armoede bij ouderen in belgië bijdrage aan de conferentie “armoede en verouderen”, atelier2:...
TRANSCRIPT
Armoede bij ouderen in België
Bijdrage aan de conferentie “Armoede en Verouderen”,
Atelier2: Pensioenbeleid
Karel Van den Bosch,Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck
Overzicht1. Inkomen en armoede bij Belgische ouderen, vergeleken
met hun leeftijdsgenoten in buurlanden2. Niet-monetaire indicatoren van de levensstandaard van
Belgische ouderen3. Hoe adequaat is de bescherming tegen armoede in het
Belgische pensioensysteem: het IGO vergeleken met de Europese armoedenorm, en een budgetnorm voor ouderen
4. Vooruitzichten voor de inkomensarmoede onder ouderen5. Enkele oorzaken van armoede buiten het pensioensyteem6. Uitdagingen voor het pensioensysteem
Inkomen en armoede• Inkomen van Belgische ouderen, ten opzichte van de
bevolking beneden 65 jaar, is lager dan in sommige buurlanden (NL, FR, DE, AS), maar op hetzelfde niveau als in DK, SE en UK.
0,00
0,20
0,40
0,60
0,80
1,00
1,20
Inkomen van 65+ers, tov. inkomen -65ers, 2008
Inkomen en armoedeRedenen voor relatief laag inkomen Belgische ouderen• Maximum pensioen (voor werknemers)• Pensioen hangt af van arbeidsinkomen gedurende gehele
loopbaan, niet slechts in laatste jaren (werknemers)• Nog beperkte uitbouw tweede pijler pensioenen
• (en veelal uitbetaling als eenmalig bedrag)• Niet-aanpassing aan gestegen welvaart in verleden
Inkomen en armoede• Risico op armoede is bij Belgische ouderen (21%) duidelijk
groter dan in meeste buurlanden (uitz. VK)
05
101520253035
Armoederisico bij ouderen, 2008
Inkomen en armoedeDemografische verdeling van armoede in België, 20085• Risico op armoede groter bij 75+ers• Verschil tussen vrouwen en mannen klein
65-74 75+ AllenVrouw 19,4% 24,7% 22,0%Man 18,7% 22,5% 20,2%Allen 19,0% 23,8% 21,3%
Niet-monetaire indicatorenIndex van ‘deprivatie’, d.w.z. drie van de volgende drie zaken
niet kunnen doen, of zich niet kunnen veroorloven:• Onverwachte uitgave van € 1500 kunnen opvangen• Week vakantie weg van huis• Geen achterstallen voor huur, afbetaling etc. • Maaltijd met vlees of vis om de twee dagen• Woning verwarmen• Wasmachine• Telefoon• Auto• Kleuren-tv
Niet-monetaire indicatorenBelgische bejaarden:• Zijn minder vaak in deprivatie dan bevolking op actieve leeftijd• Doen het ongeveer even goed of beter dan bejaarden in
verschillende buurlanden
02468
10121416
65+ 18-64
De minimuminkomensbescherming voor ouderen
Sociale bijstand ouderen (GIB -- > IGO) stijgt aanzienlijk sneller dan:
• Leefloon• Minimum werkloosheidsuitkering• Minimum werknemers- en overlevingspensioenenInhaalbeweging voor minimuminkomensbescherming voor
oudere zelfstandigen
De minimuminkomensbescherming voor ouderen
Huidige IGO in vergelijking met EU-armoedelijn:• Voor alleenstaanden gelijk• Voor koppels (nog) achterstand
De minimuminkomensbescherming voor ouderen
0,00
200,00
400,00
600,00
800,00
1000,00
1200,00
1400,00
1600,00
Alleenstaande Koppel
IGO
EU-armoedelijn
Huidige IGO in vergelijking met budgetstandaard voor ouderen:• Aanpassing van Storms en Van den Bosch (2009)• IGO lager dan budgetstandaard voor huurders• IGO hoger dan budgetstandaard voor eigenaars zonder hypotheek
De minimuminkomensbescherming voor ouderen
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
Alleenstaande Koppel
IGO
Budgetnorm huurder
Budgetnorm eigenaars
Voorspelling Planbureau: Armoede onder gepensioneerden zal komende jaren dramatisch dalen
Toekomstige evolutie van de armoede bij ouderen
Minimuminkomensbescherming voor gepensioneerden toenemend adequaat, vanwege:
• Stijging IGO• Toename aantal gehuwde vrouwen met eigen pensioenBelangrijke oorzaken van armoede onder ouderen liggen daarom
niet in het inkomen, maar in de uitgaven: • Gezondheidszorgen (hoewel sterk gemilderd door
maximumfactuur)• Huur• Kosten van zorg
Belangrijke oorzaken van armoede liggen buiten het pensioensysteem
Armoede en deprivatie zeer hoog bij oudere huurders, vooral als rekening wordt gehouden met kosten van huisvesting
Belangrijke oorzaken van armoede liggen buiten het pensioensysteem
0
10
20
30
40
50
60
70
Eigenaars Huurders private sector Huurders sociale sector
Armoede zonder aftrek van huisvestingskosten
Armoede na aftrek van huisvestingskosten
Deprivatie
• Welvaartskoppeling van minimumpensioenen, met name IGO• Belangrijk vooral voor de oudste ouderen
• Wat met de overlevingspensioenen?• Toenemend irrelevant en omstreden vanwege
individualisering en toegenomen arbeidsparticipatie (gehuwde) vrouwen
• Rechtvaardige verdeling van de lasten van de vergrijzing• Tussen ouderen en actieven• Tussen hoge- en lage inkomensgroepen• Tussen beroepsgroepen
• Ambtenaren vs. werknemers
Uitdagingen voor het pensioensysteem