WYTRĄŻEK

Co robić, żeby ciało nie bolało

TROCHĘ PRZEMYŚLEŃByć może niektórzy z Was czekają tylko na aspekty techniczne związane z autoterapią, jednak moim

zdaniem ważne jest też zrozumienie pewnych kwestii, które mogą się pojawić w głowach wielu

pacjentów. Na przykład, czy to zawsze musi boleć, czy uda mi się wyjść z tego bólu jeżeli nie mam

pieniędzy na masaże a na fundusz skończył się limit? Przecież musi boleć a z masaży powinno się z

korzystać… i wiele innych kwestii, które mogą mieć znaczenie, kiedy chcemy żeby ciało nie bolało.

CZY sPRaWNOŚć MOżNa kuPić i CZY dROga dO sPRaWNOŚCi jEsT PROsTa?jest wielu specjalistów, którzy mówią, że osiągnięcie życia bez bólu jest proste. Niektórzy zielarze,

kręgarze, masażyści, uzdrowiciele, lekarze, farmaceuci, fizjoterapeuci i z pewnością wielu innych,

przekonują i wręcz obiecują, że droga do zdrowia jest prosta – wystarczy do nich przyjść i im zapłacić

a będzie się żyło długo i szczęśliwie. Przecież żeby być zdrowym wystarczy pić tylko odpowiednią

mieszankę ziół przez całe życie, chodzić regularnie na „nastawianie” kręgosłupa, czy wziąć serię

masaży. jeszcze inni przekonują, że wystarczy wziąć tabletkę trafiającą w źródło bólu. Czy nie brzmi to

trochę naiwnie jak się na to spojrzy z boku? Odpowiedź jest jednoznaczna, jednak wielu ludzi w kółko

poszukuje tego jedynego środka, tej jednej konkretnej metody, którą jak zastosują to zapewnią sobie

długotrwałe szczęście i życie bez bólu. Magiczne napoje sprzedawane są już od setek lat i z pewnością

wpływały i wpływają one na szczęście… sprzedających. Wielu ludzi chciałoby, żeby to „coś” było jak

najskuteczniejsze, żeby sprawiało aby leczenie jak najkrócej trwało i żeby nie kosztowało nic wysiłku.

stąd wielu wierzy, że wystarczy ucisnąć jeden punkt w ciele, który znormalizuje napięcie, bądź wystarczy

połknąć jedną pigułkę czy pójść na jeden zabieg fizykoterapeutyczny czy manualny, który zdejmie z ciała

ból. Niestety sprawa nie jest taka prosta.

Osiągnięcie stanu, w którym ciało nie boli i jest bardzo sprawne kosztuje relatywnie wiele wysiłku.

Optymistyczne jest to, że jeżeli się ciężko pracuje to osiąga się satysfakcjonujące wyniki, których nie da się

www.wytrazek.com

AUTOTERAPIA

Autoterapia punktów spustowych w mięśniu czworobocznym grzbietu

WYkŁad 5 /

1

5

Co robić, żeby ciało nie bolałoWYkŁad 5 /

2

kupić, więc są bezcenne. Niestety są osoby, które wolą zapłacić grube pieniądze za cudowne preparaty,

czasami nawet bardzo grube pieniądze byle nie usłyszeć, że trzeba wiele w swoim życiu zmienić. Czy nie

chciałbyś usłyszeć, że jest taka mała naklejka, którą wystarczy przykleić na plecy i nie będą już bolały? No

i oczywiście, że dalej możesz krzywo siedzieć, mało się ruszać i dużo pracować przy komputerze? swoją

drogą gdzieś takie plastry widziałem.

Kiedy zaczniesz pracować nad swoim ciałem zobaczysz, że tu nie chodzi tylko o pracę ze sferą fizyczną

Twojego życia ale także psychiczną.

a może nawet częściej chodzi o psychikę… Przecież za nim się do czegoś zabierzemy to najpierw długo

analizujemy: czy warto, czy jest sens, czy dam radę. a kiedy już zaczniemy to musimy pokonać jeszcze

zniechęcenie, czasem zmęczenie czy kwestię braku czasu. Niektórzy latami rozważają, czy zacząć się

odchudzać i jak to zrobić. W przypadku dolegliwości bólowych jak i nadwagi jest chyba podobnie.

Problem też jest złożony i coś trzeba od siebie dać.

Potrzebne jest zgłębianie wiedzy na temat funkcjonowania ciała, pozytywne nastawienie, stałe

motywowanie się do działania i odpowiednia organizacja.

To nie jest tylko kwestia mechanicznego wykonania paru ćwiczeń, tylko zmiany swojego życia na bardziej

aktywne i świadome. Co nie oznacza, że będzie to reżim wojskowy i raz po raz nie będziesz mógł sobie

odpuścić. jesteśmy tylko ludźmi i jak raz po raz uznasz, że masz ochotę poleniuchować to świat się nie

zawali.

Wielu specjalistom, w tym także fizjoterapeutom nie będzie zależało na tym abyś pozbył się swoich

dolegliwości. Brzmi to może strasznie i na pewno nie jest to intencja wielu terapeutów jednak

podświadomie chyba trochę tak jest. są obawy, że jak ludzie nauczą się samodzielnie radzić z

problemami to po co będą specjaliści. żyją przecież z pomagania i przynoszenia ulgi innym osobom.

Części specjalistów będzie wręcz zależało na tym abyś czuł lęk związany z Twoimi dolegliwościami, aby

wydawało Ci się to niezwykle skomplikowane. Zawsze przecież w trudnych chwilach możesz skorzystać

z ich usług i poczuć ulgę. staram się przekonać Cię o tym, że każdy musiał się pewnej wiedzy kiedyś

nauczyć, więc i Ty możesz się wielu rzeczy nauczyć. Fizjoterapeuta czy masażysta także musi się nauczyć

z czego zbudowane jest ciało, co to są mięśnie, jak pracują stawy, dlaczego boli itp. Problemem edukacji

wielu terapeutów jest to że w trakcie ich formalnej nauki nie ma mowy o wiedzy dotyczącej autoterapii.

stąd też wielu fizjoterapeutów uzupełnia i rozwija swoje umiejętności na kursach i szkoleniach z zakresu

określonych form terapii. Ogromna rzesza terapeutów żyje także według współczesnego stylu życia,

który do szczęśliwego funkcjonowania nie wymaga ruchu. i uwierz mi wielu fizjoterapeutów posiada

wiedzę teoretyczną na temat mięśni, wie że są ćwiczenia, ale sami ich nie wykonują. Niestety wielu

terapeutów nie zna ćwiczeń i różnych technik samodzielnego rozluźniania ciała, więc trudno, żeby

potrafili nauczyć pacjenta ich wykonywania w domu. W tym momencie poczuj że jesteś na podobnym

Co robić, żeby ciało nie bolałoWYkŁad 5 /

3

etapie co fizjoterapeuta, który ma pewne podstawy, ale wiedza i umiejętności o których mowa w tych

wykładach dla wielu są nowością.

jeżeli natomiast jesteś terapeutą to nie bój się uczyć pacjenta technik rozluźniania, w trudnej sytuacji i

tak skorzysta z Twojej pomocy, gdyż nie wszystkie dysfunkcje jest tak łatwo rozpracować samodzielnie.

Poza tym, trochę na wzór trenera personalnego staniesz się przewodnikiem dla pacjenta. jeżeli jesteś

pacjentem to kiedy tylko nie radzisz sobie z jakimś problemem skorzystaj z pomocy terapeuty, który

niejednokrotnie pomoże Ci przyspieszyć na drodze do życia bez bólu.

jak dŁugO BĘdĘ MusiaŁ ćWiCZYć?W wielu sytuacjach spotykamy się z prostymi rozwiązaniami i o jak najprostsze rozwiązania walczymy.

Wielu wynalazców myśli jak sprawić żeby nasze życie było łatwiejsze i prostsze. i tak kiedy zgaśnie

światło to wiemy, że albo wysiadły korki i trzeba użyć przełącznika, albo zmienić żarówkę i w ciągu kilku

sekund ponownie mamy światło. Problem polega na tym, że ciało tak nie funkcjonuje, tu nie da się

tak łatwo wielu rzeczy wymienić bądź coś włączyć lub wyłączyć i już będzie działało jak dawniej. Nasz

organizm jest trochę bardziej złożony niż prosty układ elektryczny. Od wielu lat obserwuję smutne

zjawisko. Zarówno terapeuci jak i pacjenci oszukują się, że to wszystko jest jednak proste i wystarczy

tylko włączyć bądź wyłączyć jakiś guzik w ciele. Fizjoterapeuci uczęszczają na wiele kursów (wiele z nich

jest wspaniałych) od których oczekują, że nauczą się paru chwytów, dzięki którym ich pacjent zostanie

wyleczony z dolegliwości. Oczywiście na tym, żeby takie było myślenie zależy też często prowadzącym

szkolenia. stąd też wielu terapeutów ma w głowie wizję swoich cudownych umiejętności i uważa, że

nic tak na świecie nie może pomóc pacjentowi jak ich działalność. Oczywiście pacjenci też chcą w to

wierzyć i karmią się pogłoskami o takim czy innym terapeucie, który tylko przyłożył rękę, wykonał dwa

ruchy i od tego momentu dolegliwości zniknęły na zawsze. Problem w tym, że ci pacjenci za jakiś czas

trafiają do innego terapeuty, potem do następnego i tak dalej. Od pacjentów można dowiedzieć się

ciekawych rzeczy, że byli już u wielu znakomitych terapeutów, ale co ciekawe ich dolegliwości pozostają

bez zmian (poza okresową ulgą). Ciekawe jest też to, że wielu fizjoterapeutów cierpi na dolegliwości

bólowe. jeżeli metody, którymi pracują są tak skuteczne to sami nie powinni cierpieć na przewlekłe bóle

kręgosłupa czy karku. Przecież wystarczy parę zabiegów z użyciem fali uderzeniowej bądź odwiedzić

kolegę po fachu… kiedy spotykam terapeutę, który ma dolegliwości bólowe i mówi, że jakaś metoda jest

skuteczna to mówię, żeby poszedł do terapeuty, który reprezentuje tę formę pracy i raz na zawsze pozbył

się problemu. Mam nadzieję, że nie zostanę źle odebrany przez fizjoterapeutów, którzy ewentualnie

przeczytają ten fragment, gdyż wiele metod jest niezwykle skutecznych i dają wspaniałe rezultaty w

pracy z pacjentami. Chciałbym tu jednak podkreślić ogromną różnicę jaka jest pomiędzy – okresowo

zmniejszyć dolegliwości, a żyć bez bólu i umieć sobie z nim radzić kiedy się pojawi. Zadaniem terapeuty

jest zmniejszyć bądź usunąć dolegliwości bólowe, ale aby efekt był w pełni skuteczny potrzebne jest

zaangażowanie pacjenta. Nie da się skutecznie rozluźnić czyjegoś mięśnia, jeżeli ten ktoś wychodząc z

gabinetu o ten mięsień nie dba. To tak jakby oczekiwać, że jednorazowe umycie samochodu wystarczy

na cały rok, ale zaraz po wyjechaniu z myjni kierowca jedzie na trasę pełną błota.

Co robić, żeby ciało nie bolałoWYkŁad 5 /

4

TECHNiki Masażu MiEjsCOWEgO PuNkTóW sPusTOWYCH – CZYLi jak MasOWać.Czy ma znaczenie, w jaki sposób masuję? Czy tak jak w przypadku robienia ciasta ucieranego ważne jest

żeby kręcić tylko w jedną stronę? Czy ruchy kuliste które robimy rozcierając miejsce punktu spustowego

musi być rozpracowywane według podobnej ideologii. Może ciasto kręcone w obie strony też wyjdzie?

jedną z prostszych form terapii punktów spustowych jest masaż miejscowy, czyli taki który skoncentrowany

jest na niewielkiej okolicy zawierającej punkt spustowy. Możemy tu wyróżnić tu techniki wykonywane

wzdłuż jak i w poprzek włókien mięśniowych.

a) Technika masażu poprzecznego włókien mięśniowych (ang. cross fiber friction) – jest to wartościowa

technika, która pozwala na dokładne opracowanie obszaru punktu spustowego. kiedy już zlokalizujesz

punkt spustowy wykonuj rytmiczne ruchy pocierania miejsca, w którym zlokalizowany jest punkt

spustowy – pamiętaj, że najlepiej jest poświęcać czas na punkt spustowy aktywny bądź utajony,

czyli taki, który przy uciśnięciu generuje dolegliwości rzutowane, promieniujące. Technika może być

wykonywana szczypcowo – jeżeli trzymasz punkt między kciukiem a pozostałymi palcami bądź płasko –

jeżeli naciskasz na mięsień od góry i dociskasz go do kości. To czy wykonujesz to ruchami okrężnymi czy

liniowymi (przód/tył) nie ma większego znaczenia. Ważniejsze jest aby działać we właściwym miejscu i

poświęcić wystarczająco dużo czasu na dany punkt – zazwyczaj 2-3 minuty, chociaż tych punktów może

być w okolicy więcej. Najlepiej jest poddawać terapii punkty najbardziej bolesne i te których obszar

rzutowania bólu pokrywa się z dolegliwościami odczuwanymi na co dzień. jeżeli np. odczuwasz bóle

głowy i uciśnięcie punktu spustowego w mięśniu czworobocznym grzbietu wywoła ból rzutowany w

kierunku głowy to warto takie miejsce masować.

b) Technika masażu podłużnego włókien mięśniowych – technika ta ma na celu rozluźnienie i wydłużenie

napiętej i skróconej powięzi dookoła punktu spustowego. Technika ta jest trudniejsza gdyż wymaga

umiejętności „wczepienia” się w tkanki (wybrania luzu tkankowego) w okolicy punktu spustowego. jej

wykonanie polega na wykonaniu powolnego, głębokiego pocierania obszaru w którym znajduje się

punkt spustowy. Zazwyczaj technika wykonywana jest wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych.

TECHNika auTOTERaPii PuNkTóW sPusTOWYCH W MiĘŚNiu CZWOROBOCZNYM gRZBiETu – CZĘŚCi ZsTĘPująCEj – CZYLi jak ŁagOdZić BóLE kaRku i gŁOWY.

dOLEgLiWOŚCiMasaż tego jakże popularnego mięśnia może przyczynić się do zmniejszenia dolegliwości odczuwanych

w obszarze karku i barków, może być także pomocny przy dolegliwościach bólowych głowy. Pamiętaj

jednak, że jest to jeden z wielu mięśni w okolicy szyi, głowy i barku, który będzie sprawiał że coś nam

dokucza. jest to jednak wdzięczna okolica do pracy, gdyż mięsień można uścisnąć chwytem szczypcowym

(między kciukiem i pozostałymi palcami) i dokładnie milimetr po milimetrze go wymasować. Zawsze

zachęcam do wykonywania masażu bezpośrednio na skórze, ale autoterapię punktów spustowych

można niejednokrotnie wykonywać przez odzież co może być korzystne jeżeli chcemy parę minut

poświęcić na masaż w pracy bądź w czasie podróży. swoją drogą podróż jest wspaniałą okazją do

wykonania wielu technik autoterapii a także do edukacji. Więc jeżeli musisz dużo podróżować pociągiem

bądź samochodem jako pasażer to nie narzekaj na trudy jazdy tylko wykorzystaj ten czas na coś bardzo

pożytecznego. jeżeli jesteś kierowcą to tu będzie trochę trudno, ale tu też jest dużo możliwości pracy

nad sobą – głównie nad postawą i oddychaniem a także w trakcie przerw, ale o tym innym razem.

uznaje się, że jest to mięsień, w którym najczęściej występują punkty spustowe także u osób, u których

nie występują objawy bólowe. Czy rzeczywiście tak jest to trudno powiedzieć ponieważ jest wiele mięśni

w których niemal u każdego obecne są punkty spustowe. Ból pochodzący z górnej części grzbietu może

być odczuwany w szyi i może promieniować do okolicy czołowej, skroniowej, okolicy twarzy i ucha.

jednym z objawów mogą być także zawroty głowy. Ból pochodzący z części środkowej mięśnia może

być przyczyną bólu imitującego zapalenie kaletki podnaramiennej bądź brachialgii. Ból pochodzący z

dolnej części mięśnia może być rzutowany do okolicy odcinka szyjnego kręgosłupa, do barku w okolicy

wyrostka barkowego łopatki oraz do okolicy przykręgosłupowej, w okolicy przyśrodkowego brzegu

łopatki.

Co robić, żeby ciało nie bolałoWYkŁad 5 /

5

Rycina 1. Lokalizacja punktów spustowych w górnej części mięśnia czworobocznego grzbietu wraz z

obszarem rzutowania dolegliwości bólowych.

6

napinanie, ale tym razem poprzez naciskanie ręką po stronie badanej na bok biodra. Poczujesz początki

mięśnia piersiowego i biegnące od mostka żebra (fotografia 4) – chyba, że dużo czasu spędzasz na

siłowni to wtedy możesz mieć z wyczuciem żeber kłopoty. jeżeli jesteś jednak zwykłym zjadaczem

chleba to spokojnie poczujesz chrząstki żeber i żebra, do których także przyczepia się mięsień piersiowy

większy.

TROCHĘ aNaTOMiiMięsień czworoboczny grzbietu to ten leżący na górnej stronie barku i grzbietu – rozciąga się między

barkiem a głową. Nie powinieneś mieć większych problemów, żeby go odnaleźć. Początek mięśnia

znajduje się na czaszce, na guzowatości potylicznej zewnętrznej (jest to mniej więcej miejsce w którym

na tylnej stronie czaszki zaczynają się mięśnie. jeżeli będziesz dotykał swoją czaszkę od tylnej strony to

kiedy będziesz schodził w dół, w stronę szyi przestaniesz czuć tylko twardą kość a zaczniesz wyczuwać

leżące tam się mięśnie. Przyczepia się także do więzadła karkowego, które znajduje się na wyrostkach

kolczystych szyjnego odcinka kręgosłupa (jeżeli umieścisz opuszki palców idealnie na środku szyi to

poczujesz wystające wyrostki kolczyste – czyli kostne elementy kręgosłupa – najłatwiej jest je wyczuć w

leżeniu na plecach kiedy mięśnie są rozluźnione – fotografia 1.).

Mięsień ten przyczepia się także do wyrostków kolczystych wszystkich kręgów piersiowych. je także

możesz wyczuć jeżeli masz odpowiednią ruchomość barków. Postaraj się to przećwiczyć, za jakiś czas

przejdziemy do masażu mięśnia prostownika grzbietu i wtedy wiedza na temat tego gdzie są wyrostki

kolczyste kręgosłupa bardzo się przyda (fotografia 2).

Co robić, żeby ciało nie bolałoWYkŁad 5 /

Fotografia 1. Przedstawienie badania palpacyjnego

wyrostków kolczystych kręgosłupa szyjnego. Na

potrzeby prezentacji wykonywane w pozycji stojącej

jednak wygodniej można je odnaleźć w pozycji leżenia

na plecach.

7

Tak więc mięsień czworoboczny grzbietu biegnie od kresy potylicznej zewnętrznej, więzadła karkowego

i wyrostków kolczystych kręgosłupa do końca barkowego obojczyka (być może kojarzysz go z wykładu

4., kiedy omawiałem mięsień piersiowy większy), wyrostka barkowego łopatki (także patrz wykład 4.)

oraz do grzebienia łopatki. Nie powinieneś mieć problemu z wyczuciem grzebienia łopatki, ale to także

zależy od ruchomości twoich barków (fotografia 3.).

CZYNNOŚć MiĘŚNia CZWOROBOCZNEgO – CZĘŚCi ZsTĘPująCEj (góRNEj)dzięki temu mięśniowi możemy wykonać skłon głowy w bok, czyli ruch, w którym ucho zbliża się do

barku. Możemy także unieść bark. i tu przechodzimy do ważnej kwestii czyli przyczyn powstawania

przeciążeń, które jest łatwiej rozszyfrować jeżeli kojarzymy w jakich czynnościach uczestniczy dany

mięsień.

PRZYCZYNY PRZECiążEŃCzynnością omawianej górnej części mięśnia jest unoszenie barku stąd przyczynami przeciążeń może

być noszenie torby na ramieniu, prowadzenie długich rozmów telefonicznych z trzymaniem słuchawki

między barkiem a uchem, podpieranie się na jednej stronie o podłokietnik przy fotelu czy krześle, co

sprawia że mięsień jest w ciągłym skróceniu. inną ważną przyczyną jest napięcie emocjonalne czy

nieprawidłowo utrzymywana postawa ciała. Mięsień wspiera utrzymywanie głowy więc im bardziej

ją wysuniesz do przodu tym większy wysiłek po stronie mięśnia. Niby niewielka to praca dla mięśnia,

Co robić, żeby ciało nie bolałoWYkŁad 5 /

Fotografia 2. Przedstawienie badania palpacyjnego

wyrostków kolczystych kręgosłupa piersiowego.

Fotografia 3. Badanie palpacyjne jednego z miejsc do

których przyczepia się mięsień czworoboczny grzbietu

– grzebienia łopatki.

8

Co robić, żeby ciało nie bolałoWYkŁad 5 /

ale ciągła w czasie której nie ma fazy rozkurczu. Noszenie lekkiej torby na ramieniu też niby wielkim

obciążeniem nie jest, ale jeżeli mięsień jest skurczony (napięty), aby bark był lekko uniesiony do góry to

de facto mięsień nie ma chwili przerwy.

ZadaNiE 5

aby rozpracować punkty spustowe w górnej części mięśnia czworobocznego grzbietu (pozostałe części

zostaną omówione) dobrze jest przyjąć pozycję siedzącą na krześle bądź fotelu z oparciem co pozwoli

na zbliżenie przyczepów i jego skrócenia. Możesz też spróbować wykonać masaż w leżeniu na plecach.

Postaraj się uchwycić jak największą porcję mięśnia, żeby móc jak najdokładniej przebadać jego włókna.

jeżeli będziesz mieć naciągnięty mięsień to będzie Ci go ciężko uchwycić i może się to zakończyć

nieudolnym poszczypywaniem. Przypomnij sobie metodykę badania punktu spustowego. Postaraj się

wyczuć grubsze pasma włókien mięśniowych wśród których odnajdziesz obszary o większej tkliwości.

kiedy już takowe znajdziesz uciskaj je poszukując tego najbardziej bolesnego miejsca, które generują

ból rzutowany – w tym przypadku pewnie idący w kierunku głowy. Zazwyczaj punkty spustowe w tej

części mięśnia można odnaleźć na środku, tak jak przedstawione jest to na fotografii 4.

innym, bardzo dobrym rozwiązaniem opracowania tego mięśnia jest zastosowanie przyrządu TheraCane

(fotografia 5). O tym jak wykorzystywać ten przyrząd będzie w jednym z kolejnych wykładów.

Fotografia 4. Masaż punku spustowego w mięśniu czworobocznym grzbietu.

Fotografia 5. Masaż punktu spustowego w mięśniu

czworobocznym grzbietu przy użyciu przyrządu

TheraCane.

9

Co robić, żeby ciało nie bolałoWYkŁad 5 /

POdsuMOWaNiE

Pomyśl dlaczego odczuwasz dolegliwości ze strony tego mięśnia. Czy może zbyt często spędzasz czas z

wysuniętą głową w przód, może za często nosisz coś na jednym ramieniu? a może dużo masujesz i tak

jak wielu masażystów masz zbyt wysoko ustawioną kozetkę przez co wysoko unosisz ręce i napinasz

niepotrzebnie barki? Pamiętaj, że ważne jest przeanalizowanie tego skąd się bierze to nadmierne

napięcie.

Dużo spokoju i do następnego zadania.

Materiał opracował: dr n. med. Marcin Wytrążek – fizjoterapeuta.