ATIK YÖNETİMİ

Atık Yönetimi Nedir ?

Atık: Üretim ve kullanım faaliyetleri sonucu ortaya çıkan, insan ve çevre sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı biçimde alıcı ortama verilmesi sakıncalı olan her türlü maddedir.

Atık Yönetimi: Atığın kaynağında azaltılması, özelliğine göre ayrılması, toplanması, geçici depolanması, ara depolanması, geri kazanılması, taşınması, bertarafı ve bertaraf işlemleri sonrası kontrolü ve benzeri işlemleri içeren bir yönetim biçimidir.

Entegre Atık Yönetimi: Atık Yönetiminin entegre olarak tüm atıklara beraber uygulanmasıdır

• Atık Yönetim Piramidi: Atık Yönetim Piramidi üst basamaktan alt basamaklara doğru değerlendirilir. Yani ilk aşama atığın oluşmasının önlenmesi, eğer bu sağlanamıyorsa atığın minimizasyonu, diğer bir deyişle atığın en aza indirilmesi amaçlanır. Daha sonra atığın Yeniden kullanımı eğer bu da mümkün olmuyorsa önce geri dönüşüm ve sonra enerji geri kazanımı amaçlanır. Bu uygulanan yöntemlerden sonra elimizde kalan atığa yada bu yöntemleri uygulayamadığımız atığa yapılacak en son işlem bertaraftır (düzenli depolama, yakma gibi).

• ATIK YÖNTEMİNE İLİŞKİN GENEL İLKELER• -Doğal kaynakların olabildiğince az kullanıldığı temiz teknolojilerin

geliştirilmesi ve kullanılması,• -Üretim, kullanım veya bertaraf aşamalarında çevreye zarar vermeyecek

veya en az zarar verecek şekilde tasarlanan ürünlerin pazarlama ve teknikgelişiminin sağlanması,

• -Geri kazanım sonrasında geriye kalan tehlikeli maddelerin nihai bertarafıiçin uygun tekniklerin geliştirilmesi ve uygulanması, suretiyle önlenmesi veazaltılması,

• -Atık üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda geri dönüşüm, tekrarkullanım ve ikincil hammadde elde etme amaçlı diğer işlemler ile atığın gerikazanılması veya enerji kaynağı olarak kullanılması,

• Atıkların ayrılması, toplanması, taşınması, geri kazanılması ve bertarafısırasında su, hava, toprak, bitki ve hayvanlar için risk yaratmayacak,gürültü, titreşim ve koku yoluyla rahatsızlığa neden olmayacak, doğalçevrenin olumsuz etkilenmesini önleyecek ve böylece çevre ve insansağlığına zarar vermeyecek yöntem ve işlemlerin kullanılması,

• -Farklı türdeki atıkların kaynağında ayrı toplanması,

• -Atıkların en yakın ve en uygun olan tesiste, uygun yöntem ve teknolojilerkullanılarak bertaraf edilmesi,

• -Her türlü faaliyet sırasında doğal kaynakların ve enerjinin verimlikullanılması amacıyla, atık oluşumunu kaynağında azaltan ve atıkların gerikazanılmasını sağlayan çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması.

• Atık Yönetimi Nasıl Yapılmalıdır

• 1- Yetkili/Sorumlu Belirlemek : Atığa ait işlemlerin tek elden ve sorunsuzca yürütülebilmesi için ilk adım olarak bu konuda bir sorumlu belirlenmeli ve bu kişi tarafından yeterli sayıda personelden oluşan bir Çevre Birimi oluşturulmalıdır. Sorumlu tarafından atık toplamakla görevli personeller, atık geçici depolama alanı sorumlusu gibi diğer görev paylaşımları da yapılmalıdır.

• 2- Atığın Tanımlanması: Tesiste ortaya çıkan tüm atıklar ilk önce tanımlanmalı ve kaynakları belirlenmelidir. İlk olarak belediye tarafından alınan evsel nitelikli katı atıklar, ambalaj atıkları ve endüstriyel nitelikli atıklar (tehlikeli atıklar, atık yağlar, kontamine (herhangi bir tehlikeli atık/atık yağ bulaşmış) ambalaj atıkları belirlenmelidir. Bunların oluşum sıklığı ve miktarları tespit edilmelidir. Bu atıkların hangi mevzuata tabi olduğu, nasıl toplanması, taşınması, geçici depolanması gerektiği, maksimum depolama süresi gibi hususlar belirlenmelidir

• 3. Atığı Kaynağında Ayrı Toplama: Tüm atıkların kaynağında ayrı toplanması için bu atıkların oluştuğu yerlere yeterli büyüklükte ve sayıda atığın türüne ve niteliğine uygun konteynırlar konmalıdır (Tehlikeli atıklar için kapalı konteynırlar kullanılmalıdır. Her bir konteynırlar üzerine, içerisine atılacak atığın türünü belirten bilgi ve uyarı etiketleri yazılmalıdır. Eğer mümkünse farklı atıklar için farklı renklerde konteynırlar da kullanılabilir. Bu şekilde bir uyulama atıkların kaynağına ayrı toplanmasındaki başarıyı yükseltecektir.

• 4. Personel Çevre Eğitimi: Gerek atık yönetiminden sorumlu ekibe, gerekse tüm personele atık yönetimi konusunda eğitim/bilgi verilmeli, herkesin üzerine düşen vazifeler bildirilmeli ve atıkların ayrı toplanması konusunda herkesin hassasiyet göstermesi hususları hatırlatılmalıdır.

• 5. Geçici Atık Depolama Sahası Kurulması: Kaynağında farklı konteynırlarla ayrı olarak toplanan atıkların tesis içerisinde güvenli ve mevzuata uygun şekilde geçi depolanması için bir “Geçici atık Depolama Alanı” kurulmalıdır. Tehlikeli atıklar, ambalaj atıkları ve evsel atıklar için farklı depolama sahaları kurulabilir. Tehlikeli atıkların geçici depolanacağı alan; tesis sahası içerisinde, sızdırmaz beton zeminli, üzeri kapalı, dökülme ve sızıntılara karşı önlem alınmış, farklı atıklar için farklı bölümler oluşturulmuş ve farklı atıkların bu bölümlerde ayrı olarak uygun şekilde (gerektiğinde konteynır içerisinde) depolanacağı bir alan olmalıdır. Bu alandaki bölümlerde depolanan atıkların isimleri yazılır. Bölümlere ve atık depolanması için eğer konteynır kullanılıyorsa konteynır üzerine atığın kodu, depolama tarihi gibi bilgiler yazılır. Bu bölüme yetkisiz kişilerin girişlerine karşı önlem alınır. Ayrıca bu sahada yangına ve acil durumlara karşı tedbir alınır. Aynı şekilde ambalaj atıkları ve evsel atıklar için kullanılan alanda yağmur, rüzgar gibi etkenlerle atıkların etrafa dağılmasına karşı önlem alınır

• 6. Atık Ön İşlem: Ambalaj atıkları, tehlikeli atık ile kontamine olmuş ambalajlar (mesela boya tenekeleri) depolanırken ve taşınması esnasında daha az yer kaplaması için mümkünse sıkıştırılmalıdır. Sulu atıklar ise mümkün olduğunca susuzlaştırılmalıdır. Bu önlemler ağırlık ve maliyet açısından firmaya önemli ekonomik avantaj sağlamaktadır.

• 7. Atıkların Bertaraf/Geri Kazanıma Gönderilmesi: Geçici depolama alanındaki atıkların bertaraf/geri kazanımı için araştırma yapılmalı bu konuda lisanslı tesislerle görüşme yapılarak atığı alacak yetkili tesis seçilmelidir.

• 8. Kayıtların Tutulması: Yapılan tüm işlemlere ait kayıtların düzenli olarak tutulması gerekir. Bu da atık beyan formlarının düzenlenmesinde, Atık Yönetim Planlarının hazırlanmasında ve olası revizyonlarda kolaylık sağlar

• ATIK YÖNTEMLERİ KAPSAMINDA YAPILACAKLAR

• Atık yönetimi yönetmeliğine göre atık yönetim planının hazırlanması;Bir yıl boyunca işletmenin atık oluşumu izlenerek kayıtlar tutulacak ve1 (bir) yılın sonunda 3 (üç) yıllık “Atık Yönetim Planı” oluşturularakValiliğe bildirim yapılması.

• Atık envanterinin oluşturulması.

• Geçici Atık Depolama İzni Alınması (Ayda 1000 kg yılda 12000 kg’danfazla atık olması durumunda alınır)

• 2872 sayılı çevre kanununa bağlı yönetmelikler ve tebliğlerkapsamında yapılması gereken beyanlar aşağıda belirtilmiştir.

• Atık Yağ Beyanı

• Tıbbi Atık Beyanı

• BEKRA (tehlikeli madde/kimyasal depolaması) Beyanı

• Kirlenmiş Sahaların Kontrolü Yönetmeliği Beyanı

• Elektronik Atık Beyanı

• Atık Beyanı

• Ambalaj Beyanı

• Atık analizlerinin yaptırılması.

• Atık bertaraf yöntemlerinin ve firmalarının belirlenmesinde teknik destek.

• Atık yönetim prosedürlerinin oluşturulması.

• Atık azaltma teknolojileri konusunda teknik destek.

• Periyodik denetimlerinin yapılması ve raporlanması; İşletme Çevre Mevzuatları açısından periyodikolarak denetlenecek ve raporlama yapılaması

• Mevzuat değişiklikleri hakkında firmanın bilgilendirilmesi

• Atıkların sınıflandırılması ve yönetimi,

• Tehlikeli atıkların yönetimi,

• Ambalaj atıkların yönetimi,

• Tıbbi atıkların yönetimi,

• Atık yağların yönetimi,

• PCB ve PCT atıkların yönetimi,

• Katı atıkların yönetim

• Atık Kodlarının Kullanım Alanları• Tüm geri kazanım ve bertaraf tesisleri

• Atık taşımacılığı

• Atıkla ilgili işlem yapan tesislerin lisanslandırılması ve kontrolü

• Atık üreten işlemlerin ve tesislerin lisanslandırılması ve kontrolü

• Ulusal ve uluslararası notifikasyonlar

• Yıllık raporlamalar için atıkların sınıflandırılması

• İlgili tarafların atıklarla ilgili konsept ve programları

• İstatistikler ve raporlar ile ilgili yasalardan kaynaklanan diğer görevler

• Tehlikeli Atık TanımıAtık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik kapsamında tehlikeli atık tanımı; Atık Listesinde (*) ile işaretlenmiş atıklar tehlikeli atıktır. Tehlikeli atıklar, EK-III A’da listelenen özelliklerden bir veya daha fazlasına sahip atıklardır.

• (2) Atık Listesinde (A) işaretli atıklar, EK-III B’de yer alan tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızın tehlikeli atık sınıfına girer. (M) işaretli atıkların tehlikelilik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılacak çalışmalarda, EK-III A’da listelenen özelliklerden H3-H8 ile H10 ve H11 ile ilgili değerlendirmeler, EK-III B’de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınarak yapılır. Bu hüküm tehlikeli maddeler ile kontamine olmamış saf metal alaşımlar için geçerli değildir.

Tehlikeli Atıklar Nelerdir ?Ülkemizde oluşan başlıca tehlikeli atıklara örnek olarak;

Tehlikeli madde ile kontamine olmuş ambalajlar (boya kutuları, kimyasal kapları, yağ teneke ve varilleri vb. kısacası, üzerinde tehlikelilik işareti (yanıcı, parlayıcı, toksik çevreye zararlı gibi) bulunan ambalajlar)·Atık Yağlar (Motor, makine ve türbin yağları, sentetik ve mineral yağlar, emülsiyon ve solüsyonlar)·Metallerin mekanik olarak işlenmesi esnasında oluşan ve yağ bulaşmış atıklar (yağlı metal talaşları, metalik çamurlar v.b.)·Yağlı araç parçaları,·Tehlikeli madde ile pislenmiş bez, eldiven, üstüpü gibi atıklar·Boya ve vernik kalıntıları,·Eski piller ve aküler,·Organik solventler,·Floresan ve civalı ampuller, kartuş ve tonerler,·Pestisitler,·Asbest içeren maddeler,·Filtre tozları·Siyanür içeren sertleştirme tuzları·Metal içeren boya ve fosfat çamuru·Yağ içeren kablo atıkları·Fotoğrafçılık endüstrisinden kaynaklanan film banyo suları

• Tehlikeli Atıkların ÖzellikleriAtık Listesinde bir atığa karşılık gelen atık kodunun belirlenmesi için aşağıda belirtilen aşamalar takip edilir;

• a) 01’den 12’ye ya da 17’den 20’ye kadar olan bölümlerde atığın kaynağı ve bu atığa uygun altı haneli atık kodu belirlenir.b) Atığın kodunun belirlenmesi için, 01’den 12’ye ya da 17’den 20’ye kadar olan bölümlerde uygun bir atık kodu bulunamaz ise 13, 14 ve 15 inci bölümler incelenir.c) Bu bölümlerde de uygun bir atık kodu bulunamaz ise atık, 16’ncı bölüme göre değerlendirilir.ç) Eğer atık, 16’ncı bölüme de uyarlanamıyorsa, Atık Listesindeki ana faaliyet kodlarına uygun olan ve sonu 99-başka türlü tanımlanamayan atıklar ile biten uygun atık kodu Bakanlığın onayı ile kullanılır.

• • H1 Patlayıcı• H2 Oksitleyici• H3-A Yüksek oranda tutuşabilenler• H3-B Tutuşabilen• H4 Tahriş edici• H5 Zararlı• H6 Toksik• H7 Kanserojen• H8 Korozif• H9 Enfeksiyon yapıcı• H10 Teratojenik• H11 Mutajenik• H12 Havayla, suyla veya bir asitle temas etmesi ile zehirli veya çok zehirli gazları serbest bırakan madde veya preparatlar.• H13 Yukarıda listelenen karakterlerden herhangi birine sahip olan atıkların bertarafı esnasında ortaya çıkan madde ve preparatlar.• H14 Ekotoksik

• ATIK KODLARI LİSTESİ – European Waste Codes (EWC)

• 01-Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fiziki ve kimyasal işleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar

• 02-Tarım, bahçıvanlık, su kültürü, ormancılık, avcılık ve balıkçılık, gıda üretimi ve işlemesi sonucu ortaya çıkan atıklar

• 03-Ahşap işleme ve kağıt, karton, kağıt hamuru, panel (sunta) ve mobilya üretiminden kaynaklanan atıklar

• 04-Deri, kürk ve tekstil endüstrilerinden kaynaklanan atıklar

• 05-Petrol rafinasyonu, doğal gaz saflaştırma ve kömürün pirolitik işlenmesinden kaynaklanan atıklar

• 06-Anorganik kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar

• 07-Organik kimyasal işlemlerden kaynaklanan atıklar

• 08-Astarlar (boyalar, vernikler ve vitrifiye emayeler), yapışkanlar, yalıtıcılar ve baskı mürekkeplerinin imalat, formülasyon tedarik ve kullanımından (İFTK) kaynaklanan atıklar

• 09-Fotoğraf endüstrisinden kaynaklanan atıklar

• 10-Isıl işlemlerden kaynaklanan atıklar

• 11-Metal ve diğer malzemelerin kimyasal yüzey işlemi ve kaplanması işlemlerinden kaynaklanan atıklar; demir dışı hidrometalurji

• 12-Metallerin ve plastiklerin fiziki ve mekanik yüzey işlemlerinden ve şekillendirilmesinden kaynaklanan atıklar

• 13-Yağ atıkları ve sıvı yakıt atıkları (yenilebilir yağlar, 05 ve 12 hariç)• 14-Atık organik çözücüler, soğutucular ve itici gazlar (07 ve 08 hariç)• 15-Atık ambalajlar; başka bir şekilde belirtilmemiş emiciler, silme bezleri,

filtre malzemeleri ve koruyucu giysiler• 16-Listede başka bir şekilde belirtilmemiş atıklar• 17-İnşaat ve yıkım atıkları (kirlenmiş alanlardan çıkartılan hafriyat dahil)• 18-İnsan ve hayvan sağlığı ve/veya bu konulardaki araştırmalardan

kaynaklanan atıklar (doğrudan sağlığa ilişkin olmayan mutfak ve restoran atıkları hariç)

• 19-Atık yönetim tesislerinden, tesis dışı atık su arıtma tesislerinden ve insan tüketimi ve endüstriyel kullanım için su hazırlama tesislerinden kaynaklanan atıklar

• 20-Ayrı toplanmış fraksiyonlar dahil belediye atıkları (evsel atıklar ve benzer ticari, endüstriyel ve kurumsal atıklar)

• Atık Listesinde bir atığa karşılık gelen atık kodunun belirlenmesi için aşağıda belirtilen aşamalar takip edilir;a) 01’den 12’ye ya da 17’den 20’ye kadar olan bölümlerde atığın kaynağı ve bu atığa uygun altı haneli atık kodu belirlenir.b) Atığın kodunun belirlenmesi için, 01’den 12’ye ya da 17’den 20’ye kadar olan bölümlerde uygun bir atık kodu bulunamaz ise 13, 14 ve 15 inci bölümler incelenir.c) Bu bölümlerde de uygun bir atık kodu bulunamaz ise atık, 16 ncıbölüme göre değerlendirilir.ç) Eğer atık, 16 ncı bölüme de uyarlanamıyorsa, Atık Listesindeki ana faaliyet kodlarına uygun olan ve sonu 99-başka türlü tanımlanamayan atıklar ile biten uygun atık kodu Bakanlığın onayı ile kullanılır.

Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik

• EK-III B TEHLİKELİ ATIK EŞİK KONSANTRASYONLARI

• a) Parlama noktası ≤ 55 ºC,

• b) Yüksek seviyede zehirli olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %0,1 olması,

• c) Zehirli olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %3 olması,

• ç) Zararlı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %25 olması,

• d) R35’e göre aşındırıcı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %1 olması,

• e) R34’e göre aşındırıcı olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ % 5 olması,

• f) R41’e göre tahriş edici olarak sınıflandırılan bir ya da birden fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %10 olması,

• g) R36, R37 ve R38’e göre tahriş edici olarak sınıflandırılan bir veya daha fazla maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %20 olması,

• ğ) Kategori 1 ya da 2’de kanserojen etkisinin olduğu bilinen bir maddelerdeki toplam konsantrasyonun ≥ %0,1 olması,

• h) Kategori 3’de kanserojen etkisinin olduğu bilinen bir maddedeki toplam konsantrasyonun ≥ %1 olması,

• ı) R60 ya da R61’e göre üreme yetisini azaltıcı olarak sınıflandırılan Kategori 1 ya da 2 maddesindeki konsantrasyonun ≥%0,5 olması,

• i) R62 ya da R63’e göre üreme yetisini azalttığı özelliği ile sınıflandırılan kategori 3 maddesindeki konsantrasyonun ≥ %5 olması

• j) R46’ya göre kalıtımsal değişikliklere yol açıcı olarak sınıflandırılan Kategori 1 ya da 2 maddesindeki konsantrasyonun ≥ 0,1 olması,

• k) R40’a göre kalıtımsal değişikliklere yol açıcı olarak sınıflandırılan Kategori 3 maddesindeki konsantrasyonun ≥ 1 de olması

ATIK BİLGİ FORMLARI