AVRUPA BİRLİĞİ VE AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE’DETÜRKİYE’DEKADININ KONUMUKADININ KONUMU

İŞGÜCÜ, EĞİTİM, SAĞLIK VE DEMOGRAFİK İŞGÜCÜ, EĞİTİM, SAĞLIK VE DEMOGRAFİK GÖSTERGELERLEGÖSTERGELERLE

Bu sunumda, çeşitli göstergelerle Bu sunumda, çeşitli göstergelerle Türkiye ile bazı Avrupa Birliği ülkeleri Türkiye ile bazı Avrupa Birliği ülkeleri arasında karşılaştırma yapılacak ve arasında karşılaştırma yapılacak ve Türkiye’nin bu ülkeler karşısındaki Türkiye’nin bu ülkeler karşısındaki konumu ortaya konulacaktır.konumu ortaya konulacaktır.

Avrupa Birliği ve KadınAvrupa Birliği ve Kadın

Avrupa’da birleşme hareketinin 1957 yılında Roma Avrupa’da birleşme hareketinin 1957 yılında Roma Anlaşmasının imzalanması ile birlikte kadın-erkek Anlaşmasının imzalanması ile birlikte kadın-erkek eşitliği konusu tartışılmaya başlanmış ve eşitliği konusu tartışılmaya başlanmış ve günümüze değin bir çok önemli gelişme günümüze değin bir çok önemli gelişme yaşanmıştır. yaşanmıştır.

Bu anlaşmanın 119. maddesinde “eşit işe eşit Bu anlaşmanın 119. maddesinde “eşit işe eşit ücret” ilkesi ortaya konulmuştur. ücret” ilkesi ortaya konulmuştur.

1997 deki Amsterdam Anlaşması’nın 137. maddesine göre 1997 deki Amsterdam Anlaşması’nın 137. maddesine göre kadın ve erkeklere, iş yaşamında, eşit şans tanınmalı ve eşit kadın ve erkeklere, iş yaşamında, eşit şans tanınmalı ve eşit muamele yapılmalıdır. muamele yapılmalıdır.

Aynı anlaşmanın 13. maddesine göre ise bireyler arasındaki Aynı anlaşmanın 13. maddesine göre ise bireyler arasındaki dil, dini köken, inanç ve cinsiyet farklılıklarının ayrımcılığa dil, dini köken, inanç ve cinsiyet farklılıklarının ayrımcılığa neden olmaması gerektiği belirtilerek AB’nin eşitlik ilkesine neden olmaması gerektiği belirtilerek AB’nin eşitlik ilkesine olan bağlılığının altı çizilmiştir. olan bağlılığının altı çizilmiştir.

Şu anda yasal mevzuatta yer alan 14 eşitlik direktifi üye Şu anda yasal mevzuatta yer alan 14 eşitlik direktifi üye ülkeleri bağlayıcı nitelikte olup hayata geçirilmemeleri ülkeleri bağlayıcı nitelikte olup hayata geçirilmemeleri durumunda Avrupa Adalet Divanı’na kadar giden bir yasal durumunda Avrupa Adalet Divanı’na kadar giden bir yasal süreç başlatılabilmektedir.süreç başlatılabilmektedir.

Avrupa Birliği’nde pek çok ülkede kadının yasal ve Avrupa Birliği’nde pek çok ülkede kadının yasal ve toplumsal statüsü konusunda tarihsel gelişim toplumsal statüsü konusunda tarihsel gelişim incelendiğinde, kadınlara karşı ayrımcı uygulamaların incelendiğinde, kadınlara karşı ayrımcı uygulamaların ortadan kaldırılması konusunda çok çaba harcandığı ortadan kaldırılması konusunda çok çaba harcandığı görülmektedir.görülmektedir.

Hala uygulamada bazı sorunlar yaşansa da kadın Hala uygulamada bazı sorunlar yaşansa da kadın hakları konusunda önemli bir dönüşüm yaşanmıştır. hakları konusunda önemli bir dönüşüm yaşanmıştır. Bu dönüşümde, AB üyeliği ve Topluluk mevzuatına Bu dönüşümde, AB üyeliği ve Topluluk mevzuatına uyum çalışmalarının çok önemli etki ve katkısı uyum çalışmalarının çok önemli etki ve katkısı olmuştur.olmuştur.

AB’de bazı ülkelerde, kadın-erkek eşitliği AB’de bazı ülkelerde, kadın-erkek eşitliği konusundaki düzenlemeler çok da eskiye konusundaki düzenlemeler çok da eskiye gitmemektedir. gitmemektedir.

Örnek olarak; Portekiz’de genel seçimlerde oy Örnek olarak; Portekiz’de genel seçimlerde oy hakkına ilişkin cinsiyet ayrımcı hükümler 1968 hakkına ilişkin cinsiyet ayrımcı hükümler 1968 yılında, yerel seçimler de dahil bütün cinsiyet yılında, yerel seçimler de dahil bütün cinsiyet temelli sınırlamalar ise 1976 Anayasası ile temelli sınırlamalar ise 1976 Anayasası ile ortadan kaldırılmıştır.ortadan kaldırılmıştır.

İrlanda da oy hakkına ilişkin cinsiyet temelli İrlanda da oy hakkına ilişkin cinsiyet temelli ayrımcı düzenlemeler 1972 yılında kaldırılmıştır.ayrımcı düzenlemeler 1972 yılında kaldırılmıştır.

İspanya‘da 1990’lı yıllarda kadın-erkek İspanya‘da 1990’lı yıllarda kadın-erkek eşitliğinin sağlanması amacıyla Ceza Yasası eşitliğinin sağlanması amacıyla Ceza Yasası ve Medeni Yasa’da değişiklik yapılmıştır.ve Medeni Yasa’da değişiklik yapılmıştır.

Fakat AB içinde istihdamda kadın-erkek Fakat AB içinde istihdamda kadın-erkek eşitsizliğine yönelik sorunlar hala mevcuttur. eşitsizliğine yönelik sorunlar hala mevcuttur.

Kadınlarda işsizlik oranı daha yüksek iken Kadınlarda işsizlik oranı daha yüksek iken ücret eşitsizliği de giderilememiştir.ücret eşitsizliği de giderilememiştir.

Türkiye’de Kadın HaklarıTürkiye’de Kadın Hakları

AB müktesebatının tüm başlıklarını ilgilendiren bir AB müktesebatının tüm başlıklarını ilgilendiren bir konu olan kadın-erkek eşitliği, Türkiye’nin AB konu olan kadın-erkek eşitliği, Türkiye’nin AB üyelik müzakerelerinde gündeme gelen önemli üyelik müzakerelerinde gündeme gelen önemli konuların başında gelmektedir. konuların başında gelmektedir.

Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluş yıllarından Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluş yıllarından itibaren kadının siyasi ve toplumsal hayattaki itibaren kadının siyasi ve toplumsal hayattaki konumunun güçlendirilmesi yolunda önemli konumunun güçlendirilmesi yolunda önemli adımlar atılmış, Batılı ülkelerin pek çoğundan adımlar atılmış, Batılı ülkelerin pek çoğundan önce ülkemizde kadınlara seçme ve seçilme önce ülkemizde kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.hakkı verilmiştir.

1998 yılında yürürlüğe giren 4320 sayılı “Ailenin 1998 yılında yürürlüğe giren 4320 sayılı “Ailenin korunmasına Dair Kanun” ile kadın-erkek eşitliğinin korunmasına Dair Kanun” ile kadın-erkek eşitliğinin sağlanması yönünde önemli adımlar atılmıştır. sağlanması yönünde önemli adımlar atılmıştır.

AB müktesebatına uyum çerçevesinde yürütülen AB müktesebatına uyum çerçevesinde yürütülen çalışmalar içinde kadın hakları konusunda yasal çalışmalar içinde kadın hakları konusunda yasal düzenlemeler yer almaktadır. düzenlemeler yer almaktadır.

Mayıs 2004 tarihinde yürürlüğe giren Anayasa Mayıs 2004 tarihinde yürürlüğe giren Anayasa değişikliği çerçevesinde de Anayasanın değişikliği çerçevesinde de Anayasanın “Kanun önünde eşitlik” konulu 10. maddesinde “Kanun önünde eşitlik” konulu 10. maddesinde yapılan düzenlemeyle “Kadın ve erkek eşit haklara yapılan düzenlemeyle “Kadın ve erkek eşit haklara sahiptir” ifadesi yer almaktadır.sahiptir” ifadesi yer almaktadır.

2005 yılı Türkiye-Avrupa Birliği Katılım Öncesi 2005 yılı Türkiye-Avrupa Birliği Katılım Öncesi mali İşbirliği Programı kapsamında, Kadın mali İşbirliği Programı kapsamında, Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü’nün sorumlu kuruluş Statüsü Genel Müdürlüğü’nün sorumlu kuruluş olduğu ve 2007-2008 yılları arasında olduğu ve 2007-2008 yılları arasında gerçekleştirilecek olan:gerçekleştirilecek olan:““Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Yaygınlaştırılması” Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Yaygınlaştırılması” başlıklı proje başlatılmıştır.başlıklı proje başlatılmıştır.

Ancak 2007 Küresel Toplumsal Cinsiyet Ancak 2007 Küresel Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksine göre Türkiye’nin konumu Eşitsizliği Endeksine göre Türkiye’nin konumu oldukça kötüdür. oldukça kötüdür.

Türkiye toplumsal cinsiyet eşitsizliği açısından Türkiye toplumsal cinsiyet eşitsizliği açısından 128 ülke arasında 118. sırada yer almaktadır. 128 ülke arasında 118. sırada yer almaktadır.

Eşit işe eşit ücrette Türkiye 48., kadınların Eşit işe eşit ücrette Türkiye 48., kadınların ekonomik geliri baz alındığında 109. ve yasa ekonomik geliri baz alındığında 109. ve yasa yapıcı görevler ve yönetsel pozisyonlarda yapıcı görevler ve yönetsel pozisyonlarda kadın temsili konusunda 104. sırada kadın temsili konusunda 104. sırada görülmektedir.görülmektedir.

Kadınların okur yazarlık oranları açısından Kadınların okur yazarlık oranları açısından Türkiye 99. basamakta yer alırken, sağlıklı Türkiye 99. basamakta yer alırken, sağlıklı bebek dünyaya getirmede 97. sırada, bebek dünyaya getirmede 97. sırada, kadınların politik hayata katılımı açısından kadınların politik hayata katılımı açısından ise 108. sırada yer almaktadır. ise 108. sırada yer almaktadır.

Kadına yönelik şiddet oranı Avrupa ülkelerinin Kadına yönelik şiddet oranı Avrupa ülkelerinin önemli bir sorunu olmaya devam etmektedir. önemli bir sorunu olmaya devam etmektedir.

AB’nin Türkiye-2008 İlerleme raporunda AB’nin Türkiye-2008 İlerleme raporunda kadına yönelik şiddet ve cinsiyet eşitsizliği kadına yönelik şiddet ve cinsiyet eşitsizliği konusunun Türkiye’nin de önemli sorunları konusunun Türkiye’nin de önemli sorunları arasında bulunduğu ifade edilmektedir. arasında bulunduğu ifade edilmektedir.

Töre cinayetleri, erken ve zorla evlilikler hala Töre cinayetleri, erken ve zorla evlilikler hala ciddi sorunlar olarak sıralanmaktadır.ciddi sorunlar olarak sıralanmaktadır.

Türkiye’de kadınların ekonomik ve siyasi hayata Türkiye’de kadınların ekonomik ve siyasi hayata katılımları düşük düzeyde kalmaktadır. katılımları düşük düzeyde kalmaktadır.

Bununla birlikte son zamanlarda yapılan Bununla birlikte son zamanlarda yapılan düzenlemelerle kadınların şiddetten korunması düzenlemelerle kadınların şiddetten korunması yönünde gelişme sağlanmıştır. yönünde gelişme sağlanmıştır.

““Baba beni okula gönder”, “haydi kızlar okula”, Baba beni okula gönder”, “haydi kızlar okula”, “ulusal eğitime destek kampanyası”, “uçan “ulusal eğitime destek kampanyası”, “uçan süpürge” , “mor çatı”, “şiddete son” gibi sosyal süpürge” , “mor çatı”, “şiddete son” gibi sosyal projeler başarıyla yürütülmektedir.projeler başarıyla yürütülmektedir.

Çeşitli göstergelerle AB ve Türkiye karşılaştırması Çeşitli göstergelerle AB ve Türkiye karşılaştırması yapılırsa;yapılırsa;AB ve Türkiye’de kadınlar erkeklerden daha uzun AB ve Türkiye’de kadınlar erkeklerden daha uzun süre yaşamaktadırlar. süre yaşamaktadırlar. Genelde kadınların beklenen yaşam süresi Genelde kadınların beklenen yaşam süresi ortalama olarak 80 yaş üzeridir. İspanya, İsveç ve ortalama olarak 80 yaş üzeridir. İspanya, İsveç ve Fransa’da kadınlar en uzun süre yaşamaktadırlar. Fransa’da kadınlar en uzun süre yaşamaktadırlar. Eski Doğu bloğu ülkeleri ve Türkiye’de bu oran Eski Doğu bloğu ülkeleri ve Türkiye’de bu oran daha düşüktür ve batı dünyasının ülkeleri ile daha düşüktür ve batı dünyasının ülkeleri ile arada büyük fark vardır.arada büyük fark vardır.

Doğumda Yaşam Beklentisi (Yıl) Doğumda Yaşam Beklentisi (Yıl) (2005 OECD Ortalaması(2005 OECD Ortalaması Erkek: 76.4Erkek: 76.4 KadınKadın:82.3):82.3)

Kadın Başına Ortalama Doğum Sayısı Kadın Başına Ortalama Doğum Sayısı (2005 OECD Ortalaması: 1.7)(2005 OECD Ortalaması: 1.7)

Beklenen Okula Gitme Yılı (Yıl) Beklenen Okula Gitme Yılı (Yıl)

Yükseköğrenim Kayıt Oranı (%)Yükseköğrenim Kayıt Oranı (%)

Avrupa Birliği Lizbon Anlaşması’nda kadınların iş Avrupa Birliği Lizbon Anlaşması’nda kadınların iş hayatına katılımlarının yüzde 60’lara ulaşmasını hayatına katılımlarının yüzde 60’lara ulaşmasını istiyor. istiyor.

AB ülkelerinde kadınların çalışma oranı AB ülkelerinde kadınların çalışma oranı Türkiye’den daha yüksektir. Türkiye’den daha yüksektir.

2007 itibariyle Kuzey ülkelerinde bu oran % 70’in 2007 itibariyle Kuzey ülkelerinde bu oran % 70’in üzerinde iken Türkiye’de %28.8dir. üzerinde iken Türkiye’de %28.8dir.

İstihdam Oranıİstihdam Oranı(15-64 yaş nüfusun %)(15-64 yaş nüfusun %)

Türkiye işgücü piyasası kadın aleyhine ayrımcıdır ve Türkiye işgücü piyasası kadın aleyhine ayrımcıdır ve kadınlar iş yaşamının her aşamasında ayrımcılıkla kadınlar iş yaşamının her aşamasında ayrımcılıkla karşılaşmaktadırlar. karşılaşmaktadırlar.

Türkiye’de özellikle kırsal alanda ücretsiz aile işçisi Türkiye’de özellikle kırsal alanda ücretsiz aile işçisi kadınlar önemli bir oranı oluşturmaktadırlar. kadınlar önemli bir oranı oluşturmaktadırlar.

Sektörel açıdan baktığımızda tarım kesimindeki Sektörel açıdan baktığımızda tarım kesimindeki istihdamın yarıya yakınını kadınlar oluşturmaktadır.istihdamın yarıya yakınını kadınlar oluşturmaktadır.

Ücretsiz Aile İşçisi (% )Ücretsiz Aile İşçisi (% )(OECD 2007 Ortalaması: (OECD 2007 Ortalaması:

Erkek:0.6 Kadın:2.6)Erkek:0.6 Kadın:2.6)

Tarımda İstihdam %Tarımda İstihdam %(OECD 2007 Ortalaması:(OECD 2007 Ortalaması:

Erkek:3.9Erkek:3.9 Kadın:2.6)Kadın:2.6)

Ücret ve aylıkla çalışanlar (%)Ücret ve aylıkla çalışanlar (%)(OECD 2007 Ortalaması:(OECD 2007 Ortalaması:Erkek:83.0Erkek:83.0 Kadın:88.0)Kadın:88.0)

AB’de şirket yöneticilerin üçte biri kadın iken, AB’de şirket yöneticilerin üçte biri kadın iken, Türkiye’de bu oran sadece %6 seviyesindedir. Türkiye’de bu oran sadece %6 seviyesindedir. Diğer taraftan Parlamento’da kadın ve erkek Diğer taraftan Parlamento’da kadın ve erkek oranı hiçbir AB ülkesinde eşit değildir. oranı hiçbir AB ülkesinde eşit değildir.

Eşitliğe en yakın ülke İsveç (%47.3) iken bunu Eşitliğe en yakın ülke İsveç (%47.3) iken bunu Finlandiya (%42) ve Danimarka (%36.9) takip Finlandiya (%42) ve Danimarka (%36.9) takip etmektedir. etmektedir.

Türkiye’de kadınların Parlamento’daki oranı Türkiye’de kadınların Parlamento’daki oranı 2007 itibariyle sadece %9.1 iken ikinci sırada 2007 itibariyle sadece %9.1 iken ikinci sırada Macaristan (%10.4) yer almaktadır.Macaristan (%10.4) yer almaktadır.

Yönetici Pozisyonundaki Kadın oranı (%) Yönetici Pozisyonundaki Kadın oranı (%) 20042004

Hizmet Sektöründe Çalışan Kadınlar (%) Hizmet Sektöründe Çalışan Kadınlar (%) (OECD 2007 Ortalaması: 84.5)(OECD 2007 Ortalaması: 84.5)

Ulusal Parlamentoda Kadın oranı (%) (OECD Ulusal Parlamentoda Kadın oranı (%) (OECD 2007 Ortalaması: 24.2)2007 Ortalaması: 24.2)

SonuçSonuçAB’ye katılım süreci, aday ülkelerde kadın-erkek AB’ye katılım süreci, aday ülkelerde kadın-erkek eşitliğinin sağlanması konusunda atılan adımların eşitliğinin sağlanması konusunda atılan adımların itici gücü olmuştur. itici gücü olmuştur. Bu ülkelerde pek çok konuda cinsiyet ayrımcılığının Bu ülkelerde pek çok konuda cinsiyet ayrımcılığının azalmasına dair bilinç artışı gözlenmiştir. azalmasına dair bilinç artışı gözlenmiştir. Her ne kadar tam olarak sorunlar çözülmemiş olsa Her ne kadar tam olarak sorunlar çözülmemiş olsa da, AB Türkiye karşılaştırması yapıldığında arada da, AB Türkiye karşılaştırması yapıldığında arada ciddi farklar bulunmaktadır.ciddi farklar bulunmaktadır.

Bir taraftan AB müktesebatına uygun düzenlemeler Bir taraftan AB müktesebatına uygun düzenlemeler devam ederken uygulamada denetim yapılıp çıkan devam ederken uygulamada denetim yapılıp çıkan sorunların çözümüne yönelik adımlar atılmalıdır. sorunların çözümüne yönelik adımlar atılmalıdır.

AB tarafından uyum programları yoluyla Türkiye’ye AB tarafından uyum programları yoluyla Türkiye’ye aktarılan yapısal uyum fonları mevcut sorunlarınaktarılan yapısal uyum fonları mevcut sorunlarınçözümüne yönelik kullanılmalıdır.çözümüne yönelik kullanılmalıdır.

Toplumun temelini oluşturan kadınların, daha Toplumun temelini oluşturan kadınların, daha kalifiye daha sağlıklı ve daha bilinçli olması bir kalifiye daha sağlıklı ve daha bilinçli olması bir ülkenin kalkınmasında çok önemlidir.ülkenin kalkınmasında çok önemlidir.

Kadınlarının eğitimi, sağlığı ve ekonomik hakları Kadınlarının eğitimi, sağlığı ve ekonomik hakları konusunda ileri olan ülkelerde,konusunda ileri olan ülkelerde,

Daha bilinçli tüketim,Daha bilinçli tüketim,Daha sağlıklı bir nesil ile ilaç harcamalarının Daha sağlıklı bir nesil ile ilaç harcamalarının ve iş kaybının önlenmesi,ve iş kaybının önlenmesi,Gelir dağılımındaki bozuklukların giderildiği, Gelir dağılımındaki bozuklukların giderildiği, daha sağlıklı bir toplum,daha sağlıklı bir toplum,Daha üretken bir nesil ile kalkınmanın Daha üretken bir nesil ile kalkınmanın

hızlandırılması mümkün olacaktır.hızlandırılması mümkün olacaktır.