1

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

3 DESTPÊK

29 MAFÊN PERWEDEHÎ YÊN ASTENGDARAN

62 MAFÊN DİN

77 AGAHİYÊN RAGİHANDNÊ

5 MEHANÎYÊN TÊN DAYÎN ASTENGDARAN Û ALÎKARİYÊN DAÎMÎ

38 PERWERDEHİYA PÎŞEYÎ

15 Jİ BO ASTENGDARAN DAXÎNÊN BACÂN Û CUDAGİRTÎBUNÎ

42 MAFÊN TENDURİSTÎ YÊN ASTENGDARAN

19 MAFÊN PÊWENDÊ MİROVÊN ASTENGDAR

50 MAFÊN ASTENGDARAN ÊN PÊWENDÊ ÎSTÎHDAMÊ

21 Jİ BO ASTENGDARAN TEQAWİDÎ

56 GİHANBARÎ

57XİZMETÊN BELAŞ Û DAXISTÎ KU Jİ ALİYÊN HİNEK SAZİYAN VE TÊN DAYÎN

iÇiN

DEK

iLER

2 3RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Ak partî ku ji bo di her warî de bibe dûgela civakî her karî dike, xizmeta tevî şaxên civakê kiriye armanc ji xwe re.Di vê çarçovê de, ji bo grûbên dezavantajdar, di bin avahiya partiyê de,bitenê ji bo xizmeta astengdaran û mirovên wan Navenda Koordînasyonê a Astengdaran” ava kiriye. Navenda Koordînasyonê a Astengdaran ku niştimanî dikarin rû bi rû, bi telefon û e-maîlê serî lê din girêdayê bi Serokatiya Karên Civakî ya Navenda Giştî ye.Navenda Koordînasyonê a Astengdaran (EKM)ku di 3ê Berfanbara 2001î de ji aliyê Serokê Giştî û Serokwezîr ve hatiye vekirin, ji sala sazkirina wê ya 2001î heta nihadi perwerde, istîhdam, xizmetên lênêrînê û gihanbariyê de, ango di her warî de bûye navendê çareseriyê.

Navendên ku li 81 wîlayetî dixebtin, dibin pireyek di navbera sazî û astengddaran. Ji bo

tespîtkirina pirsgirêkan, xebatên sehayê dikin û ji bo çareseriya wan pirsgirêkan,projeyan diperisînin.

Di xebatên Navendan de çalakiyên pîrozbahiyên roj û hefteyên diyarkirî, xebatên zanistî, kampanya, xêbatên anketê û çalakiyên civakî cî digrin.

Ev kitêboka di navbera 2002-2014an de, ji aliyê Navenda me, ji bo sûdewergirtina we hatiye amadekirin, puxteyek baş kirin û nujenîyên ji bo astengdaran e.

Ji bo ku astengdar û mirovên wan, mafên xwe bizanibin, ev kitêbok ji bo mafên mirov di jiyana rojane de hewcedar e û jê dixwaze sûde wergire û rêyên gihaştina wan mafan hîn bike, hatiye amade kirin.

NAVENDA KOORDÎNASYANA ASTENGDARAN A SEROKATIYA KAREN

CIVAKI YÊ AK PARTIYE

4 5RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

PIRSA1

PIRSA2

Astengdar ji kê re tê gotin?

a Kartê Nasnameya Astengdaran Ji Kê Derê û Çawa Tê Girtin?ên astengdaran ji kê derê û çawa tê girtin?

Ji ber ku kêmanî di fîzîk û hiş û ruh û hestên wan de heye, kesên ku nikarin wek neferên civakê aktîf bin û bi wekhevî ciyên xwe di nav civakê de bigrin û ji tevger û hawirê bandor bigrin re tê gotin.

Ev nasname ji maf û xizmetên ku wê kesên astengdar jê sûde wergirin re tê dayîn.

Nasnameyên astengdaran ji aliyên parezgehê (Gerînendetiya Polîtîkayên Civakî û Malbatiyê ê Wîlayetê ) ve tê amade kirin..

Nasnameyên astengdaran, tê dayîn wan astengdarên ku niştimaniyên Dûgela Tirkiyê ne û di dema jidayîkbûnê an dawiyê, bi sedemek ji aliyên fîzîk, ruh, civakî û hestî de behreyên xwe ji %40 û pirtir winda kirine.

PIRSA4 Mehaneya astengdar çi ye?

Di der barê hewce û bêhêz û bêxwediyên ku 65 salên xwe qedandine û ji wan re mehane tê girêdan” ku zagonê bi hêjmara 2022 ye û di civakê de bi piranî bi navê “mehanya astengdar” tê zanîn, li gorî maddeyên wî zagoni;

mehane tê girêdan. Astengdarên ji 18 salî mezintir in û kesên ku li gorî zagonan bêgav in li mirovên xwe yên astengdarên ji 18 salî mezintir binerin, ku niştimaniyên Dûgela Tirkiyê bin û di tunebûna aborî de bin, ji wan re mehane tê dayîn. Ev mehane ji sê meha carek tê dayîn. Li gorî rêjeya astengdariyê cihêreng dibe.

MEHANÎ Û ALÎKARİYÊN DAÎMÎ YÊN TÊN DAYÎN ASTENGDARAN

EamNasnameyên astengdaran cihê rapora lijneya tenduristiyê nagire. Tevî kesên ku xwediyê nasnameya Dugela Tirkiyê ne, di çarçoveya mevzûatê de dikarên ji maf û xizmetên astengdaran sûde wergirin. Girtin û negirtina nasnameyê peywendê bi xwestina astengdar e.

Nasnameyên Astengdaran Cihê Rapora Lijneya Tenduristiyê Digire?

PIRSA3

6 7RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Ki Dikare Mehaneya Teqawidiyê Bigre?

Ji Bo Mehaneya Teqawidê Serî li Kur tê Dayîn?

Li gorî rapora lijneya tenduristiyê ku ji nexweşxaneyên destûrdar sitendine, ku astengdarên asta astengdariya wan %40-%69 be, û kesên di rewşa astengdariyek wisa da ne ku nikarin bê yî alîkariya kesî jiyana xwe bidomînin ( asta astengdariyê %70- û pirtir e)

• Ê ku li gorî zagonan kesê bi nihêrtina wan binbar bin tunebin,• Bi çi navê dibe bila bibe, ê ku ji Saziyên Ewlekariyên Civakî dahat an mehane digrin,• Ê ku nefeqe ji wan re nehatiye girêdan û negengaze ku bê girêdan,• Kesê ku ji ber biryara dadgehek an ji ber mevzûatek ne xwedî dahatek in,• Ê ku navîna têheva hemû dahatên wan kesê ku li gorî zagonan di bin tixûbê hewcedariyê ne û;

ên xwediyê van mercê li jorê hatine rêzkirin in, ên li gorî zagonan binbar in ku li mirovên xwe yî ji 18 salî mezintir binêrin, bi weziyeta ku lênihêrtin bê cih û kesê di bin hewcedariya li gorî zagonan hatiye diyarkirî de bin, dikarin jê sûde wergirin. Astengdarên ku ji Saziya Ewlekariya Civakî mehane digrin ku dahat û mehaneyên wan ji wê mehaneya wê bi astengdarî bigrin kêmtir be, ji aliyê Saziya Ewlekariya Civakîyê wê ew ferq wê bê telafî kirin.

Cihê ku îkamet lê tê kirin, gere serî li Weqfa Saziya Alîkarî û Piştgiriyê a navçeyê bê dayîn.

PIRSA5

PIRSA6

Ji Bo Ku Mehane Bi Kesekî Bê Dayîn Çi Kirarî û Belge Pêwist in?

Ji bo ku mehane bidin yekî, belge û kirariyên ku pêwist in ev in:

• Formê serîlêdanê ku di ÎLAWE-1 û ÎLAWE-2yê rêvebernameyê de ye. (Bi 6 Mijdar 2010 dîrok û 27751 hêjmarî di Rojnameya fermî de hatiye çapkirin)

• Kesê ku astengdar in an jî ji ber astengdariya xwe nikarin bê yî alîkariya kesê din jiyana xwe bidomînin, ji bo vê rewşê gere “rapora astengdariyê a lijneya tenduristiyê” bigrin,

• Ku daxwaza mehaneyê ji aliyê vasî de bê kirin, gere biryara dadgehê ji bo vasîtiyê hebe, îkametgeha ku ji ADNKSê (Pergala Tomarkirina Gelheyê li gor Navnîşanê) hatiye sitendin û forma beyana navnîşanê,

• Ew belgeya ku kesên asdengdarên 18 salên xwe qedandine û di karekî de naxebitin, û xwediyê “ Rapora astengdaran a lijneya tenduristiyê” ne ku astengdariya wan dipeyitîne, li Saziya Kar a Tirkiyê an li Qeymekamiyan an jî li teşkîlatên maldariyê ên mahallî bi xwe an bi nivîskî ku serî lê dane nişan dide,

PIRSA7

8 9RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

• Ji bo ku ji aliyê teşkîlatên maldariyê ên mehellî, mehane bi wan bê girêdan, ew belgeyên ku di îlaweya rêvebernameyê de ne, ji malpera saziyê tê bidest xistin. (www.sgk.gov.tr) Ji bo van forma, tu buha ji eleqedaran nayê xwestin. Forma cihnişînê an forma beyana navnîşanê a din, ji eleqedaran nayê xwestin, saziya pêwende vana temin dike. Ew arzûhala xwestina mehaneyê û belgeya beyana mal ku di forma serîlêdanê de ye, ji aliye daxwazkar an ji aliye nûnerê wî yê fermî gere bê dagirtin û bê destnîşankirin.

• Ji bo mehane bê girêdan ji aliyê teşkîlatên maldariyê ên mehellî belgeyên pêwist ji saziyê re tên şiyandin. Belgeyên din, li teşkîlatên maldariyê ên mehellî tên parastin. Kesên ku biryara nehewcedariyê ji bo wan bê dayîn û kesên ku berzeyiya fonksiynonên bedenê wan di bin %40 de ne, belgeyên wan, ji saziyê re nayê şiyandin. Di vê rewşê de, ji daxwazkar re, ji aliyê teşkîlatên maldariyê ên mehellî bi nivîska xwedîhincet agahî tê dayîn.

• Eslê “ Rapora astengdaran a lijneya tenduristiyê, belgeya ku bi morê ji aliyê serbijîjkê nexweşxaneya eleqedar ve hatiye pesendkirin an belgeya ku di derdora elektronîk de ji aliyê saziyê ve hatiye temin kirin, tê pejirandin. Her wiha ku eslê “ Rapora astengdaran a lijneya tenduristiyê” bê anîn, fotokopiyê belgeyê, guncanîtiya li gorî eslê wê piştî bê kontrol kirin, di teşkîlatê maldariyê ên mehellî ji aliyê amirê yekeyê ve, di saziyan de ji aliyê personelê peywirdar ve bi nav û navnas pesendkirî tê pejirandin.

1. Mehaneyên astengdariyê û extiyariyê, di mercên xwarê de berdem tên birrîn.a) Kesê ku mehane distînin, dema navnîşana wan bikeve cihê ku di bin peywira weqfeke dinê de ye, mehaneyê wan berdem tê sekinandin. Gere ew kes di nav salekê de serî li weqfa ku lê îkamet dikin bidin û ku hewcedariya wan ji aliyê Lijneya Mutewelî bê tespîtkirin, mehaneyên wan ji dema ku hatiye sekinandin ve, wê ji nû de bê destpêkirin û mehaneyên ku heq kirine di heyama ku tê a pêşîn de, wê bê dayîn.b) Ên rapora wan a muweqet heye, ku rapora wan ji danegeha Wezareta Tenduristiyê nehatibe bidestxistin, digel dema rapora wan qediya ye û ku rapora nû nehanî ne, mehaneyên wan berdem tê birin. Ew mehaneyên ji ber dema raporê bihuriye hatine skinandin, kxwediyê mehaneyê rapora nû bîne, mehaneyên

nehatine dayîn dîsa dest pê dikin û di serdema pêşîn de tên dayîn.2. Mehaneya extiyariyê û mehaneyên astengdariyê, li gorî mercên li bin hatine nivîsandin tê birin.a) Mirin,b) Feragat,c) Mehaneya ji bo ê ji 18 salî biçuktir tê sitendin ku astengdar 18 sal xelas bike,d) Ji bo ê mehaneya ji bo ê ji 18 salî biçuktir distînn ku bê tespîtkirin lênêr û ê lê tê nihêrtin, ne li malekî îkamet dikin an ku li yek malekî îkamet bikin bes li astengdar nenihêrin an jî mehane ji bo astengdar bi kar neynin,e) Ji niştimaniya Tikiye bên derxistin, bê yî niştimaniya Tirkiyê niştimaniya welatekî din,f) Ê ku rapora wan a muweqet heye û dema raporê derbas bûye ku di nav salekî de rapora nû nedin weqfê,

Engelli Aylığının Kesilmesini Gerektiren Haller Nelerdir?

PIRSA8

10 11RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Kesên Mehaneya teqawidiyê Digrin, Dema Mehaneya Wan Bê Birîn Wê Serî Li Kîjan Saziyê Bixin?

Serî li Weqfa Alikarî û Pişştgiriyê a Civakî bidin, dikarin ji nû de mehane bistînin.

Mehaneya ku ji aliyê Gerînendetiya Giştî a Alîkariyên Civakî de tê diravdan e. Li gorî hukmên rêvebernameya weqfan, ji ferdê astengdarê ku ji 18 sal mezintir in û dêbavên ku gedeyên wan ên ji 18 salî biçuktir hene re û her wiha zarokên yetîmên ku ji sala 18an roj negirtine û dêbavên wan tun in re ev mehane tê girêdan.

Mehanya Hewcedariyê Çi Ye?

PIRSA9

PIRSA10

g) Kesê ku mehane distînin dema navnîşana xwe bi cihê ku di bin peywira weqfeke dinê de ye biguherînin, di nav salekî de serî li weqfa ku lê nû îkamet dikin nedin,h) Ku mehane bênavber di salekî de neye sitendin,i) Bi sedemên ku di bendên (a), (b), (ç) û (f) di firqeya dudoyan a madda 7an de hatine tespîtkirin an bi kasî tixûbê hewcedariyê û jê bêtir nefeqe bistîne an jî ji ber bidestxistina dahatê ku mercên mehanesitendinê bide rakirin,j) Tespiîtkirina bi kasî tixûbê hewcedariyê û jê bêtir dahat bidestxistin an nefeqe sitendin an jî bi sedmên din ku hewcedarî ji holê rabe,3. Di firqeya dudoyan;a) Mehaneyên ku di bendên (a), (b), (c) û (d) de hatine jimartin, ku pêwistiya rewşa birîna mehaneyê pê aşikar bibeb) Mehaneyên ku di benda (ç) hatine diyarkirin, ku tespit hatibe kirinc) Mehaneyên kesên ku di bin bergehên bendên (a), (b)de ne, ku salekî lê bihurî bed) Mehaneyên kesên ku di bin bergeha benda (g), ku mehaneyên wan ne cara ewil hatibe sitendin

e) Mehaneyên kesên ku di bin bergehên benden (ğ), ku mercên girêdana mehane winda bûbef) benden (h), tespîtkirana ku hewcedarî ji holê rabûye, di dema diravdana bê a ewil de tê biring)Mehaneyên kesên ku di bin bergeha benda (h), bê tespîtkirin ku hewcedarî ji holê rabûye, di dema diravdana bê a ewil de tê birin4.Tespîtkirina rewşên di benda (a), (b) a firqeya yekem û bendên (a), (c), (d), (e), (f), (g) ên firqeya duyem û bendên (a), (b) ên firqa dudoyan a maddeya 7an ji aliyê Gerînendetiya Giştî ve bi navbeynkariya pergalê; û tespîtkirina rewşên hatine jimartin di bendên(b), (ç), (ğ),(h) ên firqeya duyem a vê maddeyê de, ji aliyê weqfan bi navbeynkariya pergalê tê kirin.5. Ên mehaneyê wan hatiye birin ku ji nû de mehane bixwazin, serîlêdana wan wekî serîlêdana nû tê nirxandin. Kesên derbasdariya dema rapora lijneya tenduristiya wan “derbasdar” be, ji dema birînê şûnde hetanî pênc salan, ku mehane bixwazin rapor ji wan nayê xwestin.

Hewcedarên ku ji %40 zêde astengdar in

• Ku ewleyiya wî ya civakî tune be,• Ku tu dahat û mehaneya wî tune be,• Bi biryara dadgehê an bi zagon ku neyê xwedî kirin.• Malên wî yên guhêzbar an neguhêzbar ku dahat tînin tune bin an ku dahat bînin lê dahata wan ji dahata mehaneya nîvekî ya ku bi rêvebernameyê hatiye diyar kirin zêdetir nîn be, mehaneya hewcedariyê bi wan tê girêdan.

Kî Dikare Mehaneya Hewcedariyê Bigre?PIRSA11

12 13RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

ku ferd formê serîlêdanê dagirin û destnîşan bikin, rapora “astendariya lijneya tenduristiyê” ku astengdariya wan û rêjeya astengdariya wan nîşan dide îlawe bikin, dikarin bixwe, bi postayê an bi malpera Gerînendetiya Weqfan a Herêmê serî li Gerînendetiya Weqfan a Herêmê ku bajarê lê îkamet dikin pê girêdayyî ye bidin,

Formê serîlêdanê ê mehaneya hewcedariyê* Rapora lijneya tenduristiyê ji bo astengdaran

* Formê serîlêdanê a mehaneya hewcedariyê ji malpera www.vgm.gov.tr tê sitendin

Ji Bo Mehaneya Hewcedariyê Serî LiKê Derê Tê Xistîn?

JijiJJi Bo Mehaneya HewcedariyêÇi Lazim e?

PIRSA12

PIRSA13

Kesên ku mafê sitendina mehane an ferqên mehaneyan winda bikin, piştî ku pêwistiya birîna mehaneyan, ku di wan heyaman de diravdan hatibe kirin, li ser diyarkirina Saziya Ewleyiya Civakî teşkîlata maldariya mehellî wê ji eleqedaran tehsîl bike.

Ji bo astengdarên hewceyê lênihêrtinê ne ku malbata wan di tunebûna aborî de ne, li malên wan an li saziyê, xizmeta lênihêrtinê tê dayîn. Ji bo van xizmetan heta du buhayên asgarî, ji aliyê Alikariyên Civakî ên Gerînendetiya Giştî ve tê dayîn. Di heman mercan de ku lênihertin ji aliyê malbatê an mirovên wan bê kirin ji bo ê ku lê dinihêre heta yek buhaya asgarî dirav tê dayîn. Ji bo xizmeta lênihêrtinê û buhaya lênihêrtinê sûde bê wergirtin li cihê îkametê li Gerînendetiya Polîtîkayên Civakî û Malbatiyê an ku hebe li Gerînendetiya Navçeyê gere serî lê bê dayîn.

Mehaneyên Ku Ne Di Rê De Hatine Dayîn an Ferqên Mehaneyan, Paşvesitendina Wan Çawa Dibe?

Kesên Ku Hewceyê Lênihêtinê Ne Dewlet çi Xizmetan Ji Wan Re Dike?

PIRSA14

PIRSA15

14 15RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Ew diravê ji bo kesên alikariya meşandina ferdên astengdar li malê dikin ku ji aliyê Gerînendetiya Polîtîkayên Civakî û Malbatiyê bi kasî mehaneya net a buhaya asgarî tê dayîn ji wê meblaxê re dirava lênihêrtina li malê tê gotin. Diravên lênihêrtina li malê ew meblax e ku ne ji bo ferdên astengdar e ji bo meriv û wasîyên wî yên ku di asta sisêyan dene ye.

Ji bo ku ferdên astengdar diravên lênihêrtina li malê bistînin sê merc pêwist in.

1. Ew rapora dahatan tespît dike ku ,di bin çi navî dibe bila bibe, li gorî temamê yekûna dahatên wan, ji bo wan an ji bo hêjmarên ku binbar in li wan binihêrin, meblaxa nivekiya dahatên mehane ku yek meblaxa buhaya safîya asgarî ji 2/3ê wî hindiktir nîşan bide,

2. Di rapora ferdên astengdar ku nexweşxaneyên rapora lijneyê didin, di wê rapora astengdaran a lijneyê tenduristiyê de gere teqez îbareya “Herê” hebe.

3. Gere ji aliyên rapora lijneya lênihêrtinê tespît bê kirin ku ferdê astengdar hewkasa hewce ye ku bê yî alikariyê nikare jiyana xwe bidomîne,

DiravA Lênihêrtina li Malê Çi Ye?

Mercên Sitendina Diravên Lênihêrtina Li Malê Çi Ne?

PIRSA16

PIRSA17

Ji bo ku diravên lênihêrtina li malê bê sitendin gere serî li Gerînendetiya Polîtîkayên Civakî û Malbatiyê a ku ferdê astengdar li wir îkamet dike bê xistin. Cihê ku Gerînendetiya Navçeyê tune be mirov dikare serî li Qeymeqamiyan bixe..

Ji bo Sitendina Diravên Lênihêrtina li Malê, Serî li Kur tê Dayîn?

PIRSA18

2 Astengdarên ku xwediyê yek emlaqîne ku ew emlaq ji 200 metreyî biçuktir be ji wê bacê bêrî ne.

Ji Bo Xaniyê Astengdara Muafiyeta Bacê Heye?

PIRSA19

ENGELLiLERE YÖNELiK VERGi iNDiRiMLERi VE MUAFiYETLERi

16 17RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Li gorî Zagona Baca Dahatê ji tetbîqa daxîna astengdariyê;

• Astengdarê buhadar,• Buhadarê ku binbarê Astengdar e,• Astengdarê erbabê karên serbest,• Erbabê karê serbest ku binbarê astengdarekî be• Astengdarên ku bi kaîdeyên sivik backirî ne, dikarin feyde bibînin,

Kî ji Daxîna Astengdariyê Feyde Dibînin?

PIRSA21

Dereceyên l i gorî windabûna hêza xebata wan kesê ku astengdar tên hesibandin, meblaxa daxîna astengdariya mehane ya 2013an wiha ye..

Meblaxa daxîna astengdariyê çiqas e?PIRSA22

Li gorî Zagona Baca Dahatê, kesên ku hêza xebatê, asgarî %80 winda kiribin di asta yekem astengdar in; asgarî % 60 winda kiribin di asta duyem astengdar in; asgarî % 40 winda kiribin di asta sêyem astendar in. Li gorî Zagona Baca Dahatê ê ku di kategoriya van astengdariyê de bin di rêjeyên pircure bêrî dibin.

Daxîna Astengdariyê Çi Ye?PIRSA20

1. Ji bo dereceya yekem (ê ku asgarî % 80 hêza xebatê winda kirine) 800 TL2. Ji bo dereceya duyem (ê ku asgarî % 60 hêza xebatê winda kirine) 400 TL

3. Ji bo dereceya sêyem (ê ku asgarî % 40 hêza xebatê winda kirine) 190 TL

18 19RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Ê ku dixwazin ji daxîna astengdariyê feyde bibînin bi belgeyen xwarê, wîlayetên ku Serokatiya Daîra Bacan lê heye li Gerînendetiya Grûbê a eleqedar,; wîlayetên ku Serokatiya Daîra Bacan lê tune ye li Gerînendetiya Dahatan a girêdayî bi Defterdariyê , navçeyên ku Daîra Bacan a Serbixwe lê heye li Gerînendetiya Daîra Bacan; Navçeyên ku Daîra Bacan lê tune ye li Gerînendetiya Mal ew ê bi arzûhalekî ser lê din

Ji bo ku ji daxîna astengdariyê feydebê dîtin gere çi bê kirin?

PIRSA23

Astengdarên erbabê xizmetê ku dixwazin ji daxînên dahatên bacan feyde bibînin , tevî nimûneya nasnemeya xwe û ji kargeha ku tê de dixebitin belgeya ku xebatkariya wan nîşan dide, li wîlayetan li Gerînendetiya Dahatan a Defterdariyê; navçeyên ku Daîreya Bacan a serbixwe têde heye li Gerînendetiya Daîreya Dahatan, di navçeyên din de li Gerînendetiya Mal wê bi arzûhalekî serî lê din.

Astengdarên ku di sektorên taybet û ên gelemper de dixebitin, ji bo ji daxînên dahatên bacan feyde bibînin ew ê çi muamelyan bikin?

PIRSA24

Wan eşyayên ku ji bo perwerdehiyê, xebat an jî ji bo pêşveçûna wan a ruhî û civakî ku ji bo vê, bi şeklekî taybet hatine îmal kirin, eşyayên ku malûl û astengdar ji bo bikaranîna xwe anîne an jî ji aliyên komeleyên feydeya gelemper dişopînin ji bo alikariya astengdaran anîne, tevî sazî û damezranên ku Wezareta Tenduristiyê raye daye wan, îthal bikin û ku di qerarnameyê de jimartî bin, ji bacên gumrikê bêrî ne..

Eşyayên ku malûl û astengdar ji bacên gumrikê bêrîbûyî îthal bikin hene?

PIRSA25

Ev eşya:Ê kor an ê hinek dibînin ji bo ji aliyê perwerdeyê, zanistî an çandî pêşve herin weşanên matbû ên bi hawakî taybet hatine îmalkirin, presên bel û kaxez, kaxezê braîlle, bastonên sipî, makîneyên nivîs û peyv û kirariyê, pirtûkên xeber didin, kasetjen, ekranên televizyonê ê mezin dikin,

makîneyên cih dibînin ê elektronîk û dedektorên astengan, demjimar û perçeyên din hwd. cîhazên ortopedîk (paldankên motordar û nemotordar, bisîklet, motosîklet, bastonê binçeng, organên protez hwd.) cîhazên ku bihistina kerran hêsan dikin. Ji bo kemaniyên beden û kusûren wî rakin cîhazên ku li jor, li jêr an di hundirê beden tên bi cîh kirin.

20 21RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

PIRSA26

Dereceya astengdariyê %90 û behtir be, bi şertê ku bi rapora li gorî “Rêvebernameya di Derbarê Dayina Rapora Tenduristiyê a Astengdaran” ji saziyên ku Wezareta Tenduristiyê diyar kiriye (nexweşxaneya dewletê a tam teşekkulkirî) îspat bike, wan wesaîtên ku li xwarê hecmê sîlîndîrê wan hatiye nivîsandin dikare yek wesaîtek bê yî ÖTV bigre an jî îhtal bike. Kesê rêjeya astengdariya wî ji %90 kêmtir be ku ew wesaîtê bikarbîne an tertîbatek taybet bide çêkirin bêrî ye.

a) 87.03 (ji xeynî hecma sîlîndîra motorê ku ji 1600 cm3 zêdetir be), 87.4 (ji xeynî hecma sîlîndîra motorê ku ji 2800 cm3 zêdetir be) û 87.1 ê ku di hêjmara 1 G.T.İ.Pê de ne , ji aliyê astengdar û malûlên ku dereceya astengdariya wan di seriya %90 be,b) 87.03 (ji xeynî hecma sîlîndîra motorê ku ji 1600 cm3 zêdetir be), 87.4 (ji xeynî hecma sîlîndîra motorê ku ji 2800 cm3 zêdetir be) û 87.1 ê ku di hêjmara 1 G.T.İ.Pê de ne , bi destên malûl û astengdaran ji

bo ku bixwe li gorî astengdariya xwe bikarbînin ji bo tevger kirinê tertîbatên taybet,c) 87.03 (ji xeynî hecma sîlîndîra motorê ku ji 1600 cm3 zêdetir be), 87.4 (ji xeynî hecma sîlîndîra motorê ku ji 2800 cm3 zêdetir be) û 87.1 ê ku di hêjmara 1 G.T.İ.Pê de ne , di bin bendên vê bendê (a) û (b) de hatiye diyar kirin ku ji aliyên malûl û astengdaran piştî sitendina yekem erdhej, hêlan, lehî, şewitîn an jî ji ber qezayê ku di halekîneyê bikaranîn an bibe xurde, malûl û astengdarên ev malên di

Bêrîbûna ji ÖTV çi ye?

Bêrîbûna ji ÖTV di kîjan wesaîtan dederbasdar e?

PIRSA27

hêjmarên G.T.I.Pê de ne, ji pênc salan yek car di girtina yekem ji ÖTVê hatine îstîsnakirin

Di Zagona Baca Mezaxa Taybet bi encama guhartina zagona 5228 ji malûl û astengdaran re bergeha ÖTV hatiye firekirin û ê ku dereceya astengdariya wan ji %90 zêdetir bin bê yî şertê îlaweyên mekanîk an kirina tedîlatê ji nav welat an ji derveyê welatwesayîtên ku distînin bêrîtiya ÖTV ji wan re peyda bûye. Giringiya sedemê astengdariyê tune ye.

Dîtin, bihîstin, xeberdan, an ortopedîk wek van astengdarên zîhnî jî dikarin ji vê zagonê sûd wergirin. Ê ku rêjeya astengdariya wan di bin %90 de bin ku ew bikarbînin û bi şertê ku tertîbatê taybet çê bikin ji ÖTV bêrî ne.

MAFÊN Jİ BO MİROVÊN ASTENGDARAN

Bi zagona 5510 ku bi navê reforma ewleyiya civakiyê tê zanîn, bi verastkirina nû ku ji bo ewleyiya civakiyê hatiye sazkirin, kesên xwedî zarokên malûl ên daîmî hewceyê lênihêrtinê ne hebin, piştî dîroka 01.10.2008an hêjmara prîmên rojên diravdanê wan ê ku nehatine dayîn çaryekê wan, wê li yekûna hêjmara rojên diravdanê bê îlavekirin û ev wexta ku tê îlave kirin ji hedê temenê teqawidiyê wê bê xistin û wê ew bibin xwedîyê heqê teqawida zû.

Dayikên ku zarokên wan astengdar in dikarin zû teqawid bibin?

PIRSA28

22 23RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Dayika memûra di karê dewletê de dixebite ku zarokê wê ê astengdar heye ji bo ji vî mafî feyde bibîne, gere ji saziya dixebite ji yekeya eleqedar rapora astengdariyê a lijneya tenduristiyê bigre û mureceet bike. Sazî gere van belgeyan di îlaveya sernivîsê de ji Serokatiya Saziya Ewleyiya Civakî, ji bo Gerînedetiya Ewleyiya Civakî , ji Navenda Gerînendatiya Ewleyiya Civakiya Kocatepe re ji bo teleba pesendkirina rapora lijneya tenduristiyê bişîne. Rapora ku pesend bê kirin her wisa ji aliyê saziya ku sîgortadar lê dixebite û

Dayikên Xebatkarê Karbend Ku Xwedî Zarokê As-tengdar in Ji Mafê teqawidiyê Çawa Feyde Dibînin?

Dayikên ku di statuya karkeran de ne ji bo ji vî mafî feyde bibînin ew wîlayetê ku lê îkamet dikin gere ji Gerînendetiya Ewleyiya Civakî rapora astengdariyê a lijneya tenduristiyê bigrin û bi wê raporê mureceet bikin.

Dayikên ku di statuya karkeran de ne û xwedîyê zarokên astengdar in ji bo ji mafên zûteqawidî feyde bibînin wê serî li kê derê bidin?

PIRSA29

PIRSA30

Hema ji yek saziyên civakiyên ewleyiyê kesên ku ne xwedî mehane ne û heqê mehaneyê ji wan re tune, bi temamî dahatên xwe li gorî Zagona me ya Şareza ew nefekeya ku ji merivên xwe yî bi nefeqe binbar in an jî bi nîvekiya mîktara wê nefeqê , wan niştimaniyên me yên ku li gorî maddeya yekem a zagona 2022, reqema nîşanekê bi encama meblaxa lêkdana mehaneya memûr ku tê dîtin ji dahatên wan kêmtir be, bi şertê ku li gorî zagon mirovê xwe yê astengdarê 18 sal temam nekiriye lênihêrtina wî bixwe bike, ew mehane ye ku di bin tixûbê meblaxê %200î de tê dayîn.

a) Formê serîlêdanê (Ev formê ku tê de; arzûhala xwesteka mehane û belgeya danezana mehane ji aliyên mirovên astengdar ku teleba mehane dikin wê bê tijîkirin û bê destnîşankirin. Belgeya hewcedariyê, îlmuhabera îkametê û rûpela qeyda gelhe a biwiqûat ew ê ji aliyê destûrmendan li ser navê mirovê ku teleba mehaneyâ astengdariyê dike wê bê tijekirin, bê destnîşankirin û morkirin.)b) b) Pîveka astengdariyê, tesnîfkirina wî û li gorî Rêvebernameya di Derbarê Dayîna Rapora Lijneya Tenduristiyê ew Rapora Lijneya tenduristiyê ku wê li ser navê zarokê astengdar bê tijîkirin. c)Di halên ku ji aliyên wasî teleba mehaneyê bê kirin, biryara wasîtiyê a dadgehê

Mehaneya mirovên astengdar çi ye, belgeyên tên xwestin çi ne?

Kesên ku ji mehaneyên mirovê astengdaran feyde bibînin çi belge ji wan tê xwestin?

PIRSA31

PIRSA32

24 25RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Jİ BO ASTENGDARAN TEQAWİDÎ

Beriya an piştî ku bi sîgorta dest bi kar bikin, di pergala ewleyiya civakî de ji sîgortadarên astengdar re, li gorî dereceyên wan, bi qedeme, heqê zûteqawidiyê ji wan re tê dayîn. Ji bo vê; bi sedem ku sîgortadar astengdar e gere bi teleba zûteqawidiyê li Gerînendetiya Navçeya Wîlayetê a Ewleyiya Civakîyê mureceet bike. Di encama mureceeta pêşî de xwedîbûna şertên sîgortadariya wî tê nirxandin, ê xwedîsîgorta tên şiyandin bi bal nexweşxaneyê. Di dîroka ku bi sîgorta dest bi kar kiriye, bi sedem ku malûl e ew sîgortadarên ku ji lijneyên tenduristiyê biryara feydenedîtina mehaneya malûliyê girtine, ê ku xwedîşertên sîgortadariyê ne ji mafê zûteqawidiyê wê feyde bibînin.

Di pergala ewleyiya civakî de, piştî ketina jiyana xebatê bi sedem nexweşînek an qezayek, hindiktir heza xebata xwe bi %60 winda kiribe ku bê tespîtkirin, bi sedem qezaya kar/nexweşîna meslek kesê ku di mesleka xwe de hêza xebata wî ji %60 û seraniya wî bêhtir winda kiribe ew malûl tê hesibandin.

Heqê li gorî xwestina astengdaran ku bixwa-zin zû teqawid bibin çewa tê sepandin?

Halê malûl hesibandinê çi ye?

PIRSA33

PIRSA34

Ji aliyê Gerînendetiya Wîlayeta/Navenda Ewleyiya Civakî ji we re di nivîsa sewkê de diyarkiriye, Nexweşxaneyên Zanîngeha Dewletê, Nexweşxaneyên Perwerdeyê û Lêgerînê ê Wezareta Tenduristiyê û Nexweşxaneyên Leşkerî dikarin rapora lijneya tenduristî amade bikin.

Rapora lijneya tenduristiyê ku ji bo malûlîtiyê esas e çewe û li kur tê amadekirin?

PIRSA35

otobusên di navşehran de, li gorî Revebernameya Guhastina Rêbejahî di firqeya 1.1 a maddeya 57an, kesên ku ji %40 û jê bêhtir astengdariya xwe belge bikin buhaya bilêtê, li gorî tarîfeya derbasdar %30 daxindar tê rastkirin. Ji xeyn paldanka ajotvan, wesayîtên guhastina tevahî yên xwedî neh heta şazdeh paldank in, gemiyên rêwiya, û wesayîtên guhastina tevahî yên gelemper û taybet ê ku din av şerhan dixebitin û wesayîtên ku guhastina turîzmê dikin ji bo astengdaran biryara gihanbariya wan heye.

Di otobusên navşehran de ji astengdaran re daxîn çewa tê sepandin?

PIRSA36

Ew ferdê giranastengdarên ku bi refaqetvanên xwe re dixwazin feyde bibînin, gere nasnameyê xwe yî astengdariyê nû bikin. Niştimaniyên giranastengdar ji bo ku bi refaqetvanên xwe re ji seyaheta belaş feyde bibînin, gere nasnameya xwe yî ku ji Wezareta Polîtiîkayên Civakî û Malbatiyê sitendine û li serê “di seyahetê de ji bo refaqetvan xwedimaf e” dinivisîne îbraz bikin.

Astengdar ji mafê xwedîrefaqetvaniyê çewa feyde bigrin?

PIRSA37

26 27RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Rêyên Hewayên Tirkiyê ji rêwiyên ku %40 û behtir astengdar in re, li ser buhayên sepanbar di tevê xetên hundir û devre de %25 daxîn dikin.

Astengdarên dixwazin ji daxînê feyde bibînin ku ji %40 û behtir xwedî rêje ne, bi qertên astengdariyê, an bi rapora lijneya tenduristiyê an jî bi nasnameya wan a li ser îbareya “astengdar” nivîsiye gere îbraz bikin.

Wekî din, di halê ku astengdar bi rapora bijîjk, îbareya “gere bi refaqetvan seyahet bike” îbraz bike, ji astengdar û ê ku bi astengdar re refaqetvaniyê dike re, di tevê seferê hundir û seferê devre de, li ser sepanbariya buhayan di rêjeya %25 daxîn te kirin.

Rêyên Hewayên Tirkiyê ji astengdaran re çewa daxin dikin?

PIRSA39

Bi arzûhal, du heb fotograf û ji bo astengdaran eslê Rapora Lijneya Tenduristiyê an sûretê wê yê pesendkirî li Gerînendetiya Wilayeta Polîtîkayên Civakî û Malbatiyê ku girêdayê bi bajêrê lê îkamet dikin e mureceet bikin û gere nasnameya ku îbareya “ di seyahetê de ji bo refaqetvan xwedimaf e” li serê nivîsandiye bistînin û qertên xwe nû bikin.

Wekî din;

• Otobusê Gel ên ku di nav bajar sefer dikin ew ê ji daxilê sepandina belaş bibin• Li gorî rêvebernameyê di halê ku heqê belaş an daxîndar ku nehêlin feyde jê bibînin, ji bo her kesê ku nehiştine jê feyde bibîne, ji aliyên amirê îdarevanê mulkî ve, li ser terîfeya wesayîta guhastina tevahî, bi kasî pêncî bilêtên tam cezaya diravên îdarî bê sepandin, ev biryar hat anîn.• Ji bo seyaheta belaş qertên ku di rêvebernameyê de hatiye diyarkirin wê li temamê Tirkiyê derbasdar be.• Ji mafê seyaheta belaş, astengdar bi qertên xwe yî astengdariyê ê mewcût, pîr bi nasnameyên xwe, bitenê li bajarê ku lê dijîn li şehrên cuda dikarin feyde bigrin• Qertên ku şaredarî ji bo xizmeta guhastinê amade dikin ew qertên taybetên guhastinê ku tune be wê ne asteng be ku mirov nikaribe ji mafê seyaheta belaş feyde bibîne.

Niştimaniyên astengdar wê çewa guhartina qertên mewcût bikin?

PIRSA38

28 29RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Astengdar, malûlên şer, jin û zarokên xazîyan, bav û dêyên wan ku nasnameyên xwe îbraz bikin dikarin bêyî dirav bikevin Parkên Netewî , Sehayê Siruşt ên Parêzkirî û Parkên Sirûştî.

Di têketina Parkên Netewî , Sehayê Siruşt ên Parêzkirî û Parkên Sirûştî, daxîna ji bo astengdaran çewa pêk tê?

PIRSA41

MAFÊN ASTENGDARAN ÊN PERWERDEYÊ

Li gorî dustûrên bingehên perwerdeyê ferdên astengdar;• Perwerdeya gelemper, • Perwerdeya taybet,• Dîtina perwerdeya meslekî dikarin jê sûde wergirin.

Li gorî maddeya 15ê Zagona Astengdaran ku bi hêjmara 5378 e, tê de îbareya “ Bi tu sedemî mafên perwerdeyê yên astengdaran ji wan nayê sitendin. Astengdarên zarok, ciwan û xama li gorî cudahî û rewşên wan ên taybet , di derdorên yekparekirî, bi kesên ne astengdar re îmkanên wekhev tên amadekirin” derbas dibe.

Mafên ferdê astengdar ê perwerdeyê çi ne?PIRSA43

Astengdar û yek refaqetvanên wan, xazî, jin û zarokên şehîd û xaziyan, kesên ji 65 sal mezintir ku nasnameya xwe ya Komara Tirkiyê îbraz bikin dikarin bi bilêta belaş bikevin muze û cihê turîstik.

Di têketina muze û cihê turîstîk ji bo asteng-daran çewa daxîn tê kirin?

PIRSA40

Operatorên GSM terîfeyên taybet ji bo astengdaran disepînin..

Terîfeyên ji aliyên operatorên GSMê ( Tele-fonên Cêbê) tên sepandin çi ne?

PIRSA42

30 31RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

RTespit: Di serê her sala hîndekariyê, gerînendeyê dibistnan ku hebe wê bi şêwirmendê psîkolojîk re hevkariyê bikin û bi mamosteyê polê re, bi îlanekî kesên ku nizanin bixwînin û binivisînin , ê ku çar kirariya hîn nekirine, ê ku polê tekrar kirine, ê ku zehmeta hînbûnê dibînin, ê ku di geşedana xwe de li gorî akranên xwe cudahî nîşan didin, lîsteyên wan xwendekaran wê diyarî Navenda Lêgerîna Rêberiyê bikin û wê vekolîna wê bixwazin.Teşhis: Ji aliyê Navenda Lêgerîna Reberiyê a Wilayetê, xwendekarên ku gerînendetiya dibistanê tespît kiriye tên vekolîn. Di encama vekolînê de, xwendekarên ku wê perwerdehiya taybet û pevcebirandinê bibînin bên diyarkirin û di polên guncan de bên bicihkirin.

Hêsaniyên ji xwendekarên zanîngehê re tên nîşandayîn çi ne?

Perwerdeya Pevcebirandinê (Entegrasyon): Ew sepandina girêdayê bi kesên ku hewceyê bi perwerdeya taybet in, perwerde û hîndekariya xwe tevê akranên xwe yê ku geşedana normal nîşan dane re bikin, di polên normal de bi cih bînin, û perwerdeyên taybet ên xizmetên destekdanê ye.

Xwendakarên pevcebirandinê, heman polê, dubare naxweynin.

Perwerdeya Pevcebirandinê Çi ye ? Çewa jê feyde tê dîtin?

PIRSA45

Hêsaniyên ji xwendekarên zanîngehê re tên nîşandayîn çi ne?

PIRSA44

Ji xwendekarên astengdarê serkeftî ê hewcedar re ji aliyê Saziya Cih û Kredî yê a Serlîsansê, bi pêşanî wê krediya perwerdeyê, krediya alîkariyê û cih tê tehsîskirin.

Li gorî pêdiviya rêvebernameya “ Rêvebernameya Koordînasyon û Şewirmendiya Saziyên Astengdaran a Serlîsansê” ku di dîroka 20.06.2006 û bi hêjmara 26200 di rojnameya fermî de çap bûye, di zanîngehan de ji bo jiyanên xwendekaran bê hêsankirin, tedbîren pêwist bên kirin û di vê çarçovê de verastkirin bên kirin “Yekeya Koordînasyon û Şêwirmendiyê a Astengdaran” hatiye sazkirin.

a. Bi rapora Lijneya Tenduristiyê ji bo Astengdaran bi “rapora lijneya tenduristiyê a astengdaran” ku tê de “ne kêm e” nivîsandiye, li Navenda Legerîna Rêberiyê ku li wê navçeyê îkamet dikin, gere mureceet bikin.

Ji perwerdeya taybet çewa û di kîjan mercan de feyde tê dîtin?

PIRSA46

32 33RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Li gorî maddeya 31 a Zagona Astengdaran ku bi hêjmara 5378 e û Zagona Trafîkê a Rêbejahiyê , ji bo wesayîtên astengdar bikartînin cihê parkê taybet bê cudakirin, ji bo ajotvana qertê parkê bê amadekirin û parkkirina kesên neastengdar qedexe bê kirin verastkirinên pêwist hatine amadekirin. Di firqeya yekem maddeya zagona 61 de qedexekirina li cihê parkê ku ji astengdaran re hatiye cudakirin nivisandî ye. Divê zagonê de ku “ger ew hukmê

Ew cihê parkên ku ji astengdaran re hatine cudakirin, ji bo ji aliyê kesên neastengdar neyên bikaranîn, çi tedbîr hatine sitendin?

PIRSA47

Ew kar û kirariyên ku di derbarê belaşguhastina xwendekarên perwerdeya taybet in“ Esasên Sepandinên Xwendekarên Hewcedarê Perwerdehya Taybet di Derbarê Belaşgihaştina bi Dibistan û Saziyan” di vê çarçovê de tê meşandin, bi vê sepandinê xwendekarên perwerdeya taybet ku di polên/dibistanên/saziyên girêdayî bi Wezareta Perwerdeya Netewî ne dikarin feyde bibînin.

Xendekarên ku hewcedarê bi perwerdeya taybet in wê çewa xwe bigihînin sazî û damezranan?

PIRSA48

b. • Serîlêdana nivîskî ya rêveberiya dibistan/sazî an weliyê ferdên astengdar, • Rapora geşedana ferdî a ferdên astengdar ku tomarkiriyê dibistanê/sazîyê ye, • Belgeya îkametgahê • Ji bo astengdaran rapora lijneya tenduristiyê

c. Xizmeta Perwerdeya Taybet: Yek ji dustûrên perwerdeya taybet e ku malbat tevlî her asta pêvajoya perwerdeya taybet bi şeklekî aktîf bibin.Di her asta pêvajoya naskirin û nirxandina perwerdeyê de malbat, dibistan, pispor bi hevkarî tevlî xebata bibin. Ku hewce be wê fikra malbatê bê sitendin. Bê yî fikr û pesenda malbatê di derbarê pêvajoya perwerdeya taybet tu agahî nayên aşîkarkirin.

d. Dayîna buha: Ew beşa diravdana wî bi Telîmata Sepandina Budçeyê ku di derbarê xizmetên perwerdeya taybet de ye û ferdên astengdar jê feyde bînin, bi tevî ferdên ku hewcedariya wan bi perwerdeya taybet heye û ev ji aliyê “Lijneya Nirxandina Perwerdeya Taybet” ve hatiye tespîtkirin , ji Wezareta Perwerdeya Netewî tê temînkirin. Ev meblax tê dayîn saziyên ku ji aliyê Wezareta Perwerdeya Netewî , xizmeta perwerdeya taybet didin.

cihê parka astengdaran verast dike bê îhlalkirin, cezayê dirav du qat zêdetir dibe” car din hatiye nivîsandin û ev qedexe di lêhê astengdaran de bi cudakeriya pozîtîf hatiye zexmkirin. Dİ Revebernameya Trafîkê a Rêbejahîyê de ji nû de hatiye zexmkirin, wesayît ku li parkên hatine cudakirin ji bo astengdaran park bikin qedexe ye û di rewşên ku wesayît li cihê qedexekirî park bikin wê çewa mudaxele bê kirin hatiye diyarkirin. Di rêvebernameyê de kesên bera tuzel di otoparkên saziyên fermî û taybet û parkên din ku li ser rêbejahiyê ne, gere ji bo astengdaran bi îşaretan cih cuda bikin, ev peywir di nav Komîsyonên Trafîkê ê wîlayet û navçeyan de hatiye jimartin.

34 35RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Ew bikeyskirinên di derbarê kirariyên noterê ê astengdarên bihîstinê, xeberdanê û dîtinê jî bi hêjmara 1512 di Zagona Noteriyê de ye. Di bergeha Zagona Noteriyê kesên behskirîne, heta sala 2005an karên xwe yên noterê gere di huzûra du şahidan de bikirina; di 2005an de bi guherandineke zagonî di karên noterê de du şahid liser xwestina wan hatiye mayîn. Her wiha di zagona behskirî de, kesên ji xeberdan û dîtinê astengdar in, ku nikaribin bi nivîsê pevragihînin, gere du şahid û tercûmanê sondxwarî nîşandin. (Md.73) . Dawiyê di sala 2011an de maddeya 15a Zagona Deynan a Tirk hatiye guherandin û hatiye

Di Kirariyên Noterê ê Niştimaniyên Astengdarên Kor De Çi Nujenî Hatine Kirin?

PIRSA50

Perwerdeya malbatê, perwerdeyeke ku dixwaze di tevê qedemeyê perwerdeyê de tevkari bike û xizmetên “Şewirmendî û Rêberî” yê dihewîne. Xizmetên perwerdeyên malbatê, Navendên lêgerîn û rêberiyê, sazî û dibistanên perwerdeya taybet, dibistanên sepandinên pevcebirandinê dikin, ji aliyê wan tê hazirkirin û meşandin, ku hewce be ev xizmet li malê tê domandin.

Xizmetên Perwerdeyên ji bo malbatên ferdên astengdaran, çewa tên dayîn?

PIRSA49

nivîsandin ku kesên astengdarên dîtinê, peymanên ku dikin destnîşana xwe bi dest bikin wê bes be, nîşandana şahidan jî li gorî xwestina wan e.

Daxuyaniya Berfire:

Bi maddeya 50 a Zagona Astengdaran bi hêjmara 5378; di maddeya 668 a Zagona Bazirganî a Tirk de hukmê ku dibêje ew astengdarên binê polîçeya destnîşan dikin li gorî usûla ger neyê tesdîqkirin ew ê nederbasdar be û di maddeyan 14 a Zagona Deynan de dibêje ku destnîşanên astengdaran ku li gorî usûla neyê tesdîqkirin nederbasdar in, ev hukum hatine rakirin.

Di vê bergehê de guherîneke din jî, di maddeya 73 a Zagona Noteriyê de ye. Maddeyên 23 û 24 ên Zagona Astengdaran bi hêjmara 5378 di vê behsê de veraskirinan dihewîne.

Madde 23. Maddeya 73 a Zagona Noteriyê ku di dîroka18.1.1972 û bi hêjmara 1512 bi sernivîsa xwe wek li jêrê nivîsiye hatiye guhartin.

Pêwende ku bi bihîstin, axaftin an dîtinê astengdar be:

Madde 73. Noter, fêm bike ku pêwende di bihîstin, axaftin an dîtinê de astengdar e, li gorî xwestina wî kirariyên bên kirin di huzûra du şahidan de wê bê kirin, pêwende di bihîstin, axaftin an dîtinê de astengdar be û ku bi nivîsê îmkana pevragihandinê tune be, gere du şahid û tercûmanê sondxwarî hebin.

Madde 24. Di firqeya dudoyan a maddeya zagona 75 bi hêjmara 1512 wek ku li jêrê nivîsandiye hatiye guhartin.

36 37RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R“Digel ku di kirariyek noterî de destnîşan hatibe kirin an îşareta dikeve şûnde destnîşanê hatibe kirin jî, peywendeyê wî ku bixwaze an astengdarên korê ku dikare destnîşan bike û kirariyan bike ji xeynê wî noter; çewahîna kirariyê, ew kesê ku destnîşan dike an îşareta desta dike, li gorî rewşa wî û ji aliyê nasnameya wî ku pêwist bibîne, di çarçova daîreya usûla firqeya jorê, gere pêçîka pêwende, şahid, tercûman an jî pispor bê pêlkirin. Ku mor bê bikaranîn gere pêçî jî bê pêlkirin”

Ev hukmê tê behskirin di halê ku beriya bê guhartin, astengdarên kerr, lal an jî kor gere kirariyên wan di huzûra noter de bi du şahidan bata kirin. Bi maddeya 23 a zagona bi hêmara 5378 ev mecbûriyet hatiye rakirin û kirarîyê ku di huzûra şahidan de bê kirin, li gorî xwestina astengdar hatiye hiştin. Bi vê, hatiye xwestin ku weziyetek fikrên ferdên astengdar dihesibîne û li gorî teleb û xwestekên wî mafan bikartîne bê amadekirin.

Di dîraoka 13.02.2011 û bi hêjmara 6111 bi “ Zagona Di Derbarê Hinek Deynên Ji Nû De Bên Veavakirin Digel Zagona Sîgortaya Tenduristiya Giştî û Hinek Zagonên Din û Guhartina Qerarnameyên Di Hukmê Zagona De” rasterast astengdarên kor eleqedar dike û ji bo destnîşana astengdarên dîtinê derbasdar bê pejirandin nîşandana şahidan ku li gorî xwestina astengdarên kor hatiye hiştin, ew maddeya 213 a zagona ku pêwendê bi mijara destnîşanê ye, wiha hatiye guhartin:

MADDE 213. Firqeya sisêyan a maddeya 15 a Zagona Deyna a Tirk ku bi dîroka 11/1/2011 û hêjmara 6098 wek li jêrê hatiye guhartin. “ Di halê ku astengdarên kor teleb bikin destnîşan tê xwestin. Newisa astengdarên kor ku destnîşana xwe bi nivîsa dest bavêjin bes e”)

Tevî sepandinên ku di Navendên Legerînên Rêberiyê de, ji bo ku taybetiyên tevî geşedanê ferdan û besayiyên di sehayê dîsîplînên akademîk de bên nirxandin testên objektîf, standart û bi navgînên rokirinê ê guncanê bi taybetiyên astengdaran in.

Nirxandina Perwerdeyê û Nasankirinê çi ye?

PIRSA51

38 39RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

PERWERDEYİYA PÎŞEYÎ

Di bin bunyeya Wezareta Perwerdeya Netewî; li Dibistana Amedeyiya Pîşeyî, Dibistana Amedeyiya Pîşeyî a Astengdarên Ortopedîk, navendên Perwerdeyên Pişeyî ên Astengdarên Zîhnî, Navendên Perwerdeyên Kar û Navendên Perwerdeyên Kar ên Astengdarên Zîhnî yên Xama ji bo astengdaran programên perwerdeyên pîşeyî tên amadekirin.

Kijan Sazi/Damezran Ji Bo Astengdaran Karên Perwerdeya Pîşeyî Didin Meşandin ?

PIRSA52

Kesên ku dixwazin ji faaliyetên perwerdeyên pîşeyî feyde bibînin, ji bo saziyên li Ankara karin serî li Gerînendetiya Giştî ya Xizmetên Şêwirmendî û Rêberiyê ên Wezareta Perwerdeya Netewî bixin, ji bo saziyên li wîlayetan karin serî li Gerînendetiyên Perwerdeyê ên Wilayetê bixin.

Saziya Kar a Tirkiyê û Gerînendetiya Giştîya Perwerdeya Gelemper a Çiraxa a MEBê û Şaredarî ji bo astengdaran kursên bidestxistina pîşeyan verast dikin.

Kîjan Sazi/Damezran Ji Bo Astengdaran Kursên Bidestxistina Pîşeya Verast Dikin?

PIRSA53

40 41RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Ew Zimanê Îşaretên Tirk Ku Ji Aliyên Saziya Ziman a Tirk Ji Bo Astengdarên Kerr Hatiye Amadekirin Çi Ye?

Zimanê îşaret, ew e ku ji aliyê astengdarên kerr tê bikaranîn, hest, fikir, xwestek û hewceyiyên xwe ji bo ku bînin ziman bi tevgerên dest û beden digel mîmîkan zimanê dîtbariyê îfade dike.

Di sehaya zimanê îşaret de ji bo astengkirina sepanên cihêreng ku dibin sedema tevliheviyê û bi armanca Pergala Zimanê Îşareta a Tirk bitenê di nav temamê welat de belav bibe, Zimanê Îşaretên Tirk di sala 2005 de bi Zagona Di Derbarê Astengdaran di rojnameya fermî de hatiye pejirandin. Astengdarên kerr ên Tirkiyeyê ji bo hem ji mafên perwerdeyê hem ji xizmetên gelemper ên dinê bi hawakî aktîf feyde bibînin, hewce bûye ku zimanê îşaretan di mevzûatê de cih bigre. Di vê çarçovê de bi Zagona Di Derbarê Astengdaran, bi armanca astengdarên kerr perwerde û ragihandina xwe pêk bînin, ji aliyê Saziya Ziman a Tirk “Pergala Zimanê îşaretên Tirk” hatiye avakirin. (md.15) Ji bo koordînasyona xebatên yek pergala zimanê îşaretên netewî, Saziya Ziman a Tirk hatiye peywirdarkirin. (Bnr. Md.15)Di vê bergehê de, ji bo xebatên dokumantasyonê di derbarê zimanê îşareta ku ferdên astengdarên kerr di navbera xwe de ragihandinê pêk tînin, şopandina geşedanan, pêşvebirina amûretên perwerdeyê, ji bo gihîştina hînkerên zimanê îşareta û tercûmanan Pergala Zimanê Îşaretên Tirk bê sazkirin, bê sepandin û ji bo gihîştina hînkerên zimanê îşareta û tercûmanan di sala 2006an de “Rêvebernameya Usûl û Esasên di Derbarê Pergala Zimanê Îşaretên Tirk De Sazkirin û Sepandina Wê” hatiye derxistin.

PIRSA54

Bi rêvebernameyê di serokatiya Saziya Ziman A Tirk (TDK), bi beşdariya saziyên peywend dest bi xebatên Zimanê Îşareta a Netewa Tirk hatiye kirin. Ji bo ferheng û rêzimana zimanê îşaretên Tirk bi dîroka 18 Rêbendan 2011, di rêvebernameyê de bi guhartinekî di bunyeya Saziya Ziman a Tirk, Lijneya Pesend û Zanistî a Zimanê Îşaretên Tirk (TIDDBO) hatiye sazkirin.Di Tirkiyê de ferdên ku ji hindikiya bihîstinê tesîr dîne, bi armanca ku cudarengiya di sembolên di zimanê îşaretan tê bikaranîn bê kêmkirin, ji bo bikaranîneke hevpar bê pêkanîn ji aliyê Wezareta Perwerdeya Netewî “ Ferhenga Zimanê İşaretên Tirk” hatiye amadekirin. 5000 ferheng hatine çapkirin, di çarçova fikir û pênîyazan ji bo bê revîzekirin, ji wan dibistan û saziyên pêwend re hatiye şiyandin. Her wiha, di bergeha ferhenga hitiye amadekirin de ji bo zimanê îşareta bê bikaranîn ji 81 kesî re perwerdeya hînkeriyê hatiye dayîn, piştî ku fikir û pêşnîyazên sazi û damezranên pêwend hatine sitendin, verastkirinên pêwist hatine kirin, bikaranîn wê li tevî welat bê belavkirin. Ji bo rêzimana Zimanê îşaretên Tirk bê amadekirin kar didomin. Ji bo ferdên astengdarên kerr, di halên pêwist de tercûmanî bê kirin, li wîlayeta gihîştina personelên ku zimanê îşareta dizanin, perwerdeya wan, xebitandina wan, raye û peywirên wan digel usûl û esasên xebatê ku di sala 2006 an de bi navê Rêvebernameya di Derbarê Esasên Xebatê Digel Gihîştina Personelên Xizmeta Tercûmaniya Zimanê Îşareta hatiye diyarkirin. Di çarçoveya vê rêvebernameyê de, ji bo ji xizmetên gelemper, wek niştimaniyên din, bi wekhevî astengdarên kerr bên teşvîkkirin, ji aliyê Wezareta Polîtîkayên Civakî û Malbatê li wîlayeta herî hindik yek tercûmanê zimanê îşareta gere bê peywirdarkirin.

42 43RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Ferdên astengdar ku ewlayiya wan a civakî heye tedavî, muayene, îlac, tetkîk û hewceyiyê wan ê ortez-protez ji aliyê saziya ewleyiya civakî ku pê girêdayîne bi sitendina payeya tevkariyê tê peydekirin.

Ferdên Astengdar Ku Ewleyiya Wan A Civakî Heye Mesrefên Wan Ên Tenduristiyê Çewa Tê Peyde Kirin?

MAFÊN ASTENGDARAN Ê PÊWENDÊ Bİ TENDURİSTİYÊFEYDÎTİNA Jİ XİZMETÊN TENDURİSTİYÊ (Jİ BO ÊN Jİ 18 MEZİNTİR)

PIRSA55

Ji Bo Astengdaran Rapora Lijneya Tenduristiyê; li nexweşxaneyên tam teşekul ji lijneya tenduristiyê tê sitendin. “Rapora Lijneya Tenduristiyê a Astengdaran” ji bo bê sitendin gere astengdar bixwe, weliyê wî an saziya ku raporê dixwaze bîzzat gere serî lê bide. Kesek dikare rasterast raporê bixwaze herwiha bi sevkên ku ji sazî û damezranên fermî distîne jî serî lê de. Ev kirarî tev belaş tên kirin.

Ji Bo Astengdaran RaporaLijneya Tenduristiyê;

PIRSA56

44 45RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Beriya dîroka 1.1.2012 li gorî zagona 3816 ên ku qertê wan ê kesk hene û ên ku ji wê demê wir de vîzeya wan (xwedî heq) didomin, heta dema vîzeya wan biqede dikarin di bergeha sîgortaya tenduristiyê a giştî ji alîkariyên tenduristiyê feyde bibînin. Ji dema qedandina dema vîzeya wan wir de herî dereng di mehekî de ji bo testa dahatê bê kirin gere serî li wan Weqfên Alîkarî û Piştgiriyê Ên Civakiyê ku li wir îkamet dikin bixin (SYDV)

Li gorî encamê testa dahatê, dahata mehane ku ji serê her yek ferdî re dikeve, di binê sêyeka buhaya asgarî be, wek ên xwedî qertên kesk (di bergeha benda jêr a zagona 60/c-I) prîmên wan ji aliyên dewletê wê bê peydekirin û ji xizmetên tenduristiyê wê feyde bibînin.

Beriya Dîroka 1.1.2012 Li Gorî Zagona 3816 Ên Ku Qertê Wan Ê Kesk Hene Ji Alikariyên Tenduristiyê Wê Çewa Feyde Bibînin?

PIRSA57

Li rapora lijneya tenduristiyê ji bo astengdaran; ji aliyê astengdar, weliyê wî an vasiyê wî an jî saziya wê raporê dixwaze dikare bê îtîrazkirin. Ên eleqedar, bi arzûhala îtîrazê û bi nimûneya tesdîqkirî ku a ewil e û a lijneya tenduristiyê a astengdaran e, di nav sî rojên ji dema ku rapor tê sererastkirin wir de, li wîlayetê ku lê rûdinên, serî li Sekreteriya Giştî a Yekîtiya Nexweşxaneyên Civakî dixin.Îtîrazên ku ji aliyê saziyan tên kirin, bi nivîsa fermî re li wîlayetê ku lê tê mayîn serî li Sekreteriya Giştî a Yekîtiya Nexweşxaneyên Civakî tê xistin. Kesê ku li rorapora lijneya tenduristiyê a astengdaran bixe, ji aliyê Sekreteriya Giştî a Yekîtiya Nexweşxaneyên Civakî, tê şiyandin bi bal nexweşxaneyeka din ku rayedar e bi dayîna rapora lijneya tenduristiyê a astengdaran, bi rapora lijneya tenduristiye a astengdaran ku lê hatiye îtîrazkirin û rapora lijneya tenduristiye a astengdaran ku li ser îtîrazê hatiye dayîn biryarên wan wekhev bin, rapora lijneya tenduristiyê a astengdaran teqez dibe. Ku rapor ji hev cuda bin, rapora dawîn derbasdar e.

Pêvajoya Îtîraza Li Rapora Lijneya Tenduris-tiyê a Astengdaran Çewa Didome?

PIRSA58

1. Tijîkirina rapora ku ji aliyê lijneya tenduristiyê bê dayîn2. Fotokopiyên Nasnameyê3. 5 heb fotograf pêwist in

Di Serîlêdana Rapora Lijneya Tenduristiyê a Astengdara Çi Ewraq Tên Xwestin?

PIRSA59

46 47RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

a. Serîlêdan, ji aliyê nexweşan an ji aliyên ferdên malbatan bi Formê Xizmetên Tenduristiyê Ên Li Malê li navendên koordînasyonê ên di bunyeya gerînendetiya tenduristiyê an li yekeyên di bunyeya saziyên tenduristiyê bi telefonan bi devkî an li navenda tenduristiya civakê, navenda tenduristiya malbatê an jî bi navbeynkariya bijîjkên malbatê tê kirin.

b. Ji bo nexweşên ku li saziyên tenduristiyê razayî ne û ên ku di rewşa derketinê de ne, ji aliyên klînîkên pêwende, koordînasyon tê çêkirin û ji nexweşên ku guncaniya tedawiya wan a li malê hatiyê pejirandin bergeha xizmetê, ku wê xizmet di çi astê de be, çiqas wê bidome, bi çi hawayî be û bi çi guraniyê be, wê bê diyarkirin.

c. Ku xizmet di bergeha xizmetên tenduristiyê ên asta yekem bê dayîn, wê bi navbeynkariya yekeyê û bi agahî digel belgeyên pêwende hemû, ji navenda koordînasyonê re bê şiyandin. Navenda koordînasyonê, wê ji bo nexweşên tomarkirî nirxandina pêwist bike, ji navenda tenduristiyê a malbatê ku ew tomarkiriyê wê derê ne an bijîjkê malbatê re ji bo xizmetê tenduristiyê ên malê bên kirin teblixên pêwist wê bike.

Serîlêdana Xizmetên Tenduristiyê Ên Li Malê Çewa Tê Pêkanîn?

PIRSA60

a. Ji xeynî rewşa heyî a kesên xizmeta tenduristiyê li malê bi wan tê dayîn, halên acîl ku wê nû çêbibin nakevin çarçova peywirên yekeyê. Di van rewşan de esas ew e ku serî li 112 Servîsa Ambulansê an jî rasterast serî li servîsên acîl ên saziyên tenduristiyê bê xistin.

b. Kesên ku xizmeta tenduristiyê a malê distînin, di halên mecbûriyeta tibbî, li ser luzûmdîtina bijîjkê berpirs, sevkî

sazî an damezrana herî guncan tê kirin. Nexweşên ku biryara sevka wî hatiye dayîn, ji bo saziya tenduristiyê ku ji wê re hatiye sevkkirin an jî pêwist be ji saziya tenduristiyê ji bo birina malê, ji bo xizmetên tenduristiyê ên malê, bi wesayîta guhastina nexweşa ku a saziya tenduristiyê ye tê kirin. Ji bo kirariya guhastinê personelê alîkar ê pêwist in tên peywirdarkirin. Mesrefên guhastinê li ser nexweş nayên fatorekirin.

Ferdên Xizmetên Tenduristiyê Ên Malê Distînin Sevkên Wan Ji Sazî An Damezaranên Tenduristiyê Re Çewa Tê Kirin?

PIRSA61

Xizmetên Tenduristiyê Ên Malê:

Ji ber hinek nexweşînan, ferdên ku hewceyê xizmeta tenduristiyê a malê ne, li mala wî, di nav malbata wî de,ji tevî xizmetên şêwirmendiyên psîkolojîk û civakî muayene, tetkîk, tehlîl,

tedawî, lênihêrtina tibbî xizmetên rehabilîtasyonê çêdibe.

• Bi berfirehî nirxandina tibbî a wan kesan tê kirin,

• Bijîjkê mudavî ku planê tedawiyê dike, ku teşhîs kiribe an nekiribe, wê konsultasyona

Xizmetên Tenduristiyê Ên Malê Çi Ne?PIRSA62

48 49RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

Rpisporê şaxa pêwend bide kirin û bi agahî û pêşniyarên ku bistîne wê planê tedawiyê amade bike.

• Kesên ku xizmeta tenduristiyê a malê digrin bi navberê bellî tên ziyaretkirin, encamên lênihertin û şopandinê tê nirxandin, li ser hewceyiyên ku li gorî encaman dertên holê bi bijîjkê mudawî an bijîjkê konsultanê re tê muzakerekirin û planê tedaviyê ê nû tê amadekirin.

• Di dema xizmetên tenduristiyê ên malê derman, cîhazên tibbî, malzemeyên ku wê bên bikaranîn, ji bo di mercên guncan de bên veşartin, şiklê bikaranîna wan, berhevkirina avêtiyên tibbî û muhafeza wan, parastina ji enfeksiyanan û nexweşînên perokî, di van mijaran de ew kes û malbat tên agahîdarkirin û xizmeta şêwirmendiyê tê dayîn.

• Qeydên di derbarê xizmetên tenduristiyê ên malê di wextê wî de û bê kêmasî tên girtin û muhafezekirin.

• Di derbarê xizmetên ku hatine kirin de bi bijîjkê malbatê ê nexweşan agahî tê dayîn.

• Di bergeha xizmetên tenduristiyê ên malê xizmetên laboratuarê, bi saya laboratuarên navendî ên di bunyeya saziya tenduristî an bi wasita laboratuarên bi rêya xizmet sitendinê hatine temîn kirin tê dayîn. Ev xizmetên han, bi pesendiya serbijîjkê saziya tenduristî, tevî berpirsiyarê laboratuarê û bijîjkê berpirsiyarê yekeyê ku wê bi hevkariyê, di rêyeke guncan de û bi hevkarî wê bê meşandin. Di wê ekîba ku wê xizmeta tenduristiyê a malê bide de mecburiyeta peywirdarkirina teknîsyenê laboratuarê tune.

Ferdê astengdar ku hewceyê bi lênihêrtinê ye ku li ba malbata wî lênihêrtina wî negengaz be, di saziyê de xizmeta lênihêrtinê tê dayîn. Xizmetên lênihêrtinê di bin kontrola Gerînendetiya Wîlayet a Polîtîkayên Malbatê û Civakî de tê meşandin. Ji astengdarê ku hewceyê lênihêrtinê ye, di navendên lênihêrtinê ên Polîtîkayên Malbatê û Civakî de an jî di navendên lênihertinê ên taybet de, xizmeta lênihêrtinê tê dayîn.

Lênihêrtina Saziyê Çi Ye?PIRSA64

Xizmeta tenduristiyê a malê ku tê dayîn kesekî, di mercên li xwarê de tê qedandin:a. Ew nexweşê ku xizmeta tenduristiyê a malê digre ku bi tedawiya tê sepandin baş bibe û hewceyiya tedawiyê rabibe,b. Tedawî û lênihêrtina tenduristiyê ku ji bo nexweşên xizmeta tenduristiyê a malê digre, piştî asteke aşîkar bê astekî ku bê yî personelê tenduristiyê îmkana sepandininê çêbibe,

c. Nexweşê ku xizmeta tenduristiyê a malê digre, endîkasyoneke tibbî çêbibe ku gere nexweş li saziya tenduristiyê bê razandin,d. Ji aliyê nexweş an nûnerê wî ku teleba birîna tedawiyê bê xwestin,e. Nexweş ku bimre,f. Nexweş û mirovê wî ku xizmeta tenduristiyê a malê distînin, ku tevgerên neguncan nîşandin, berxwe bidin, guh nedin pêşniyaran, feyda wê xizmetê ji aliyê bijîjk ve bê pirsyarîkirin.

Di Kîjan Weziyetan De Xizmeta Ten-duristiyê a Malê Tê Qedandin?

PIRSA63

50 51RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Astengdar li cihê îkamet dike gere serî li Gerînendetiya Wilayetê a Polîtîkayên Malbatê û Civakî an ku hebe Gerînendetiya Navçeyê bixe, ku Gerînendetiya Navçeyê tune be dikare serî li Qeymeqamiyê bixe.

Ji Bo Lênihêrtina Saziyê Gere Mirov Serî Li Kur Bixe?

PIRSA65

MAFÊN Dİ ÎSTÎXDAMAASTENGDARAN

“Revebernameya di Derbarê Ezmûna Bijartina Personelên Gelemper ê Astengdar û Girtina Astengdaran bi Karmendiya Dewletê” ku li gorî hukmê maddeya 53 a Zagona Karmendên Dewletê, sazî û damezranên gelemper karmendên ku dixebitînin gere ji %3yê kadroyê xwe munhalê îstixdama astengdaran bikin, û mecbûr in di van kodroyan de astengdaran îstîxdam bikin.

Sitendina karmendên ku sazî û damezranên gelemper hewce ne, bi navê Serokatiya Personelên Dewletê, bi Ezmûna Bijartina Personelê Gelemper a Astengdaran(EMSS) wê Serokatiya ÖSYMê û bi usûla kurayê bi şiklê bicihkirina merkezî wê bê kirin. Sazî û damezranên gelemper ji xeynî usûlên li jorê hatine jimartin ( ji xeynî tayîna neqlê) ew bi tu hawayî nikarin karmendan bigrin.

Astengdar Çawa DibinPersonelên Gelemper?

PIRSA66

Kurum ve kuruluşların engelli memur istihdamına tahsis ettikleri kadrolara ortaöğretim, ön lisans ve lisans mezunu yerleştirilmesine ilişkin taleplerinin karşılanması amacıyla engel grupları ve eğitim durumları itibariyle yapılan merkezi sınavdır.

Wan kadroyên ku sazî û damezran tehsîsî îstixdama karmendên astengdar kirine, ji bo daxwaza wan a destûrdarên dibistana seretayî, dibistana navîn, hîndekariya seretayî bi cih bên kirin, ew metoda bijartinê ye.

Ezmûna Bijartina Personelê Gelemper a Astengdaran (EKPSS) Çi Ye?

Di Girtina Karmendên Astengdar De Pergala Kurayê Çi yê? Kê Dihewîne?

PIRSA67

PIRSA68

52 53RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

• Butçeyên Giştî ê Di Bîn Bergeha Îdareyên Gelemper de ne• Butçeyên Giştî ên Taybet ( Hîndekariya Bilind, Zanîngeh û Enstîtuyên Teknolojîyên Bilind, Butçeyên Giştî ên İdareyên din)• Saziyên Venihêr û Sazgêr• Saziyên Ewleyiyên Civakî, • Saziyên Sermayeya Veberhênanê Sindoqên kefalet û fonan ku bi zagonan hatine avakirin

• Îdareya Wilayetê a Taybet, Şaredarî, yekbûnên ku Îdareya Wilayetê a Taybet û Şaredariyan ava kirine digel muesseseyên girêdayê bi wan, karsazî û saziyên bi sermayeya veberhênane,• Li gorî Zagona Karbendên Dewletê a bi hêjmara 657 bi dîroka 14/7/1965 saziyên din ên ku karbendên dewletê îstîxdam diikin.

Wan Sazî Û Damezranên Ku Binbarê Bî îstîxdama Karmendên Astengdar in Kîjan in?

PIRSA69

Di sazî û damezranên gelemper de binbariya xebitandina karbendên astengdar ji bo bê cih û teqîbkirin kontrola wan ji aliyê DPByê tê kirin.

Sazî û damezran; agahiyên di derbarê personelê astengdar ên ku îsîxdam kirine û ên ji kar derketine, her sal di roja dawî a meha Gulanê de, di malpera fermî a DPByê di qismê “DPB e-sapandin” de di qismê bi serenavê “Karên Personelên Astengdar” de sehayên agahiyên “Forma agahiyê di derbarê personelê astengdar ku hatine îstîxdamkirin” bê kêmasî gere bê tijîkirin û ji DBPyê re bi rêya elektronîk mecbûr bê şiyandin.

Di Sazî û Damezranên Gelemper Di Derbarê Îstîxdama Astengdaran De Kontrol û Teqîb Çawa Tê Kirin?

PIRSA70

Ferdên astengdarên ruhî an zîhnî ên ku zor e bi pîyaseya hêza kar bên qezenckirin ji bo ji wan re îstîxdam bê çêkirin, ew kargeha ku ji aliyê dewletê di hêla teknîkê û malî de derdora wê bi taybet hatiye verastkirin e.

Kargehên Parêzvanî Çi Ye?PIRSA71

Bi zagonê ji bo wan kargehên parêzkirî ku xebatbarî qezenc bikin û bên berfirehkirin û bi wî hawayî îstîxdama astengdaran bê zêdekirin û astengdarên rûhî û zîhnî ku di pîyeseya hêza kar bi cih bibin zor e ji bo îstîxdama wan gelek hukmê destekkirinê ên nû hatine anîn.

Hêsaniyên Ku Ji Bo Kargeha Parêzkirî Bê Sazkirin Çi Ne?

PIRSA72

54 55RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Ji bo her yek xebatvanên astengdar, di bacên saziyên kargehên parêzkirî de heta 5 salan di rêjeyek diyarkirî, daxîn wê bê kirin. Her wiha ji bo astengdarên ku di kargehên parêzkirî de wê bixebitin heta 5 salan wê ji wê di baca dahatan de daxîn bê kirin.

Ji bo ji her astengdarî re hindiktir heta 5 salan bê sepandin û bi salane meblaxa daxînê ji bo her xebatvanê astengdar re meblaxa brut a buhaya asgarî a salane ku ji %150 zêdetir nîn be, ji bo astengdarên di kargehên parêzkerî de hatine îstîxdamkirin re, tevî mîktarên ku ji aliyên kes û saziyan ve tê peyde kirin, bi qasî meblaxên brut ên salane ku buha hatine dayîn bi meblaxa %100, di tespîta daxîna kargehên parêzkirî di metrehê baca saziyan û daxîna baca dahatê, dahatên di beyannameyê de wê bên daxistin û bi vî hawayî wê kargehên parêzkirî wê bên teşwîkkirin.

Mehaneyên astengdarên ku wê di kargehên parêzkirî de bixebitin (heta rêjeyek) wê xezînê bê peydekirin. Bi rêya ku ji xezîneyê wê rêjeyek diyar a buhayên wê bê dayîn bi astengdarên, di kargehên parêzkirî de diixebitin, wê astengdar tevlî jiyana kar bibin û wê bibin hilberîner. Bi cihêregiya ku tê kirin wê cudahiyên herêma bidin ber çavan û pirsgirêka bêkariya astengdaran wê bê çareserkirin û destekên ku kardêr ji bo kargehên parêzkirî saz bikin wê pê bên teşvîkkirin.

Tê hedefkirin ku kargehên parêzkirî ji Baca Paqijiyê a Hawirê bên muafkirin

Desteka avakirina karsaziyê:Ev desteka ku nayê zivirandin, lîmîtê wê yê jor 3.000 (sê hezar) TL ye, ji bo mesrefên avakirina saziyê ye.

Desteka Heyama Avakirinê a Makîne, Techîzat, Nivîsbar ûTechîzatê Ofîsê: Ji dîroka avakirina karsaziyê wir de di nav 12 (diwazde) mehan de ji bo makîne, techîzat, nivîsbarî û techîzatên ofîsê ên hatine sitendin/bên sitendin, ev desteka nayê zivirandin limîtê wê yê jor 15.000 (panzdeh hezar) TL ye.

KOSGEB Desteka Peyanerên Nû Çi Ye?PIRSA74

Di bergeha Protokola Hevkariyê ku di nav Wezareta Polîtîkayên Malbatê û Civakî bi Wezareta Zanistî, Sanayî û Tenolojiyê, ji aliyê Gerînendetiya Giştî a Xizmetên Pîr û Astengdar û KOSGEB ku vana bi xebateke hevpar projeya “ Peyaner Asteng Nasnake” avakirine bi vê projeyê astengdar ketine pîyaseya hêza kar û astngdar ji aliyên ekonomîk û civakî hatine qewîkirin.

Bi vê projeyê tê hedekkirin ku astengdar tevlîbûna perwerdeyên Peyaneriya Sepandar a KOSGEB bibin, di dema sazkirina kar de desteka dîrektoriyê bistînin û ji Desteka Peyanerên Nu a KOSGEB ku di dewsa sermayeya destpêkê de ye destekê bigrin tê xwestin.

Astengdarên Ku Dixwazin Kargehên Xwe Saz Bikin Dewlet Çi Hesaniya Nîşanî Wan Dide Wan?

PIRSA73

56 57RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Avahî, sehayên vekirî, xizmetên gihanî û agahdariyê teknolojiyên ragihandinê ku ji aliyên astengdaran ve bi hawakî ewleyî û serbixwe ku bi rewşa gihabarî û bikaranînbarî bin ji vê re gihanbarî tê gotin.

Gihanbarî Çi Ye?

Desteka mesrefên karsaziyê:Ji bo mesrefên karsaziyê ku ji dema destpêkirina destekê wir de di nav 24 (bîst û çar) mehan de hatiye xerckirin, bê yî pere zivirandin, vê desteka ku tê dayîn ji bo her mehî 1.000 (hezar) TL ye û bi tevahî 12.000 (diwanzde) TL ye. Tiştên li jêrê nivîsandîne mesref tên hesibandin:

• Mesrefên net ê personelan• Îcareya kargehê• Mesrefên elektrîk, av, germkirin, telekomînîkasyon, sotemeniyên techîzat û makîneyên li kargehê ji bo xizmet û beran çûne

Desteka Veberhênanên Sabit:Ji destpêkirina destekê wir de di nav 24 (bist û çar) mehan de ji bo makîne û techîzat ku wê bên sitendin, di bergîdana temînatê bi zivirandinî desteka ku tê dayîn lîmîtê wî yê jor 70.000 (heftê hezar) TL ye.

GİHANBARÎPIRSA75

Ferdên astengdar ku rêjeya astengdariya wan di seriya %40 de ne û ferdên astengdar ên giran ku bi hev re rêwîtî bikin ji refeqetvanên wan re herî zêde di xetên behrê û hesin ên di nav bajar û derveyê bajar de, xizmetên ku hatine dayin şaredariyan, şirketên ku ji aliyê şaredariyan hatine avakirin, yekîtî, muessese û karsazî an kesên ku ji aliyê şaredariyan raye girtine an jî ji xizmetên guhastina giştî ên navbajêr ku ên şîrketa nin ji vana dikarin bê dirav xizmet bigrin.

Astengdar ji van mafan wê çawa sûde wergirin?Astengdar, bi “qertê nasnameyê ji bo astengdaran” ku ji aliyê Gerînendetiya Wilayetê a Polîtîkayên Malbatê û Civakî tê dayîn dikarin ji vî mafî feyde bibînin.Astengdarên bi Qertê Nasnameya Astengdaran dikarin ji mafên seyahatê feyde bibînin

Ji Bo Astengdaran Mafên SeyahatêÊn Belaş Çi Nin?

PIRSA76

Jİ BO ASTENGDARAN Jİ ALİYÊ SAZİYÊN CİHÊRENG VE XİZMETÊN KU BELAŞ Û Bİ DAXİN TÊN DAYİN

58 59RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

RNiştimaniyên astengdar ên ku rêjeya astendariya wan di seriya %40 de ye; li gorî Rêvebernameya Di Derbarê Avakirina Danegeha Astengdaran û Dayina Qertê Nasnameyê ku di Rojnameya Fermî de di dîroka 19/07/2008 û bi hêjmara 26941 hate çapkirin û hê jî derbasdar e, bi wî “Qertê Nasnameyê ê Astengdaran” ku ji aliyê Gerînendetiya Polîtîkayên Malbatiyê û Civakî de tê dayîn an li gorî maddeya yekem a rêvebernameya behskirî ew qertên astengdaran ku derbasdariya wan hatiye parastin bi wan qertan, astengdarên di nasnemeyên wan, rêjeya astengdariya wan hatiye nivisandin, bi wan nasnameyan dikarin ji van mafan feyde bibînin. Bi vî hawayî, astengadrên ku qertên nasnameya wan heye ne hewce ye ku nasnameya xwe nû bikin.Astengdarên giran ên bi refeqetvanên xwe re dixwazin ji mafên bêdirav ên seyahetê feyde bibînin, wê ji bo qertê nû serî lê din. Astengdarê giran ê ku dixwaze bixwe ji mafên seyaheta bêdirav feyde bibîne dikare qertên li jorê hatine jimartin bi kar bîne. Ên ku di vê rewşê de ne ne hewce ye ku qertên xwe nû bikin.

Li gorî maddeya demî ya 2an ku girêdayê bi Zagona di Derbarê Astengdaran bi hêjmara 5378 e û di dema 7 Tîrmeh 2005an de derbasdar bûye; îstîfadeya ji avahiyên ku vekiriyê gel in, tevî rêyan, piyader, bihurekên peyayan, sehayên hêşîn, sehayên sîporê û wek van sehayên bingehîn ên çandî û civakî digel tevî avahiyên ku ji aliyên kesên bera an hiqûqî hatine çêkirin û vekiriyê gel in, heta heşt salan ji aliyê van sazî û kesan ve gihanbar kirina wan hatiye mecbûrîkirin. Bi maddeya demî a zagona behskirî wesayitên ku şarederiya bajarê mezin û şaredarî ku di nav bajar de berpêş dikin an divenihêrin, ji aliyên şaredariyan an ên ku xizmet berpêş dikin ve gihanbarkirina wan hatiye mecbûrkirin.

Bi vi hawayî şaredarî û saziyên din verastkirinên gihanbariyê kirine, wesayitên veguhastina komelî hatine gihanbar kirin. Di Zagona Di Derbarê Astengdaran bi hêjmara 5378, verastkirina bi zagona 6353 di dema 4 Tîrmeh 2012 ye, bi verastkirina maddeya 3an ku di wê zagonê de demî ye, şopandin û venihêrtina gihanbariyê bi Wezareta Polîtîkayên Malbat û Civakiyê hatiye dayîn.

Bi vî hawayî venihêrtina li ser gihanbariyê dema yekem hatiye dest pê kirin. Ên ku peywira gihanbariyê neynin cih, birîna cezayê diravan ji bo wan gengaz bûye.

Veraskirinên Guncan Ên Ji Bo Gihanbari-ya Astengdaran Wê Çawa Bên Çêkirin?

PIRSA77

60 61RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Komîsyonên şopandin û venihêrtinê; bi nûnêrên Gerînendeyê Wîlayetê ê Polîtîkayên Malbat û Civakiyê û elemanê pîşeyê ê gerînendetiya wîlayetê, Karên Hundir, Gihandin, Behrevanî, Wezaretên Derdor û Bajarvaniyê û bi nûnêrên konfederasyona astengdaran hatiye avakirin.

Komîsyona Lijneya Venihêrtin û Şopandinê Ku Ji Bo Gihanbariyê Li Bajaran Hatiye SazkirinJi Kê Çêdibe Û Fonksiyona Wê Çi Ye?

PIRSA78

Komisyonlar;• Avahiyên fermî ku ên sazî û damezranên gel in, rê, piyader, bihurekên peyayan, sehayên hêşîn, sehayên sîporê û wek van sehayên bingehîn ên çandî û civakî digel,• Tevî avahiyên ku ji aliyên kesên bera an hiqûqî hatine çêkirin û vekiriyê gel in,

• Şaredariyên bajarê mezin û şaredarî, xizmetên veguhastina komelî ku ew berpêş dikin an di bin venihêrtina wan de ne, li gorî wan pirsên ku di îlaweya rêvebernamyê, di formê şopandin û venihêrtinê avahî, sehayên vekirî û wesayitên veguhastinê komelî de ne tên venihêrtin.

Gere Serî li Komîsyonên Şopandinê û Venihêrtinê Bê Xistin.Bi vî hawayî faaliyêtên pêwendê bi gihanbariyê dema yekem e ku dest pê kiriye.

Di Derbarê Gihanbariyê De Şîkayêtên Ferdên Astengdar Kîjan Yeke DinirxîneÛ Çawa Dixebite?

PIRSA79

62 63RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Bi sazkirina Pergala Şopandina Gihanbariya Netewî, rewşa gihanbariya avahiyên di bin bergeha zagona bi hêjmara 5378, sehayên vekiri, veguhastinên komelî û Envantera Gihanbariyê a Tirkiyê tê çêkirin.

Pergala Şopandina GihanbariyaNetewî Çi Ye?

PIRSA80

Mafê tayîna ku hatiye dayîn ji astengdar an kesê ku di malbata wî de astengdarê bi nihêrtina wî binbar e heye re ye.

Bi cihêrengiya di Zagona Karbendên Dewletê bi hêjmara 657an, karbendên ku ew, hevsera wî an karbendên di malbata wî de bi rêya xweynê ferdê ku bi linihêrtina wî binbar e hene û ji bo vê rewşa astengdariyê telebê guhartina cih dikin bê çareserkirin, kirina verastkirinên ji aliyên saziyên wan hatiye guncandîtin.

Ji Bo Astengdaran Mafên Yekcar Tayînkirinê Çi Ye Û Çawa Tê Sepandin?

MAFÊN DİNPIRSA81

Astengdarên ku wê wesayîtên ji kategoriya morosîklet an otomobîlê bi tertîbatekî taybet hatine îmal, tedîl û techîzkirin bajon, gere ehlîyeta kategoriya H bistînin. Verastkirinê di derbarê belgeya ajotvanên kategoriya H di Revebernameya Trafîkê a Rêbejahiyê de cih digrin. Ji bo girtina ehliyeta kategoriya H, gere bi rapora lijneya tenduristiyê a ku tê de îbareya “Dikare wesayîtê bi tertîbatê taybet bajo” serî li kursên ajotinê bixe. Di kursên ehliyeta kategoriya H de, kursîyer ji dersên trafîk û alikariya pêşîn berpirs in. Ji dersa motorê neberpirs in. Çar hefte dema dersa wê ya teorîk heye. Di wextê mayîn de perwerdeya dîreksiyonê digrin. Bikaranîna ehliyeta kategoriya H bi bêmaweyî an rojanekirina wê ya bi navber, di Rapora Lijneya Tenduristiyê de teqez dibe. Ên ku di dest û pêyên wan de astengdarî heye û astengdarên kerr dikarin bêmawe ehliyeta kategoriya H bi kar bînin.

Ehliyeta Kategoriya H Çi Ye?PIRSA84

Ji aliyên Gerînendetiya Giştî ya Alîkariyên Civakî ji bo destekkirina lênihêrtina zarokên malbatên hewcedar, alikariyên neqdî û eynî tên kirin. Malbatên ku hewcedar in û li nihêrtina zarokên xwe yî astengdar zehmetî dikşînin, ji bo ji vê alîkariyê feyde bibînin, gere li Gerînendetiya Polîtîkayên Malbat û Civakiyê ku li wîlayetê wan e an weqfên alîkarî û piştgiriyê ên civakî ku li navçeyan in mreceet bikin.

“ Astengdarên Ku Mehane Distînin Dikarin Alîkariyên Naqdî û Eynî bigrin?

PIRSA82

Xetta Şêwirmendiyê a Malbat, Jin, Zarok, Astengdar û Xizmeta Civakî Ye.Li gorî esasa 7 roj û 24 demjimar dixebite.

Alo 183 Çi Ye?PIRSA83

64 65RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Kêsên ku ji ber astengdariya xwe bê alikariya yekî din nikaribin bi serê xwe herin, astengdar ên girêdayê bi makîneyê an ji ber pîriyê hw. ji ber mezeretên xwe yê derbasdar nikaribin herin ba yekeyên ku pasaport didin û ji bo teleba karên e-pasaportê ku di ferqa berpirsiya xwe ya dadî de bin, ji bo belgeyên pêwist bên amadekirin û li ser van belgeyan formê pasaportê bê amadekirin ji aliyê karmendekî ve li navnîşana ku wî kesî xwestiye, piştî teyîda nasnameya wî, ew ê çawa kar bên meşandin ji parêzgariyan re hatiye şiyandin.

Di Sitendina Pasaportên AstengdaranDe Çi Hesanî Tên Nîşandayîn?

Kesên yekçav li gorî esas û usûlên “Rêvebernameya di Derbarê Berendamên Ajotvaniyê û Di Ajotvaniyê de Şertên Tenduristiyê ku Tên Xwestin Digel Muayeneya Wan” a di Rojnemeya Fermî bi hêjmara 26301 û di dema 26 Rezber 2006an de ne karin ehlîyet bigrin.

Ji karmendên astengdar re ji xeynê xwestina wan nobeta şevê an peywira vardiyayê nayê dayîn.

Ên Ku Yekçav İn (Monokuler) Dikarin Belgeya Ajotvaniyê Bigrin?

* Karmendên Astengdar Ji Ber Peywira Xwe, Ku Hebe Dikarin Bi Vardiya Bixebitin ?

PIRSA85

PIRSA86

PIRSA87

Maddeyên KHK bi hêjmar 572 di derbarê verastkirinên vê mijarêwiha ne:

Madde 25- Li Zagona Nivîstina Gelhe a Giştî ku bi dema 24/2/1972 û 1543 hejmar e maddeya îlawe a jêrê hatiye zêdekirin.

“Maddeya Îlawe 1-Lijneyên nivîstinê, gere tedbîrên diyarkirina nivîstina rewşa astengdariyê bigrin. Herkes, mecbûr e ku bi rastî astengdariya xwe û ferdên malbata xwe binivîse û pêwist be rapora lijneya tenduristiyê nîşan bide.

Li gorî maddeya 36 a Zagona Di Derbarê Kutikê Hilbijêran û Hukmên Bingeh Ên Hilbijartinan ku di dema 26.04.1961 û 298 hêjmar e dema ku kutikê hilbijêran tên nivîsandin, astengeke ku hilbijêr nikaribe ray bide hebe, ew ê di formê de bê tomarkirin.

Di tespîtkirina cihên sindoqan de ji bo hilbijêr bi hêsanî, bi serbestî û veşarî bide û astengdar bi hêsanî ray bavêjin, girtina tedbîrên pêwist di maddeya 74an a heman zagonî de hatiye verastkirin. Nesekinandina ducan, nexweş, astengdar di rêzê de di maddeya 90î de hatiye diyarkirin.

Di maddeya 93 bi sernavê “Îşaretkirin û Pûsûlayên Rayan ên Yekbûyî” a Zagona Di Derbarê Kutikê Hilbijêran û Hukmên Bingeh Ên Hilbijartinan de prosedura rayavêtina astengdaran bi refeqetvanên xwe re wiha hatiye verastkirin:

Engelli Bireylerin Oy Kullanmaları Sırasında Yapılan Düzenlemeler Nelerdir?

PIRSA88

66 67RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

RMadde 93 – Li cihê rayavêtinê piştî qatkirina û bihevzeliqandia pûsûlaya rayê, hilbijêr wê derê terk dike û pûsûlaya rayê bixwe davêje sindoqê. Astengdarên kor felcdar an ên bi vî hawayî astengdariya wan aşikar e, bi alikariya mirovên xwe yên di hawira wê hilbijartinê de ne ku tune be bi alîkariya hema yek hilbijêrî dikarin ray bavêjin. Hilbijêrek nikare ji yek astengarî pêştir alîkariya kesî bike. Seroklijne, dema qertê nasnameya hilbijêrê ku ray avêtiye bide li hember navê wî yê di lîsteya hilbijêra de ye destnîşana wî dide avêtin, ên ku nikarin nestnîşan bikin şopa pêçîya wî ya serî wê bes bê dîtin. Hilbijêrên ku ev pêçiya wî tune, bi kîjan pêçiyê şop hiştibe tê nivîsandin.

Maddeya 33 a Zagona Astengdaran 5378 hêjmar di derbarê vê verastkirinê de ye.

Madde 33. Li maddeya 2an a Zagona Di Derbarê Peywir û Teşkîlatên Gerînendetiya Giştî ya Spor û Ciwaniyê, ku piştî benda (n) were benda (o) hatiye zêdekirin û benda (o) a heyî bûye benda (p).

“(o) Ji bo ferdên astengdar spor bikin û ev bê belavkirin; guncaniya tesîsên sporê ji bo

bikaranîna astengdaran hazir bibe, geşepêna teknolojiyên destekdar û programên perwerdeya sporê , temînkirina melzemeyên pêwist, di vê mijarê de agahdayîn û hişyarkirinê re kirina weşanan, amadekirina mirovên sporê, û hevkariya bi damezranên din re ji bo sporkirina ferdên astengdar…

Tedbîrên Hêsaniyê Ku Ferdên Astengdar Spor Bikin He Ne?

PIRSA89

Herwiha di bergeha verastkirina ji aliyê Serokatiya Îdareya Astengdaran tê xwestin bi 81 Gerînentiya Wilayetê a Spor û Ciwaniyê û Serokatiya Federsaronên xweser û nexweser re bi nivîsa 06.10.2010 “Bi esasgirtina qertê nasnameyên astengdaran hem ji maf û xizmetên wê ferdedîtina astengdaran hem jî ji bo tevlî jiyana civakî bibin, di tevî tesîsê girêdayê bi Gerînendetiya Giştî ya Spor û Ciwaniyê û faalîyêtên ku ji aliyê gerînendetiyên wîlayetan û federasyonan ve tên amadekirin di têketana wan de dirav neyê sitendin an terîfeya daxîndar bê sepandin” hatiye xwestin û ev tê sepandin.

PIRSA90

Raporên Tenduristiyê ên Astengdariyê ên ku ji aliyê Hemwelatiyên me yên Tirk ên ku li welatê biyanî dijîn ve ji welatê biyanî hatine sitendin li Tirkiyeyê ne derbasdar in.Ji bo sitendina Karta Nasnameya Astengdariyê ji ber mewzûatê divê serî li nexweşxaneyên rayedar bidin û ji nû ve rapora astengiyê bistînin.

Hemwelatiyên Tirk ên ku li welatê biyanî dijîn gelo dikarin bi Rapora Tenduristiyê a Astengdariyê a ku ji wî welatî sitendine, Karta Nasnameya Astengdariyê bistînin.

Maf û buhaşikandinên dê astengdar jê sûd wer bigrin; ji aliye sazî û dezgehên têkildar an jî rêveberiyên herêmî ve tên diyar kirin. Li gel vê hêsaniyên hinek dezgehên gelemper û taybet jî; ji bo kesên xwediyên karta nasnameya astengdariyê, agahiya astengdariyê a li Nasnameya nifûsê hatiye nivîsandin an jî rapora tendurustiyê a astendariyê hene. Ev buha şikandin û/an jî rêjeya wan carinan ji aliye wan saziyan ve dikare bê guhertin.

Bi Kartê Nasnameya Astengdaran kîjan maf û xizmet tên dayîn?

PIRSA91

68 69RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

PIRSA92

Kardêr, heke ji 50î zêdetir karker bixebitînin di karxaneyên sektora taybet de %3 astengdar, di karxaneyên gelemper de %4 astengdar %2 girtiyên kevn li gorî qewet û derûna wan li cihê musaît divê bidin xebitandin. Heke di nav sînorê bajarekî de hejmara karxaneyên kardêrekî ji yeke zêdetir be hejmara karkerên di vê çarçoveyê de li gorî yekûna karkeran tê hesibandin.

Ji aliyên kardêrên sektora taybet, sîgortadarên di bergeha Zagona Sîgortayên Civakî bi hêjmar 5378 û dema 17/7/1964 de ne û sîgortadarên astengdarên di kargehên parêzkirî di bergeha maddeya 14an a Zagona Dema 1/72005 bi hêjmar 5378 de dixebitin, di heman zagonê di maddeyên wê yên 72 û 73 ku bi maddeya 78an hatiye diyarkirin ku primê sîgortayê ê tevî hisseyên kardêran ku bi tixûbê jêrê qezencê ku esasê prîmê ye, ên ku ji kontenjan zêdetir astengdar dixebitînin, kardêrên ku ne binbar in lê astengdar dixebitînin, ji bo her astengdarê ku bi vî hawayî dixebitînin li gorî tixûbê jêrê qezencê ku esasê prîmê ye, ew hisseyên kardêr ên prîmê sîgortayê %50yê wî ji aliyê Gencîneyê ve tê dayîn.Di mijara istihdama astengdaran de ji bo kardêran li kêleka mecburiyete qanûnî handan jî hene. Heke karxane; ji hejmara astendarên ku di mewzûatê de hatiye gotin zêdetir astengdaran bi de xwebitandin û radeya astengiyê ji %80î zêdetir be an jî bêyî mecbûriyeteke qanûnî xwedî xebatkarekî astengdar be %50ê prîma sîgortayê a ku ji aliyê kardêr ve tê razandin ji aliye xezîneyê ve tê dayîn.

Mecbûriyetâ Xebitandina Astengdaran li Kargehên Di Bergeha Zagona Kar a Bi Hejmar 4857, Çi Qas E

Dikarin ji serî li Weqfên Piştevanî û Alikariyên Bajar û navçeyan bixin û bixwazin. Wekî din; ji; Kızılay û komel, weqf, federasyon û qonfederasyonên bir armanca alîkariyê agahî dikare bê sitendin.

Diravên cezayê ku ji kardêrên ku berpirsiyariya xwe a bicihkirina astengdaran bi cih neanîne tê civandin ji bo di sazkirina karen xwe, perwerdeya pîşeyî, rehabilitasyona pîşeyî a astengdaran û projeyên mîna van de bê bi kar anîn radestî Saziya Kar a Tirkiyeyê tê kirin.

Kesên ku bê Ewleyiya Cîvakî ne çawa dikarin Amûrên Alîkar ên Ortopedik û wekî din bistînin?

PIRSA93

Diravên cezayê ji kardêrên ku berpirsiyariya xwe a bicihkirina astengdaran bi cih neanîne tê civandin, bi kîjan armancan tê bi kar anîn?

PIRSA94

70 71RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Kesên ku ji ber nexweşînê nikarin “mesane an jî rektum”ê qontrol bikin(ji bo zarokan bi şertê herî kêm 2 saliya xwe qedandibe) û hewcedariya binepêç bi rapora bijîjkên pispor hatibe reçetekirin lêçûna wan binepêçan di dewreyên mehane de ji aliye Saziya Ewlekariya Civakî” ve tê dayîn.

Ji aliyê Saziya Ewlekariya Civakî a ku pê ve girêdayî ne ve tê dayîn. Ên ku ne di tu ewlehiya civakî de ne ji Weqfên Alîkariyên Civakî karin bidestbixin.

Lêçûyîna Binepêçên Nexweşan Kî Dide?

Lêçûyîna Kursiyên Tekeldar kî dide?

PIRSA95

PIRSA96

Xizmetên Perwerdeya Taybet li gorî bingehên Biryarnameya Darazqanûn a bi hejmara 573 û “Rêziknameya Xizmetên Perwerdeya Taybet” ku di Rojnameya Fermî de a dema 31.05.2006 hejmara 26184 de hatiye weşandin tê meşandin.

Bingehên Qanûnî ên Xizmetên Perwerdeya Taybet Çi Ne?

PIRSA97

72 73RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R

Ji bo xwendekarên astengdar ên ku dikevin azmûna zanîngehê; sererastkirinên hewce ên fizîkÎ tên kirin. Cihê azmûnan ên li gorî kop û koran tên amadekirin, jê ên kor û roniya çavên wan kêm re 30 xulek zêdetir maweya azmûnê tê dayîn û derfeta têketina azmûnê bi hevberî “tevberên alîkar” ên xweşaxêv ku pirsa bixwîne, bersîvan binivîse tê naskirin.

Üniversite Sınavına Giren Engelli Öğrenciler İçin Ne Tür Kolaylıklar Var?

PIRSA98

Kesên di apartman û sîteyên ku ne tabiê kanûna “Xwedîtiya Qatan” in rudinên bi anîna rastkirinên kanûnî re êdi bûne xwediyê dankirina rastkirinên li gorî astenga xwe.

Di xala 19. a qanûna bi hejmara 5378 de; Xal 19- Ji bo ku piştî xala 42. A qanûna xwedî hejmar 634 û dema 23.6.1965 a bi navê “Xwedîtiya Qatan” e were fiqreya jêrîn lê hatiye zêdekirin.

Heke ji bo jiyana astengdaran mecburiyet be, projeya veherînê herî kêm di nav 3 mehan de di civîna xwedî qatan de bi piraniya para erdan û hejmar tê biryardayîn. Heke civîn di nav vê deme de çênebe an jî xwesteka veherînê bi piranî neyê pejirandin; bi daxwaza xwediyê têkildar li ser rapora lijneyê ku ewlekariya avahiyê nakeve xetereyê dide zanîn li gorî projeya gurînê an jî krokiyeke pesende ku ji merciyên rayedar hatiye stendin avakirin, veherîn tê kirin. Merciyên rayedar xwastekên guhertina projeyên pesende an jî krokiyan herî kêm di nava şeş mehan de bi dawî dikin.

Gelo di xaniyê tê rûniştin de li gorî astengê rastkirin tê kirin?

PIRSA99

74RÊB

ERA

MA

FEN

HER

Î A

ŞÎK

AR

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

R75

Sererastkirinên zagonî ên li hemberî neheqiyênli ser kesên astengdar çi ne?

PIRSA100

Sererastkirinên ji bo astengdaran ên di Makezagon û hemû mijareyan de bi armanca tevîbûneke tam û wekhev a civatê tê kirin. Xebateke li gorî wekheviya keysan a dixala 10. A makezagona 1982an a Komara Tirkyeyê de hatiye raber kirin.

Li gorî vê xalê:Herkes; bêyî veqetîna ziman, nijad, reng, zayend, ramana ramyarî, baweriya felsefî, ol, mezheb û bi sedemên wekî din li hemberî zagonê wekhev in. Ji tu kes, malbat, kom an jî çînê re servedarî nayê kirin.

Saziyên Dewletê û Desthilatên rêveberiyê di hemû kirarên xwe de li henberî kanûnan divê li gorî rêgeza wekheviyê tevbigerin..

Bi lêzêdekirina hevoka; “Tedbîrên bi vê armancê bên girtin nikarin li dijî vê rêgeza wekheviyê bin” a li fiqreya 2yemîn a xala 10emîna makezagonê û ji bo ku were dawiya fiqreya duyemîn li heman xalê firqeya jêrîn hatiye pêvekirin.”Tedbîrên ku ji bo kesên bi taybetî bêne parastin ên mîna zarok, pîr û astengdaran bên girtin nikarin li dijî rêgeza wekheviyê bên dîtin.” Bi vê guherandinê darazeke bi wateya ku ji kesên astengdar re kirina veqetîna pozîtif ne li dijî wekheviyê ye hatiye zêdekirin. Ew deynê ku kardêr ji karkeran re wek hev kirarî bike bi maddeya 5an a dustûra sernavê “Dustûra Tevgerîna Wekheviyê” a Zagona Kar bi hêjmara 4857 giha ye verastkirinek normatîf.

Li gorî vê xalê;

MADDE 5.” Di têkildariyên kar de li gorî ziman, nîjad, zayend, fikra sîyasî, baweriya felsefî, ol û mezheb û wek van muamele nayê kirin” tê gotin. Maddeya 122 ku qedexeya cudagirtinê sererast dike a Zagona Cezayan a Tirk û maddeya 41 a Zagona Di Derbarê Astengdaran îbareya ”astengdarîyê” li van hatiye îlavekirin. Halê maddeya ku hatiye guhartin û bi cudagirtinê ye wiha ye:

Di navbera kesan de ziman, nîjad, zayend, astengdarî, fikra sîyasî, baweriya felsefî, ol, mezheb û bi sedemên wek van cudagirtînî nayê kirin

• Firotina malekî guhêzbar an neguhêzbar, îcraya xizmetek an dewra wî an jî ên ku nehêlin ji xizmetek feyde bê giritin, an ji ber halên jorê ku bigrin ji bo kar an jî negrin kar,

• Ên ku maddeyên xwarinê nedin an xizmetek ku wê arzî gelemper bê kirin nekin,

77

RÊB

ERA

MA

FEN H

ERÎ A

ŞÎKA

REN

GEL

Li H

AK

LARI REH

BER

i

76

AGAHİYÊN RAGİHANDİNÊ

• Heta wan sefhayên ku di dem û şertên wê de astengkirina kesekî ku nikaribe faalîyetê aborî bike di dijberiya astengdaran de di tu sefheyî de sepandinên cudagirtinê gere neyê kirin.

Bi şiklekî ku di dijberiya xebatvanên astengdar de encam bide û bi astengdar re bi muameleke cuda nayê karkirin.

Ji bo rakirina an kêmkirina asteng û zehmetiyên astengdarên dixebitin an serî li xebata kar didin tedbîrên di pêvajoyên îstîxdamê de û ji aliyên kargeh, sazî û damezranên berpisiyarî, raye û peywira wan heye ve kirina sereraskirinên pêwist mecbûrî ye. Ji ber rewşên astengdariyan îsîxdama astengdarên ku qezenckirina wan, di pîyaseya kar de zehmet e, di serî de ji aliyên kargehên parêzkirî ve tê kirin.

Bi Zagona 6111 hêjmar “Hinek Deynên Ku Ji Nû De Wê Bên Sererastkirin û Zagona Sîgorteya Tenduristiya Giştî û Sîgorteyên Civakî digel hinek Zagona Di Derbarê Guhartina Zagon û Biryarnameyên Di Hukmê Zagonan” sererastkirinên di derbarê ferdên astengdar, hatine kirin ku bibin rastkirinên ji bo pêşîgirtina cudagirtinê. Agahiyên di derbarê mewzûatên welatê me di malpera me di beşa “Mewzûata Netewî” de ye..

Peymana Mafên Ferdên Astengdar an Neteweyên Hevgirtî (Convention on the Rights of Persons with Disabilities) ku di welatê me de 28 Cotmeh 2009 an de merî bûye, ji hukmên ku bi nêzîkbûneke tevdeyî nêzî di her sehayê de cudagirtina astengdaran çê dibe..

SEROKATİYA KARÊN CİVAKÎ A NAVENDA GİŞTÎ YA AK PARTÎ YÊ 444 20 44

@sosyalisler_Bsk facebook.com/soibgm

444 20 44 ekm@akparti.org.tr http://www.akparti.org.tr/ekm/

444 20 44 ykm@akparti.org.tr http://www.akparti.org.tr/ykm

77

EngellilerKoordînasyonêA Astengdaran

NavendaKoordînasyonêA Pîran

RÊXİSTİNÊN CİVAKÎ ÊN SİVÎL Û SAZÎ ALO 150 BİMER ( XETTA RAGİHANDİNÊ A SEROKWEZÎRİYÊ ) http://www.basbakanlik.gov.tr ALO 184 – SABİM ( XETTA RAGİHANDİNÊ A WEZARETA TENDURİSTİYÊ )

www.saglik.gov.tr

AGAHİYÊN RAGİHANDİNÊ ÊN WEZARETA POLÎTÎKAYÊN MALBATÊ Û CİVAKİYÊ

(312) 705 40 00 http://www.aile.gov.tr/tr • ALO 183 ( Ji bo xizmetên ji Malbat, jin, zarok, astengdar,pîr,

mirovên şehîdan û xazîyên me )• ALO 144 ( Xizmetên projeyên alîkariyên civakî û alîkariyên civakî )

GERÎNENDETİYA GİŞTÎ YA MUZEYAN Û HEBÛNÊN ÇANDÎ (312) 309 02 60 http://www.kulturvarliklari.gov.tr/

GERÎNENDETİYA GİŞTÎ YA XİZMETÊN PÎR Û ASTENGDARAN Ji bo telebên we yên agahiyê di çarçova Zagona Agahîgirtinê ji Gerînendetiya Giştî ya Xizmetên Pîr û Astengdaran; http://www.eyh.gov.tr/tr/8103/Bilgi-Edinme (312) 705 70 00-01-02-03 http://www.eyh.gov.tr/tr

NAVENDA GAZÎYÊ A WEZARETA GİHANDİNÊ 444 24 07

MEB GERÎNENDETİYA GİŞTÎ YA XİZMETÊN ŞÊWİRMENDİYÊ ÛRÊBERİYÊ A PERWERDEYİYA TAYBET (312) 212 76 18 http://orgm.meb.gov.tr/

SEROKATİYA LİJNEYA HÎNDEKARİYA BİLİND (312) 298 70 00 http://www.yok.gov.tr/

NAVENDA BİCİHKİRİN Û BİJARTİNA XWENDEKARAN (ÖSYM) (312) 298 80 50 http://www.osym.gov.tr/ana-sayfa/1-0/20140313.html

7978

ENG

ELLi

HA

KLA

RI REH

BER

i

NOTLAR

80