeleri verilmiştir.

Bu bilgilere göre, aşağıdaki haklardan hangisine de-ğinilmemiştir?

A) Eşitlik B) Adalet

C) Özel Mülkiyet D Bağımsızlık

2. 1876 yılında I. Meşrutiyet ilan edilmiş, halk padişahın

yanında yönetime katılmıştır. Osmanlı Devleti Kanun-i

Esasi denilen bir anayasayla yönetilmeye başlamıştır.

Böylece anayasal düzene geçilmiştir.

Bu bilgilerden harekette aşağıdakilerden hangisi söy-lenemez?

A) Halk yönetime katılma imkânı buldu.

B) İlk Osmanlı anayasası ilan edilmiş oldu.

C Osmanlı Devleti sona erdi.

D) Demokratik yönetim anlayışı güçlendi.

3. I. Sömürgecilik

II. Panslavizm

III. Milleyetçilik hareketleri

Yukarıda verilen akımlardan hangileri Osmanlı Devleti’nin parçalanmasını hızlandırmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) II ve III D I, II ve III

4. Aşağıdakilerden hangisinde I. de verilen gelişme ile II. de verilen sonuç doğru bir şekilde eşleştirilme-miştir?

I II

A Fransız ihtilali Ham madde ihtiyacı arttı.

B) Fransız ihtilali Milliyetçilik hareketleri başladı

C) Sanayi inkilabı Sömürgecilik hızlandı

D) Aydınlanma Çağı Pozitif bilimler önem kazandı

5. 19. yy.’da Avrupada yaşanan siyasi ve sosyal gelişmeler

Osmanlı Devleti’nde bazı karışıklıklara neden olmuştur.

Osmanlı Devleti de bu karışıklıkları önlemek ve Avrupalı

devletlerin Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmasının

önlemek amacıyla bazı önlemler almıştır.

Aşağıdakilerden hangisi Avrupalı devletlerin Osmanlı iç işlerine karışmalarını ve azınlık isyanlarını önle-mek amacıyla yapılan çalışmalardan birisi değildir?

A) Tanzimat Fermanı

B Sened-i İttifak

C) Islahat Fermanı

D) Meşrutiyet’in ilanı

6. I. Gayri müslimlere daha fazla haklar verilecek

II. Hukuk devleti anlayışı devam edecek

III. Anasayasal hareketler devamlı olacak

Yukarıda Islahat Fermanındaki bazı maddeler verilmiş-

tir.

Bu maddelerden hangileri Osmanlı Devleti’ndeki müs-lüman nüfusu rahatsız etmiştir?

A Yalnız I B) Yalnız II

C) II ve III D) I ve III

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Test – 01



7. Aşağıdakilerden hangisiyle Osmanlı Devleti’nin yöne-tim biçiminde değişiklik olmuş ve halk padişahın ya-nında ilk kez yönetime katılmıştır?

A I. Meşrutiyet’in ve Kanuni Esasi’nin ilanıyla

B) Tanzimat Fermanı’nın ilanıyla

C) Islahat Fermanı’nın ilanıyla

D) İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin kurulmasıyla

8. 1876 yılında I. Meşrutiyet’i ilan etmesi şartıyla II. Abdül-

hamit Han tahta çıkartılmıştır. Osmanlı-Rus Savaşından

dolayı I. Meşrutiyet kısa sürmüş Padişah meşrutiyet

yönetimine son vermiştir. Ancak Osmanlı Devleti’ndeki

aydınlar padişaha baskı yaparak meşrutiyetin tekrar

ilan edilmesini sağlamıştır.

Meşrutiyetin ilan edilmesi için padişah II. Abdülhamit Han’a baskı yapan grup aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yeniçeri Ocağı

B) Felah-ı Vatan Grubu

C) Kilikyalılar Cemiyeti

D İttihat ve Terakki Cemiyeti

9. 18. ve 19. yy.’larda Avrupa’da meydana gelen gelişmeler

Osmanlı Devleti’nde bazı karışıklıklara neden olmuştur.

Avrupalı devletler Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karı-şabilmek için aşağıda verilenlerden hangisini kullan-mışlardır?

A Osmanlı Topraklarında yaşayan azınlıkları

B) Osmanlı Halkındaki esnafları

C) Osmanlı vatandaşı olan müslümanları

D) Osmanlı’da görevli olan memurları

10. II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle İstanbul’da Meşrutiyet

karşıtı olanlar tarafından isyan çıkartılmıştı. Padişahın

bu isyanı desteklediğini söyleyen Meşrutiyet taraftarla-

rı bu olay üzerine II. Abdulhamit Han’ı tahtta indirdiler.

II. Abdülhamit Han aşağıdaki gelişmelerden hangisiy-le tahttan indirilmiştir?

A) Tanzimat Fermanıyla

B) Islahat Fermanıyla

C 31 Mart isyanıyla

D) II. Meşruyetin ilanıyla

11. Çarlık Rusya Balkanlara hakim olabilmek ve Balkanlar-

da kendi kontrolünde bir devlet kurabilmek amacıyla

Balkan milletlerini Osmanlı Devletine karşı kışkırtmıştır.

Çarlık Rusya’nın Balkanlara hakim olabilmek amacıy-la izlediği politikanın adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Emperyalizm B Panslavizm

C) Sosyalizm D) Liberalizm

12. 18. yy’ın sonlarında İngiltere’de buhar gücü bulunmuş,

böylece makineli üretime geçilmiştir. Üretim artmış,

ulaşım kolaylaşmıştır. Bu gelişmeye ...................................

denir.

Yukarıdaki açıklamada boş bırakılan yere aşağıdaki-lerden hangisi yazılmalıdır?

A) Rönesans B) Reform

C Sanayi inkilabı D) Fransız ihtilali

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

13

Notlar


İsabetli Bilgi

Fransız ihtilali ile başlayan Milliyet-

çilik akımı, Osmanlı Devleti gibi çok

uluslu devletlerin parçalanmasına

ve dağılmasına neden olmuştur.

Dikkat

I. Dünya Savaşı’nda müslüman

Arapların, İngilizler’in yanında sa-

vaşması İslamcılık fikir akımının

önemini kaybettiğinin en önemli

göstergesidir.

İsabetli Bilgi

Osmanlı Devleti’nin son dönemle-

rinde ortaya çıkan fikir akımlarının

hepsinin ortak amacı devleti yıkıl-

maktan kurtarmaktır, fakat hiçbirisi

başarılı olamamıştır. Sadece en son

ortaya çıkan Türkçülük fikir akımı

Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasını

ve yeni Türk Devletinin kurulmasını

sağlamıştır.

Meraklısınaİslamcılık fikir akımının başarısız

olması için İngilizler ellerinden ge-

len gayreti göstermişlerdir.

Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Fikir AkımlarıDers – 02

OSMANLI DEVLETİ’NİN SON DÖNEMİNDE, DEVLETİ KURTARMAYAYÖNELİK ORTAYA ÇIKAN FİKİR AKIMLARI

Fransız İhtilali ve getirdiği Milliyetçilik akımının etkisiyle Osmanlı Devleti’ndeki azınlık-

lar isyan ettiler.

Osmanlı Devleti’ni dağılmaktan kurtarmak isteyen bazı aydınlar ve devlet adamları

değişik fikir ve düşünce akımları geliştirdiler.

20. yy.’da Osmanlı Devleti’nde Ortaya Çıkan Fikir Akımları

Osmanlıcılık İslamcılık (Ümmetçilik)

Osmanlı Devleti sınırlarında yaşayan

tüm milletleri, ayırmaksızın Osmanlı

olarak kabul edelim. Hatalarımızı dü-

zeltelim. Bu şekilde devleti dağılmaktan

kurtaralım düşüncesinde olanların sa-

vunduğu fikir akımıdır. En önemli temsil-

cileri Namık Kemal, Ziya Paşa’dır.

Toplumu bir arada tutan temel faktör

dindir. Hangi ulustan olursa olsun bü-

tün Müslümanlar halifenin etrafında bir-

leşmeşidir diyenlerin savunduğu fikir ve

düşünce akımıdır. En önemli temsilcile-

rinden biri Sultan II. Abdülhamit Han’dır.

Batıcılık (Garpçılık) Türkçülük (Pantürkizm)

Batıyı örnek alarak, bilim ve tekniğini

alarak, batıya ayak uydurarak dağılmak-

tan kurtulabiliriz diyenlerin savunduğu

fikir akımıdır. En önemli temsilcisi Abdul-

lah Cevdet ve Tevfik Fikret’tir.

Sadece Türklerden oluşan bir devlet

olalım. Hatta Türk dünyasını birleştirelim

diyenlerin savunduğu fikir ve düşünce

akımıdır. En son ortaya çıkan bu fikir

akımının en önemli temsilcilerinden biri

Ziya Gökalp’dir.

Mustafa Kemal’i etkileyen fikir akımları Türkçülük ve Batıcılık’tır. Özellikle Türkçülük

akımı, Milli mücadelenin kazanılmasını ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulmasını

sağlamıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

14

Notlar


Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Fikir AkımlarıDers – 02

MUSTAFA KEMAL’İN ÇOCUKLUK DÖNEMİ VE İÇİNDE YAŞADIĞITOPLUMUN SOSYAL VE KÜLTÜREL YAPISI

Mustafa Kemal 1881 yılında Selânik’in Koca Kasım Mahallesi, Islahhane Caddesi’nde

bulunan 3 katlı evde dünyaya gelmiştir.

Annesi Zübeyde Hanım ev hanımı, babası Ali Rıza Efendi ise önce memur iken, daha

sonra kereste ticaretine başlamıştır.

Atatürk’ün baba tarafı, Rumeli’nin fethi sırasında Aydın - Söke’den, anne tarafı ise

Konya’dan getirilerek Selânik’e yerleştirilen Türk boylarına mensuptur.

1871’de Zübeyde Hanım ile evlenen Ali Rıza Efendi’nin bu evliliklerinden 6 çocukları

olmuş, ancak Mustafa ve Makbule dışındaki diğer 4 çocukları değişik hastalıklardan

küçük yaşlarda ölmüşlerdir.

Mustafa Kemal doğduğunda Selanik Selanik şehri zengin bir liman kentidir.

Birçok dinden ve milletten insanlar bir arada yaşadığı için kültürel zenginliğe sahip

bir şehirdir. Bu sayede Mustafa Kemal her çeşit milleti tanıma imkanı bulmuş ve farklı

fikirlere saygılı olmayı öğrenmiştir.

Ticaret yolları üzerinde olduğu için haberlerin ve olayların kısa sürede ulaştığı bir

şehirdir.

Özgür düşüncenin hakim olduğu eğitim ve kültür faaliyetlerinin geliştiği bir şehirdir.

Selanik’te çeşitli dilde dergi, gazete v.b. kültürel yayınlar çıkarılmaktadır. Ayrcıa Sela-

nik Osmanlı aydınlarının oldukça fazla yaşadığı bir şehirdir.

Bu sayede Mustafa Kemal, Balkanlarda yaşanan isyan hareketlerini, Balkan Türk-

lerinin durumunu ve bağımsızlık mücadelelerini yakından görme imkanı bulmuştur.

Anadolu’daki Türkler ile Balkan Türklerini karşılaştırma imkanı bulmuştur.

Aile ortamı ve çevresi ile birlikte harpler, ayaklanmalar, göçler, isyan hareketleri ve

Balkan milletlerinin isyanlarıyla kanayan yaralar, Atatürk’ün yetiştiği dönemde top-

lumda yaşanan sorunlardır. Bu sorunlar Atatürk’ün fikir hayatının oluşmasında önem-

li bir etkiye sahiptir.

19. yüzyılın sonralarına doğru Selanik’ten bir görünüm

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Fikir Akımları


D / Y

1. Atatürk’ün doğup büyüdüğü Selanik şehri çok uluslu bir yapıya sahipti.

2. Selanik Balkanların en önemli şehirlerinden biriydi.

3.19. yy. da Osmanlı Devleti’ni içine düştüğü olumsuz durumdan kurtarmak amacıyla çeşitli fikir akımları orta-

ya çıkmıştır. Bu fikir akımlarından hiçbiri Osmanlı Devletini yıkılmaktan kurtaramamıştır.

4.Osmanlı topraklarında yaşayan bütün milletleri ayrım yapmaksızın bir araya getirmeyi amaçlayan fikir akı-

mı İslamcılıktır.

5.Osmanlı Devleti’ndeki azınlıklar Fransız İhtilali’nin getirdiği Milliyetçilik akımının etkisiyle isyan etmeye baş-

lamışdılar.

6. Fransız İhtilali’nin getirdiği Milliyetçilik akımı çok uluslu devletleri olumsuz yönde etkilemiştir.

7.Osmanlı da yaşayan bütün Türkleri bir araya getirerek devletin kurtulacağına inanan aydınların oluşturduğu

fikir akımı Türkçülük’tür.

8.I. Dünya Savaşı’nda müslüman Arapların Osmanlı Devleti’ne karşı isyan etmesi İslamcılık fikir akımının ba-

şarılı olmadığının en önemli göstergesidir.

Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları doğru kavramlarla dolduralım.

1. Atatürk’ün doğup büyüdüğü Selanik şehri .................................................. bir sosyal yapıya sahiptir.

2. Osmanlı Devleti sınırlarında yaşayan tüm milletleri ayrım yapmaksızın bir ayara getirerek devletin kurtulacağına inanan

aydınların oluşturduğu fikir akımı .................................................... tır.

3. ............................................... akımı en son ortaya çıkan fikir akımıdır. Bu akım Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasını ve yeni Türk

devletinin kurulmasını sağlamıştır.

4. .............................................. ve ............................................. akımı Mustafa Kemal’i etkileyen fikir akımlarıdır.

5. ................................................ akımı sadece müslümanlardan oluşan bir devlet kurmayı amaçlamışlardır.

çok uluslu

D

D

D

D

Y

D

D

D

Türkçülük

Türkçülük

İslamcılık

Batıcılık

OsmanlıcılıkİSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Fikir AkımlarıTest – 02

1. II. Mahmut, “Devletimdeki Müslümanları camide, Hristi-

yanları kilisede, Musevileri de havrada tanımak isterim”

demiştir.

Buna göre, II. Mahmut aşağıdaki fikir akımlarından hangisini vurgulamıştır?

A Osmanlıcılık B) Türkçülük

C) İslamcılık D) Batıcılık

2. Almanya, İngiltere’ye karşı, Osmanlı topraklarında ya-

şayan müslümanları padişahın halifelik gücünden ya-

rarlanarak ayaklandırmak istemiştir.

Buna göre, Almanya aşağıdaki hangi fikir akımına umut bağlamıştır?

A) Batıcılık B İslamcılık

C) Türkçülük D) Osmanlıcılık

3. Ziya Gökalp “Hatta ben olsaydım: Kürt, Arap, Çerkes;

ilk gayem olurdu Türk milliyeti” diyerek aşağıdaki fikir akımlarından hangisini desteklemiştir?

A) Osmanlıcılık B) Batıcılık

C Türkçülük D) İslamcılık

4. “Müslümanlık bizi gayet sıkı, gayet sağlam, bağlamak

lazım iken, anlamadım, anlıyamam. Nasıl girdi ayrılık

fikrinize” diyen Mehmet Akif’in aşağıdaki fikir akımla-rından hangisini benimsemiş olduğunu söyleyebiliriz?

A) Türkçülük B) Batıcılık

C) Osmanlıcılık D İslamcılık

5. Osmanlı Devletinde 19. yy’da ortaya çıkan fikir akım-

larından bir tanesi de Ümmetçiliktir. Bu fikir akımında

dünyadaki bütün müslümanlar bir araya getirilmeye ça-

lışılmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi Ümmetçiliğin uygulanamadı-ğının bir göstergesidir?

A Arapların, İngilizler yanında savaşması

B) Hindistan Müslümanlarının, halifeye bağlılılıklarını

bildirmesi

C) Cuma Hutbesinde padişahın adının geçmesi

D) Müslümanların birlik halinde olması

6. Selanik şehrinde değişik milletlerin birarada yaşaması,

onun fikir hayatının gelişmesine önemli katkılar sağla-

mış.

Selanik şehrinin bu özelliği Mustafa Kemal’i olumlu yönde etkilemiştir diyen bir tarihçi aşağıdakilerden hangisini buna örnek gösterebilir?

A Farklı milletleri ve özelliklerini tanıma

B) Ticaretin nasıl işlediğini görme

C) Uluslararası ilişkileri takip etme

D) Sanatsal faaliyetlerini geliştirme

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Fikir AkımlarıTest – 02

7. Atatürk’ün doğduğu ve çocukluğunu geçirdiği şehir

olan Selanik’te Türklerle birlikte Rum, Bulgar, Sırp,

Yahudi ve Ermeni gibi milletler birlikte yaşamaktaydı.

5. yüzyıl boyunca Osmanlı egemenliğindeki Selanik çok

uluslu bir kentti. Az sayıda Avrupalılar da bulunmak-

taydı: İngilizler, Fransızlar, İtalyanlar, Maltalılar gibi. Bu

şehirde kültürel zenginlik ve hoşgörü anlayışı hakimdi.

Müslümanların hayatında dervişlerin yaşadığı tekkele-

rin işlevi de büyük öneme sahipti. Çeşitli tavsiyeler al-

mak veya hastalıklarına çare bulmak için hem zenginler

hem fakirler dervişlere koşardı. En ünlü tekkeler Bekta-

şilere ve Mevlevilere ait olanlardı.

Selanik şehrindeki çok uluslu yapının aşağıdakilerden hangisine ortam hazırladığı söylenemez?

A) Zengin bir kültürel yapının oluşmasına

B) Milliyetçilik akımının yoğun olarak görülmesine

C Azınlık haklarının kısıtlanmasına

D) Atatürk’ün kültür ve fikir hayatının zenginleşmesine

8. “Mustafa Kemal’in dünyaya geldiği günlerde Osmanlı

Devleti; siyasi, sosyal ve ekonomik alanda sıkıntılı bir

dönemden geçiyordu. Yüz yıllardır sahip olduğu top-

raklar üzerinde hâkimiyetini korumakta ve bu toprak-

lar üzerinde yaşayan toplulukları bir arada tutmakta

zorlanıyordu. Fransız İhtilali sonrası dünyaya yayılan

milliyetçilik, özgürlük, eşitlik kavramları çok uluslu Os-

manlı Devleti’ni de Balkan topraklarından başlayarak

etkileyeme başladı. Milliyetçilik düşüncesi ve bazı Av-

rupalı devletlerin kışkırtması Balkan topluluklarının 19.

yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı Devleti’ne karşı

isyan etmesine neden oldu.”

Bu bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi Balkanlar-da Osmanlı Devleti’ne karşı isyan hareketlerinin kısa sürede yaygınlaşmasının nedenlerinden biri değildir?

A) Balkanlarda çeşitli milletlerin yaşıyor olması

B) Osmanlı Devletinin asayiş ve güvenliği sağlayama-

ması

C Osmanlı Devleti yöneticilerinin baskıcı tutumu

D) Avrupalı devletlerin ayrılıkçı fikirleri desteklemesi ve

kışkırtması

9. Atatürk, çocukluk ve gençlik yıllarını Osmanlı Devleti’nin

en buhranlı ve en çalkantılı dönemlerinde yaşamıştır.

Atatürk bu çağlarını Balkanlar’da ve ülkenin çeşitli yer-

lerinde geçirmiş, yıkılmakta olan devletin çöküş sebep-

lerini ve kurtarılma yollarını düşünme fırsatı bulmuştur.

Farklı kişilerden, olaylardan ve şehirlerden etkilenmiştir.

Bu bilgilerden yola çıkarak Atatürk’ün fikir hayatının oluşmasında aşağıdaki şehirlerden hangisinin etkisi olduğu söylenemez?

A) Selanik B) Manastır

C) İstanbul D Amasya

10. Osmanlıcılık: Osmanlı devleti bünyesinde yaşayan, de-

ğişik din ve dilden halkları Osmanlı bilinciyle bir ortak

noktada toplayarak birleştirmeye yönelmiş olan fikir

akımıdır.

İslamcılık: Devletin kurtarılmasının İslamla gerçekleşe-

ceğini savunan, bütün müslümanları birleştirerek islam

imparatorluğu kurmaya ve halife sıfatından dolayı Os-

manlı padişahını imparatorluğun başına geçirmeyi he-

defleyen ümmetçilik fikrini ortaya atan fikir akımıdır.

Türkçülük: Kurtuluş Savaşı döneminde etkili olmuştur.

Türk milletinden oluşan yeni bir Türk devleti kurmayı he-

defleyen fikir akımıdır.

Batıcılık: Osmanlı Devleti’nin çöküş dönemine girme-

sine, batı bilim ve tekniğinden uzak kalma nedenlerine

bağlayan bu fikir, çöküşü önlemeye yönelik olarak da

batı bilim ve tekniğine yönelmeyi öneren bir akımdır.

Yukarıdaki bilgilere göre aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz?

A) Osmanlı Devleti kötü gidişatı durdurmak için bazı

çözüm yolları aramıştır.

B Devleti kurtarmaya yönelik fikir akımlarından çö-

züm bulunamayınca manda ve himaye benimsen-

miştir.

C) Bazı aydınlar, Batı’nın bilim ve tekniğini örnek alma-

yı önermiştir.

D) İslam dünyası ve Müslümanları bir araya getirmeyi

düşünenler de olmuştur.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

19

Notlar


İsabetli Bilgi

Mustafa Kemal’in Okuduğu Okullar:1. Mahalle Mektebi

2. Şemsi Efendi Mektebi

3. Selânik Mülkiye Rüştiyesi

4. Selanik Askeri Rüştiyesi

5. Manastır Askerî İdadisi

6. İstanbul Harp Okulu

7. İstanbul Harp Akademisi

İsabetli Bilgi

Mustafa Kemal 1912 yılında Harp

Okulu’ndan Teğmen rütbesiyle

mezun olmuş, daha sonra Harp

Akademisi’ne devam ederek 1905

yılında Kurmay Yüzbaşı olmuştur.

M. Kemal’in Çocukluk Döneminde Eğitim ve Fikir Hayatının GelişimiDers – 03

MUSTAFA KEMAL’İN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN GELİŞİMİ

Atatürk’ün doğup büyüdüğü yıllarda Osmanlı Devleti’nde eğitim - öğretim birliği yoktu

ülkede eğitim veren çeşitli okullar vardı. Atatürk annesinin isteğiyle geleneksel eğitim

veren Mahalle Mektebinde eğitimine başlasa da bu okula çok kısa süreliğine gitmiştir.

Mahalle Mektebi’nden dönemin modern eğitim veren Şemsi Efendi İlkokuluna geçmiş-

tir. Burada okulun kurucusu Şemsi Efendi, Atatürk’ün Yenilikçi fikirlere açık olmasını

(inkılapçı) ve disiplinli bir kişiliğe sahip olarak yetişmesinde etkili olmuştur.

Şemsi Efendi Okulundan sonra Mustafa Kemal Selânik Mülkiye Rüştiyesi’ne kaydol-

muştur. Burada okurken asker olmak için gizlice Selânik Askerî Rüştiyesi’nin sınırla-

rına girmiş ve bu okuldan ayrılmıştır. Bu durum Mustafa Kemal’in ne istediğini bilerek

kararlı bir şekilde yetişmesinde etkili olmuştur.

Selanik Askeri Rüştiyesi’ndeki (ortaokul) Matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Bey

onun yeteneklerini ve arkadaşlarından üstün özelliklerini görmüş, O’nu sürekli daha

büyük başarılara doğru yönlendirmiştir. Yani idealistlik yönünü geliştirmiştir.

Selanik Askeri Rüştiyesi’ndeki Fransızca öğretmeni Nakiyüddin Bey ona kendine gü-

ven duymasını aşılamış, yabancı dil öğrenmeye teşvik etmiştir.

Manastır Askeri İdadi’deki (lise) Edebiyat öğretmeni Mehmet Asım Bey ve arkadaşı

Ömer Naci onun Edebiyata ilgi duymasını sağlamıştır. Böylece hatiplik (hitabet) yönü

güçlenmiştir. Bu durum lider olmasında etkili olmuştur.

Askeri İdadi’deki Tarih öğretmeni Mehmet Tevfik bey tarihe ilgi duymasını sağlamış

onun Milliyetçi yönünü güçlendirmiştir. Böylece Mehmet Tevfik Bey Mustafa Kemal’de

Vatan ve Millet sevgisinin gelişmesini sağlamıştır.

Mustafa Kemal 1897 yılında Askeri İdadi okurken çıkan Osmanlı - Yunan savaşına

gönüllü olarak katılmak istemiştir. Bu durum onun vatanını ne kadar sevdiğini göster-

mektedir. Bu durum kişisel özelliklerden vatanseverliği ön plana çıkarmaktadır.

İstanbul’da Harp Okulu ve Harp Akademisi’nde okurken arkadaşlarıyla bir gazete

çıkarmış, Paris’ten gelen Fransızca gazetelerden öğrendiklerini arkadaşlarına an-

latmıştır. Böylece arkadaşlarına liderlik yapmaya, onları yönlendirmeye çalışmıştır.

Burada ülke gündemiyle ilgilenmiş, Osmanlı’nın içine düştüğü durumu daha yakından

görmüştür. Böylece vatan ve millet sevgisi de gelişmiştir.İS

ABET YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLER

20

Notlar



MUSTAFA KEMAL’İN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN GELİŞMESİNDEÖĞRETMENLERİNİN ÖNEMİ

Mustafa Kemal’in kişiliğinin oluşmasında O’nu yetiştiren öğretmenlerin önemli bir

payı vardır.

Atatürk, Eylül 1924’te Samsun’da öğretmenlere hitaben yaptığı konuşmada “İlham ve

kuvvetini” geniş ölçüde Askeri Rüştiye’deki Fransızca öğretmeni Nakiyüddin beyden

aldığını söylemiştir.

Öğretmenleri O’nu çeşitli şekillerde etkilemiş, O’na rehberlik yapmışlardır.

Şemsi Efendi; Atatürk’ün ilk öğretmenlerindendir. Eğitim tarihimizde yeni pedegojik

yöntem ve uygulamaları ilk deneyenlerdendir. Atatürk’ün yenilikçi fikirlerinde, disiplin

duygularının gelişmesinde Şemsi Efendi’nin eğitim uygulamalarının etkisi büyüktür.

Yüzbaşı Mustafa Bey; Selanik Askeri Rüştiyesi’ndeki matematik öğretmenidir. Öğren-

cisinin yeteneklerini sezip O’na Kemal adını vermiştir. Bu şekilde onun kendisinden

ve arkdaşlarından farklı ve üstün durumunu tespit etmiştir. O’nu daha iyiye ve güzele

doğru sürekli teşvik etmiştir.

Yüzbaşı Nakiyüddin Bey; Askeri Rüştiye’de Fransızca öğretmenidir ve O’na “geleceğe

ilişkin ilk fikirleri” vermiştir.

Mehmet Asım Efendi; Manastır Askeri İdadisi’ndeki Edebiyat öğretmenidir. Mustafa

Kemal’in edebiyata ilgi duymasını ve hatiplik yönünün gelişmesini sağlamıştır.

Topçu Kolağası Mehmet Tevfik bey; Askeri İdadi’de tarih öğretmenidir. Mustafa

Kemal’e tarih sevgisini aşılamış, O’na tarih alanında yeni ufuklar açmıştır.

Harp okulundaki başlıca öğretmenleri şunlardır; Fransızca öğretmeni Necip Asım bey,

Talim öğretmeni Rahmi paşa ve onun maiyetindeki Yüzbaşı Naci bey.

Harp Akademisindeki başlıca öğretmenleri şunlardır; Eski Osmanlı seferleri öğret-

meni Ahmet Muthar Paşa, Napoleon Savaşları öğretmeni Kurmay Binbaşı Refik Bey,

Yüksek matematik öğretmeni Kurmay Yarbay Mecit Bey, Tabiye öğretmeni Kurmay

Yarbay Nuri Bey’dir.

Harp Okulundaki ve Harp Akademisindeki öğretmenleri Atatürk’ün özellikle asker-

lik bilgilerinin gelişmesinde etkili olmuşlardır. Ayrıca Atatürk’ün yetişmesinde, onun

özellikle Türkçü görüşlerinin gelişmesinde Namık Kemal, Ziya Gökalp, Tevfik Fikret,

Mehmet Emin Yurdakul gibi milliyetçi yazarlar ve okuduğu kitapların da büyük etkisi

olmuştur.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

21

Notlar



MeraklısınaAtatürk’ün okuduğu kitaplara ör-

nekler

İctimai Mükavele → Jan Jak Ro-

usseau

Tarihi Tedenniyatı Osmaniye →

Celal Nuri İleri

Fransız İhtilal Beyannamesi ve

Kanuni Esasi

Ural- Altay Dilleri → H. Winkler

Ulusun Göçü → A.C. Haddon

MUSTAFA KEMAL’İ ETKİLEYEN KİŞİLER VE OLAYLAR

Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesinin yayılması çok uluslu devletle-

rin yıkılmasına neden olmuş bu yüzden Mustafa Kemal milli bir devlet kurma düşün-

cesini benimsemiştir. Yeni Türk devletini de bu düşünce doğrultusunda kurmuştur.

Fransız İhtilali’nin getirdiği adalet - eşitlik - özgürlük - insan hakları ve demokrasi kav-

ramları Atatürk’ün demokratik bir Türk Devleti’nin kurulmasına öncülük etmesinde

etkili olmuştur.

Ziya Gökalp, Namık Kemal ve Tevfik Fikret gibi Türk düşünürlerinin kitaplarını okumuş

onların fikirlerinden etkilenmiştir. Bu fikirler Osmanlı Devleti’nin son durumu ve gele-

ceği konusunda düşüncelerinin oluşmasında etkili olmuştur.

Jan Jak Rousseau (J. J. Russo), Voltaire gibi Avrupalı düşünürlerin fikirlerinden etki-

lenerek Avrupa’daki gelişmeleri takip etmiştir. Böylece özgürlük - eşitlik - demokrasi

ve insan hakları gibi fikirleri gelişmiştir.

Osmanlı Devleti’nin Avrupa’nın gerisinde kalması ve topraklarını kaybetmesi, kapitü-

lasyonlar nedeniyle ekonomik zarara uğraması ve I. Dünya savaşında ağır yenilgiye

uğraması sonucu Osmanlı Devleti’nin toprakları Avrupalı devletler tarafından işgal

edilmeye başlanmıştır. Bunun üzerine Mustafa Kemal Türk milletinin bağımsızlık inan-

cını harekete geçirerek yeni Türk Devletini kurma fikrini oluşturmuştur.

Osmanlı Devleti’nin Sanayi İnkılabı’nı yapamaması 18. ve 19 yüzyıl ıslahatlarıyla iste-

nilen hedeflere ulaşılamaması Mustafa Kemal’in yapacağı inkılaplar için yeni fikirlerin

oluşmasında etkili olmuştur.

Bunlardan başka Mustafa Kemal’in fikir hayatının oluşmasında; doğup büyüdüğü şe-

hir, okuduğu kitaplar, öğretmenleri, Türk ve Avrupalı düşünürler, Osmanlı Devleti’nin

son dönemlerinde karşılaştığı sorunlar ve Anadolu’nun işgale uğraması gibi olaylar

da etkili olmuştur.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



M. Kemal’in Çocukluk Döneminde Eğitim ve Fikir Hayatının Gelişimi


D / Y

1.Mustafa Kemal’in kişilik özelliklerinden yenilikçi fikirlere açık olmasını ilk olarak öğretmenlerinden Şemsi

Efendi oluşturmuştur.

2. Selanik Askeri Rüştiyesi’ndeki matematik öğretmeni Mustafa bey, O’na “Kemal” adını vermiştir.

3.Askeri Rüştiye’de Fransızca öğretmeni Nakiyüddin bey Mustafa Kemal’i yabancı dil öğrenmeye teşvik et-

miştir.

4. Mustafa Kemal’i etkileyen en önemli olaylardan birisi Fransız İhtilali’nin getirdiği milliyetçilik akımıdır.

5. Mustafa Kemal; Namık Kemal, Ziya Gökalp ve Tevfik Fikret gibi Türk yazarlardan etkilenmiştir.

6.Osmanlı Devleti’nin 18. ve 19. yy’da yaptığı ıslahatların başarılı olması, Mustafa Kemal’in o dönemleri örnek

almasını sağlamıştır.

7.Milliyetçilik akımının etkisiyle çok uluslu devletlerin yıkılacağını gören Mustafa Kemal milli bir devlet kurma

düşüncesini kazanmıştır.

8.Manastır Askeri İdadi’de Tarih öğretmeni Mehmet Tevfik Beyden etkilenerek tarihe ilgi duymuş milliyetçilik

yönü güçlenmiştir.

9. Mustafa Kemal’in fikir hayatının oluşmasında okuduğu kitapların da büyük rolü olmuştur.

10.J. J Rousseau (Russo) ve Voltaire gibi Fransız düşünürler Mustafa Kemal’in fikir hayatının gelişmesinde etkili

olan yabancı düşünürlerdir.

11. Kolağası Mehmet Tevfik bey onun edebiyata ilgi duymasını sağlamış hatiplik yönünü güçlendirmiştir.

12. Askeri İdadi’de okurken Ömer Naci adında arkadaşından etkilenerek Edebiyata ilgi duymuştur.

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Y

Y

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



M. Kemal’in Çocukluk Döneminde Eğitim ve Fikir Hayatının Gelişimi

Eğitim - öğretim Şemsi Efendi Nakıyüddin Askeri İdadi

Selanik Mehmet Asım Ömer Naci Harp Okulu

Mehmet Tevfik Milliyetçilik Fransız İhtilali

Yukarıdaki kavramları aşağıdaki cümlelerdeki boşluklara doğru şekilde yerleştiriniz.

1. .................................................................. Atatürk’ün ilk öğretmenlerindendir. Eğitim tarihimizde yeni pedogojik yöntem ve tek-

nikleri ilk uygulayanlardandır.

2. Atatürk’ün kişilik özelliklerinin gelişmesinde doğup büyüdüğü ......................................... şehrinin çok önemli kat-

kısı vardır.

3. Mustafa Kemal’in ...............................................................’de okurken çıkan Türk - Yunan Savaşı’na katılmak istemesi onun

vatanseter bir kişiliğe sahip olduğunu göstermektedir.

4. Atatürk “ilham ve kuvvetini” büyük ölçüde Askeri Rüştiye’deki Fransızca öğretmeni ......................................................... bey-

den aldığını söylemiştir.

5. Mustafa Kemal’in doğup büyüdüğü yıllarda Osmanlı Devleti’nde ...................................... ve ......................................’de birlik ve

beraberlik yoktu.

6. Manastır Askeri İdadi’de Kitabet öğretmeni ........................................................ Bey ve arkadaşı .............................................’den

etkilenerek Edebiyata ilgi duymuş hatiplik yönünü güçlendirmiştir.

7. İstanbul ....................................................... okulunda okurken arkadaşlarıyla bir gazete çıkarmıştır.

8. Manastır Askeri idadideki Tarih öğretmeni ............................................................... Bey tarihe ilgi duymasını ve milliyetçilik

yönünün gelişmesini sağlamıştır.

9. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan ........................................................ akımı Atatürk’ü etkiyen en önemli olaylardandır.

10. ...................................................’nin getirdiği adalet, eşitlik, insan hakları ve demokrasi kavramları Atatürk’ün kişilik özellik-

lerini etkilemiştir.

Şemsi Efendi

Selanik

Askerî İdadi

Nakiyüddin

Eğitim

Mehmet Asım

Mehmet Tevfik

Milliyetçilik

Fransız İhtilali

Harp

Ömer Naci

öğretim

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


M. Kemal’in Çocukluk Döneminde Eğitim ve Fikir Hayatının GelişimiTest – 03

1. Mustafa Kemal’in Manastır Askerî İdadisi’nde okur-ken çıkan 1897 Türk Yunan savaşına katılmak istemesi onun hangi kişisel özelliğine bir örnektir?

A) Yenilikçiliğine B) İnkılapçılığına

C Vatanseverliğine D) Liderliğine

2. Harp Okulu ve Harp Akademisi’ni burada okumuş-

tur.

Osmanlı’nın içinde bulunduğu durumu daha yakın-

dan tanıma imkânı elde etmiştir.

Yukarıda bazı özellikleri verilen şehir aşağıdakilerden hangisidir?

A) Selanik B) Manastı

C İstanbul D) Şam

3. Mustafa Kemal’in doğup büyüdüğü yıllarda Osmanlı

Devleti’nde maarif vekaletine bağlı medreseler ile son

dönemde Avrupa tarzı eğitim veren okullar, azınlıkların

açtığı ve onlara bağlı okullar ve yabancı devletlerin (İn-

giltere, Fransa, Amerika) açtığı okullar eğitim vermek-

teydi.

Paragraftaki bilgilere göre ulaşılabilecek yargı aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Osmanlı eğitim sistemi gelişmiştir.

B) Aynı duygu ve düşünceye sahip öğrenciler yetiştiril-

miştir.

C Osmanlı Devleti’nde eğitim-öğretim birliği yoktur.

D) Dönemin en kaliteli okulları medreselerdir.

4. Mustafa Kemal’in fikir hayatının gelişmesinde aşağı-daki kişilerden hangisinin bir katkısı yoktur?

A) Namık Kemal B Mehmet Âkif Ersoy

C) Ziya Gökalp D) Tevfik Fikret

5. n Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi

s İkinci Dünya Savaşı’nın ortaya çıkmasına neden

olan gelişmeler

l Sanayi İnkılabının getirdiği hammadde ve pazar

arayışı

H Osmanlı’nın içinde bulunduğu kötü durum.

Yukarıda hangi işaretle belirtilmiş olan madde Musta-fa Kemal’i etkileyen olaylar arasında gösterilemez?

A) s B l C) n D) H

6. Mustafa Kemal’in fikir hayatının oluşmasında askerî

öğrenim gördüğü şehirler de etkili olmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi Mustafa Kemal’in öğrenim gördüğü şehirlerden birisi değildir?

A) Selânik B) Manastır

C) İstanbul D Sofya

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


M. Kemal’in Çocukluk Döneminde Eğitim ve Fikir Hayatının GelişimiTest – 03

7. Selânik Mülkiye Rüştiyesi’nde okurken asker olmak

amacıyla gizlice Selânik Askerî Rüştiyesi’nin sınavları-

na giren Mustafa, annesinin tüm itirazlarına rağmen

Selânik Mülkiye Rüştiyesi’ni bırakarak Selanik Askerî

Rüştiyesi’ne kayıt yaptırmıştır.

Paragrafta anlatılan bu durum Atatürk’ün hangi kişi-lik özelliğine sahip olduğunu göstermektedir?

A) Vatansever B) İnkılapçı

C) Sanatsever D Kararlı

8. Mustafa Kemal’in 1896 – 1899 yılları arasında Askerî

İdadi’de okuduğu şehir olan Manastır, aralarında çe-

kişmeler olan çeşitli din ve milletlerden insanları barın-

dırıyordu. Şehirde çok sayıda konsolosluk bulunuyor-

du. Şehrin ekonomisinin temelinde ise ticari faaliyetler

vardı.

Buna göre, Manastır şehri için aşağıdakilerden han-gisi söylenemez?

A) Ticaret faaliyetlerinin yapıldığı bir şehirdir.

B Doğu kültürünün yoğun olarak yaşandığı bir şehir-

dir.

C) Farklı dinî inanışlara sahip insanlar bir arada yaşa-

maktadırlar.

D) Farklı milletten insanların bir arada yaşadığı bir şe-

hirdir.

9. Mustafa Kemal, İstanbul’da Harp Okulu’nda öğrenim

gördüğü yıllarda arkadaşlarına konferans niteliğinde

konuşmalar yapıyordu. Ayrıca arkadaşları ile gazete

ve dergi hazırlıyor, bunun yanı sıra Fransız bir bayan-

dan Fransızca dersleri alıyordu.

Verilen bu bilgilere göre Mustafa Kemal için aşağıda-kilerden hangisi öncelikle söylenebilir?

A) Gurura yer vermeyen bir kişilikte olduğu

B) İleri görüşlü bir öğrenci olduğu

C Lider ruhlu kişiliğe sahip olduğu

D) Ümitsizliğe yer vermeyen bir kişilikte olduğu

10. Mustafa Kemal’in Ömer Naci ile tanışması ve Namık Kemal’in eserlerini ilk defa okumaya başlaması aşa-ğıda eğitim aldığı okullardan hangisinde gerçekleş-miştir?

A) Şemsi Efendi Okulu

B Manastır Askerî İdadisi

C) Selânik Mülkiye Rüştiyesi

D) Selânik Askerî Rüştiyesi

11. Selânik şehrinin aşağıdaki özelliklerinden hangi-si Mustafa Kemal’in düşünce hayatının gelişmesine daha çok katkı sağlamıştır?

A) Demir yoluna sahip olması

B) Canlı bir ticaret merkezi olması

C) İşlek bir limana sahip olması

D Avrupa’da basılan eserlerin temin edilebilmesi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

27

Notlar


İsabetli Bilgi

Mustafa Kemal’in Çanakkale

Cephesi’nde gösterdiği başarılar

onun Türk milleti tarafından tanın-

masını sağlamıştır.

Mustafa Kemal’in Askerlik HayatıDers – 04

MUSTAFA KEMAL’İN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN GELİŞMESİNDEASKERLİK HAYATI’NIN ÖNEMİ

Mustafa Kemal birçok cephede görev yapmıştır. Bu görevleri sırasında yaptığı çalış-

malar ve gösterdiği başarılar onun kişilik özelliklerini geliştirmiş ve şekillendirmiştir.

Örneğin Mustafa Kemal Selanik’te yaşarken şehirden geçen üniformalı zabitleri ve

komşusu Binbaşı Kadri Bey’in askeri okula giden oğlu Ahmet’i görerek asker olma

düşüncesini kazanmıştır. Bu amacına ulaşmak için var gücüyle çalışmıştır. Bu durum

Mustafa Kemal’in idealist bir kişiliğe sahip olduğunu gösterir.

Mustafa Kemal ilk görev yeri olan Şam 5. Ordu’ya atandığında ülkenin içine düş-

tüğü durumu yakından gördü. Bazı arkadaşlarıyla gizli olarak “Vatan ve Hürriyet

Cemiyeti”ni kurdu. Bu durum Mustafa Kemal’in vatansever ve liderlik özelliğini geliş-

tirmiştir.

İstanbul’da II. Meşrutiyet’in ilanında sonra Meşrutiyet’e karşı olanlar 31 Mart ayak-

lanmasını çıkarmışlardı. Mustafa Kemal bu ayaklanmayı bastırmak amacıyla kurulan

Hareket Ordusu’nun kurmay başkanlığını yaptı. Bu orduya ismini de Mustafa Kemal

vermişti. Burada gösterdiği başarı onun İnkılapçı, (yenilikçi) bir kişiliğe sahip olmasını

sağlamıştır.

İlk askeri başarısı olan Trablusgarp Savaşı’nda bazı vatansever subaylarla gönüllü

olarak cepheye gitmiş orada halkı İtalyanlara karşı örgütleyerek büyük başarılar elde

etmiştir. Bu durum vatanseverlik, liderlik ve teşkilatçılık özelliklerinin var olduğunu

göstermektedir.

Mustafa Kemal Sofya Askeri Ateşemiliterliği görevindeyken I. Dünya Savaşı çıkmıştı.

Genelkurmaya ısrarla mektup yazarak cephede görev yapmak istediğini söyledi. Bu

ısrarlar sonunda Çanakkale Cephesinde 19. Tümen Komutanlığı’na atandı. Bu durum

Mustafa Kemal’in vatansever bir lider olduğunu göstermektedir.

Çanakkale Cephesinde gösterdiği üstün komutanlık örneği ve askerlerine verdiği ta-

rihi emirle bu cephenin kazanılmasında büyük yararlılık göstermiştir. Bu cephede gös-

terdiği başarıyla vatanseverlik, liderlik, cesaret gibi kişilik özelliklerinin öne çıktığını

görüyoruz. Yine bu cephede düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin etmiş ve

o bölgeye önlem almıştır. Bu durum onun ilerigörüşlü bir lider olduğunu göstermekte-

dir.

Çanakkale cephesinden sonra ordularımızın dağılmış olduğu Kafkas Cephesi’ne

atanmıştır. İlk önce dağılmış orduları biraraya getirmiş, Rusların ilerleyişini durdura-

rak Muş ve Bitlis’i geri almıştır. Bu başarı onun teşkilatçı ve liderlik özelliğini göster-

mektedir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

28

Notlar



Dikkat

Mustafa Kemal ilk görev yeri: Şam

5. Ordu Komutanlığıdır.

İsabetli Bilgi

Mustafa Kemal’in ilk askeri başarısı

Trablusgarp savaşıdır.

Kafkas Cephesi kapandıktan sonra Suriye-Filistin cephesine atanmıştır. Burada Türk

ordularının başında bulunan Alman komutan ile anlaşmazlığa düşmüş ve görevinden

istifa ederek İstanbul’a dönmüştür. Bu durum Mustafa Kemal’in kararlı bir lider oldu-

ğunu gösterir.

Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandıktan sonra İstanbul’a gelmiştir. İstanbul’daki

düşman gemilerini görünce yaverine “Geldikleri gibi giderler” diyerek ileri görüşlü ve

kararlı bir lider olduğunu göstermiştir.

Kurtuluş Savaşı’nın hazırlık dönemi ile Sakarya ve Büyük Taarruz Savaşlarında gös-

terdiği başarılar da yine onun Vatansever, birleşticiri, teşkilatçı, inkılapçı v.b. kişilik

özelliğinin gelişmesine katkı sağlamıştır.

Mustafa Kemal Şam’da

Mustafa Kemal’ in ilk görev yaptığı şehir Şam’dır.

1905 – 1907 yılları arasında Şam’da 5. Ordu’nun emrinde görev yapan Mustafa Kemal,

ülkenin içinde bulunduğu olumsuzlukları her yönüyle burada görme imkânı bulmuştur.

1906 yılının Ekim ayında bazı arkadaşları ile gizli olarak “Vatan ve Hürriyet” adında bir

cemiyet kurmuşlardır.

Mustafa Kemal Manastır’da

Mustafa Kemal 13 Ekim 1907 tarihinde merkezi Manastır’da bulunan 3. Ordu

Komutanlığı’na bağlı Selânik Şube Başkanlığı görevine atandı.

31 Mart Olayı’nda Mustafa Kemal

Selanik’te Görev Yaparken 2. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’da 13 Nisan 1909’

da meşrutiyete karşı bir ayaklanma çıktı. Mustafa Kemal bu isyanı bastırmak üzere

19 Nisan 1909’da İstanbul’a gelen Hareket Ordusu’nun Kurmay Başkanı olarak görev

yaptı.

Trablusgarp Savaşı’nda Mustafa Kemal

Siyasi birliğini geç tamamlayan ve sömürge arayışında olan İtalya, 1911 yılında

Trablusgarp’a asker çıkarmıştır. Osmanlı Devleti bu bölgeye Mustafa Kemal ve Enver

Paşa gibi bir grup subayı gizlice göndermiştir. Bu subaylar, yerli halkı İtalyanlara karşı

teşkilatlandırdılar. Derne ve Tobruk bölgelerinde gönüllü kuvvetlerle İtalyanlara kar-

şı Trablusgarp’ı savundular. Bu savaşlar sırasında 27 Kasım 1911’de Mustafa Kemal

“Binbaşılık” rütbesine terfi etmiştir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

29

Notlar



İsabetli Bilgi

Ateşemiliter: Askerî elçi olarak Ya-

bancı bir ülkede görev yapan istih-

barat bilgilerini başkente ulaştıran

görevlidir.

İsabetli Bilgi

31 Mart olayı Türk tarihinde rejimi

(yönetimi) değiştirmeye yönelik çı-

kartılan ilk ayaklanma özelliği taşı-

maktadır.

Dikkat

II. Abduhamit Han’ın tahttan in-

dirilmesinden sonra yönetimi ele

geçiren İttihat ve Terakki yönetimi

ülke yönetiminde başarısız politi-

kalar izlemiştir. Bu durum Osmanlı

Devletinin kısa sürede yıkılmasına

neden olmuştur.

Balkan Savaşları’nda Mustafa Kemal Balkan Savaşları esnasında Çanakkale Boğazı’nın korunması için oluşturulan ordu-

da görev alan Mustafa Kemal, bölgeyi yakından tanıma imkânına sahip olmuştur. Bu

durum üç yıl sonra yaşanacak olan Çanakkale Savaşları’nda Mustafa Kemal’e büyük

avantaj sağlamıştır. Bölgenin coğrafi yapısını yakından tanıyan Mustafa Kemal düş-

manın nereden çıkarma yapacağını tahmin etmiş ve önlem almıştır.

Sofya’da Mustafa Kemal Mustafa Kemal, Balkan Savaşları’ndan sonra 1913 yılında Sofya Ataşemiliterliği (as-

keri elçilik) görevine atandı. Bu görevi esnasında yarbaylık rütbesine terfi etti. Ata-

şemiliterlik görevi Ocak 1915 tarihinde sona erdi. Bu görevi sırasında Mustafa Kemal

Bulgaristan Meclisi’ni incelemiş parlementer yönetimi yakından tanımıştır. Ayrıca

Bulgaristan’da yaşayan Türklerin sorunlarıyla da yakından ilgilenmiştir.

31 Mart Olayı (13 Nisan 1909) Sultan II. Abdulhamit Han döneminde II Meşrutiyet’in ilanından sonra Meşrutiyet yö-

netimine karşı çıkan eski düzeni tekrar getirmek isteyenlerin çıkardığı bir isyandır.

Sultan II. Abdülhamit Han’ın isyanları bastırmak için önlem almadığı hatta isyanı des-

teklediği İttihat ve Terakki Partisi tarafından iddia edilmiştir.

Bunun üzerinde İttihat ve Terakki Partisi’nin Selanik’te hazırladığı “Hareket Ordusu”

İstanbul’a gelerek bu isyanı bastırmıştır.

Hareket Ordusu’nun komutanı Mahmut Şevket Paşa, Kurmay Başkanı ise bundan

sonra adını tarih sahnesinde sık sık duyacağımız Mustafa Kemal’dir. Bu orduya Hare-

ket ordusu ismini de Mustafa Kemal vermiştir.

Bu isyanın bastırılmasından sonra Sultan II. Abdulhamit Han tahttan indirilmiş yerine

5. Mehmet Reşat Padişah olmuştur. Bu olaydan sonra İttihat ve Terakki partisi ülke

yönteminde etkinliği artırmış dolayısıyla padişahın yönetimdeki etkinliği azalmıştır.

Trablusgarp Savaşı (1911 - 1912)Nedenleri;1. Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya’nın ham madde ve pazar arayışı

2. Osmanlı Devleti’nin siyasi ve askeri yönden güçsüz durumda olması

3. Trablusgarp’ın coğrafi olarak İtalya’ya yakınlığı ve zengin yer altı kaynaklarına sahip

olması

İtalya’nın saldırısıyla başlayan savaşta Osmanlı Devleti Trablusgarp’a güçlü bir do-

nanması olmadığı için denizden, Mısır’da da İngiltere’nin işgali devam ettiği için ka-

radan yardım gönderememiştir. Mustafa Kemal ve Enver Paşa gibi gönüllü subaylar

Trablusgarp’a giderek yerel halkı İtalyanlara karşı örgütlemiş ve başarıyla mücadele

etmişlerdir. Bu sırada Balkan Devletleri ile savaş başlayınca Osmanlı Devleti 1912 yı-

lında imzaladığı Uşi Antlaşması ile Trablusgarp’ı İtalyanlara bırakmıştır. 12 Ada’yı ise

Yunanistan tehlikesine karşı geçici olarak İtalya’ya bırakmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

30

Notlar



İsabetli Bilgi

Mustafa Kemal’in ilk askeri başarısı

Trablusgarp Savaşı’dır. Trablusgarp

Osmanlı Devletinin Kuzey Afrika’da

kaybettiği son toprak parçasıdır.

Dikkat

Balkan Devletleri’nin birleşerek

Osmanlı Devleti’ne karşı isyan et-

melerinde Rusya’nın kışkırtmaları

ve Balkanları ele geçirmek ama-

cıyla izlediği “panslavizm” politi-

kası etkili olmuştur.

İsabetli Bilgi

I. Balkan Savaşı’na katılmayıp,

II. Balkan Savaşı’na katılan

devlet Romanya’dır.

II. Balkan Savaşı’ndan sonra

Arnavutluk Osmanlı’dan ayrıl-

mıştır.

Balkan Savaşları (1912 - 1913)Birinci Balkan Savaşı ve SonuçlarıNedenleri1. Fransız İhtilâli’nin ortaya çıkardığı milliyetçilik akımının olumsuz etkisi

2. Avrupa Devletleri’nin Osmanlı topraklarının içinde yaşayan azınlıkları isyana teşvik

etmeleri

3. Rusya’nın Osmanlı’ya ait Balkan toprakları üzerindeki emelleri gibi nedenlerle savaş

başlamıştır.

Osmanlı Devleti’ne, Karadağ, Sırbistan, Yunanistan ve Bulgaristan savaş açmıştır.

Osmanlı Devleti dört cephede de başarısız olmuştur. Savaş sonucunda imzalanan

Londra Antlaşması ile Osmanlı Devleti Balkan ve Trakya topraklarını, Edirne ve Kırk-

lareli dahil kaybetmiştir. Midye - Enez hattı sınır kabul edilmiştir.

İkinci Balkan Savaşı ve Sonuçları

1. Balkan Savaşı sonunda Bulgaristan’ın fazla toprak alması diğer Balkan Devletleri’nin

Bulgaristan’a savaş açmasına neden olmuştur. Yunanistan, Sırbistan, Karadağ ve

Romanya, Bulgaristan’a savaş açmıştır. Bu kargaşadan yararlanmak isteyen Os-

manlı Devleti Bulgaristan’a savaş açarak I. Balkan Savaşı’nda kaybettiği Edirne ve

Kırklareli’ni geri almıştır. Savaş sonucunda Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında

İstanbul, Yunanistan ile de Atina Antlaşmaları imzalanmıştır.

Birinci Dünya Savaşı Öncesi Balkanlar ve Osmanlı Devleti

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı


D / Y

1. Mustafa Kemal’in ilk görev yeri Şam 5. Ordu’dur.

2.Mustafa Kemal 31 Mart Olayını bastırmak amacıyla kurulan Hareket Ordusu’nun kurmay başkanıydı ve bu

orduya ismini de o vermiştir.

3.Mustafa Kemal’in 31 Mart Olayı’nı bastırmak amacıyla faaliyetlerde bulunması onun inkılapçı bir kişilik özel-

liğine sahip olduğunu göstermektedir.

4.Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı’na gönüllü olarak gitmesi onun vatansever bir özelliğe sahip olduğunu

gösterir.

5.Mustafa Kemal birçok cephede görev yapmıştır. Bu cephelerde gösterdiği başarılar onun kişilik özelliklerinin

gelişmesine katkı sağlamıştır.

6. Trablusgarp Savaşı Mustafa Kemal’in I. Dünya Savaşı’nda savaştığı bir cephedir.

7.Mustafa Kemal Sofya Askeriateşemiliterliği görevinde iken Bulgaristan meclisindeki parlementer yönetimi

yakından tanımıştır.

8. 31 Mart Olayı Meşrutiyet yönetimini ortadan kaldırmak amacıyla çıkartılan bir isyandır.

9. Trablusgarp, Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’da kaybettiği son toprak parçasıdır.

10. Trablusgarp Savaşı Mustafa Kemal’in ilk askeri başarısıdır.

11. I. Balkan Savaşı’nda Balkan devletleri birleşerek Osmanlı Devleti’ne savaş açmıştır.

12. I. Balkan Savaşı Mondros Ateşkes Antlaşmasıyla sona ermiştir.

13. Trablusgarp savaşı İtalyanlar ile yapılan Uşi Antlaşmasıyla sona ermiştir.

14. II. balkan Savaşıyla Osmanlı Devleti, Edirne ve Kırklareli topraklarını Bulgaristan’dan geri almıştır.

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Y

YİSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı

Bulgaristan Trablusgarp İttihat ve Terakki Şam 5. Ordu

31 Mart Londra Yunanistan Romanya

Vatansever Sofya Vatan ve hürriyet kararlı

Trablusgarp

Yukarıdaki kavramları aşağıdaki cümlelerdeki boşluklara doğru şekilde yerleştiriniz.

1. Mustafa Kemal ilk görev yeri olan Şam 5. Ordu’da ............................................................... Cemiyeti’ni kurmuştur.

2. Mustafa Kemal’in Trablusgarp Savaşı’na gönüllü olarak gitmesi onun ......................................... bir subay oldu-

ğunu gösterir.

3. Suriye - Filistin Cephesinde Alman komutan ile anlaşmazlığa düşmesi üzerine görevinden istifa etmesi

onun ......................................... bir kişiliğe sahip olduğunu gösterir.

4. Mustafa Kemal’in ilk görev yeri .........................................’dur.

5. Mustafa Kemal’in ilk askeri başarısı ........................................................................... savaşıdır.

6. Mustafa Kemal’in .........................................’da bulunduğu sırada yaptığı Askeri Ateşemiliterlik görevi onun

diplomatik tecrübesini arttırmıştır.

7. Türk tarihinde rejimi değiştirmeye yönelik çıkan ilk isyan ......................................... olayıdır.

8. I. Balkan Savaşı ......................................... antlaşmasıyla sona ermiştir.

9. I. Balkan Savaşı’nda Osmanlı Devleti Karadağ - Sırbistan - ......................................... ve .........................................

ile savaşmıştır.

10. II. Balkan Savaşı’na I. Balkan savaşına katılmayan .........................................’da katılmıştır.

11. Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’da kaybettiği son toprak parçası ................................................................’tır.

12. 31 Mart olayından sonra Osmanlı yönetiminde .......................................................................................... partisi etkili

olmaya başlamıştır.

Vatan ve Hürriyet

vatansever

Şam 5. Ordu

Trablusgarp

Sofya

31 Mart

Londra

Yunanistan Bulgaristan

Romanya

Trablusgarp

kararlı

İttihat ve Terakki

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 04 Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı

1. Düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin et-

miştir.

Türk Milleti tarafından tanınmasını sağlamıştır.

Bu cephedeki başarıları üzerine albaylığa terfi etti-

rilmiştir.

Bu bilgilerden hareketle Mustafa Kemal’in Birinci Dünya Savaşı’nda komutanlık yaptığı cephe aşağıda-kilerden hangisidir?

A Çanakkale Cephesi

B) Kafkas Cephesi

C) Kanal Cephesi

D) Suriye – Filistin Cephesi

2. Mustafa Kemal bir çok cephede savaşarak büyük ba-

şarılar elde etmiştir.

Aşağıda verilen hangi savaşta elde ettiği başarılar, Mustafa Kemal’in Anadolu’da daha geniş kitleler ta-rafından tanınmasını sağlamıştır?

A) Trablusgarp Savaşı

B Çanakkale Savaşı

C) Balkan Savaşları

D) Kafkas Cephesi

3. Çanakkale’deki başarılarının ardından Kafkas (Doğu)

Cephesi’ndeki 16. Kolordu Komutanlığı görevine atanan

Mustafa Kemal Paşa, görevine;

Emrindeki birliklerin yiyecek ve giyecek ihtiyaçları-

nın temini,

Haberleşmedeki aksaklıkların giderilmesi,

Eksik personelin tamamlanması gibi tedbirleri ala-

rak başladı.

Mustafa Kemal Paşa’nın bu tedbirleri alarak göreve başlamasındaki asıl amaç aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) Azınlık isyanlarını durdurmak

B) İngilizlerin ilerleyişini engellemek

C) Doğu Cephesi’nin kapanmasını sağlamak

D Orduyu düşmana karşı hazır hâle getirmek

4. İtalya, siyasi birliğini geç tamamladığı için sömürgecilik

yarışına geç kalmıştı. Osmanlı Devleti’nin içinde bulun-

duğu durumdan yararlanarak Kuzey Afrika’da yer alan

Trablusgarp’ı işgal etti.

Verilen bilgilerden yola çıkarak; aşağıdakilerden han-gisi İtalya’nın Trablusgarp’ı işgal etmesinin nedenle-rinden biri değildir?

A Balkan birliğini sağlamak istemesi

B) Sömürge elde etmek istemesi

C) Akdeniz’deki etkinliğini artırmak istemesi

D) Ham madde ve pazar ihtiyacını karşılamak istemesi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Mustafa Kemal’in Askerlik HayatıTest – 04

5. Mustafa Kemal, Harp Akademisi’ni bitirdikten sonra 5

Şubat 1905’te stajını yapmak üzere ilk görev yeri olan

Şam’daki 5. Ordu’ya tayin edildi.

Mustafa Kemal askerlik hayatı boyunca aşağıdaki görevlerden hangisini üstlenmemiştir?

A) 31 Mart Olayı’nı bastıran Hareket Ordusu’nun Kur-

may Başkanlığı’nı yapmıştır.

B) Trablusgarp Savaşı’nda Derne Komutanlığı yap-

mıştır.

C) Kafkas Cephesi’nde 16. Kolordu Komutanlığı yap-

mıştır.

D İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’ya karşı mücade-

le etmiştir.

6. Mustafa Kemal, Balkan Savaşları sırasında 1912 yılında

Gelibolu Yarımadası’nda görev alarak bu bölgeyi ya-

kından tanıma imkânı bulmuştur.

Bu durumun Mustafa Kemal’in aşağıdaki cephelerden hangisinde başarı kazanmasında etkili olduğu söyle-nebilir?

A) Trablusgarp B Çanakkale

C) Kafkas D) Suriye

7. 1897’de Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında ya-

şanan savaş Mustafa Kemal üzerinde çok etkili oldu.

Askerî lisede okuyan Mustafa Kemal, gönüllü ola-

rak savaşa katılmak istedi. Savaşı kazanan Osmanlı

Devleti’nin antlaşma masasında kaybetmesi, onu olum-

suz etkiledi. Devletler arası ilişkilerin önemini fark eden

Mustafa Kemal bu konuda kendini geliştirdi.

Bu durum Mustafa Kemal’in daha çok hangi yönden kendini yetiştirmesi gerektiğini ortaya koymuştur?

A) Tarih B Diplomasi

C) Hukuk D) Felsefe

8. Mustafa Kemal, Harp Akademisindeki eğitimini tamam-

ladıktan sonra ilk görev yeri olan Şam’a kurmay yüz-

başı olarak atandı. Ancak bu bölgede Hristiyan, Müslü-

man ve Dürziler arasında çatışmalar yaşanıyordu. Bu

durum Mustafa Kemal’in devlet idaresi, ordunun eğitimi

ve yönetimi gibi konularda bilgi sahibi olmasını sağla-

dı. Ayrıca Arapların kendi ulus devletlerini kurmak için

yaptıkları hazırlıklara da burada şahit oldu.

Yukarıda verilenlerden yola çıkarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A Şam’da yaşanan isyanlar, Osmanlı Devleti tarafın-

dan bastırılmıştır.

B) Mustafa Kemal, Şam’da askerlik vazifesine başla-

mıştır.

C) Araplar, milliyetçilik akımının etkisiyle kendi devlet-

lerini kurmaya çalışmışlardır.

D) Şam’da geçirdiği günler, Mustafa Kemal’in farklı tec-

rübeler edinmesini sağlamıştır.

9. Mustafa Kemal’in 1919 yılına kadar üstlendiği askerî gö-

revlerin bazıları şunlardır:

Tarih Görevi

Nisan 190931 Mart Olayı’nı bastıran Hareket Ordusu’nun kurmay başkanlığını

yaptı.

Aralık 1911Trablusgarp’a gönüllü olarak gitti.

Yerel halkı İtalyanlara karşı örgütledi.

Nisan 1915Çanakkale’de İtilaf Devletleri’ne karşı

başarılı mücadeleler sergiledi.

Mart 1916Kafkas (Doğu) Cephesi’nde 16. Kolor-

du Komutanlığı’na getirildi.

Bu bilgilere göre Mustafa Kemal ile ilgili aşağıdakiler-den hangisine ulaşılamaz?

A) Değişik yerlerde görev yaptığına

B İlk görev yerinin Selânik olduğuna

C) İtilaf kuvvetlerine karşı mücadele ettiğine

D) Askerî görevlerini başarıyla yerine getirdiğine

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

aydinlanma ÇaĞi dÜŞÜncesİ sabet yayinlari ......2018/10/08 · d) aydınlanma Çağı pozitif...

Documents