Avrupa Birliği’nin Kurumsal Yapısı

Tolunay AKAY

Başlarken• Hükümetlerarası Kurumlar

- Avrupa Konseyi- Konsey

• Bütünleştirici Kurumlar- Avrupa Komisyonu- Avrupa Merkez Bankası

• Denetim Kurumları- Avrupa Parlamentosu- Avrupa Adalet Divanı- Sayıştay

• Avrupa Birliği organlarını nitelik ve temel faaliyetleri bakımından yan taraftaki gibi sınıflandırmamız mümkün.

• Hükümetlerarası kurumlar, üye devletleri temsil eder ve ulusal menfaatleri gözetir.

• Bütünleştirici Kurumlar, üye devletlerden bağımsız ve öncelikle Avrupa Birliği’nin çıkarlarını gözetir.

• Denetim Kurumları, Avrupa Birliği Sisteminin işleyişini kontrol eder.

Avrupa Birliği’nin Organları1. Avrupa Parlamentosu (The European Parliament (EP))2. Avrupa Konseyi ya da Avrupa Hükümet ve Devlet Başkanları Konseyi

ya da Avrupa Birliği Liderler Zirvesi ya da Avrupa Zirvesi (European Council)

3. Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi ya da Konsey (The Council of the European Union ya da Council of Ministers ya da Council)

4. Avrupa Birliği Komisyonu ya da Komisyon (European Commission)5. Avrupa Birliği Adalet Divanı (European Court of Justice)6. Avrupa Merkez Bankası (The European Central Bank)7. Avrupa Birliği Sayıştay'ı (The European Court of Auditors)

Başlarken

• Az önce incelediğimiz bu yedi organda kurucu antlaşmaların kendilerine verdiği yetkilere dayanarak hareket edebilirler.

• Sınırlı yetki ilkesi gereği organlar kendi yetkilerini bilir ve bu yönde hareket ederler. Ayrıca hiçbir yetki salt olarak bir organa verilmemiştir. Bir nevi kontrol ve denetim mekanizması yaratmak amacıyla tüm organlar bir yerde bir kişiye ya da bir başka organa bağlanmaktadırlar.

• Organlara verilmeyen yetkiler hala devletlerdedir.• Avrupa Birliğinde tam olarak kuvvetler ayrılığının benimsendiğini

söyleyemeyiz.

Avrupa ParlamentosuThe European Parliament

Genel Olarak• Genel olarak Parlamento, demokratik meşrutiyetin bir simgesi olarak halkı

temsil eder. • Doğrudan halk tarafından seçilen 750 üyeden (milletvekili kavramı da

kullanılabilir) oluşur. Her devletin, Parlamentoda ne kadar temsilcisi olacağı üye devletin nüfusu ile doğru orantılıdır. Üye devletler en az 6 en çok 96 kişi ile temsil edilebilir.

• Avrupa Parlamentosu’nda görev yapan temsilciler, uluslarına göre değil, siyasi görüşlerine göre grup oluşturmaktadırlar. (Almanya grubu değil de Liberaller, Hristiyan demokratlar gibi.) Bir başka ifadeyle bu gruplar ulus birliği gözetmez, fikir birliği göz ederler.

Çalışma Sistemi• Avrupa Parlamentosu çalışmalarını, tıpkı bizim ülkemizde TBMM’de olduğu

gibi alt komisyonlar ile yürütür. (İç Pazar Komisyonu, Adalet Komisyonu gibi.) Güncel komisyon sayısı 22’dir.

• Parlamentonun temel karar alma organı başkan ve başkan yardımcılarının biçimlendirdiği divan, divan üyeleri ve siyasi grup liderlerinin oluşturduğu genişletilmiş başkanlık divanıdır.

• Parlamento, kullanılan oyların salt çoğunluğu ile karar alır. Toplantı yeter sayısı ise parlamento üyelerinin en az 1/3’ünün salonda hazır bulunması halinde sağlanır. Ayrıca gündem belirleme, istişare yapma ve oturum tutanağını onaylama gibi konularda bir toplantı yeter sayısı aranmamaktadır.

Görev ve Yetkileri• Avrupa Parlamentosu ilk kurulduğunda yetki fakiriydi ancak sonradan olumlu

siyasi konjonktür ile yetkileri arttırılmıştır. Örneğin başlangıçta yasama ve bütçe konusunda görüşmelere katılmak gibi yetkileri yokken şu anda konsey ile birlikte bu görevleri icra edebilmektedir.

• Avrupa Parlamentosu yasama yetkisini Konsey ile paylaşır. Üye devletleri bağlayacak olan hukuki düzenlemelerin yürürlüğe girebilmesi için Konseyin ve Parlamentonun onayı aranmaktadır. Aynı şekilde Avrupa Parlamentosu ve Konseyin onayı alınmadan bütçenin oluşturulabilmesi mümkün değildir.

• Parlamentonun Komisyon üzerinde de denetim yapmak ve hatta gensoru vererek komisyonu düşürmek gibi görev ve yetkileri vardır.

• Ayrıca Konsey, uluslararası hukuk çerçevesinde taraf olacağı antlaşmanın, özel olarak ortak dış ve güvenlik politikaları haricinde olması durumunda diğer anlaşmaları akdedebilmek için Parlamentonun onayını almak zorundadır.

Avrupa KonseyiEuropean Council

Genel Olarak

• Avrupa Konseyi, Avrupa Birliğinin en yüksek politik kurumudur.• 1961 yılında Fransa’nın girişimleri ile devlet temsilcilerinin bir araya gelerek

siyasi nitelikte kararlar alması için toplanan oluşum tıpkı bir zirve (summit) niteliğindeydi. Yine Fransa’nın girişimi ile 1974 yılında bu zirvelerin periyodik hale getirilmesi ve ‘Avrupa Konseyi’ adı altında düzenlenmesi yönünde bir öneri yapılmıştır. Önerinin kabul görmesinin ardından üye devletlerin devlet ve hükümet başkanları ile birlikte Komisyon başkanının da katılımıyla Avrupa Konseyi resmen oluşturulmuştur.

Genel Olarak• Avrupa Konseyi 1986 yılına kadar de facto olarak sistemde yer almış, 1986

yılında kabul edilen Avrupa Tek Senedi ile birlikte kurucu anlaşmalara dahil olabilmiştir.

• Lizbon Anlaşması ile birlikte başkanlık makamı oluşturulmuş olup, konseyin çalışmalarının sistematikleştirilmesi sağlanmıştır.

• 28 üye, devlet veya hükümet başkanı, 1 üye Konseyin kendisi tarafından seçilen ve bu Konsey’e başkanlık edecek olan kişi, 1 üye de Komisyon başkanı olmak üzere Avrupa Konseyi toplamda 30 üyeden oluşmaktadır.

Görev ve Yetkileri

• Avrupa Konseyi tabiri caizse Avrupa Birliği’nin kubbe taşıdır. Birliğin en önemli organı olarak birlik politikalarının belirlenmesinde kilit bir rol üstlenmektedir.

• Avrupa Konseyi’nin yasama yetkisi bulunmamaktadır ancak yasama faaliyetlerinin yürütülmesi konusunda önemli bir role sahiptir.

• Avrupa Birliği’nin diğer kurumlarının çözemediği ihtilafları çözme, birliğin gelişimi için gerekli olan ivmenin kazandırılması, birliğin bütünleştirilmesi ile ilgili çalışmalar yapmak, uluslararası anlaşmaları tadil etmek gibi görevleri vardır.

Görev ve Yetkileri• Birliğin temel ilkelerini ihlal eden üye devletlerin tespiti,• Bakanlar Konseyi’nin oluşumu konusunda kendisine verilen yetkileri

kullanmak,• Merkez Bankası’nın oluşumu konusunda kendisine verilen yetkileri

kullanmak,• Komisyon başkanını belirleyerek parlamentoya sunmak suretiyle komisyon

üyelerini belirlemek,• Komisyon başkanı ile birlikte uzlaşarak yüksek temsilci atamak ve görevden

almak,• Kısaca Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği’nin siyasi tercihlerini şekillendiren ve

gelecek perspektiflerini geliştiren temel organdır.

Konsey Başkanının Görev ve Yetkileri• Avrupa Konseyi’nin çalışmalarına başkanlık etmek ve bu çalışmaları

yürütmek,• Avrupa Konseyi bünyesinde uzlaşma ve uyumu kolaylaştıracak çalışmalar

yapmak,• Avrupa Konseyi’nin her toplantısının ardından Avrupa Parlamentosu’na rapor

sunmak,• Komisyon başkanıyla işbirliği içerisinde ve Genel İşler Konseyi’nin

çalışmalarının hazırlığını ve yürütülmesini sağlamak,• Yılda dört kere Konsey’i toplantıya davet etmek. Eğer OHAL söz konusu ise

Konsey her zaman toplanabilir.

• Ayrıca Konsey başkanı 2.5 yıllık bir süre için seçilir ve seçilen başkan tekrar aday olabilir.

Karar Alma Usulü• Kurucu anlaşmalarda aksine bir hüküm olmadıkça Konsey kararlarını

uzlaşma yani konsensüs yoluyla alacaktır. • Avrupa Konseyi, kendi iç tüzüğü dahil usul ile ilgili kararlarını basit çoğunlukla

alacaktır. • Kurucu anlaşmalarda Avrupa Konseyi’nin ayrıca bazı durumlarda kararlarını

oy birliği ile alacağı düzenlenmiştir. Ayrıca çekimser olarak kullanılan oyların, oybirliğini bozmayacağı öngörülmüştür.

• Nitelikli çoğunluğun uygulanacağı alanlar ise konseyin kendi başkanını seçme, Dış İşleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi’nin atanması durumudur.

bakanlar konseyiThe Council of the European Union

Genel Olarak• Bakanlar Konsey’i Avrupa Birliği’nin yasama ve yürütme alanında önemli

yetkilerle donatışmış bir organıdır.• Bakanlar Konsey’i yasama yetkisini her ne kadar Parlamento ile birlikte

kullandığını söylesekte, Avrupa Birliğinin yasama yetkisini elinde bulunduran temel organıdır.

• Avrupa Birliği’nin bazı politikalarının belirlenmesi ve kurucu antlaşma hükümleri çerçevesinde eşgüdümünün sağlanması Bakanlar Konseyi’nin görevlerindendir.

• Konsey, üye devletlerin kendilerini taahhüt altına sokabileceği bakan seviyesinde ki temsilcilerinden oluşmaktadır.

• Konsey, gündemi belirleyerek çeşitli konularda toplandığından, toplantıya katılacak bakanlar o gündeme özgü alanda görev yapan bakanlardır.

Görev ve Yetkileri• Konsey, yasama faaliyetleri konusunda kendisine verilen görev ve yetkileri

kullanır,• Parlamento ile birlikte bütçe konusunda kendisine verilen yetkileri kullanır,• Birliğin diğer organ ve kurumlarıyla gerekli anlaşmaları yapmak konusunda

kendisine verilen yetkileri kullanır,• Avrupa Birliği politikalarının genel olarak eş güdümünü sağlar.

Karar Alma Usulü• Bakanlar Konseyi sürekli çalışır yani faal durumda olmadığından, toplanması

ilgili gündem üzerine üç kişinin kendisini davet etmesi üzerine gerçekleşir:

1. Komisyonun Daveti2. Üye Devletlerden Herhangi Birinin Daveti3. Dönem Başkanının Daveti

Avrupa KomisyonuEuropean Commission

Genel Olarak• Avrupa Komisyonu, tıpkı bir devletin hükümeti gibi hareket ederek Avrupa

Birliği’nin politik sisteminde öncelikle yürütme görevini yerine getirir. • Avrupa Birliği’nin temel yürütme organı olmasının yanı sıra, hukuk konulması

süresince öneride bulunma, birlik hukukunun uygulanmasını gözetme, ortak pazar gelişimi, uluslararası antlaşmaların müzakere sürecini yürütme görevleri de Komisyon tarafından icra edilir.

• Yaklaşık kırk bin bürokrat ile bünyesinde en fazla personel barındıran Avrupa Birliği organı Komisyondur.

• Avrupa Birliği’nin ulusal üstü bir organı olan Komisyon, esasen Avrupa Birliği’nin çıkarlarını gözetir.

• Komisyonun görev süresi beş yıl ile sınırlıdır. Görev süresi biten üyelerin tekrar seçilme hakları bulunsa da uygulamada bu duruma fazla rastlanmamaktadır.

Genel Olarak

• Merkezi Brüksel’de bulunan Komisyon, üye devlet vatandaşı olan ve komiser olarak adlandırılan üyelerden oluşmaktadır.

• Avrupa Parlamentosu’nun verdiği gensorunun kabul edilmesi durumunda Komisyon üyeleri istifa etmiş sayılır.

• Seçilen Komisyon başkanı, Avrupa Konseyi’nin doğal bir üyesidir. Aynı zamanda seçilen Komisyon başkanı bu görevi dışında başka bir göreve ait sorumluluğu üstlenemez.

Görev ve Yetkileri

Komisyon, • Kurucu antlaşmalar ve organlar tarafından kabul edilen tedbirlerin

uygulanmasını sağlar.• Bütçeyi uygular ve ilgili programları yönetir.• Bakanlar Konseyi’nin görevlendirmesiyle imzalanacak olan uluslararası

antlaşmaların müzakeresini yürütür.• Avrupa Birliği’ne üye olmak isteyen aday devlet başvurularının kabulünü ve

buna bağlı olarak tüm üyelik müzakerelerinin yürütülmesini sağlar.• Adalet Divanı’nın kontrolünde kurucu antlaşmaları ve bu antlaşmalar

çerçevesinde oluşturulan ikincil hukuku korumakla görevlidir.

Adalet DivanIEuropean Court of Justice

Genel Olarak• Avrupa Birliği Adalet Divanı, Avrupa Birliği’nin en yüksek yargı organıdır.• Görev yapacak olan yargıç ve savcılar kendi ülkelerinde en yüksek yargısal

görevleri yerine getirmiş ya da getirmeye eğil olan hukukçular tarafından seçilir.

• Seçilen yargıçlar kendi aralarında üç yıl süre ile görev yapmak üzere bir başkan seçerler. Seçilen başkan büyük daireye ve genel kurula başkanlık eder.

• Yargıçlar göreve başlamadan önce tarafsızlık, vicdanilik ve gizlilik üzerine bir yemin ederler.

• Seçilen yargıçların görevlerini rahat bir şekilde ifa edebilmeleri için görev süresince yaptıkları faaliyetlere karşı yargı dokunulmazlığına sahiptirler. Bu dokunulmazlık mutlaktır ve görev süreleri dolduktan sonra da bağışıklıkları devam eder.

Genel Olarak

• Görev yapan yargıçlar siyasi ya da idari başka bir iş ile meşgul olamazlar.• Yargıçlar görev süreleri içerisinde Divan’ın alacağı karara göre görevden

alınabilirler.• 28 üyeli Divan’ın genel kurulu için toplantı yeter sayısı 15’tir. Kararlar

toplanan üyelerin salt çoğunluğu olan 8 üyenin olumlu kararı ile alınabilir.• Divan toplantılarının hepsi gizli olarak gerçekleştirilir.

Divanın Görev ve Yetkileri

1. Ulusal üstü bir yargı organı olan Divan, birlik hukukunun yorumlanmasında uygulanmasının hukuka uygunluğunun sağlanmasında ve uygulamadan kaynaklanan boşlukları doldurmada yetkilidir.

2. Gerek birincil hukuk, gerekse ikincil hukuktan oluşan Birlik hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıkların çözüm merciidir.

3. Birlik organlarının ve üye devletlerin hukuka uygun davranıp davranmadığını denetlemektedir.

• Divan’ın kararları kesin ve nihaidir. Temyiz ve itiraz söz konusu değildir.

Divan’ın Yargı Yetkisi

• Divan’ın yargı yetkisi mecburi ve ihtiyari olmak üzere ikiye ayrılır. Mecburi Yetki: Divan’ın kurucu antlaşmalar ile belirlenen konular sebebiyle çıkan uyuşmazlıkların çözümlenmesidir.İhtiyari Yetki: Kurucu antlaşmalarda ve ikincil hukukta belirlenmemiş uyuşmazlığın tarafları bu mevzuyu divana götürmek zorunda değildir. İstedikleri takdirde taraflara divanın görüş bildirmesidir.

• Divan re’sen olarak hareket edemez. Uyuşmazlığın mutlaka kendisine götürülmesi gerekmektedir. Dava açma yetkisi üç kişiye tanınmıştır. 1- Üye Devletler, 2- Birliğin Tüm Organları, 3- Üye Devlet Vatandaşları

Yargı Yetkisi Dışında Kalan Haller

• Konsey, Komisyon ve Merkez Bankası’nın tavsiye ve görüşleri Divan’ın yargı yetkisinin dışındadır.

• Birliğin ortak dış politika ve savunma alanı Divan’ın yargı yetkisinin dışındadır.

Merkez BankasıThe European Central Bank

Genel Olarak• Avrupa Merkez Bankası tüzel kişiliğe sahip bağımsız bir AB organıdır. Görevi,

para birimi olarak Euro'yu kullanan AB üyesi ülkelerden oluşan Euro bölgesinde fiyat istikrarını sağlamaktır.

• Avrupa Merkezi Bankası, Avro bölgesi içinde bulunan 19 ülkenin para politikasını yönetmekte olan bir kuruluştur.

• Birleşik Krallık ve Danimarka, Maastricht Antlaşması'nda yer alan ayrıcalıklara dayanarak Euro'ya geçmeyen AB üyeleridir. Bu ülkelerin hükûmetleri ya da bir referandum sonucu halkları bu yönde karar vermedikçe AB tarafından yasal bir baskıyla karşılaşmaz. 28 Eylül 2000'de Danimarka'da yapılan referanduma göre, oy verenlerin %53,2'si Euro'ya geçmeye karşı çıkmıştır.

Genel Olarak

• İsveç'in avro konusunda bir ayrıcalığı olmamasına karşın, bu ülkede gerçekleştirilen referandumlar Euro'ya geçişi engeller durumdadır. 14 Eylül 2003'teki referanduma göre, oy kullananların %56,1'i Euro'ya 'hayır' demiştir. Kriterleri karşıladıktan sonra Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan, Macaristan, Polonya ve Romanya da Euro'ya geçmek zorundadır.

• Merkezi Almanya'nın Frankfurt kentinde olan Banka'nın karar alma organları, Yürütme Kurulu, Yönetim Konseyi ve Genel Kurul'dur.

SayISTAYThe European Court of Auditors

Genel Olarak• Avrupa Sayıştay'ı, Birliğin tüm gelir ve giderlerini inceler, işlemlerinin hukuka

ve usule uygunluğunu temin eder. Sayıştay denetimi, gelir ve giderlerin hukuka uygunluğu ile düzenliliğini ve iyi bir mali idareyi sağlamaya yöneliktir.

• Avrupa Sayıştay'ı her bir üye devletten birer üye olmak üzere 28 üyeden oluşmaktadır. Üyeler, Konsey tarafından Parlamento'ya danışıldıktan sonra, 6 yıllık bir süre için tayin edilir. Bu üyeler, kendi ülkelerinde denetim kurumlarında çalışan veya çalışmış ve bu görev için özel niteliğe sahip kişilerin arasından seçilir. Sayıştay üyelerinin bağımsızlığı ve tarafsızlığı güvence altına alınmıştır.

Bu slayt hazırlanırken

Avrupa Birliği Resmi İnternet Sitesihttp://europa.eu/

Avrupa Birliği Bakanlığıhttp://www.ab.gov.tr/

Vikipedi https://tr.wikipedia.org/Gibi kamunun kullanımına açık olan internet sitelerinden yararlanılmıştır.

• Soru & Görüş ve İletişimtolunayakay@gmail.com