araŞtirma ve deĞerlendİrmeler...ancak, sevgiliye verildiğinde, ro-mantizmi ve aşkı ifade...

GÜZEL SANATLAR ALANINDA

ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRMELER

Kitap Adı : Güzel Sanatlar Alanında Araştırma ve Değerlendirmelerİmtiyaz Sahibi : Gece KitaplığıGenel Yayın Yönetmeni : Doç. Dr. Atilla ATİK Kapak&İç Tasarım : Melek ZORLUSOYSosyal Medya : Arzu ÇUHACIOĞLUYayına Hazırlama : Gece Akademi Dizgi BirimiYayıncı Sertifika No : 15476Matbaa Sertifika No : 34559

ISBN : 978-605-7631-57-2

Editör (ler)

Prof. Dr. Hasan ARAPGİRLİOĞLUÖğr. Gör. Şükran BULUTDoç. Dr. Sinan SÖNMEZ

The right to publish this book belongs to Gece Kitaplığı. Citation can not be shown without the source, reproduced in any way without permission. Gece Akademi is a subsidiary of Gece Kitaplığı.

Bu kitabın yayın hakkı Gece Kitaplığı’na aittir. Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz, izin almadan hiçbir yolla çoğaltılamaz. Gece Akademi, Gece Kita-plığı’nın yan kuruluşudur.Birinci Basım/First Edition ©Mart 2019/Ankara/TURKEY ©copyright

Gece Publishing ABD Adres/ USA Address: 387 Park Avenue South, 5th Floor, New York, 10016, USATelefon/Phone: +1 347 355 10 70

Gece AkademiTürkiye Adres/Turkey Address: Kocatepe Mah. Mithatpaşa Cad. 44/C Çankaya, Ankara, TRTelefon/Phone: +90 312 431 34 84 - +90 555 888 24 26

web: www.gecekitapligi.com –– www.gecekitap.come-mail: [email protected]

İÇİNDEKİLER

CHAPTER 1: SanatEserlerinin‘Kitsch’leşmesi:ReklamGörsellerindeKullanılanSanatEserlerininTüketimKültürüBağlamındaGöstergebilimselAnalizi

AyçAyILMAZ .................................................................................5

CHAPTER 2: SesEğitimiDersiAlanÖğrencilerinÖzDüzenlemeAlgılarınınİncelenmesi

ERSİnTURHAL,CEMALETTİnBAyDAĞ ...................................21

CHAPTER 3: TiyatroKostümTasarımı:Euripides’in‘TroyalıKadınlar’OyunuÖrneği

FATMAÖZTÜRK,HAnDAnBARAn ............................................39

CHAPTER 4: 18.yy.AvrupaSahneSanatlarıKostümTasarımlarındaTurquerieAkımınınEtkileriVeBirÖrnekUygulama

FATMAÖZTÜRK,CEREnÖZ ........................................................57

CHAPTER 5: TanburEğitimiBağlamındaGeçmiştenBugüneTanburÜslupları

GÖKnİLBİŞAKÖZDEMİR .............................................................91

CHAPTER 6: MüzikEserlerininSosyolojikAçıdançözümlenmesindeİçerikAnalizininKullanımı

İLKERKÖMÜRCÜ ...........................................................................99

CHAPTER 7: MalatyaDokumaları(HalıveKilimdeTeknikÖzellikler) SOnGÜLARAL ................................................................................

115

CHAPTER 8: TheImportanceofDiscourseComponentsinTheCreationofnarrativeinCinema

ALİÖZTÜRK ...................................................................................139

CHAPTER 9: AnAnalysisOfAmericanMentalityThroughItsCinemaFocusingOnFrankCapraFilms

HİLALSÜREyyAyILMAZ ............................................................159

Sanat Eserlerinin ‘Kitsch’leşmesi: Reklam

Görsellerinde Kullanılan Sanat Eserlerinin Tüketim Kültürü Bağlamında Göstergebilimsel

Analizi

Ayça YILMAZ1

1 DoktoraÖğrencisi,AnadoluÜniversitesi,EğitimBilimleriEnstitüsü,GüzelSanatlarEğitimiABD,Resim-İşÖğretmenliğiProgramı-Eskişehir

CHAPTER1

Ayça YILMAZ 7

GiRişSanat,tarihboyuncaçoksayıdaişlevüstlenmesininyanısıraiçin-

debulunduğuçağa,oçağındeğerlerine,kurallarınavesınırlamalarınameydanokudukçagelişmiştir.Birpisuarınimzalanaraksergiyegönde-rilmesi,MonaLisa’yabıyıkçizilereksunulmasıbumeydanokumayaka-nıtniteliğindedir.Günümüzde isesanatın,ModernizmvePostmoder-nizm içerisindekigelişimsüreciylebirliktesanat, sanatçı, sanateserikavramlarının değişim/gelişim içerisinde olduğu söylenebilmektedir.Budeğişimin/gelişimin içindebulunduğumuzsosyalyaşantıvetüke-tim kültürü dikkate alındığında tekdüzeleştiğinin ve kitschleştiğininfarkınavarmamakneredeyseolanaksızgibidir.

“Hızlı tüketimi sağlayan üretim sürekli olarak genişlemektedir(Dede, 2015, 19).” Bilimin ve teknolojinin egemen olduğu dünyadaküreselleşmenin bir sonucu olarak insanların ilgilendiği şey genel-likle tüketmekolmuştur.Küreselleşmeylebirlikteortakbirkültürdeoluşmaya başladığı ve bu ortak kültürün, tüketimin kültürü olduğu,toplumunbeğenilerinin,ilgilerinin,eğilimlerininyansımasısonucundayaşandığısöylenebilmektedir.İçindebulunduğumuzbutüketimtoplu-munda,oluşanortakdeğeryargılarıelbettesanat içindebirdeğişimgöstermiştir.Sanattarihindeeşsizyerleresahipolanbirçokeserinbu-gün tüketimçılgınlığı içerisinde, tüketim adına kitschleştirildiği veböylekullanıldığıdüşünülmektedir.

Bu çalışmada, günümüz tüketimkültüründe, tüketimnesnesi ha-line gelen sanat eserlerinin, tüketime teşvik eden reklamlarda nasılkullanılmışolduğununortayakonulmasıamaçlanmıştır.Buamaççer-çevesinde,amaçlıörneklemyoluylabelirlenenüçreklamafişigöster-gebilimselanalizyöntemiyleincelenmiştir.

Popüler Kültür ve Tüketim Nesnesi Haline Gelen Sa-natSanatıntarihselsüreciboyuncasanat,sanatçıvesanateserininta-

nımları farklılık göstermiştir. Bu farklılığın en önemli nedenlerindenbiriisesanatçınınyaşadığıtoplumun,sanatıgörmebiçimininzamanladeğişmesidir.Budeğişiminyaşanmasında,boyanıntüpegirişiylebirlik-tesanatçınınatölyesindençıkmasındanSanayiDevrimi’nekadartek-nolojininönemlibiryeriolduğubilinmektedir.Günümüzdedeyaşananteknolojikgelişmelerlebirliktesanat,sanateseri,ortayakonmaşekli,kullanımalanı,anlamlarınındeğiştiğinigörmekolasıdır. “Modernizmsanatvetoplumhayatındaönemligelişmelerlebirliktehızlıadapteolu-nanbirtüketimkültürünüdeberaberindegetirmiştir”(Özeskici,2018,112). Modernizmin ardından postmodernizmle birlikte gelen içindeyaşadığımızpopülerkültüründebirsonucuolantüketimtoplumunun,

GÜZEL SANATLAR ALANINDA ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRMELER8

sanatınsunulmaşeklinindedeğişmesinenedenolduğudüşünülmek-tedir.“Küreselsermayelermarkalararacılığıylasüreklitoplumsaltüke-timizorlamaktadırlar.Buzorlamadansanatınetkilenmemesimümkündeğildir” (Örs, 2017, 142). Günümüzde yalnızca çağdaş sanatçılarıneserlerideğil,sanattarihindeyeredinmişünlüeserlerindereklamlararacılığıylabutüketimçılgınlığınadahiledildiğigörülmektedir.

Postmodernizmle birlikte hayatımıza giren popüler kültürün ne-denolduğukültüreldönüşüm,günlükyaşamdainsani ilişkileryerinenesnelerleilişkileredönüşmüştür(Örs,2017,145).Bireylerinnesne-lerleolanilişkisinisağlamlaştırmakadınakullanılanenbelirginyollar-danbirinindereklamlarolduğuaşikardır.“Popülerkültür,insanlarıtü-ketmeyeteşvikeder;bunugerçekleştiremediğisahalardaisebirözentimeydanagetirmeyiamaçlar”(Coşgun,2012,838).Herşeyinkolayula-şılabilirhalegeldiğigünümüzde,ürünlerinkolaytüketilebilirolmasıvegündelikhayatımızıniçerisinesızmasıylaberaber,reklamendüstrisideönünegeçilemezbirhalalmıştır(Örs,2017,144).Artıktüketmearzu-sunureklamlarladahaüstsafhayataşımakamacıylaürünreklamının,aynı/benzer ürün reklamlarından daha yaratıcı, farklı, hedef kitleyekendiniözelhissettirecekşekildetasarlandığıgörülmektedir.

“Kişinin kendisi değil, tükettiği ve kullandığı nesnelere göre de-ğerlendirildiğibudönemde,günceltüketimmalzemeleri,teknolojivebunabağlıolarakdapazarlamasistemienönemliolguhalinegelmiştir(Örs,2017,144).”

Ürünreklamları,bireyleriniçerisindevarolduklarıtoplumunkül-türeldeğişimvegelişimlerindenetkilenerekşekillenmektedir.Aynıza-mandatüketiciolanbireyinihtiyaçlarınıdaşekillendirmeözelliğiolanreklamlar,bireyinsatınalmadavranışınıdaetkilemektedir.Reklamlarelbettekisatınalmadavranışınıetkileyentekunsurolmamaklabirliktekültürbirikimi,kendisinikonumlandırması,ideoloji,ekonomigibiun-surlarınyanısırasatınalmadavranışınışekillendirenenetkiliunsurlararasındayeralmaktadır.

Toplumdanbağımsızolarakyaşayamayanbireyin,varolduğutop-lumiçerisindedekabulgörmek,onaylanmakistemesindendahadoğalbirşeyyoktur.Busebeplebireyhemkendineyakıştırdığıhemdeonayalabileceği,kendiniçekicikıldığınıdüşündüğü, imajlarabürünmekte-dir(Örs,2017,147).Bellibirgrubaüyeolabilmeksöylemi,reklamlarıntamdaüzerindedurduğunoktadır.Günümüzdetüketicininkendiniay-rıcalıklıhissetmesini,toplumiçerisindekendiniüstsosyo-kültürelyapıiçerisindegörmesinisağlayabilmekiçinürünreklamlarındasıksıksa-nateserigörselleriveyabueserlereatıftabulunacaksenaryolarkarşı-mızaçıkmaktadır.Reklamlardasanateserikullanımıbireyinkendisiniözel, kültürlü, sanat algısı yüksek olan bir zümreye ait hissetmesineolanaksağlamaktavebudurumtüketiciyi reklamıyapılanürünüsa-

AyçayILMAZ 9

tınalmayateşviketmektedir.Buteşviksağlanmayaçalışılırken;tarihtekendisini kanıtlamış bir sanatçının ortaya koymuş olduğu, biriciklik,özgünlükgibionu“sanateseri”olarakkonumlandırılmasınısağlayanunsurlarınbağlamındankoparılmaktavesanateseriticaribirmetayadönüştürülmektedir.Şahin’in(2016)değerlendirmesidebuanlamdadikkatçekicigörülmektedir:

19. yüzyılda belirmeye başlayan modernizm ve sanatı ticari birmeta kültürüne dönüştürme çabaları, kapitalist kültürün bir sonucuolarakpopülerkültürüortayaçıkarmış;böylecehalkıngenelininsahipolduğuestetikbeğenidüzeyisanateserlerininüretilmesiveyaortayasanatniteliğiolmayanürünlerinçıkmasınanedenolmuştur.Endüstri-leşmeningetirmişolduğuheyecanlımakineleşmedürtüsüyüksekkül-türnesnesiolansanateserleriniucuzyollarlayapılmış taklitleredö-nüştürmüşvebirpazarlamanesnesihalinegetirmiştir(Şahin,2016,3).

SanateserlerininpazarlamanesnesihalinedönüşmesisonucundaeserlerinKitscholarakkarşımızaçıkmasınanedenolmuştur.Kitschileilgiliolarakliteratürdefarklıbetimlemelermevcuttur.

yardımcı’ya (2001, 166) göre Kitsch, gerçek sanattan duyduğuhayranlığı daha abartılı, albenili bir şekilde ortaya koyarken, kimile-rinegöreçağınyorumunauzakkalan, içeriksiz,özentiürünler,kimi-lerinegöre zevkli ürünlerdir. çünkükitlelerinpaylaşabileceği türdenduygularıbünyesindebarındıranKitsch,kişilerinbelleklerinekazımışolduklarıtemelimgelerdentüremekzorundayanialışılmamışdeğilalı-şılmıştanyolaçıkmaktadır.

Sözlüklerdeyeralantanımınagöreiseözellikleçağımıziçingeçerliolanbir resimkavramıolduğusöylenmektedir.KökeniAlmancaolanbukavram;hiçbirestetikdeğertaşımayan,bellibirzevkiyansıtmayansanatsalüretimleriçinkullanılır(Eroğlu,1997,180).

Can’a(2017,249)göredeKitsch’inözündebarındırdığıduygusal-lık, izleyene,dolaylıyollardandeğil,doğrudaniletilmelidir.Duygusal-lığıyaratanöğelerbireyseltercihlerlebelirlenenşeylerdeğil,evrenselolarak kabul gören şeyler olmalıdır. çalışmada tüketim kültürününetkisiyle sanat eserlerinin reklamlarda meta olarak kullanılmasınınnedenleriarasındahedefkitleninduygusalolarakkendileriniüstsos-yo-kültürelsınıfaaithissetmesineodaklanıldığıvebununnasıluygu-landığıdiğerbirifadeylenasılkitschleştirildiğigöstergebilimseldeğer-lendirmeyleortayakonulmuştur.

Reklamlarda Kullanılan Sanat Eserleri ve Göstergebi-limsel AnalizGöstergebilimsel çözümlemedeRoland Barthes’ın geliştirdiği düz

anlamveyananlamçözümlemelerindenyararlanılmıştır.


Günümüzde reklamlar aracılığıyla yaşanan ileti kirliliği nedeniy-lemarkalarürünlerinindikkat çekmesi vekalıcı olması için yaratıcı,anlamyüklüreklamlarkullanmaktadır.Bukalıcılığıyaratabilmekiçinmarkaların,iletilenmesajındikkatçekiciliğini,akıldakalıcılığınıarttır-makiçinkullandığıgöstergelerinönemiartmaktadır.

“Kültürelkodlarlagerçekleştirilen iletişiminher türü,göstergelervekodlariçermektedir.Göstergelersisteminiçalışan,göstergelerinneolduğunuvenasılişlevgördüğündensözedenvehertürlümetindekianlamlarıbulmayıamaçlayangöstergebilimintemeldeüçöğesibulun-maktadır:Gösterge,gösterenvegösterilen(Kaya,2012,87)”.

“Enbasittanımındagösterge;kendisioşeyolmadığıhalde,oşeyiçağrıştırarak iletişimde bulunan araçtır (Parsa ve Parsa, 2004, 15)”.Gösteren, gösterge ve gösterilen ilişkisinin anlaşılabilmesi adına Ro-naldBarthes’ıngülörneğiönemligörülmektedir.Buörnekte‘gül’canlıbir nesne olarak tanımlanmaktadır. Ancak, sevgiliye verildiğinde, ro-mantizmiveaşkıifadeetmektedir.Budurumdagösterendurumunata-şınangül,hediyeedildiğindebirgöstergeolurveyüklenenromantizm,aşkanlamıisegösterilendir.Diğerbirifadeyle,göstergebiraracıolmaniteliği taşırken, gösterilen göstergeye yüklenen anlamı oluşturmak-tadır. Bir gösteren ile gösterilen arasındaki ilişki nedensizdir veme-tinlerdekianlamıçözebilmekiçinsözkonusugösterenlerinanlamlarıöğrenilmelidir(…..,Batı,2010,108).

“Görselmetaforlarreklamsektöründesıkçakullanılmaktadır(Par-saveParsa,2004,69)”.Ürünreklamlarındadakullanılansanateser-leriveyasanateserlerineyapılangöndermelerleürünündeğerisanateserikadarartırılmakamaçlansadagösterge,gösterenvegösterilenunsurlargözönünealındığındaeserlerindeğerininbasitleştirildiğigö-rülmektedir.

çalışmada göstergebilimsel analiz ile incelenen reklamlar, amaç-lı örneklem yöntemi ile belirlenmiştir. “Zengin bilgiye sahip olduğudüşünülen durumların derinlemesine çalışılmasına olanak tanıyanamaçlıörneklemede;incelenecekdokümanların,görüşülecekkişilerinseçiminde, daha çok araştırma konusuyla doğrudan ilgili olup olma-dıklarınabakılmaktadır (yıldırımveŞimşek,2006,127)”.çalışmanınamacı doğrultusunda tüketimkültürü içerisinde, tüketim çılgınlığınayönlendirmekadınakullanılanvekitschleştirildiğidüşünülen3eservebueserlerinkullanıldığıreklamlarelealınmıştır.Elealınanreklamlar-danilkiSamsungDijitalKamerareklamafişi,VanGoghveeseri,ikinci-siİkeamarkasınınreklamafişi,LeonardodaVinci’ninSalvatorMundiadlı eseri ve üçüncüsüMirador del Alto adlı restoranın reklam afişi,SalvadorDali’ninBelleğinAzmiadlıeseridir.

AyçayILMAZ 11

Belirlenenreklamlarıngöstergebilimselanalizileincelenmesiso-nucundaeldeedilenbulgularşuşekildedir:

Samsung NX Mini Kamera Reklam Afişi ve Van GoghSamsung’un Leo Burnett firması tarafından Zürih’de yayınlanan

reklamafişinde;kızılsaçlıvesakallı,takımkıyafetlibirerkek,fotoğrafmakinesiileobjektifikendinebakacakşekildetutaraközçekim(selfie)çakiyor.FotoğrafmakinesininekranıdafotoğrafçekenkişiyedönükveekrandakigörüntüyedikkatlibakıldığındaVanGogh’unoto-portresiol-duğugörülmektedir.Afiştegözeçarpandiğerdetaylar,pencerenvuranışıkveışıkilefigürünsaçınınaydınlanması. Canlıgibiduranveyineışığınaydınlığınındevamettiğisarırenkliçiçeklervesaksısı,saksınınyanındakül tablası vepipo. Sarı vemavi tonlarınhakimolduğuafiş,“For self-portraits.not selfies.” sloganı vemarka ile tamamlanmıştır.Aynızamandafotoğrafmakinesinitutanelinüzerindedeyinesarıvemavitonlardaboyaolduğugörülmektedir.

Gösteren: Fotoğrafmakinesi, bir erkek figür, figürün ellerindekiboya, ayçiçekleri, pipo, fotoğrafmakinelerinin ekranında figürün otoportresi,logo,slogan,hakimolansarıvemavirenk.

Gösterilen:Sanat,sanateseri,estetik,renkkalitesi,markadeğeri.Yan Anlam:Afişteyeralanfigürün,kızılsaçlarıvefotoğrafmakine-

sininekranındakigörüntüsüylebirlikteünlüressamVanGogholduğugörülmektedir.Afiştemasanınüzerindeyeralanayçiçekleri,ressamınenünlüeserlerindenolanayçiçekleritablosunagöndermeyapmakta-dır.


Ayçiçekleri–VanGogh

yinemasanınüzerinderessamınsüreklikullandığıbilinenpiposuda kim olduğuna dair yapılan göndermeleri güçlendirmektedir. Aynızamandafigürünçekimyaptığıelindeboyaizleribulunmaktadırvebu,figürün bir ressam olduğunun altını tekrar çizmektedir. yalnızca birgösterenleyetinmeyipfarklıipuçlarıvererekhedefkitleninenazındanbiryerdenressamıtanımasıhedeflenmiştir.Buipuçlarındanbirisidekullanılanrenklerdir.Ressamınçalışmalarındakullandığıvekimliğininbirtanımlayıcısıhalinegelenrenklermavivesarıdır.

Afişte kullanılan sloganda ise “For self portraits.not selfies.”De-nilerek, kameranın özçekim için değil oto portre çekimi için olduğusöylenmektedir.Buradayeralan“notselfies”,çekimtürününanlamınıbasitleştirmektevediğercümledeotoportrediyerekkullanıcınınken-difotoğrafınıçektiğindesıradanşekildefotoğrafçekmekteolmadığını,birressamınotoportresigibisanat eseriçektiğineinandırmaktadır.Budurum, ürünün kullanıcısını değerli hissettirmek, özçekim değil oto portresiniyapmakkadarözelolduğunuvurgulamakiçinkullanılmıştır.

Buvurguyuyapmak içinkullanılanyöntem,afiş görselininhazır-lanmaşeklivegörsellerinseçimi,hedefkitleyekendisiniseçkin,özelhissettirmekadınayapılmaktadır.Fakatsanateserininbuamaçlakul-lanılmasıeserenasılbiretkiyapmaktadır?sorusunuakıllaragetirmek-tedir. “Günümüzdegelişen teknoloji ileyağlıboya resimdilini reklamklişelerine çevirmekkolaylaşmıştır” (Örs, 2017,153)diyenÖrs, rek-

AyçayILMAZ 13

lamlarda sanat eseri kullanımında çoğu zaman yapılan basitleştirmeyanılsamasına düşüldüğünü ima etmektedir. Bunun yanı sıra Kitsch,“modernçağdaortayaçıkanbirolguolaraksanateserlerininyozlaş-masıvemetalaşması iledoğrudanorantılıdır (Şahin,2016,4)”diyenŞahin’indebugörüşüdesteklediğidüşünülmektedir.SamsungDijitalKamera reklam afişinde de bu fotoğraf makinesiyle sanat eseri gibifotoğraflarçekilebileceğinidüşündürmekiçintasarlanmışolsadakul-lanılaneserefotoğrafmakinesinindeklanşörünebasmakkadarbasit/kolaybireserimajıverdiğidüşünülmektedir.

ikea Reklam Afişi ve Leonardo da Vinciİkea’nınAcne isimli reklamajansı tarafından2017’deyayınlanan

reklam afişinde; Leonardo da Vinci’ye ait olduğu bilinen ve yeniden keşfedilenolaraknitelendirilenresim,afişintamortasındagörülmek-tedir.Resmiçevreleyenaltınrengininhakimolduğubirçerçevegözeçarpmaktadır.Bununyanısıraresminhemenyanındaçerçeveninfiyatıkonumlandırılmıştır.Afişte,resmiinceleyenikifigürgörülmektedirfa-katfigürlerinyalnızcasiluetlerivardır.Bunarağmenfigürlerindikkatleresmi incelediği bellidir. Görüntünün alt kısmında “When you spend$450milliononapaintingbutdontliketheframe”sloganıyeralmak-tadırvesloganınhemenaltındalogokonumlandırılarakgörseltasarımtamamlanmıştır.

Gösteren:Tablo(LeonardodaVinci’nin“Salvator Mundi”adlıese-ri),çerçeve,çerçeveninfiyatı,ikiadetizleyicisilueti,logo,slogan.

Gösterilen:Sanat,sanateseri,markadeğeri,şıklık.


Yan Anlam:Reklamafişinintamortasınakonumlandırılmışgörsel,Leonardo daVinci’nin 2005 yılında tekrar keşfedilen SalvatorMundiadlıeseridir.Eserafiştedegerçekteolduğugibimüzedesergilenmek-tedir.Hedefkitleyebunudüşündürtenengüçlünedenlerdenbiriresmebakan izleyici siluetleridir, kim oldukları belli değildir fakat dikkatleeseri incelemektedirler.Eser, gerçekteolduğugibialtın süslemelibirçerçeve içerisinde sergilenmektedir.Kullanılanbu renk, içerisineko-nulmuşolanresmedeğerkatmaktadır.Budurumdazatençokdeğerliolanbireserindahadadeğerligörünmesinisağlamaktadır.

Bununlabirlikteafişte,eserinhemenyanındaçerçeveninadıvefi-yatıyazmaktadır.Afişinsloganıolarakda“birresme450milyondolarharcayıpdaçerçevedenhoşlanmadığınızda”denmektevehemenaltın-damarkanınlogosuyeralmaktadır.Birresmebukadarbüyükbirücretödediğinizde çerçevedenhoşlanmazsanız vurgusuyla eserin gerçektesergilendiği çerçevenindeğeridüşürülmektevebununyerinebuka-dardeğerlibireseri10dolarlıkbirçerçeveyledesergilenebileceğisöy-lenmektedir.Fakatgerçekten450milyondolarharcananbirresim10dolarlıkbirçerçevedesergilenmekistenirmi?Bayhan’ın(2011,225)modernreklamcılık,gereksinimlerigidermeyedeğil,gereksinimlerya-ratmaya; eskikaygıları yatıştırmakyerineyenileriniüretmeye çalışırsöylemiaslındabusoruyabiryanıtniteliğindedir.

ReklamınyaratıcıekibininbaşındayeralanMortenKjaer,birfotoğ-raf,baskıveyabirresimlegösterişyapmakistediğinizzamanİkea’nınsize önereceği çok sayıda çerçeve var, sergilemek istediğiniz resim1490’lardanolsabiledemektedir.Busöylem,450milyondolarharca-nan,1490’lardankalanveünlüressamLeonardodaVinci tarafındanyapılmışolmasınarağmenancakİkeailesergilendiğindedeğerligörü-necektiralgısıyaratmaktadır.Tüketimkültüründeinsanlarındoyuma

AyçayILMAZ 15

ulaşmasımümkün değildir diyen yanıklar (2010, 32), ikna görevleriçerçevesindereklamların,dahatipikolarakmetalarınorijinalkullanımdeğeriniortadankaldırdıklarınısöylemekteveincelenenbuafişteese-rinorijinalçerçevesinideğersizleştirdiğigörüşünedestekçıkmaktadır.Bunun yanı sıra pazarlanan ürünlerin birermetaya dönüştüğünü deonaylamaktadır.AyrıcareklamıhazırlayanekibinbaşındayeralanKja-er’in,söylemiylebirlikteyarattığıalgınedeniylesanatizleyicisiningö-zündenbakıldığındaeserinartıkneredekonumlandığısorgulanmakta-dır.Buvebunungibisorularınneticesinde,reklamıyapılanürünüsa-nateserideğerliliğineulaştırmakadınayapılanhamlelerinçoğunluklaeserindeğerinitartışılabilirhalegetirdiğidüşünülmektedir.

Mirador del Alto Restoran Reklam Afişi ve Salvador DaliMiradordelAltoRestoran’ıiçinUnitasisimlireklamajansıtarafın-

dan2009’dayayınlananreklamafişinde;merkezdekonumlandırılmışbiradet servis tabağı, tabağın içerisindebirporsiyonpasta,pastaylabirlikteservisedilenmeyveler-soslarveçatalgörülmektedir.Pastanın,servistabağıylabirliktesunulmaşeklibirmasanınkenarındaneriyor-muşgibitasarlanmıştır.Masanınsınırlarınetolmamaklabirliktetaba-ğınerimişveakıyormuşgibigörünenhizasındakeskinbirçizgiilebe-lirtilmiştir.Bununyanında,afişinsağortakısmınasloganverestoranınadıyazılaraktasarımtamamlanmıştır.

Gösteren:Erimişgörünenbeyaz tabak, erimişgörünençatal, birporsiyonmeyvelipasta,erimişgörünenmeyveler,tabaktanakansoslar,slogan.Beyazrenk.


Gösterilen:Sanat,sadelik,estetik,zarafet,marka/üründeğeriYan Anlam: Fotoğraftayeralantabağın,çatalınvemeyvelerinbir

kısmınınerimişgibigösterilmesi,SalvadorDali’ninBelleğinAzmiadlıeserininilkaklagelenşeyolmasıiçinkullanılmıştır.Bueserdeyeralansaatlererimişolarakresmedilmiştirvehacimsiz,çokhafif,neredeysehiç ağırlıkları yokmuşgibi görünmektedirler.Reklamgörselindekul-lanılantabak,çatalvemeyve,Dali’ninbueserindekigibikullanılaraktatlınınkalorisiz,hafifolduğunutemsiletmektedir.

BelleğinAzmi–SalvadorDali

Öteyandangörselanlatımıdestekleyenenönemliunsurolanrenk,bureklamfotoğrafındadaişleviniyerinegetirmişveokuyucualgısınıbeyazrengeyüklenenanlamlabütünleştirerek,restoranaolangüveninarkasındadurduklarıizlenimiylebirliktebukaredeyeralannesnelerintemiz,hafif,lezzetliolarakalgılanmasınanedenolmuştur.“Art & Gast-ronomy” sloganıyla verilenmesaj,Mirador del Alto adlı restorandabizleri,yemekbilimi, iyiyemeksanatıanlamınagelengastronomivesanatınbirleştiğibirmutfağınbeklediğidir.

Bir adet tabak ve bir porsiyon pastanın görsel sunumunda alışı-lagelmiş,sıradanbirreklamfotoğrafıkullanmakyerinesanateserinegöndermeyaparakkullanılanbirreklamgörseliseçimiyledehedefkit-leyekendileriniseçkin,özel,kültürlühissettirmekamaçlanmıştır.

Tüm bu imgeler bir bütün olarak değerlendirildiğinde reklamda‘iyiyemektenvesanattananlayan’birhedefkitleyegöndermeyapıldığısöylenebilmektedir.Buiseestetikdeğeryargılarınasahip,kültürlübircemiyetedahilolan,aynızamandadaözel,zarifbirruhasahipolanki-şileringidebileceğibirrestoranolduğualgısınıoluşturmaktadır.Oluş-

AyçayILMAZ 17

turulmakistenenalgınınbaşarıyaulaştığıancakbualgının,bireylerintoplumiçindekistatüleri, tükettiklerinesnelerleölçülmekte(Bayhan,2011,221)olduğugerçeğiylegöndermeyapılansanateserlerininbuamaçuğrunakullanıldığıdüşünülmektedir.Günümüzdekitüketimşek-li, kişilerin temel ihtiyaçlarının giderilmesinden çok, toplum içindekiyerlerinibelirlemeyeyarayanbirgöstergeniteliğitaşımaktadırdiyenBayhan(2011,225),sıradanbirrestorandadeğil,MiradordelAltoadlırestorandapastayenmesigerektiğivurgusunayapılmakisteneneleş-tiriyiaçıklarniteliktedir.PastanınMiradordelAldorestoranındayen-mesigerektiğialgısı,hedefkitledebaşkarestoranlarınsıradanolduğu,değersizolduğualgısınıoluşturmaktavebudurumhedefkitleyeken-dileriniözelhissetmeleriiçinsadeceorayagitmelerigerektiğigüdüsüoluşturmaktadır.Bugüdüdebireylerintoplumiçerisindekistatüleriniarttırmak için, tüketim çılgınlığına sürüklenmeleri ile sonuçlanmak-tadır.yanibirey,tüketimintemelunsuruolarakelealınıp,şahsiözel-likleribakımından tüketimeğilimliözellikleri ilekullanılırve sadecetüketimboyutundaanlamkazanır(Bayhan,2011,226).

SoNuçToplum içerisindeüretilenvegeleceknesillereaktarılangelenek,

görenek, düşünce, sanat değeri gibi değerlerin toplamı olarak kabuledilen kültür; toplumsal, teknolojik değişimler gibi olaylardan etki-lenerekşekillenmekteveevrilmektedir.Bununensomutörneğiniiseyirminciyüzyıldagörmekmümkündür.çünkü,20.yüzyılınilkyarısındadünyamızdabüyükdeğişimler,sosyalsiyasalekonomikdönüşümlervedevrimlerikinciyarısındaise,devrimlerinçoğununyokoluşunuhazır-layandeğişimlergelişimleryaşanmıştır.yaşanansanayidevrimisonra-sındaüretimmakineleşmesifarklıbirtüketimanlayışıortayaçıkarmışve özellikle 1980’li yıllardan sonra çok irdelenen ‘tüketim toplumu’,‘tüketimkültürü’olgularınıdaberaberindegetirmiştir(Güvenç,2011,25;Dağtaş,2006,6).

Tüketim yeni dünyanın ideolojisi olarak tanımlanmakta ve ‘dahafazlatüketim,dahafazlaüretimvedahafazlarefah’anlamınagelmek-tedir. JeanBaudrillard, tüketim toplumunun tek nesnel gerçekliğinintüketimfikriolduğunudüşünmektedir.çünkütoplum,tükettiğiölçüdekendiniyenidendüşünseldüzeydeüretebilmektedir.Böylelikle, tüke-tim kültürünün değerleri yeniden üretilmiş olmaktadır (Kula, 2012,509).Tüketimtoplumunesneleritüketerekbirdeğeryaratmakta,ya-rattığı bu nesneleri kullanacak olan tüketicileri ise yaşam tarzlarınaeklemlenerek ortaya çıkarmaktadır. Daha fazla tüketimin daha fazlaüretim ve daha fazla refah ve mutluluk anlamına geldiği, toplumuntekgerçekliğinintüketimdüşüncesiolduğuveherdefasındayenidenüretildiği,tüketiminimajlarüzerindengerçekleştiği,bireylerinyaşam

tarzlarına,boşzamanlarınayaşamsebebiolaraknüfuzedentüke-tim, “kapitalizmi meşrulaştıran, sağlam bir kapitalizm ideolojisi(Bocock1997’denakt.Kula,2012,510)”olaraksüreklikendiniye-nidenüretmektedir.

Buyenidenüretim;medyadizi,haberveyarışmaprogramları,reklâmlargibimedyaiçerikleriilebireylereyenivemodabaşlıklarıaltındasunulmakta;işaretedilenyaşambiçimleri,kişilikbiçimleri,gündelikyaşampratikleri,ürünler,giyimveyeme-içmealışkanlık-ları,estetikalgısıvesanatanlayışıpopülerbirhalalmaktadır.Sanattarihinde eşsiz yerlere sahip olan birçok eser, tüketim kültürü içerisindeorijinal(asıl)değerindenuzaklaştırılaraktüketimodaklıkurgulanarakbireye (tüketiciye) sunulmaktadır.Bunusonucundaisesanatalgısıvesanateserleriyozlaşmakta,metalaşmakta,diğerbirifadeilekitsch leşmektedir.

Üstdüzeysanatanlayışındandahaziyadetoplumunaltkesim-lerinedeindirgenerekbeğenikazanan,ucuzolanvesatınalınabi-len,aynızamandasanatsalbiryapısıolan,popüler,yüzeyselbiral-gılamaylakolaylıklatüketilebilen,dolayısıylasanatsalkaygıdançokticarikaygıylaüretilerekgenişkitlelereulaşabilenkitsch ürünler tümbuözellikleriyledereklamajanslarınınvepazarlamadepart-manlarının özel ilgi alanına girmekte ve fazlaca kullanılmaktadır.Tüketimitetikleyenvebireyitüketimdavranışınayönlendirenrek-lamlarınkitschürünlerikullanmasınınbirdiğernedenideduygu-sallığıtetikleyen,düşünceyedayalıolmayanvebireyintemelitkile-rinehitapeden,doğum,aile,sevgi,nostalji,duygusallıkvb.temalarıkullanaraksomutfigürlerleşekillenmesivetüketiciolanbireyesu-nulmasıdır(Şahin,2016,8).

çalışmadagöstergebilimselanalizyöntemiileincelenenreklamafişlerindeulaşılanbulgulardabugörüşüdesteklerniteliktedir:• SamsungnXMiniKameraReklamAfişiiletüketiciye;

Reklam afişinde bahsi geçen fotoğrafmakinesiyle sanat eserigibifotoğraflar,hattabirressamınotoportresigibisanat eseriçe-keceğineinandırılmaktadır.Budurum,ürününkullanıcısınıdeğerlihissettirmek,özçekimdeğiloto portresiniyapmakkadarözeloldu-ğunuvurgulamakiçinkullanılmıştır.Ayrıca,eserefotoğrafmakine-sinindeklanşörünebasmakkadarbasit/kolaybireserimajıverdiğidüşünülmektedir.• İkeaReklamAfişiiletüketiciye;

LeonardodaVincitarafındanyapılanvepahabiçilemeyenese-rin10dolarlıkbirçerçeveyledesergilenebileceğisöylenmektedir.Busöylem,450milyondolarharcanan,1490’lardankalanveünlüressamLeonardodaVincitarafındanyapılmışolmasınarağmenan-cak İkea ile sergilendiğindedeğerli görünecektiralgısıyaratmak-tadır.

Ayça YILMAZ 19

• MiradordelAltoRestoranReklamAfişiiletüketiciye;Reklam afişinde büyük oranda kullanılan beyaz renge yüklenen

anlamlabütünleştirerek,restoranaolangüveninarkasındadurduklarıizlenimiylebirliktebukaredeyeralannesnelerintemiz,hafif,lezzetliolarakalgılanmasınanedenolmuştur.Bir adet tabakvebirporsiyonpastanıngörselsunumundaalışılagelmiş,sıradanbirreklamfotoğrafıkullanmakyerinesanateserinegöndermeyaparakkullanılanbirrek-lamgörseliseçimiyledehedefkitleyekendileriniseçkin,özel,kültürlühissettirmekamaçlanmıştır.

Sonuç olarak, kitsch ürünlerin, estetik obje yaratmak yerine halihazırdavarolanestetikobjeninözellikleriniveyarattığıetkiyikullana-rakgeçicihaz(çoksığbirdoyum)sağladığıveyalnızcatüketicikonu-mundakibireyindahafazlatüketimeyönlendirilerekparalarınıalmayaodaklandığınısöylemekyanlışolmaz.

KAYNAKçA1. Batı,U.(2010).ReklamcılıktaRetorikBirUnsurOlarakKadınBe-

deniTemsilleri,KültürveİletişimDergisi,13(1),S.108.2. Bayhan,V.(2011).TüketimToplumundaBireyinOntolojikMotto-

su:“TüketiyorumÖyleyseVarım”,IstanbulJournalofSociologicalStudies,0(43),S.221-226.

3. Can, G. (2017). Görsel Sanatlarda Avangard ve Kiç Olgusu, TheJournalofAcademicSocialScienceStudies International JournalofSocialScience,63,S.249.

4. Coşgun,M.(2012).PopülerKültürveTüketimToplumu,BatmanÜniversitesiyaşamBilimleriDergisi,1(1),S.838

5. Dağtaş,E.(2006).Türkiye’demagazinbasını.Ütopyayayınları,S.6.6. Dede,E.(2015).1960SonrasıTüketimKültürününSanatayansı-

maları,DokuzEylülÜniversitesiEdebiyatFakültesiDergisi,3(4),S.19.

7. Eroğlu,Ö.(1997).ResimSanatı:TarihselAnaHatları,Terminoloji,Sanatçılar,F.ÖzsanMatbaacılıkSanayii,Bursa,S.180.

8. Güvenç,B.(2011).İnsanvekültür.İstanbul:Boyutyayıncılık,S.259. Kaya,A. (2012).TüketimkültürüveReklam:yaygınBasınınCu-

martesiEklerindekiReklamlarÜzerineBirDeğerlendirme.E.Dağ-taş(Derleyen)Küreselleşme,Medya,Toplumiçinde,BirGünKitapyayıncılık,Ankara,S.87.

10. Kula,n.(2012).TVDizileriyoluylayenidenÜretilenTüketimKül-türü.TarihKültürveSanatAraştırmalarıDergisi.1(4),S.507-530.

11. Örs,M.(2017).GünümüzToplumundaReklam-Sanatİlişkisi,Tyk-


heSanatveTasarmDergisi,2(3),S.142-153.12. Özeskici,E.(2018).SanattaDeğişenParadigmalar:Sanatçı,Eserve

Alıcıİlişkisi,yedi:Sanat,TasarımveBilimDergisi,20,S.112.13. Parsa,S.veParsa,A.F,(2004).Göstergebilimçözümlemeleri,Ege

ÜniversitesiBasımevi,İzmir,S.15.14. Şahin, H. (2016). Sanatta Kitsch Olgusu Üzerine, Akdeniz Sanat

Dergisi,9(17),S.3-8.15. Türkmenoğlu,D.(2007).ToplumsalveKültürelDeğişimSürecinde

PopSanatı,ErciyesÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüDergisi,23(2),S.97.

16. yanıklar,C.(2010).TüketimKültürü,Kapitalizmveİnsanİhtiyaç-larıArasındakiİlişkiÜzerineBirTartışma,CumhuriyetÜniversite-siSosyalBilimlerDergisi,34(1),S.32.

17. yardımcı,İ.(2001).SanattaKitschKavramı,AnadoluSanatDergi-si,11,S.166.

18. yıldırım,A.veŞimşek,H.(2006).Sosyalbilimlerdenitelaraştırmayöntemleri.(AltıncıBaskı).Ankara:Seçkinyayınları,S.127.

Ses Eğitimi Dersi Alan Öğrencilerin Öz

Düzenleme Algılarının incelenmesi1

Ersin TuRHAL2

Cemalettin BAYDAĞ3

1 Buçalışma,28-30Mart2018tarihleriarasındaKırıkkaleÜniversitesi’ndegerçekleştirilenI.UluslararasıMüzikAraştırmalarıÖğrenciKongresi’ndesözlübildiriolaraksunulmuştur.

2 Dr.,KırıkkaleÜniversitesi,GüzelSanatlarFakültesi,Kırıkkale-TÜRKİyE3 Dr.,ZonguldakBülentEcevitÜniversitesi,DevletKonservatuvarı,SahneSanatlarıBölümü,OperaASD,Zonguldak-TÜRKİyE

CHAPTER2

Ersin TURHAL, Cemalettin BAYDAĞ 23

1. GiRişİnsanoğlu, önceleri sadece sesler çıkarıp beden dilini kullanarak

anlaşmayaçalışmış,sonrasındaiseçıkardığıseslerihecelere,kelime-lerevecümleleredökerekkonuşmayıkeşfetmiştir(nutku,2012).İnsa-nınsosyalbirvarlıkolarakhayatınısürdürmeihtiyacı;kendibedenin-detaşıdığıveözündevarolandoğalenstrümanıçevresiyleiletişimveetkileşimanlamındakullanmasınıvegeliştirmesinizorunlulukhalinegetirmiştir.Bununlabirliktesözkonusuzorunluluk,insanındiğercan-lılardan ayrılmasını sağlamıştır. çünkü ses, insanın kendini en kolayvedolaysızifadeetmeyollarındanbiri(Ünal,2016:43)olmasıdışın-da,insanınduygusalbağlantısıvedünyaileilişkisindedeayrılmazbirbütündür.İlkzamanlarsadecebüyüamacıyla,sonralarıisedinselşar-kılarlayenibirkimliğebürünenses;yaşamınheranındainsanısaranve insanın neredeyse onsuz edemediği bir olgu haline dönüşmüştür(Say,2002:18).Parmakizigibibiyometrikbirözelliktaşımaklabirlik-te(Parlak&Diri,2013),çevreselfaktörlerneticesindefarklıkoşullarauyumsağlayabileninsansesi,ezginindoğuşundanbuyanadoğanınba-ğışladığıemsalsizbiraraçolarakgörülmektedir(Say,2002:15).

İnsansesinin,gerekmüzikyapmaveyaratmaanlamındaendoğal,enkullanışlı, enyetkinveenetkiliaraçolmadurumu(Uçan,1994);gereksedemüzikyapmayaimkânsağlayanaraçlarınendoğalıveenet-kileyiciolması(Erdoğan,2008),tümyaşamboyuncagelişerekvefarklıdurumlarlapekişerekilerlemekaydetmesineolanaksağlamıştır.Aynızamanda insansesi,hemmüzikyapmayayarayanaraçların tekbaşı-naoluşturamadığıçeşitlirenklerintümünü içermekte,hemdedildenaldığıgüç sayesindediğermüzikyapmayayarayanaraçlarınyanındadeğerlivetutarlıbirkonumdayeralmaktadır(Egüz,1991;Akt.Toker&Apaydınlı,2016:500).

yukarıda değinilen bilgilerin yanı sıra, insan sesi üzerine eğitimfaktörüdâhiledildiğindeiseseseğitimi;kişilerinkonuşmayadaşarkısöylemesineyardımcıolacakşekildekişiyeanatomikvefizyolojikyapıözellikleriniöğretmelidir(Töreyin,2008).Bununlabirlikteseseğitimi,müzikseldavranışlarıgeliştirmeyeyöneliksanatsalveteknikçalışmasürecinde(Say,1992)kişilerinöğrendiğiözelliklerigeliştirmesineim-kânsağlamalıdır.Busüreçiçerisindebelliilkeveyöntemlerizlenmeli,eğitimle birlikte bireye kazandırılan davranışların uygulanmasına vebirplan-programdâhilindeilerlemesineimkânverilmelidir.Busayedeöğrencilerin öğrenme davranışlarına aktif katılım sağlaması ve dahasonrakiöğrenmelerinideetkileyecekşekildebaşarılısonuçlarortayaçıkarmasısağlanmışolacaktır.Ancaksözkonusudurum,günümüzeği-timanlayışındaöğrencininpasifkatılımcırolünüterketmesiveeğitimanlayışının öğrencimerkezli olması sonucundamümkün olmaktadır(Turan&Demirel,2010).


ÖğrencimerkezlieğitiminöncülerindenolanAlbertBanduraöğren-meyi;‘çevreseldeğişkenler’,‘davranışlar’ve‘bireyseldeğişkenler’ara-sındakiilişkilerileaçıklamayaçalışmışve“sosyalbilişselkuramı”nıdatümbudeğişkenlerinkarşılıklıbelirleyicilik(etkileşim)ilkesidâhilindehareketedereksürdürüldüğütemeledayandırmıştır(Bandura,1986).Böylecebirey, öğrenme çevresi ile etkileşimhalindeöğrenmedavra-nışlarını tamamlamaktadır.Bu etkileşimdebireylerin sahipolduklarıbecerilerietkilibirşekildekullanabilmeleri,ancakkendilerineyönelikolanözyeterlilikinançlarınabağlıdır(Bandura,1986).Buinanç,kişi-lerde ilgili alana yönelikmotivasyon ve esenlik sağlamaktadır (Paja-res, 2002).Bandura’ya görekişi, “Öngörükapasitesi”, “özdüzenlemekapasitesi”ve“özdeğerlendirme”kapasitesinesahiptir.Özdüzenlemekapasitesindebireyinöğrenirkenkendiyetenekvekapasitesinikullan-mapotansiyelinesahipolduğundanbahsedilmektedir(Bandura,1986;Pajares,1996;ZimmermanveRisemberg,1997;çiltaş,2011).Sözko-nusuyaklaşım,dahasonra(1986’larda)AmerikanEğitimAraştırmala-rıDerneğiyıllıktoplantılarındaortayaçıkanözdüzenlemeliöğrenmestratejisinintemellerinioluşturmuştur(Zimmerman,2008).

Pintrich(2000)özdüzenlemeliöğrenmeyi;“öğrencilerinkendiöğ-renmehedeflerinibelirledikleri,bilişlerini,motivasyonlarınıvedavra-nışlarınıdüzenlemeyeçalıştıkları,hedefleriveçevrelerindekibağlam-salözelliklertarafındanyönlendirilipsınırlandırıldıklarıaktifveyapıcıbir süreç”olarak tanımlamıştır (452).Busüreç,öğrencilerinzihinselyeteneklerini akademik performans becerilerine dönüştürmelerininsağlandığıözyönlendiricibirsüreçtir(Zimmerman,2008).Sözkonu-susüreçiçerisinde,varolandurumuaçıklamayaçalışanbirçokmodelbulunmaktadır.Bumodellerdenbiri,Zimmerman’ın“sosyalbilişselözdüzenlemeliöğrenmemodeli’dir(2002).Üçaşamadanoluşanmodel,süreçöncesidüşünmeevresi,performansevresiveözyansıtmaevresiolmaküzereüçeayrılmaktadır.Hedefbelirlemeilebaşlayanöncedendüşünmesüreci,performansevresindeözöğretim-denetimiilegerçek-leşmekteolup,yansıtmaevresindeözdeğerlendirmeilesonuçdeğer-lendirilmektedir.Sonrasındaise,birsonrakiöğrenmeyebusonuçyan-sıtılarakdöngübaştantekraretmektedir.Özyeterlilikinancınagelindi-ğindeise,tümbuaşamalarıniçindebireyinçekirdekgücüolmaktadır.çünkübireyinbirişigerçekleştirebilmedurumunayönelikalgısı,hemhedeflerinibenimsemesihemdegerçekleşmesine ilişkinmotivasyonsağlamasıaçısından önemteşkiletmektedir(Zimmerman&Kitsantas,2005).

Buöğrenmestratejisininmüzikeğitimialanında ilkaraştırmaları1990’ların sonlarında başlayan bir dizi çalışmanın yayınlanması ileMcPherson ve meslektaşları tarafından başlamıştır. Sonrasında ise,özdüzenlemeolarakbilineneğitimyapısınagiderekdahafazlaönem

ErsinTURHAL,CemalettinBAyDAĞ 25

verilmiştir.Müzikeğitimindeistenilenbaşarıyamümkünolduğukadarkısasüredeveolumsuzetkileremaruzkalmadanulaşılması,zamanınolabildiğince etkin kullanımı ilemümkün olabilmekte (Hallam et al.2012:653),vebilinçliçalışmaalışkanlıklarınıgerektirmektedir.Bilinç-liçalışma(deliberatepractice),hermüzisyeninkendisiiçinneyindahaetkili olduğunu bilmesi (keşfetmesi), kendi performansını dikkatlicegözlemlemesiveönemliderecedeüstbilişselbecerilerikullanmasıola-raktanımlanmıştır(Ericssonetal.1993).Butanım,müzikeğitimialanöğrencilerin, öğrenme etkinliklerini planlayabilen, yürütebilen, de-ğerlendirebilenveüretkenmotivasyondurumunukoruyabilenkişilerolduğunugöstermektedir (Miksza,2015:220).Dolayısıylaöğrencile-rineğitimsürecindekarşılaşabileceğizorluklar,sorunlarınçözümüneilişkinkullanılabilecekstratejileribelirlemelerini,doğruluğunukontroletmeleriniveolasıproblemlereçözümyollarınıaraştırmalarınıgerek-tirmektedir(Hallam,2001).Busüreçteöğrencilerinbilişselfarkında-lıkkazanmaları,hemözdüzenlemesürecinigeliştirmelerineyardımcıolacak hem de çalışma zamanlarını daha bilinçli yürüten öğrencileriçinmüzikselbecerileriniarttırmadafaydasağlayacaktır.Bubilgilerinyanında,öğrencilerinüstbilişselfarkındalıklarınıarttırabilmeleri,be-lirlemişoldukları strateji çerçevesindekendini izleyerekveöğrenmeortamınıkontrolederekgerçekleşebilmektedir(yokuş&yokuş,2010).

Üstbiliş,kişininbirolguhakkındakibilgivebilişidir(Flavell,1979:906).Aynızamandaüstbiliş,kişininkendiöğrenmesindehangistrate-jiyinezamanvenasılkullanacağınıfarketmesigibiyürüttüğüzihinselfaaliyetlersürecidir(Hartman,2001).Üstbilişstratejilerietkinkulla-nıldığında;sürecinplanlanması,yürütülmesi,değerlendirilmesi,özye-terlilikvemotivasyonsağlanmasıgibibirçokaşamabaşarılıbirşekildeyürütülebilmektedir(O’neill,1999).

Bu konuya ilişkin nielsen (2004) tarafından yapılan bir çalışma,müzik öğrencilerinin çalışma stratejileri ile öz yeterlik inançlarının,kullanılanstratejilerlenasılbir ilişki içerisindeolduğunu göstermek-te olup, çalışmada öğrencilerin uygulama sırasında bilişsel, üst bilişvekaynakyönetimistratejileriniuyguladıklarısonucueldeedilmiştir.Bunaekolaraksonuçlarda,özyeterlikdüzeyidüşükolanmüziköğren-cilerinin,üstbilişselfarkındalıklarınındadüşükolduğu,özyeterlikdü-zeyiyüksekolanöğrencilerinisemateryalleriöğrenmeyeçalışmasınınüstbilişselolarakdahaetkiliolduğugörülmüştür(nielsen,2004).

yukarıdayapılanaçıklamalarvedeğinilenaraştırmalarınsonuçla-rıincelendiğinde,öğrencilerüzerindeözdüzenlemealgısıyaratmanınöğrencileresadecebilinçli,disiplinliveplan-programlıçalışmaanlayışıkazandırmadığı,aynızamandabellianahtarrollervererekkendiçalış-maanlayışıüzerindenedensellikçıkarımısağladığıgörülmüştür.Dahaaçıkbirifadeyle,anlatılanbunedenlerdendolayımüzikeğitimcilerinin


özdüzenlemealgısınailişkinolumlututumlarıolduğudüşünülmekte-dir(Turhal&Alpagut,2018).Sözkonusuetkifaktörüdetaylıvekap-samlıolarakdeğerlendirildiğinde,seseğitimidersinialanöğrencilerinözdüzenlemealgılarının saptanması, saptananetkinin alanayönelikvarsa eksiklikleri tamamlaması ve eğitimcilere yol gösterici olmasıaçısındankatkısağlamapotansiyelinesahipolduğusöylenebilir.Dola-yısıylabuaraştırmanınamacı,farklıdisiplinesahipmüzikeğitimiku-rumlarındaöğrenimgörenöğrencilerin,seseğitimidersineilişkinözdüzenlemealgılarınıortayakoymaktır.

2. çALışmANıN ÖNEmi Buçalışmadaneldeedilenverilerile,seseğitimidersialanöğren-

cilerin üst bilişsel farkındalıklarının arttırılmasına ve öz düzenlemestratejisinin etkin olarak kullanılmasına olumlu katkılar sağlayacağıdüşünülmektedir. Bu düşünce ile yola çıkıldığında, ses eğitimi dersialan öğrencilerin öz düzenleme algılarını tanımlamaya çalışmak, bualanöğrencilerineyönelik eğitim-öğretim faaliyetlerininplanlanmasıveyürütülmesineyardımcıolabilecektir.Ayrıcabuaraştırma,seseğiti-midersinialanöğrencilerinözdüzenlemealgılarınıtanımakaçısındanönemteşkiletmektedir.

Araştırmanınamacıdoğrultusundaproblemcümlesi,“farklıdisipli-nesahipmüzikeğitimikurumlarındaseseğitimidersialanöğrencilerinözdüzenlemealgılarıarasındaanlamlıbirfarklılıkvarmıdır?”şeklindeifadeedilmiştir.Altproblemlerise,“seseğitimidersialanöğrencilerinözdüzenlemealgılarınekadardır?”ve“seseğitimidersialanöğrenci-lerinözdüzenlemealgılarıçeşitlideğişkenler ile farklıkgöstermektemidir?”şeklindebelirlenmiştir.

3. YÖNTEm

3.1. Araştırma modeli Betimsel ve durum saptayıcı niteliğe sahip bu araştırmada, nicel

araştırmayöntemlerindengeneltaramamodelikullanılmıştır.Taramamodelleri,geçmişteyadahalenvarolanbirdurumu,varolduğuşekliy-lebetimlemeyiamaçlayanaraştırmayaklaşımıdır(Karasar,1994).

3.2. çalışma GrubuAraştırmadayeralantümöğrencileryansızatamayoluylaseçilmiş-

tir.Araştırmanınçalışmagrubunu;2017-2018eğitim-öğretimyılındaBatı Karadeniz ve Marmara bölgelerinde yer alan devlet üniversite-lerinde lisans eğitimi görenöğrenciler (n=58) oluşturmuştur.Ayrıcaçalışma;güzelsanatlarfakültesimüzikbölümü,eğitimfakültesimüzikeğitimianabilimdalıilekonservatuvaroperaanasanatdalındaeğitimgörenvebireyselçalgısıseseğitimiolanöğrencilerdenoluşmaktadır.


Cinsiyet n %

Kız 42 72,41

Erkek 16 27,59

Tablo 1: Cinsiyetdeğişkeniiçinfrekansveyüzdedeğerleri

Tablo-1’de görüldüğü üzere, araştırmaya katılan öğrencilerin%72,41’ini kız öğrenciler, %27,59’unu ise erkek öğrenciler oluştur-maktadır.

okul n %

EğitimFakültesi 8 13,79

GSF 11 18,97

Konservatuvar 39 67,24

Tablo 2: Okuldeğişkeniiçinfrekansveyüzdedeğerleri

Tablo 2’de görüldüğü üzere, araştırmaya katılan öğrencilerin%13,79’i eğitim fakültesinde,%18,97’si güzel sanatlar fakültesi’nde,%67,24’ü isekonservatuvardaöğrenimgörenöğrencilerdenoluştur-maktadır.

3.3. Veri Toplama AracıAraştırmada,ArslanveGelişli(2015)tarafındangeliştirilen“Algıla-

nanÖz-DüzenlemeÖlçeği”kullanılmıştır.Sekizmaddeveikialtölçekiletoplamonaltımaddedenoluşanölçeğin;CronbachAlphaiçtutar-lılıkgüvenirlikkatsayıları “açıkolma”“arayış”altölçeği için .84, “seseğitimidersialanöğrencilereait”altölçeğiiçin.82,ölçeğintamamıiçinise.90olarakhesaplanmıştır.

Araştırmanınilkaşamasında,seseğitimidersialanöğrencilereaittümdeğişkenlerin“açıkolma”ve“arayış”olarakikialtölçeğeayrılmasıvetekertekerdeğerlendirilmesisağlanmış,sonrakiaşamadaise;açıkolmavearayışıntoplamıolan“algılananözdüzenleme”durumudeğer-lendirilmiştir.

3.4. Verilerin AnaliziAraştırmadaeldeedilenveriler,SPSS-23istatistikprogramıaracı-

lığıylaanalizedilmişolup,ilkolarakcinsiyet,yaş,çalışmayılı,okudu-ğubölümvesestürüincelenmiştir.Sonrakiaşamadaise,sırasıylaaçıkolma, arayış ve öz düzenleme algısının normal bir durum sergileyipsergilemediğinebakılmıştır. Dağılımınnormalbirözelliksergilememe-sindenkaynaklıolarak, tümanaliz işlemlerindenonparametrikyön-


temlerkullanılmıştır.İkilikarşılaştırmalardaMann-WhitneyU,üçyadadahafazladurumlardaiseKruskal-WallisHtestiileanalizyapılmıştır.Ayrıca anlamlı farklılık gösteren bulguların, farklılaşma durumlarınıortaya çıkarmak içinposthoc testi uygulanmışveetkiningenişliğiniortayakoymakiçincohendeğerineulaşılmıştır.

4. BuLGuLARBuaraştırmada,seseğitimidersialanöğrencilerinözdüzenleme

algıları ile bazı değişkenlerinbu algılara yönelik etkisi incelenmiştir.Araştırmaya58öğrencikatılmışolup,busayının42’sinikızöğrenciler,16’sını ise erkek öğrenciler oluşturmuştur. Genel istatistik sonuçlarıaşağıdakitablolardayeralmaktadır.

n Min. Max. X ss

Açıkolma 11,00 40,00 32,8 4,9

Arayış 58 11,00 40,00 31,8 5,1

AlgılananÖzDüzenleme 22,00 80,00 64,6 9,6

Tablo 3: Öğrencilereaitözdüzenlemealgıları

Tablo3’te,öğrencilerinözdüzenlemealgılarına ilişkinaçıkolma,arayışvealgılananözdüzenlemesonuçlarıverilmiştir.Sonuçlarince-lendiğinde,seseğitimidersialanöğrencilerintesttenalabileceklerienyüksekpuanagöreözdüzenlemealgıları%80,75oranındadır;buoran“açıkolma”alttestinde%82,“arayış”alttestindeise%79,5olarakbe-lirlenmiştir.Aynıveritoplamaaracınınkullanıldığı, fakatçalgıöğren-cileriileyapılmışolanbaşkabirçalışmada,öğrencilerinözdüzenlemealgıları%80,35,açıkolmaalgıları%82,85,arayışalgılarıise%77,85olduğusonucueldeedilmiştir(Turhal&AkgülBarış,2018).Eldeedilensonucagöre,seseğitimialanıveçalgıöğrencileriarasındabenzerbirözdüzenlemealgısıolduğunaulaşılmıştır.nitekimbuaraştırmadanfark-lıolarak,çalgıöğrencileriüzerindeyapılanaraştırma,öğrenmeyeaçıkolmadaartış,öğrenmedearayışkonusundaiseazalışolduğusonucunaulaşmıştır.

Cinsiyet n Sıra ort. Z u p

Kadın 42 29,75-183 325,5 0,855

Erkek 16 28,84

Tablo 4: Cinsiyetveaçıkolmadeğişkeni

Tablo 4’te, cinsiyet ve açık olma değişkenine ilişkin değerler yer


almaktadır.Sonuçlarincelendiğinde,değişkenlerarasındaistatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).


Kadın 42 30,83-978 280,0 0,328

Erkek 16 26

Tablo 5. Cinsiyetvearayışdeğişkeni

Tablo5’te,cinsiyetvearayışdeğişkenineilişkindeğerleryeralmak-tadır.Sonuçlarincelendiğinde,değişkenlerarasındaistatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).


Kadın 42 30,36-627 300,0 0,531

Erkek 16 27,25

Tablo 6: Cinsiyetvealgılananözdüzenlemealgıları

Tablo6’da,cinsiyetvealgılananözdüzenlemedeğişkenineilişkindeğerleryeralmaktadır.Bakıldığında,değişkenlerarasındaistatistik-selolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).

Yaş n Sıra ort. sd XKW p

20vealtı 12 33,00

4 12,902

21 11 14,55

22 14 36,50 0,12

23-26 11 26

28veüstü 10 34,85

Tablo 7: yaşveaçıkolmadeğişkeni

Tablo7’de,yaşveaçıkolmadeğişkenineilişkindeğerleryeral-maktadır.

Sonuçlar irdelendiğinde,değişkenlerarasındaistatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunmuştur(p<0,05).Bununanlamı,öğrencilerinyaşveaçıkolmadeğişkeniarasında21yaşın,diğeryaşaralıklarınakıyasladahadüşükolduğudur.


20 ve altı 21 22 23-26 28 ve üstü

20 ve altı 0,026

21 0,026 0,007

22 0,007

23-26

28 ve üstü

Tablo 8: yaşveaçıkolmaPostHoctesti

Tablo8’de,20yaşvealtındakiöğrencilerile21yaşındakiöğrencile-rinözdüzenlemeaçıkolmapuanlarıarasında(d=0.76,r=0.36)düşük,21yaşile22yaşındakiöğrencilerinözdüzenlemeaçıkolmapuanları(d=0.97,r=0.44)arasındaiseortabüyüklükteetkigörülmektedir(Co-hen,1988).


20 ve altı 12 29,92

21 11 18,27

22 14 33,25 4 6,381 ,172

23-26 11 31,86

28 ve üstü 10 33,50

Tablo 9: yaşvearayışdeğişkeni

Tablo9’da,yaşvearayışdeğişkenineilişkindeğerleryeralmakta-dır.Bakıldığında,değişkenlerarasında istatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).


20 ve altı 12 31,25

21 11 15,68

22 14 35,04 4 10,232 0,037

23-26 11 29,05

28 ve üstü 10 35,35

Tablo 10: yaşvealgılananözdüzenleme

Tablo10’da,yaşvealgılananözdüzenlemedeğişkenineilişkinde-ğerleryeralmaktadır. Sonuçlar incelendiğinde,değişkenlerarasındaistatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunmuştur(p<0,05).Bununanla-mı,yaşvealgılananözdüzenlemealgısıaçısındanendüşükdeğerin21yaş,enyüksekdeğerinise28yaşveüstündeolduğudur.


20 ve altı 21 22 23-26 28 ve üstü

20 ve altı

21 0,026

22 0,026

23-26

28 ve üstü

Tablo 11: yaşvealgılananözdüzenlemePostHoctesti

Tablo11incelendiğinde,yapılananalizsonucunda21ve22yaşlarıarasındayeralanöğrencilerinalgılananözdüzenlemepuanları(d=1.33,r=0.55)ortabüyüklükteetkiortayaçıkarmaktadır(Cohen,1988).

okul n Sıra ort. sd XKW p

Eğitim Fakültesi 8 28,63

2 0,85 ,959GSF 11 28,55


Tablo 12: Okulveaçıkolmadeğişkeni

Tablo12’de,okuldurumuveaçıkolmadeğişkenineilişkindeğerleryeralmaktadır.Sonuçlar incelendiğinde,değişkenlerarasında istatis-tikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).



2 0,311GSF 11 32,05 ,856


Tablo 13:Okulvearayışdeğişkeni

Tablo13’te,okuldurumuvearayışdeğişkenineilişkindeğerleryeralmaktadır.Sonuçlarincelendiğinde,değişkenlerarasındaistatis-tikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).




GSF 11 30,09 2 0,019 ,991


Tablo 14: Okulvealgılananözdüzenlemealgıları

Tablo14’te,okuldurumuvealgılananözdüzenlemedeğişkenineilişkin değerler yer almaktadır. Sonuçlar incelendiğinde, değişkenlerarasındaistatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05). TurhalveAkgülBarış(2018)tarafındançalgıöğrencileriileyapılmışolan çalışmada, çalgı öğrencilerinin okul değişkeni ve öz düzenlemealgılarıileonunalttestleriolanaçıkolmavearayıştestlerindefarklı-laşmaolduğusonucunaulaşılmıştır.Ayrıcaaraştırmasonucunda,GüzelSanatlarFakültesi’ndeöğrenimgörençalgıöğrencilerininözdüzenle-me algılarının, diğer fakültelerden daha yüksek olduğu görülmüştür.Buyönüyle,buaraştırmasonuçlarıylafarklılıkgöstermektedir.

Yıl n Sıra ort. sd XKW p

1-2 18 25,44

3 18 33,81 2 2,226 0,329

4 ve üstü 22 29,30

Tablo 15: Seseğitimialdığıyılveaçıkolmadeğişkeni

Tablo15’te,seseğitimisüresiveaçıkolmadeğişkenineilişkinde-ğerleryeralmaktadır. Sonuçlar incelendiğinde,değişkenlerarasındaistatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).


1-2 18 29,83

2 ,010 0,9953 18 29,36

4 ve üstü 22 29,34

Tablo 16: Seseğitimialdığıyılvearayışdeğişkeni

Tablo16’da,seseğitimsüresivearayışdeğişkenineilişkindeğerleryeralmaktadır.Sonuçlarincelendiğinde,değişkenlerarasındaistatis-tikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).



1-2 18 27,58

2 ,550 0,7603 18 31,72

4 ve üstü 22 29,25

Tablo 17: Seseğitimialdığıyılvealgılananözdüzenleme

Tablo17’de,seseğitimsüresivealgılananözdüzenlemedeğişke-nine ilişkindeğerler yer almaktadır. Sonuçlar incelendiğinde, değiş-kenler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamıştır(p>0,05).

Ses Türü n Sıra ort. sd XKW p

Soprano 27 30,76

Mezzo Soprano 11 28,14

Alto 4 27,38 5 5,621 ,345

Tenor 10 36,3

Bariton 3 14,50

Bas 3 18,33

Tablo 18: Sestürüveaçıkolmadeğişkeni

Tablo18’de,sestürüveaçıkolmadeğişkenineilişkindeğerleryeralmaktadır.Sonuçlarincelendiğinde,değişkenlerarasındaistatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).


Soprano 27 30,74


Alto 4 37,75 5 5,409 0,368

Tenor 10 30,20

Bariton 3 28,50

Bas 3 9,5

Tablo 19: Sestürüvearayışdeğişkeni

Tablo19’da,sestürüvearayışdeğişkenineilişkindeğerleryeral-maktadır. Sonuçlar incelendiğinde, değişkenler arasında istatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05).



Soprano 27 30,63


Alto 4 34,25 5 4,753 0,447

Tenor 10 33,50

Bariton 3 20,67

Bas 3 13,00

Tablo 20: Sestürüvealgılananözdüzenleme

Tablo20’de,sestürüvealgılananözdüzenlemedeğişkenineilişkindeğerleryeralmaktadır.Sonuçlarincelendiğinde,değişkenlerarasındaistatistikselolarakanlamlıbirfarkbulunamamıştır(p>0,05)

5. TARTışmA, SoNuç VE ÖNERiLERAraştırmasonuçlarıincelendiğinde,seseğitimidersialanöğrenci-

lerinözdüzenlemealgılarınınolumlubirorandaolduğugörülmüştür.Seseğitimiöğrencileri,dahaönceçalgıöğrencileri ileyapılanbenzeraraştırmalarlakarşılaştırıldığında,seseğitimiöğrencilerininçalgıöğ-rencilerinegöreöğrenmeyedahaazaçıkoldukları,ancakyeniöğren-meleryadafarklıyaklaşımlararayışıkonusundadahayüksekolduk-ları sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonucu değerlendirmek gerekirse, seseğitiminindahaçoksoyutkavramlariçermesivehayalgücügerekliliğidüşünülebilir.Birbaşka ifadeyle, seseğitimininelle tutulurbirşekil-de ifade edilme zorluğu ve sesinmaskeye yerleştirilmesi (yüzünüstkısmı) sırasında rezonans bölgelerinde hissedilme durumu, kişilerinhayalgücü ilebağlantılıolmaktadır.çalgıeğitimi isedahaçoksomutve psiko-motor beceriler ile gerçekleşmektedir. Dolayısıyla ses eğiti-miöğrencileri,çalgıeğitimiöğrencilerinekıyaslasoyutbirtakımtek-nikdetaylar iledaha fazlauğraşmaktavearayış içerisindeolmagibitutumlarıdahafazlasergileyebilmektedirler.çünküherinsanınfarklıözelliklere sahip olması gibi, sesin kullanım açısından da farklılıklargörülebilmektedir.Bununlabirlikte,seseğitimindefarklıekol(Alman,İtalyan,Rusvb.)veyaklaşımların(teknikselfarklılık,stilvb.)öğrencile-rintekniğiüzerindeoluşturduğuetkivealgılamagüçlüğü,öğrencilerinyeniyaklaşımlaraaçıkolmadurumlarınaolumluyaklaştıklarınıdüşün-dürmektedir(Ekolleregöresesinkullanımındafarklılıkolmaktadır).

Bunundışındaaraştırmayailişkinbulgular,sadeceyaşveaçıkolmadeğişkeni ile, yaşvealgılananözdüzenlemedeğişkeniarasında ista-tistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunduğunu göstermiştir (p<0,05).Bununanlamı,seseğitimidersialanöğrencilerden21yaşındaolanöğ-rencilerin,diğeryaşgrubundakiöğrencilerdendahadüşüközdüzen-


lemealgısınasahipolduğudur.Busonucunortayaçıkmanedenleriir-delendiğinde,seseğitimininlisansdüzeyievresindeyaklaşıkolarak19yaşınadenkgelmesiveöğrencininbaşlangıç,gelişimileileriseviyeleridüşünülebilir.Dahaaçıkbirifadeyleanlatmakgerekirse,eğitimhayatı-nayenibaşlayanbiröğrenci,seseğitimisürecindeyenieğitimhayatınaadaptasyon problemi yaşayabilmekte ve farklı bir kültürünmüziğiniöğrenmeningetirdiğizorlukilebaşlangıçevresinebaşlayabilmektedir.nitekimsonrakiaşamalarda,öğrenciningelişimiiçinciddibirçalışmasüresigerekliliğininfarkınavarmasıveeğitiminberaberindegetirdiğizorluklar,çoğuöğrencininmotivasyondüzeyindedüşüşeveberaberin-dekaygıyayolaçmaktadır.Öğrencinin2yıllıksüreçsonundakarşılaş-tığıbudurum,yaklaşık21yaşlarınadenkgelmekteveözdüzenlemealgılarınındabuvebenzeriolumsuzsonuçlardankaynaklıdüşükdü-zeydeolabileceğinidüşündürmektedir.

Ertek (2014) tarafından yapılan çalışma, yukarıdaki düşünce vearaştırma sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir. çalışma sonucundaikincisınıföğrencilerinin,diğersınıföğrencilerinegöreözyeterlikal-gılarının daha düşük olduğu sonucu elde edilmiştir. Bu sonuç; ikincisınıföğrencilerinindiyaframnefesi,performans, şan terminolojisiveyorumlamagibikonulardatecrübeeksikliğiyaşadığınıvediğersınıfla-ragöreözyeterliklerinindahadüşükolduğunugöstermektedir.

Araştırmabulgularıvebubulgulardoğrultusundaeldeedilenso-nuçlardeğerlendirildiğinde,seseğitimdersialanöğrencilerininöğren-medearayışkonusundadahabilinçlibirdurumagetirilmesi,bukonu-lardakarşılaşılaneksikliklereçözümolanağısağlayabilecektir.Ayrıcaaraştırmasonucundaeldeedilenbulgular,yukarıdadadeğinildiğiüze-re21yaşındakiöğrencilerinözdüzenlemealgılarındadüşüşolduğunugöstermiştir.İlerideyapılacakaraştırmalarile,hemortayaçıkansonuçirdelenmelihemdefarklıçözümyollarıileöğrenciningelişimindeartışsağlanmalıdır. Gelecekte yapılacak araştırmalarındahabüyükörnek-lemveeşitsayıdadağılımgöstermesidahanetsonuçlaraulaşmayısağ-layabilecektir.

KAYNAKçA1. Arslan,S.&Gelişli,y. (2015).Algılanan Öz-Düzenleme Ölçeği’nin

Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması.SakaryaUniversityJournalofEducation.5(3),67-74.

2. Bandura,A.(1986).Social Foundations Of Thought And Action: A Social Cognitive Theory.EnglewoodCliffs,nj:PrenticeHall.

3. Cohen,J.(1988).Statistical power analysis for the behavioral scien-ces.2.Baskı,Hillsdale,nJ:Lawrence,ErlbaumAssociates.


4. çiltaş,A.(2011).Eğitimde Öz-Düzenleme Öğretiminin Önemi Üze-rine Bir Çalışma.MehmetAkifErsoyÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüDergisi.3(5).

5. Erdoğan,S.(2008).Ses Eğitiminde Terminolojıve Temel Kavramlar Bazında Öğrencı Yeterlıliklerinin Incelenmesı. yüksekLisansTezi.DokuzEylülÜnıversıtesıEğitımBilimlerıEnstıtüsü,İzmir.

6. Ericsson,K.A.,Krampe,R.T.,&Tesch-Romer,C.(1993). The Role Of Deliberate Practice In The Acquisition of Expert Performance.Psy-chologicalReview,100(3),363–406.

7. Ertek,E.(2014).Müzik Eğitimi Bölümlerindeki ŞanÖğrencilerininÖzyeterlikAlgılarınayönelikGörüşleri.yüksekLisansTezi.DokuzEylülÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü.İzmir.

8. Flavell,J.H.(1979).Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive-developmental inquiry. American Psychologist.34(10)906-911.DOI:10.1037/0003-066X.34.10.906

9. Hallam,S.(2001).The Development of Metacognition in Musicians: Implications for Education.TheBritishJournalOfMusicEducation.18(1),27-39.

10. Hallam, S., Rinta, T., Varvarigou,M., Creech, A., Papageorgi, I veLani,J.(2012).The Development Of Practising Strategies In Young People.PsychologyOfMusic.40(5),652-680.

11. Hartman,H.J.(2001).Developing students’ metacognitive knowle-dge and skills.H. J.Hartman(Der.),Metacognition in learningadninstruction(s.33-68).London.

12. Karasar,n.(1994)Bilimsel Araştırma Yöntemi.6.Baskı.Ankara:3ayayınevi.

13. O’neill, S.A.(1999). The Role of Achievement-Related Perceptions in the Practice and Achievement of Young Musicians. Bulletin of the Council for Research in Music Education.KluwerAcademicPublis-hers.

14. Miksza,P.(2015).The Effect Of Self-Regulation İnstruction On The Performance Achievement, Musical Self- Efficacy, And Practicing Of Advanced Wind Players.PsychologyOfMusic43,219–243.

15. nielsen,S.G.(2004). Strategies And Self Efficacy Beliefs In İnstru-mental And Vocal İndividual Practice: A Study Of Students In Higher Education.PsychologyOfMusic.MusicAndPsychologyResearch.32(4),418-431.

16. nutku,Z.(2012).çağımızTiyatroEğitimindeSes-nefes-BedenIliş-kisi.SüleymanDemirelÜniversitesiGüzelSanatlarFakültesiDer-gisi.ISSn1308-2698.


17. Pajares,F.(1996).Self-efficacy beliefs in academic settings.ReviewofEducationalResearch,66(4),543-578.

18. Pajares,F.(2002)Overview Of Social Cognitive Theory And Self-Ef-ficacy.[çevrimiçi:https://www.uky.udu/~eushe2/pajares/pff.ptml].ErişimTarihi:29.06.2018.

19. Parlak,C.&Diri,B.(2013). Insan Sesinden Duygu Çıkarma.SinyalİşlemeveUygulamalarıKurultayı. Kıbrıs.

20. Pintrich,P.R.(2000).The role of goal orientation in self-regulated learning.InM.Boekaerts,P.R.Pintrich,&M.Zeidner(Eds),Hand-book of self-regulation (pp, 451-501). San Diego, CA: AcademicPress.

21. Say,A.(2002).Müziğin Kitabı.Müzikansiklopedisiyayınları.An-kara.

22. Say,A.(1992).Müzik tarihi. Ankara:Müzikansiklopedisiyayınları.Ankara.

23. Toker,S.,Apaydınlı,K.(2016).Heınrıch Panofka’nın “Vocal Abc Fırst Lesson In Sıngıng” Adlı Metodunun Incelenmesı.EkevAka-demiDergisi:20(65):499-512).

24. Töreyin,A.M.(2008). Ses Eğitimi: Temel Kavramlar- Ilkeler- Yön-temler. 1. Baskı. Sözkesen Matbaacılık, Ankara. ISBn: 978-605-60234-0-8.

25. Turan,S.&Demirel,Ö.(2010).Özdüzenleyiciöğrenmebecerileri-ninakademikbaşarıileilişkisi:Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi örneği.HacettepeÜniversitesiEğitimFakültesiDergisi. 38, 279-291.

26. Turhal,E.&AkgülBarış,D.(2018).çalgıÖğrencilerininÖzDüzen-lemeAlgıları.Ecsac2018bildirilerkitabı.Antalya.

27. Turhal,E.&Alpagut,U.(2018).Instrument Teachers Belıefs Related To Self-Regulated Learnıng.AcademıcResearchInSocıal,HumanAndAdmınıstratıveScıences-II.GeceKitaplığı.

28. Uçan,A.(1994). Müzik Egitimi, Temel Kavramlar- Ilkeler- Yak-laşımlar,Ankara:MüzikAnsiklopedisiyayınları.

29. Ünal,Ş.(2016).Ses ve Kisilik Bağlamında Ses Eğitimine Bir Yak-laşım/AnApproachtoVocalTraininginContextoftheRelations-hipBetweenVoiceandPersonality.Konservatoryum,3/1,41-52.

30. yokuş,H.&yokuş,T.(2010).Müzik Ve Çalgı Öğretimi Için Strateji Rehberi 1ÖğrenmeStratejileri.1.BaskıPegemAkademi.Ankara

31. Zimmerman, B. J. (2002). Becomming A Self-Regulated Learner: An Overview. Theory Into Practice, 41(2), 64–70. Doi: 10.1207/s15430421tip4102_2.


32. Zimmerman,B. J. (2008). Investigating Self-Regulation And Moti-vation: Historical Background Methodolojical Developments, And Future Prospects.AmericanEducationalResearchJournal,45(1),166–183.

33. Zimmerman,B.J.,&Kitsantas,A.(2005).The hidden dimension of personal competence: Self-regulated learning and practice.InA.J.Elliot&C.S.104(Eds.),Handbookofcompetenceandmotivation(pp.509–526).newyork:GuilfordPress.

34. Zimmerman,B.J.,&Risemberg,R.(1997).Becoming a self-regula-ted writer: A social cognitive perspective.ContemporaryEducatio-nalPsychology,22,73–101.

Tiyatro Kostüm Tasarımı: Eurıpıdes’in ‘Troyalı Kadınlar’

oyunu Örneği

Fatma ÖZTÜRK1

Handan BARAN2

1 Prof.AnkaraHacıBayramVeliÜniversitesi,SanatveTasarımFakültesi,ModaTasarımıBölümü

2 DoktoraÖğrencisi,AnkaraHacıBayramVeliÜniversitesi,SanatveTasa-rımFakültesi,ModaTasarımıBölümü,Ankara

CHAPTER3

Fatma ÖZTÜRK, Handan BARAN 41

1. GiRişSanat, genel olarak dört ana başlık halinde sınıflandırılmaktadır:

Gösteri sanatları, medya sanatları, görsel sanatlar ve edebi sanatlar.Bunlarınherbirikendiiçindealtbaşlıklaraayrılmaktadır.Gösterisa-natlarıiçindetiyatro,dans,müzikveoperasayılabilirBuradayapılansınıflandırmalaranahatlarıylayapılmışolupbaşkatürlübirsınıflan-dırmayapmakmümkündür(Acar,2007:6).Busanatlardantiyatrosa-natıkişilerinsosyalhayattakolaytemasettiğibirsanatçeşididirdeni-lebilir.

Tiyatronun kaynağı, yaşamsal gereksinimlerini sağlayan ilkel in-sanların, onları yaşatan,üretenvegeliştireneylemlere,duygularavedüşüncelere karşı takındıkları tavırlardır. Tiyatro, toplumsal kurumoluşuyla vebireyinbütünle kaynaşması içinbir araç konumundaol-masıylatoplumsalişleviniyerinegetirmektedir.Buyüzdenbireyinvetoplumungelişimvedeğişimindenayrıtutularakdeğerlendirmekçokdoğrubirdavranışolmaz(Erdoğan,2006:3).

Tiyatroda, izleyiciyesunulantiyatrogösterisininyanısıratiyatro-nunsergileneceğimekân, sahne tasarımı,kostümvesaç tasarımıbirbütün olarak önem arz etmektedir. Bu nedenle oyunda sergilenecekkostümlerinmekânınışıkveambiyansınseçiminedikkatedilmelidir.

Birgiysininmoda,kostüm,sanat,tasarımgibibaşlıklardanherhan-gi biri ile tanımlanması, tamamen sunulan içerik, oluşturulmak iste-nenanlamveamaçileilgilidir(Günay,2012:54).Kostüm,genelliklefarklı ifadeleri yansıtmakta kullanılır; sanatçının kişisel özelliklerinihattaanlıkruhhaliniçizgilerindevinimindençıkarsamakmümkündür(Subaşılar,2010:24).Tiyatrodakostüm,rolkişisinin,biyolojikvesos-yolojiközelliklerinigöstermesininharicindekarakterini,psikolojisinideyansıtmaktadır.Buanlamdakostüm,istertarihselyadamodernbirdönemiyansıtsın,istersesoyutduygularıortayakoysun,gösterisanat-larınınvazgeçilmezbiröğesidir.(Aklar,2015:13).

Bu çalışmada kostüm tasarımı için Eupirides’in ‘Troyalı Kadın-lar’ oyunu seçilmiştir. Troya’nın UnESCO Dünya KültürMirası Liste-si’negirişinin20.yılıolan2018,“TroyaKültürveTurizmyılı”olarakbelirlenmesi ve ‘Troyalı Kadınlar’ tragedyasının savaş sonuçlarınınzararları veözelliklekadınınmaruzkaldığı zorluklarla izleyiciye ‘sa-vaşınkazananıyoktur’mesajınıvermesibakımındanseçilmişvebuça-lışmaylageçmişlegünümüzarasındaköprüolmaamacıgüdülmüştür.

1.1 Kostüm Tasarımı ve ÖnemiKostüm,geçmiştengünümüzegiyimtarihininönemlibirbölümünü

kapsamaktadır.Kostümleraynızamandayapıldığıdöneminözellikleri-nitaşıyarakgeçmişvegelecekarasındaköprüvazifesigörmektedirler.


Kostümtarihiniyansıtantiyatrooyunlarıincelendiğinde,döneminta-sarımözelliklerinitaşımasıveoyununamacınaulaşmasıbakımındankostümlerinönemibüyüktür.Buaçıdanbakıldığındatasarımcılarabü-yüksorumlulukdüşmektedir.

İçindebulunduğumuzdönemde,kostümtasarımcılığı tiyatrolarınayrılmazbirparçasıhalinegelmişveçokönemkazanmıştır.Kostümler,görselsanatlarınbelirleyicidallarındabirisihalinegelmiştir.Böylecesahnesanatları,yazarı,rejisörü,dekorcusu,kostümcüsü,ışıktasarım-cısıilebirbütünüoluşturmuş,seyirciveonuntepkileriilesanatolmaniteliğinikazanmıştır(Aksel,1988:26).

Oyuncuların,operacıların,dansçılarınoyunesnasındasahnedekul-landıklarıgiysiler,sahnesanatlarınınoptikkısmınınönemlibiröğesinioluşturmaktadır.Sahneüzerinderolyapaninsan,günlükyaşantısınınüzerindedramatikbiranlamkazanmaktadır.Giysilerbuyüzdenönemkazanır.Oyuncununyalnızdışınıngiyinmesiyeterliolmaz,sanatçıoy-nadığı roldeki içdeğişikliğinideyansıtmalıdır.Giysi yalnızbir elbiseolarakdüşünülmemelidir,oynananyabancıkarakteringiysidolayısıylabedenisarmasıveoyuncununkişiliğinebüründüğürolde,onagüçlübiryardımcıolarakeşliketmelidir.Böylecekostümtiyatrodaetkininart-masına,sanatgücününyükselmesine,rolkarakterininortayaçıkması-nayararsağlamaktadır(Aksel,1988:23).

Sahnegiysilerizengingöstergeselözelliklertaşımakta,oyunkişisi-nigöstermekte,kişiliğinözellikleriniaraştırmakta,oyunungeçtiğiyerivezamanıbelirlemekte,çağınruhunu,anlayışını,bilgisinivebiçeminiyansıtmaktadır(çalışlar,1993,s.105).Kostümtasarımcısı,sahnedekikarakterlere öyle giysiler giydirmelidir ki, seyirci oyuncuyu çabucakalgılayıp,okarakterinoyundakikişiliğini, sosyalstatüsünü,cinsiyeti-ni,yaşınıvb.özelliklerinikavrayabilsinveyorumlayabilsin.(yerdelenKulluk2015:133-137).Kostümveoyuncu,görseletkininbileşenlerininayrılmazikiparçasıolarakiçiçegeçmişbirpuzzlegibibirbirinitamam-lamazsaistenilengörseletkialgılanamayabilir.Oyunculariçinkostüm,karakterinbirdışavurumudur.Dolayısıylaroleilişkinyorumunoluştu-rulmasındaenönemlidışsalögelerdenbiridir(Kullukyerdelen,2014,s.63.).

Görselsanatlardantiyatrooyunuizleyiciye,verdiğimesajveoyun-dakidinamiklerleönemlibir görseldeneyimsunmaktadır.Bugörselsunumda,kostümlerindeetkisibüyüktür.yapılankostümlerinözellik-leri,oyunuoynayankişininoyundakikarakteriverolüileilişkiliolma-lıdır.

Biroyununsahneyeyadaekranaçıktığızamanonuizleyenlerüze-rindebırakacağıilketkiizleyicininkarakterianlamasıiçinçokönem-lidir.Kostümtasarımınındoğruyapılmasıbuaçıdanbüyükönemtaşı-

FatmaÖZTÜRK,HandanBARAn 43

maktadır.Kostümsanatıgeçmişitiyatronunvarlığıkadareskidönem-leredayanmaktadırdenilebilir.Kostümtasarımıkonusuüzerindebilgivedeneyimgerektirenbirsüreçolmasınınyanısıra,tasarımcılarınön-celiklekostümtarihiniiyibirşekildeanalizederekbilgisahibiolmalarıkostümtasarımıaşamasındabüyükkatkısağlamaktadır.Kostümbirti-yatroeserinisahnelemeaçısından,seyirciyeverilmekistenenmesajındoğruolarakverilmesi,çağıyansıtması,karakterinkişiliközellikleriniyansıtmasıgibipekçokaçıdanönemlidir.Araştırmadaeldeedilenso-nuçlarınkostümtasarımalanındaçalışmakisteyenkişilereyolgösteri-ciolacağıvetiyatrokostümaşamalarındayaşanansorunlarınazalma-sınayardımcıolacağıdüşünülmektedir.

çalışmada; oldukça büyük mesajlar ve anlamlar yüklü, Euripi-des’in ‘Troyalı Kadınlar’ oyunu için önce tümkarakterler incelenmişardındanönemlivegüçlübirkarakterolankraliçe‘Hekabe’karakteriseçilmiştir.Hekabekarakterinehazırlanan,kostümtasarımıilkelerineuygun,modelvemalzemeseçimi,kalıphazırlamavekostümüretimiaşamalarınıortayakoymayıamaçlamaktadır.2018yılıUnESCO tara-fındanTruvayılıolarakkabuledilmesinedeniyleEupirides’in‘TroyalıKadınlar’ tragedyası seçilmiştir. Aynı zamanda ‘Troyalı Kadınlar’ tra-gedyasınınsavaştanetkilenenTroyahalkınınçektiğiacılaradeğinmesivesavaşınherdurumvekoşuldatartışmasızkötübirdurumolduğun-danhareketle,verdiğimesajlarlaönemliolmasındandolayıseçilmiştir.OyundakraliçeHekabegüçlübirkadınolmasındandolayıönemlibirkarakterdir.Buyönükarakterseçimindeetkinroloynamıştır

Troyayılıtümdünyailestratejikbiriletişimkanalıkurabileceğimiz,evrenselkarşılığıolançokgüçlübirkültürveturizmhamlesidir.Tro-ya’yıözgünkılan,savaşvemücadele ilebarışvehoşgörükültürününeşsiz bir bileşimi olmasıdır. Anadolu’nun en kadim değerlerindenolanTroyaDestanı’nınbeslediğikolektifruh,çanakkaleSavaşı’ndavemilli bağımsızlık mücadelesinde olduğu gibi Anadolu tarihinin fark-lıdönemlerindetekrar tekrarkarşımızaçıkmaktadır.2018Troyayılıilebirlikte;bölgeveülketurizminegüçverecekçoksayıdaaltveüstyapıyatırımları,uluslararasıetkialanıgüçlü,ülkegenelindetümyılayayılacak kültür, sanat, spor, bilimve eğitim alanında sürdürülebiliretkinlikler ve projeler hazırlanmaktadır. Kültür ve TurizmBakanlığıhimayevekoordinasyonundayurtiçindevedışındagüçlübirtanıtımve iletişim politikası planlanmaktadır (http://www.tdk.gov.tr/in-dex.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelime-sec=11300ErişimTarihi:02-12-2018).

yapılan çalışmadakostüm tasarım süreci ayrıntılarıyla çalışmadayerverilerek,tiyatrokostümtasarımcılarıvemodaöğrencilerineesinkaynağı oluşturması açısından önemlidir. Aynı zamanda Troyalı Ka-dınlaroyunununilkveorginalgösteriresimlerinerastlanmadığından


hayal gücüne dayanarak karakterlere ışık tutacak kostümlerin nasılortayaçıktığınınaraştırılmasıaçısındanönemtaşımaktadır.

çalışma görsel sanatlardan tiyatro sanatının, kostüm tasarımıylasınırlıdır.Aynı zamandayapılan çalışma, ‘TroyalıKadınlar’ tragedya-sındaki ‘Hekabe’ karakterinin kostüm tasarımlarıyla ve ‘Hekabe’ ka-rakterine uygun tasarlanan kostümün½ ölçekte bir adet üretimiylesınırlıdır.

2. YÖNTEmçalışmanınaraştırmaaşamasındaçoksayıdatiyatrooyunuincelen-

mişveörneklemolaraksağlambirkadınkarakterintiyatrooyunuin-celenmiştir.Euripides’in‘TroyalıKadınlar’tragedyasındaTroyasavaşısonrasıyakınlarınıkaybedenvesahipsizkalankadınlarınyaşadıkları-nın işlendiği oyununkonusudur. İzleyiciye ‘SavaşınKazananı yoktur’mesajını vermesi bakımından toplumsal bir acıya değinmesi, verdiğimesajıngünümüzdünyasındadaönemliveevrenselbirmesajolmasınedeniyle‘TroyalıKadınlar’oyunuevrenolarakseçilmiştir.

Aynı zamanda ‘Hekabe’ karakteri kraliçe rolündedir. Savaşla bir-likteeşinikaybeden ‘Hekabe’güçlükalmayaçalışmaktadır.Örneklemolarak‘TroyalıKadınların’kostümlerindenHekabeKarakterineuygunkostümbelirlenmiştir.

çalışmaverilerinintoplanması,kaynakveliteratüraraştırmasıileyapılmışveoyunlailgilimetinlerokunmuşvekarakterlerhakkındabil-gisahibiolunmuştur.Dahasonraoyunungünümüztiyatrolarındaoy-nananoyunlarınaulaşılmışvekostümleriincelenmiştir.

İlkolarakEupirides’in‘TroyalıKadınlar’eserininsergilenenoyun-larıincelenmiştir. Oyuniçinkostümtasarımınauygunçalışmaçizim-leriyapılmış,yapılançizimlerdenbirtanesinekararverilmiştir.Kararverilenmodelin½ölçekteuygulamasıyapılmıştır.

Malzemevekumaşseçimindedöneminşartlarıgözönündebulun-durularakhamkumaşkullanılmasınakararverilmiş.Aynızamandate-minedilenhamkumaşkahveilerenklendirilerekeskitmebirgörüntüverilmesiamaçlanmıştır.

Kostümtasarımındaaynızamanda-eskibirgörünümvermesine-deniyle-‘saçaklama’tekniğininuygulanmasınakararverilmiştir.Savaşgibi zorlu şartlaraltındakumaşbulmanınzorluğunadeğinmekama-cıyla var olan kumaşların düz hatlar kullanılarak kalıp tasarımlarınoluşturulmasıyla, kesim esnasında çok fazla atık kumaş çıkarmamakdüşüncesiamaçlanmıştır.

’Eupirides’in‘TroyalıKadınlar’tragedyasındaki‘Hekabe’karakteri-ninkostümtasarımıaçısındanincelenmesininamaçlandığıbuçalışma-


daaşağıdakisorularacevaparanmıştır;1. Euripides’in‘TroyalıKadınlar’oyunukonusuve‘Hekabe’karakte-

rineuygunkostümtasarımsüreçlerinelerdir?2. Euripides’in ‘TroyalıKadınlar’oyunu ‘Hekabe’karakterinekulla-

nılmasıplanlanankalıpvedikimtekniklerinelerdir?

3. BuLGuLAR

3.1. Alt Problem 1: Euripides’in ‘Troyalı Kadınlar’ oyunu konusu ve ‘Hekabe’ karakterine uygun kostüm tasa-rım süreçleri nelerdir?

Tiyatro oyunu için kostüm tasarımı yapılırken oyun ve konusudikkatlice irdelenmelidir.BudurumdikkatealınarakoyunyazarıEu-ripides’inhayatıincelenmiştir.Aynızamandaoyunmetniokunmuşvekarakteranaliziyapılmıştır.

EupiridesM.Ö.480yılındaAtina’nınThermopylaiveSalamis’tekiünlüzaferleri sırasındadünyayagelmiştir.Odönemdeçokazkişininsahipolabileceğioldukçaönemlibirservetesahipsoylubirailedendirve çok genç yaştadrama türündeeser vermeyebaşlamıştır.Atina’daolupbitenkötülüklerden, serteleştirilerden, siyasikargaşadanuzak-ta,özgürbiçimdeyazılaryazmışveM.Ö.406yılındaölmüştür.yazmışolduğu90kadareserden81’ininadıbilinmektedir;bunlardandabiridrama, diğerleri tragedia olmak üzere sadece 19’u günümüze kadarulaşmıştır.Tragediayazarıolarak,Euripides,dramaeserlerinekaynakolaneskiefsanelerdegeçendinselveahlakkonularındanyararlanmışvebunlarüzerindedeğişiklikyapmaktançekinmemiştir.İnsanruhunuçözümlemeyeçalıştığıeserlerinde,tiranlığakarşı,insanruhunuparça-layıcıbirhaykırışortayaçıkar.‘TroyalıKadınlar’eseribununbaşarılıbirörneğidirdenilebilir.

M.Ö.415yılındaHellas’ta(yunanistan)yaşananveonyılsüren,ül-keninenönemliikibölgesivehalkıolanAtinaileSparta’yıkarşıkarşıyagetirenPeloponnesosSavaşıortamındayazılmıştır.Kurgusubakımın-dan ‘TroyalıKadınlar’ oldukçabaşarılı bir yapıttır.Diyebiliriz ki,Ho-meros’tasavaşanerkekleryiğitlikleriyledilegetirilirken,Eupirides’deyenikkentinkadınları,çektikleriyle,kaygılarıyladilegetirilmişlerdir.

Eserin işlenişi kısaca şöyledir;Bilgelik tanrıçasıAthena ileDeniztanrısıPoseidonbirlikte,evedönmeküzereolanHellendonanmasınınyokedilmesinekararverirler.BunlardantanrıPoseidon,kuruluşundapayıolankentinyakılıpyıkıldığınıgörmektenüzgündür;tahtaathile-sinigöstermekle,kentinyıkılmasınayolaçanAthena iseyenikTroyakentini yağmaladıkları gibi, tanrıların tapınaklarına saygısızlık etme-lerindendolayıartıkAkhalaraöfkeduymaktadır.Aralarındakidiyalog-


dansonra,konuşmasırasıkentinyaşlıvedeyorgunkraliçesiHekabe’yegelir.EuripideskraliçeHekabe’ninruhdeğişikliklerinintiyatrosanatıy-lacanlanmasıbakımındandadoruğaulaşmıştır.HellenlerinhabercisiaracılığıylaHekabe,kentininveailesininbaşınagelenlerleilgilibirbiriardınadarbealmaktadır.SavaşsonrasıesirolankentinkadınlarıkurailesavaşakatılanHellenerkekleriarasındapayedilirken,kentinsoylukadınlarıdakura’sızHellenkomutanlarıarasındapaylaştırılmaktadır.BunagöretanrıApollon’unbilicisi(kâhine)olanvebakirekalmasıge-rekenKassandra,Agamemnın’un;geliniAndromakheneoptolemos’unpayınadüşerken,PolykeseneiseAkhilleus’unmezarıbaşındakurbanedilir.TroyalıyiğitHektorileAndromakhe’ninoğluküçükAistyanaks’ında kentin yıkık surlarından atılarak öldürülmesi uygun görülmüştür.BununböyleolmasınıOdysseusbuyurmuştur.KraliçeninçekilentümbuacılaranedenolanHelene’ylesonkezkarşılaştığındaonaduyduğunefretduygusudaartmıştır.çünküyaşlıhaliylekraliçeninkendisideOdysseus’unsarayınaköleolarakgitmekzorundakalacaktır.

Eupiries’in ‘TroyalıKadınlar’ tragedyasındaki karakterler aşağıdaverilmiştir;

POSEİDOn:Troyalılarınyandaşı,DenizTanrısı.ATHEnA: Hellenlerin yandaşı, bilgelik, kurnazlık ve savaş sanatı

tanrıçası.HEKABE:KralPriamos’undulkarısı,Troya’nınkraliçesiESİRTROyALILARKOROSU:HellenlerinesiraldıklarıTroyalılardan

oluşmaktadır.KASSAnDRA:Apollon’unbilicisi,Hekabe’ninkızıAnDROMAKHE:Hekabe’ninoğluMEnELAOS:Agamennon’unkardeşi,SpartakralıHELEnE:ZeusveLeda’nınkızı,Menelaos’unkarısıTALTHBİOS:HellenlerinhabercisiTiyatrooyunundakiengüçlükarakterolduğudüşünülenkralPria-

mos’unkarısı,TroyanınkraliçesiHekabekarakteriseçilmiştir.HekabeKralPriamos’ukaybetmiştir.AynızamandaHelenlerinTroyalıkadın-larayaptığı işkencelerinhaberinialarakkahrolmaktadır. İçindebulu-nulan savaş ortamına rağmen güçlü kalmaya çalışarak bir çıkış yoluaramaktadır.

AraştırmakapsamındaM.Ö.415yılındayazılan ‘TroyalıKadınlar’tragedyasınıneskiörneklerineulaşılamamıştır.Günümüztiyatrosundakullanılankostümleriincelenmiştir.

Bununlabirlikteeseriniçindegeçenbircümle;‘Akılsızdır,ölümlü-lerinkentleriniherkimyağmalıyorsa;ölülerinmezarlarını,kutsaleş-


yalarınıyıkanınkendisideyıkılacaktır’işlenentümkonuyuveyazarınamacınıortayakoymaktadırdenilebilir.

Tasarımdanönce‘TroyalıKadınlar’metinokumasıyapılarakkarak-terleriniçindebulunduklarıruhhallerideğerlendirilmiştirbunagöretasarımlaryapılmıştır.

Tasarımlar yapılmadan önce metnin konusundan esinlenilerekduygudurumpanosuhazırlanmıştır;

Tablo 1.Duygu-DurumPanosu

EskizçizimleriTablo2,3,4ve5deverilmiştir.Tablo6’teiseüretil-mesiplanlananmodelçizimivedetayözellikleriverilmiştir.


Model 1 Model 2 Model 3

Tablo 2.HekabeKarakterineuygunKostümTasarımçizimler


Tablo 3.HekabeKarakterineuygunKostümTasarımçizimleri


Kostümtasarımınabaşlamadanönceişplanınınhazırlanmasıtasa-rımcılarakolaylıksağlayabilir.Bunedenleiyibirişpla1nıhazırlamakönemlidir.Kostümtasarımsüreciaşamalarınabakıldığında;üretimön-cesiseçilenoyununözelliklerininirdelenmesindensonrafikirüretile-rektasarımplanıoluşturulur.Tasarımplanındakostümeskizçizimleriyapılırveüretilecekolanmodelekararverilir.Buaşamadakullanıla-cak kumaş,malzeme ve aksesuarlarda belirlenmelidir. Tasarımplanıoluşturulduktansonraüretimaşamasınageçilirvekalıphazırlamanınardındankostümüretilir.yapılankostümtasarımkostümtasarımsüre-cine(Şekil1)uygunyapılmıştır.

şekil 1.TiyatroKostümTasarımAşamaları(çivitciŞ.2010:16).


Tasarımcı;• Kostümünütasarlayacağıkarakterhakkındaedinebileceğibütün

bilgileritoplamıştır.• Tasarlanankostümünstilioluşturulmuştur.• Tiyatrooyunuizleyicisihakkındabeklentilerinitahminedilmeye

çalışılmıştır.• Troyalı Kadınlar’ oyunundaki Hekabe karakteri için tasarlanan

kostümütasarlamadanöncetasarımcışusorularirdelemiştir;• Kostümileilgilineyapmayaihtiyacımvar?• Hangipratiklerigözönündebulundurmalıyım?• İlhamıkaynaklarımnelerdir?• Fikirleriminasılsunmalıyım?

Bu soruları cevaplarını düşündükten sonra tasarım çizimlerinebaşlamıştır.Aynızamandakarakterekostümtasarlarkentasarımöğevetasarımilkelerigibiözelliklergözönündebulundurulmuştur.

Eupirides’in‘TroyalıKadınlar’tragedyasıiçindönemiyansıtankos-tümtasarımlarıyapılmıştır.13adetkostümtasarımçizimiyapılmışvearalarındanbirtanesiuygulanmaküzereseçilmiştir.

Tasarımda ‘Saçaklama’ tekniği kullanılarak kumaş verevolarak5mmaralıklarladikilerek,birbirineparalelçizgileroluşturulmuştur.Ta-sarımöğelerindençizgiveritimunsurlarıtasarımdakullanılaraksüreçtamamlanmıştır.

Aynızamandatasarımınüstbedenikahveilerenklendirilerekes-kitmegörünümverilmeyeçalışılırken,altbedendönemrenginiyansıt-tığıdüşüncesiyle turuncudoğalboya ile ‘Shibori’ tekniğikullanılarakdoğaldesenleroluşturularakboyanmıştır.

3.2. Alt Problem 2: Euripides’in ‘Troyalı Kadınlar’ oyunu ‘Hekabe’ karakterine kullanılması planlanan kalıp ve dikim teknikleri nelerdir?

Biçimtanımlama formunda, tasarımınmodaresmiçizimieklene-rek,modelanaliziyapılmış,istenilenözelliklerdetaylandırılmıştır.Di-kimanalizformundaise,dikimözelliğivemakinetürübilgilerineyerverilmiştir.


Biçim TANımLAmA FoRmu moDEL No:1

ÜRÜN:KOSTÜM SEZoN:2018-2019BAHAR

TASARIMCI:HAnDAnBARAn Tarih:10.01.2019

moDEL ANALiZi:

ÖnBEDEn;

Ön ortası kumaş katıdır, kahveile boyanan kumaş saçaklamaişlemi yapılarak hazırlanmıştır.Üst beden yaka ve kollarındaeskitmegörünümyapılmıştır.

ARKABEDEn;

İki parçadan oluşur, kahve ileboyanan kumaşa saçaklamatekniği yapılarak hazırlanmıştır.Arka ortası, çapraz bağlanarakkapamayapılmıştır.

ETEK;

Alt etek simetrik kesim olupyanlardadrapeformundahazır-lanmıştır.

KALIPLİSTESİ: KULLAnILAnMALZEMELER:

1.ÖnBeden2.ArkaBeden3.Etek

Ham pamuk dokuma kumaş,kahve,kurdele.

Tablo 6.ÜretilmesiPlanlananKostümModelçizimiveÖzellikleri


DiKim ANALiZ FoRmu

PRoJE TASARım No:1

TA S A R I M C I :HAnDAnBARAn

TARiH: 10.01.2019

İŞLEMnO: İŞLEMADI:KuLLANıLAN

mAKiNE TÜRÜ:

1

Ön ve arka bedenparçalarını; Üç katkumaşı üst üste geti-rip, kumaşın vereviniaralıklarladikmek.

Singer7376–EvTipiDikişMaki-nesi

2Omuz dikişlerini bir-leştirmek


3yan dikişleri birleş-tirmek


4Arka kapama süs di-kişinidikmek


5Etekucudikişinidik-mek


6Etekyandikişinidik-mek(temizdikiş)


7Bel lastiği dikişinidikmek


Tablo 7.ÜretilmesiPlanlananKostümDikimAnalizFormu

Savaştan etkilenen ‘Troyalı Kadınlar’ karakterleri oyununda sev-diklerini kaybeden, özgürlük savaşı veren, kendilerine uzanacak hertürlükötülüğekarşısavunmasızkalankadınlardır.Budurumtasarım-lardabol,dökümlükumaşlarlaifadeedilmiştir.Ayrıcabolveyafazlage-lenkumaşsavaşdönemlerindekidurumdankaynaklıisrafedilmemesidurumlarınıyansıtmak için fazlaolankumaşlarıbüzgüyaparakveyatutturmayaparakkullanımkolaylığıve fonksiyonellikkatılmayaçalı-şılmıştır.


1. Doku çalışması 2. Doku çalışması 3. Doku çalışması

Tablo 8.‘Hekabe’KostümTasarımıKumaşDokuÖrnekleri

Tablo8’deüretimdekullanılmaküzere3adetdokuçalışmasıyapıl-mıştır.‘Saçaklama’tekniğikullanılarakvekahveilelekelemeuygulan-mıştır.2.Dokuçalışması,uygulanacakkostümtasarımındakullanılmaküzereseçilmiştir(Tablo9).

Tablo 9.SeçilenDokuçalışması


KostümünÖndenGörünüm(HekabeKarakteri)

KostümünyandanGörü-nümü

(HekabeKarakteri)

KostümünArkadanGö-rünümü

(HekabeKarakteri)

Tablo 10.‘Hekabe’KostümTasarımı½PrototipÜretimi

4. SoNuç TroyalıKadınlartiyatrooyunundakadınlarınözgürlüksavaşıver-

melerivesavaşakarşıoldukları işlenmektedir.Savaşınkazananıyok-turdüşüncesiyle,olasısavaşınneleresebepolacağıileilgiliçıkarımlaryapılmaktadır.Sevdiklerinikaybetmeninacısıylakalankadınlarındu-rumlarıTroyalıKadınlaroyunununkonusunuoluşturmaktadır.

Euripides’in ‘TroyalıKadınlar’ tragedyasındaki ‘Hekabe’karakteriiçinoyunvekarakteranalizineuygunkostümtasarımlarıyapılmıştır.

Euripides’in ‘TroyalıKadınlar’ tragedyasındaki ‘Hekabe’karakteriiçin oyun ve karakter analizine uygun kumaş seçimi yapılıp eskitmegörüntüsüverilmesi amacıyla filtrekahve ileboyanmışve tasarımdakullanılmıştır.Aynızamandadöneminruhunuyansıtankalıpformlarıçalışılmıştır. Savaş ortamında olunduğundan düz, vücuda oturmayandökümlü formlar tasarıma aktarılmıştır. Eskitmenin yanı sıra kumaşyüzeyinde ‘saçaklama’ tekniğikullanılarak tasarımaözellikkatmanınyanısıra,eskitmegörüntüsüdesteklenmiştir.Aynızamandaaltbeden-deShiboritekniğiiledoğalboyamayapılmıştır.


5. KAYNAKçA1. Acar,y.(2007).Tiyatrotalebinibelirleyenfaktörlerinanalizi,yük-

sekLisansTezi,AdnanMenderesÜniversitesiSosyalBilimlerEns-titüsü,Aydın.

2. AklarEbru,2015,‘TiyatroKostümününOluşmaAşamaları’,Kocae-liÜniversitesiGüzelSanatlarFakültesiDergisi,Sayı1,8-13.

3. Aksel,E.(1988).‘Tiyatrodekoruvekostümtasarımıgelişimi’,TürkGüzelSanatlarVakfı.

4. BogatyrevP.1976,‘CostumeAsASign’SemioticsofArt,MatcykaandTitunikCambridge,Mass,London.

5. çalışlarA.1993,TiyatronunABC’si,Simayyayınları,İstanbul.6. Erdoğan,İ.(2006).Kültürlerinkesişmenoktasındatiyatroveçağ-

daş sahneleme, yüksek lisana tezi, Mimar Sinan Güzel SanatlarÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü,İstanbul

7. GünayA.,GiysideSanatsalyaklaşım,I.UluslararasıModaveTeks-tilTasarımıSempozyumBildirileriÖzelSayı-I2012,Sayı:7,ISSn:1307-9700

8. Hande(Dedeal)Subaşılar,(2010),TeknikSanatTarihi:SanatEseriİncelemelerineDisiplinlerarasıBakış,SanatTarihiyıllığıSayı22,21-37.

9. Şule çivitci, (2010), TiyatroKostümTasarımı veOluşumSüreci,SüleymanDemirelÜniversitesiGüzelSanatlarFakültesiHakemliDergisiART-E2010-05.

10. yerdelenKullukS. (2014),SahneSanatlarındaKostümTasarımı,http://dergipark.gov.tr/download/article-file/28774

11. yerdelen,KullukS. (2015),OrhanAsena’nınHürremSultanAdlıOyunundaki‘HürremSultan’KarakterininKostümAnalizi,http://dergipark.gov.tr/download/article-file/416760

12. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&-kategori1=veritbn&kelimesec=11300ErişimTarihi:02-12-2018.

CHAPTER4

18. YY. Avrupa Sahne Sanatları Kostüm Tasarımlarında

Turquerie Akımının Etkileri Ve Bir Örnek uygulama

Fatma ÖZTÜRK1

Ceren ÖZ2

1 Prof.Dr.,AnkaraHacıBayramVeliÜniversitesi,SanatveTasarımFakül-tesi,ModaTasarımıBölümü,Ankara

2 DoktoraÖğrencisi,AnkaraHacıBayramVeliÜniversitesi,SanatveTasa-rımFakültesi,ModaTasarımıBölümü,Ankara

Fatma ÖZTÜRK, Ceren ÖZ 59

1. GiRişGiysitarihindefarklıuygarlıklardavezamanlardakullanılangiysi-

lerindeğişimi,uygarlıklarıngelişimsürecitarafındanbelirlenmektedir.Giysilergenelliklekişiselbeğenilerivekültüreldeğerleriyansıtırlarkenbazı uygarlıklar giysilerindeki kültürel dönüşümlerde kimi zamanistikrarlıolmuş,kimizamandabaskınolankültürlerinetkisialtındakalmışlardır (Himam, 2013, s.92). çeşitli estetik kaygılar, giysininişlevselolması isteğive farklıgiyinmearzusuher toplumunkendineözgügiyimkültürlerininoluşmasınanedenolmuştur.

Geneldebasityapıdaolan ilkgiysiler,zamanlakişilerin toplumdayaptıkları işe,bulunduklarıstatüyevezenginliklerinegöredeğişiklikgöstermeyebaşlamıştır.İlkçağlardaoldukçabasitolantoplumsalhi-yerarşi,zamanlayeriniçokdahakarmaşıkvekozmopolitbirtoplum-sal yapıya bırakmıştır. Giyim tarzları insanların toplumsal statüsüyleeşdeğerolmayabaşlamıştır.

Birçok olumsuz koşulların etkilediği Orta çağ Avrupası’nındünyanın geri kalanı ile irtibatı zayıflamıştır. Avrupa’nın bu çağdakidurumu, etkisini18. yüzyılakadar sürdürecekolanekonomikve so-syalduraksamalarayolaçmıştır(Özden&Özmat,2014,s.84).AncakAvrupa’daRönesansveReformhareketlerindensonra,büyükdeğişik-likler yaşanmış, ticaret gelişmiş, matbaanın icadı ile yazılı eserlerçoğaltılmıştır. Amerikalı tarihçi Elizabeth Eisenstein, 1979’da yayım-lanankitabındamatbaanın,birdeğişimaracıolarakRönesansve re-formhareketlerininvebilimseldevriminiticigücüolduğunuyazmıştır(Mora,2008,s.6).Bugibifaktörler,yenibiruyanışanedenolmuştur,Ticaret yeni bir zengin sınıf yaratmıştır ve bu sınıf ticaret yaptıklarıyerlerinkaynaklarınınvekültürününAvrupa’ya taşınmasınaönayakolmuşlardır. Denizaşırı keşiflerle dünyayı ele geçiren ve sömürge-leştiren Avrupalılar, bu toprakların kaynaklarını ülkelerine taşırken,buralaradakendidüşüncebiçimlerini,inançlarınıveişsiznüfuslarınıyerleştirmişlerdir.Buhareketlerini“Avrupa’nındoğuştangelenüstün-lüğü”düşüncesiylemeşrulaştırmışlardır(Honour-Fleming’denaktaranPapila,2007,s.182).

18.yüzyıldan itibaren kendisini Dünyanın efendisi olarak görenAvrupalı, istediği herşeyi elde edebilmeli, dünyanın neresinde güzelve ilginç olan güç sembolü olan şeyler varsa Avruplının olmalı veyabenzerinieldeetmeliydi.bu tutku, hemkorktukları,hemdegücüneveihtişamınahayranolduklarıOsmanlıdevletindekiinsanlarınyaşamtarzlarınailgiduymalarınanedenoldu.bunedenleAvrupalılar;ogünekadar egzotik vedeğişik gördükleri doğukültürünü incelemeyebaş-lamışlardır.Avrupa’ya en yakındoğuluolarak görülenTürkler vebı-raktıkları izlenimler zaman içinde küçümsenmeyecek derecede ilgi


çekmiştir.18.yüzyıldaAydınlanmafelsefesinindeetkisiyleDoğulularve Türklere sempatiyle yaklaşılmaya başlanmıştır. Onlara özgü bazıalışkanlıklarbenimsenmiş,özellikledesarayçevrelerindeyaygınhalegelmiştir. Giyim, beslenme ve eğlence kültürünün yanı sıra, çeşitlisanatdallarındadabirTürkmodasıgündemegelmiştir.Döneminruhuolarak niteleyebileceğimiz Türk modası (Turquerie/Turkomanie),mimarlık,resim,edebiyat,sahnesanatlarıvemüzikalanındagenişbirrağbetgörmüştür(Altar&Gost'tanaktaranKalyoncu,2005,313).

18.yüzyıldaAvrupa’da baş gösterenbu akım sahne sanatları ala-nındadakendineyeredinmiştir.Döneminsahnedekorlarından,mü-ziklerine,karakterlerden,kostümlerekadarbirçoköğesindeturquerieakımınınizlerinerastlamakmümkündür.

2. TuRQuERiE AKımıAvrupalılaryüzyıllarcaOsmanlıDevleti’nidoğudakigüçolarakbe-

nimsemiş,Osmanlı’nındevletvetoplumyapısını,Türkleriveyaşayışla-rınıoldukçameraketmişlerdir.BununsonucuolarakAydınlanmaçağıdenilendönemİlebirlikteyeniyerlereduyulanilgininodağınınDoğuyaniOsmanlıolmasıkaçınılmazolmuştur.

DoğukültürüesasalınırkendeAvrupa’yaenyakınolanve18.yüzyıl-da Avrupa ile en yakın teması kuran doğulu ülke olarak Osmanlılarbenimsenmiş ve Osmanlıları oluşturan ana unsur olan Türk kültürüesasalınmayabaşlanmıştır.15.yüzyıldanbaşlayarakAvrupa’daTürkmüziğine, tekstiline, halılarına, yaşam tarzına gösterilen ilgi giderekartmıştır.Sahnelenenopera,tiyatrovebaleeserlerindeTürklerüzerineyaratılan kurgular sayesinde her gece tiyatroları dolduran seyirciler,sahnedeTürkgiyimkuşamını,Türklerindavranışlarını, yaşayışlarını,sarayyaşamınıveentrikalarınıcanlıbiçimdegörebilmişlerdir.Özellikle16.yüzyıldaAvrupa’daTürkgiysilerinevenesnelerineyönelikbirilgibaşlamış;builgiTurquerie olarakisimlendirilmiştir(Himam,2013,s.93).

Doğuileticaretyapantüccarlarıngetirdikleriürünler,seyyahlarınhikayeleri ve Osmanlı Devleti’nde görev yapan diplomatların anlat-tıkları osmanlıya merak duyulmasına neden olmuştur. . Batılılarıngözünde doğu gizemli ve esrarengiz bir yer durumuna gelmiştir. 16.yüzyıldabaşlayıp17.yüzyıldadevamedenbumerak18.yüzyıldaenüstdüzeyeçıkmıştır.Türklereaitolanherşeytaklitedilmeyebaşlanmıştır.yaşamtarzları,müzikleri,adetleri,giyimleri,hattakahvealışkanlıklarıbiletaklitedilmiş,farklıveayrıcalıklıolmanınözelliğiolarakAvrupa’dayaygınlaşmıştır.

Kanunnamelervehükümlerleüretimkurallarıbelirlenenseraser,kemha,atlas,çatmakadife,kutnugibidöneminmotifleriylebezenmiş;

FatmaÖZTÜRK,CerenÖZ 61

altın, gümüş, sim ve ipek gibi kıymetli ipliklerle dokunmuş ve bukıymetlikumaşlardandikilmişgiysiler,Avrupa’dagiyimdede“Turque-rie”modasını yaratmıştır. Erkenmodern çağınAvrupaülkeleri; Bur-sa’daveyakındoğunundiğerkentlerindeüretilenşatafatlıdamaskolarıvekadifelerihemsekülerkıyafetlerde,hemdekilisecübbelerindekul-lanmaktaydı.Bunlaröylesinebüyükrağbetgördüki,Venedik,Floransave Lucca’daki dokumacılar üretimi taklit edip Avrupa pazarınauyarlamaya yöneldi. yakındoğu halıları da aynı ölçüde beğeni vetakdirgördüğüiçin,biryerörtüsüolarakkullanılmakyerine,masalaraserilirdiyadaduvarlaraasılırdı.(Williams,2015,s.27)

Avrupa’dakiturquerieakımıilkönceleri,halılarınvedokumalarınAvrupa'ya getirilmesi ile başlamış daha sonraları, türklerin yaşamtarzlarının benimsenmesi ve onlar gibi yaşama şekline dönüşmüş,onlar gibi giyinen, türklerin evlerine benzeyen evler yaptıran, ev-lerindeTürk işieşyalarbulunduraninsanlarınsürdürdüğübirakımadönüşmüştür.Avrupa’dabirTürkmodasıpopülerliğiolmasınınsonu-cundanAvrupalıbestecilerdeetkilenmiş;Türktemalıbesteleryapmış,ressamlarTürkgiysilerigiymişolaninsanlarıresmetmiş,Türktemalısahneoyunlarısahneyekonulmuştur.

Turquerie akımı o güne kadar birbirlerinden çeşitli nedenlerleuzak duran doğu ve batı kültürlerinin birbirlerine karşı olanönyargılarıyıkmasınavekültürlerinyakınlaşmasınavesileolmuştur.Batılılar Türklere karşı olan tavırlarından vazgeçmiş, ticari, siyasive kültürel ilişkilerini geliştirmişlerdir. Osmanlı Devleti de batıdakigelişmelerdenyararlanabilmekiçinbirtakımreformlaryapmagereğiduymuştur. 1720-1721 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu’nuParis’te temsil eden elçi 28 çelebi Mehmet Efendi, Osmanlı’nınbatılılaşma çabalarına önemli katkılarda bulunmuştur. 28 çelebiMehmet Efendi’nin “Paris Sefaret Takriri’nde aktardığı gibi OsmanlıimparatorluğundamatbaanınkurulmasındaöncüolurkenParis’tedeTurqueriemodasınıngelişmesindeveTürklerhakkındakiönyargılarınyıkılmasındaetkiliolmuştur(Polatçı'danaktaranÖzdal,2013,s.64).

16. yüzyılda başlayan ve 18 yüzyılda da etkisi süren Turquerieakımına kadar iki çok farklı kültürün birbirlerini etkilediğine pektanık olunmamıştır. Göçebe toplumların kendi özgün kültürleriniyaratamadıkları için istila ettikleri yerlerdeki kültürleri benimse-meleri sayılmazsa genelde, savaşlar sonucu istila edilen yerlerde kihalk istilacıların kültürlerini kabul etmek zorunda kalmışlardır. Tur-querie akımı ile karşılıklı iki farklı kültür birbirinden etkilenmiştir.Avrupalı’nınTürklerüzerindekietkisideOsmanlı’dakiıslahatferman-larışeklindeolmuş,Avrupalıgibiyaşamakisteğioluşmuş,bununsonu-cuAvrupagörselsanatlarınınbenzerleriTürklertarafındanyazılmayabaşlamışvesahnelenmiştir.BununyanısıraAvrupalıyazarlarıneser-leriTürkçe’yeçevrilmiştir.


2.1. 18. yy. Avrupa Sahne Sanatlarında Turquerie AkımıAvrupalıların, Türk kültürüne ilgi duymaya başlamalarının

sonuçları,yalnızcagörselsanatlar,mimari,giyimgibialanlarlasınırlıkalmamış yaşamın her alanında kendini göstermiş ve bir yaşamtarzınınoluşmasınanedenolmuştur.Bununetkilerisahnesanatlarındada kendisini göstermiştir. Her ne kadar daha önce de Türk temalıopera,operetvebaletürüsahneeserleriyazlmışisede,bueserlerintam anlamıyla Türk kültürünü vemüziğini yansıttıkları söylenemez.ÖncelerialaycıveTürkleriaşağılayıcıbiruslupkullanılırkenzamanladaha olumlu bakış açısını ortaya koyan eserler yazılmıştır. ÖzellikleViyanaKuşatması'ndansonrakiOsmanlıyenilgisindensonraTürklerekarşı duyulan korkunun kalkması, onlara daha ılımlı yaklaşmaları,kültürlerinedahasıcakbakmalarınanedenolmuştur.

İlk alaturca deyiminin Viyana’da ortaya çıktığını söylenebilir.1683’teİkinciViyanaKuşatması’ndansonraTürklerViyanakapıların-dançekilmekzorundakalmış,1699KarlofçaAnlaşması’ylaAvrupa’dabarışyıllarıbaşlamıştır.OsmanlıbüyükelçisimaiyetiylebirlikteViya-na’yagelmiş,bunedenleMehtertakımıdahergün,meydanlardakon-serlervermeyebaşlamıştır.HalklabirlikteViyanalıbestecilerbukon-serlerebüyükbir ilgigöstermişlerdir. İşteböylece“AllaTurca”denenbiçeminViyana’dadoğduğusöylenebilir(Ertem,2017,s.26).

Avrupalıbestecilermehteranmüziğin ritminiveenstrümanlarınıkullanarak Türk temalı birçok eser bestelemişlerdir. Opera, operetvebaleiçinbestelenenbueserlerAvrupa'dagörselsanatlarlabirlikteTurquerieakımınındahaçokilgigörmesinenedenolmuştur.18.yy.’agelindiğindeAvrupalılarınbaşlıcaeğlencekaynağıTürktemalıolanbusahneoyunlarınıizlemekvemüzikleridinlemekolmuştur.Edebiyatta,piyeste,baledeveoperadahemkomedihemdetrajeditürlerinde,Doğuhayatının 18.yy. Avrupalısı’nın hayal gücünü en çok etkileyen yönüsarayıngizemiydi.On sekizinci yüzyılın ikinci yarısındakahramanlıkkonuluTürkoperalarınınyerinibütünüyleDoğu’nunbuenbüyüleyicivetuhafkurumunukonualankomedilerileaşkvekahramanlıkiçerenromantikeserleralmıştır. Seyirciler sadecehikâyelerve imaettikleriiledeğilaynızamandagösterişlikostümlerveharikuladesahnelemeyledeadetabüyülenmektedir(Genç,2013,s.152).

KayıtlardaTürklerle ilgiliolarakdüzenlenmişgösterilerarasında1454 tarihinde Lille’de sergilenmiş olan Voegau de Faisan (SülünAdağı)Balesi yer almaktadır. JohanHuizinga’nın ölümsüz eseri olanOrtaçağın Sonbaharı’nda da dönemin kronik ve anılarından aldığıbilgileredayalıolarakaktardığınagöre;balenindramatikboyutuzayıfolmasınarağmendönemindebeğenilmesiveadındançoksözettirmesibakımından önemli olduğunu belirtmek gerekir. Bu balede konu


olarak, İstanbul’ungerialınması içinaçılmasıdüşünülenHaçlıSeferielealınır(Gürhan,2016,s.82).

Alaturka giyinme; tiyatrodaki daha geniş bir “Türk» bağlamınınparçası haline gelmesiyle birlikte daha ileri bir boyut kazanmıştır.Bunun ilk örneklerinden biri Moliére'in ilk kez Eylül 1670'desahnelenen Kibarlık Budalası oyunundaki Türk ara faslıydı. Oyunaotantik bir Türk karakteri kazandırmak için biraz uğraşıldıysa da,ortayaçıkanşeytuhafbirfantaziolmuştur.KostümlerDoğuAkdeniz'idolaşmışveyakındönemdeelçilik tercümanlığıyapmışolanşövalyeLaurent d'Arvieux'nün tavsiyeleri doğrultusunda Henri Gisseytarafından tasarlanmıştır. D'Arvieux anılarında Türk tarzı kıyafetlervesarıklaryapmakiçinustaterziBaraillonilesekizgünçalıştıklarınıyazmıştır(Williams,2015,s.77-78).

Resim 1.KibarlıkBudalasıOyunu(1682)veKibarlıkBudalasındakiMüftü(1670)(Williams,2015,s.79)

Ocak1672’desahnelenenyazılanBajazet’inyazarıJeanRacineİs-tanbul’dakiFransızsefirliğindendönenDenisdeLaHaye'denyardımgördüğünü anlatmıştır. Oyun her ne kadar ortamın otantikliğinigözetmeye çalışsa da; Madam de Sevigne'nin saptadığı üzere «Türkgörenekleriniyetersizsunması»nedeniylenispetenbaşarısızolmuştur(Williams,2015,s.79).


Resim 2. Bajazetiçinillüstrasyon,ClaudeLeVasseur,1768(Williams,2015,s.79)

Batı sanat dünyasındaki en önemli operalardan birisi deTamerlano’dur. 1724 yılında yazılmış ve Hendel tarafındanbestelenmiş olan Opera bütün canlılığı ile varlığını sürdürmektedir.ÖnceliklebuoperaaynızamandabaleolarakdasahnelenenyıldırımBeyazıt ve Timur arasındaki savaş konu olarak ele almaktadır. BatısanatdünyasınınyıldırımBeyazıtileTimurolayınailgigöstermesinintemel sebepleri arasında, Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki yayılmatehdidininortadankaldırıldığıalgısınınoluşmasıdır(Gürhan,2016,s.83-84).

VoltaireDoğutemalıtragedyayayenibirsolukgetirmiştir.Jean-Bap-histeSauvedeLanoue’yeyazdığıbirmektupta“Banaöylegeliyorki,belliyabancıkahramanlar,Asyalılar,...Türklerdahamağrur,dahaderinbirtarzda,dahayüceveçokötedenkonuşabilirler»demiştir.Buifadehızlayazdığıve ilkkez1732'desergilenenZaire içingeçerliydi.Eserbağnazlıkvehurafekarşısındahoşgörüyebirçağrıydı(Williams,2015,s.81).


Resim 3.Zaire(1768)&Zara(1777)(Williams,2015,s.81)

yüzyılın ilerlemesi ile Doğu temalı tragedyalara rağbet azaldı.Sonörneklerdenbiri Chamfort takma adlı Sébastien-Rochnicolas'ınilk kez 1776'da Fontainebleau'da kraliyet ailesi önünde sahnelenenMustapha et Zéangir oyunuydu. Konunun 1705'te yazılmış öncekibir çeşitlemesine dayanan oyunda, Soliman (Süleyman) ikinci eşiRoxelane'ın(Hürrem)hikayesiveoğluZéangir'i(Cihangir)padişahınbaşka bir saray hanımından olan büyük oğlu ve meşru varisiMustapha'nın (Mustafa) yerine geçirmeye dönük entrikalar anlatılır.Oyunun Fontainebleau'daki prömiyerinin ertesi yılı şatoda Marie-AntoinetteiçinbirTürkodasıoluşturuldu(Williams,2015,s.81-82).

Soliman Second 1761 yılında sahnelendiğinde Fransız sul-tan rolünü oynayan Marie-Justine Duronceray «Türk kadınlarınınotantik elbiseleri ilk kez görüldü. İstanbul'da yerel kumaşlardanyapılmuşlardı.»demiştir(Williams,2015,s.83).


Resim 4.SolimanSecond(1763)(Williams,2015,s.82)

Opera-Balletsürekliharekettenyoksunamabirtemaylabirbirinebağlanmış bağımsız perdelerden ya da girişlerden oluşurdu. Bu tü-rünilkörneklerindenbiri;AndreCampra'nınilkkez1697'deParis'tesahnelenen L'Europe Galante'sidir. Sntoine Houdar de La Motte'unyazdığı libretto'da, aşk teması aralarında Türkiye'nin de bulunduğudört ülkede irdelenir. Aşkın değişen odağına ve bunu izleyenkıskançlıklara dair bir hikaye olan Acte turc'ta olaylar Zuliman'ınsarayındageçer.L'EuropeGalantehembütünüylehemkısmensürekliyeniden sahnelendi. Kraliyet gösterilerinin baş kostüm tasarımcısıLouis-René Boquet'nin 1766'da Acte turc'un sahnelenmesi içinhazırladığıyenietütler,Osmanlımotiflerininyorumuylaturquerie'ninsomutlaşmışhalidir. Boquet1761yılındabaşkabiropera-ballet, LeTurcgenérauxadlıbirperdeninyeraldığıLesIndesGalantesiçindekostümlertasarlamıştır(Williams,2015,s.84-85).


Resim 5.SarayBahçeleri,L’Europegalanteoyununun4.girişiActeturciçinsahnetasarımı(1697)(Williams,2015,s.83)

WolfgangAmadeusMozart’ınprömiyeri1782'deViyana'dayapılanSaraydan Kız Kaçırma operası Almanca konuşulan bütün ülkelerdehemensevildi.ÜrkütücüamasonundaiyilikseverTürkmotifibueserdehemenbenimsendi(Williams,2015,s.86).

Resim 6.SaraydanKızKaçırmaOperasınınAfişi(Gürhan,2016,s.93).


3. YÖNTEmAraştırmada,18.yüzyıldaAvrupa’dasahnesanatlarındaTurquerie

akımınınetkilerivebuetkileringörüldüğüsahnesanatlarındanörnek-lerincelenmiştir. İncelenenTurquerieakımınınetkileriningörüldüğüörneklerden“LesIndesGalantes”isimliFransızopera-balletinden“LeTurcGenereux”isimlibölümündeki“Emilie”karakteriseçilmiştir.

Araştırmanın materyalini sahne sanatları, kostüm tasarımı veTurquerieakımı ile ilgilikaynaklaroluşturmuştur.Eldeedilenbulgu-laragöre;araştırmadaulaşılansonuçlaryorumlanmışveörnekuygu-lamageliştirilmeyeçalışılmıştır.DöneminAvrupasahnesanatlarındaTurquerieakımınınetkisi görülenoldukça fazlaoyunolmasınınyanısırabuopera-ballettekahramanındabirTürkolmasıörneklemolarakseçilmesinenedenolmuştur.

Araştırmadagörseltaramavegörselanalizyöntemikullanılmıştır.İlkolarakçalışılacakoyunolarakLesIndesGalantesadlıeserinsahne-lenentiyatrooyunlarıtaranarakkostümlerincelenmiştir.Buoyunlar-daEmiliekarakterini canlandıranoyuncularınkostümlügörsellerineulaşılmayaçalışılmıştır.BukostümanalizleridoğrultusundatasarlanankostümünTurquerieetkileriniyansıtmasısağlanmıştır.

“18.yüzyılAvrupaSahneSanatlarıKostümTasarımlarındaTurqu-erieAkımınınEtkileriveBirÖrnekUygulama”isimliçalışmadaşualtproblemlerecevaparanmıştır;1. Turquerie akımı etkisindeki Les IndesGalantes opera-balletinin

konusunedir?2. LesIndesGalantesopera-balletininanaveyankarakterlerikim-

lerdir?3. Les Indes Galantes opera-balleti karakterlerinden uygulanmak

üzereseçilenEmilie karakterinin kostümün uygulama aşama-larınelerdir?

4. BuLGuLAR VE YoRum

4.1. 18. Yüzyıl Avrupa Sahne Sanatlarındaki Turqueie Akımı Etkisindeki Les ındes Galantes opera-Balleti

Batı dünyasında gerek kalitesi, gerek yaygınlığı ve gerek objektifvegerçekbirolayadayanmasıbakımındanönemliolaneserlerdenbiriProf.Dr.MetinAnd’ınkitabınınadınıdaoluşturanGönlü Yüce Türk’tür.Piyesbaşlangıçtaüç,dahasonralarıisedörtanakahramanadayalıola-rakhemenhemenAvrupa’nınbirçokbüyüktiyatroveoperabinasın-dasahnelenmiştir.1950’liyıllardavesonolarakda1Ağustos2014’teKuzeyAmerika“AmherstEarlyMusicFestivali”desergilenmiştir.Aşkın


evrenselliğitemasınıelealarakişleyenbale,1735’teJeanPhilippeRa-meautarafındanbestelenmiştir.1735-1737yıllarıarasındaçokbeğenikazanarak64keresahnelenmiştir.Hersahnelenişindebazıdeğişiklik-leryapıldığıgörülmektedir(Gürhan,2016,s.88).

MetinAndkitabında“LesIndesGalantesopera-baletiilkyazıldığın-dabirprologveüçentreedenoluşuyordu1.entreeLeturcgénéreux(CömertTürk),2.entreeiselesİncasduPeru(Peru’daİnkalar),3.ent-reeLesfleurs-Fetepersan(çiçeklerİranbayramı)adınıtaşıyordu.İlksahneyekonduğuzamanbüyükilgigörenbueser,dahasonrakiyıllar-dasergilendiğindebazıdeğişiklikleryapılmışveLesSauvages(Vahşi-ler)isimlidördüncüentreelereklenmiştir.LibrettosuFransızcaolarak“LouisFüzelier”tarafındanyazılmışveJean-PhilippeRameautarafın-danbestelenmiştir(And,1958,s.42).“bilgilerinivermiştir.

Les IndesGalantes opera-baleti Türklerin yüceltildiği ilk eserler-dendir. Türkleri anlatan “Le Turc généraux” (gönlü yüce türk) bölü-münde iyi yürekli bir Osmanlı paşası anlatılmaktadır. Mekan olaraksahnede,OsmanPaşa’nındenizkıyısındakibüyükkonağıvesahiledoğ-ru bahçesinin canlandırıldığı bu bölümün konusuna gelince, OsmanHintOkyanusu’ndabirTürkadasındayaşayanTürkpaşasıdır.ValereveEmilienişanlıdırlar.BirkorsanEmilie’yibirdenizsubayıolannişanlısıValere’den kaçırmıştır. KorsanEmilie’yiOsmanPaşa’ya cariye olaraksatar.OsmanPaşacariyesiEmilie’yeaşıkolur.Onundakendisineaşıkolmasıiçinheryoludener.FakatEmilie,nişanlısıValere’yiveonunsev-gisiniunutamaz.BusıradaValere’denişanlısıEmilie’yikurtarmakiçinyolaçıkmıştır.Valere’niniçindebulunduğugemifırtınayayakalanır.Os-manPaşa’nınadasındakıyıyaçıkarveodapaşanınesiriolur.SaraydakarşılaşanikisevgilininaşklarınıgörenOsmanPaşakendisevgisindenvazgeçerveikisevgiliyibirbirlerinekavuşturur(And,1958,s.42).

OsmanPaşa,iyibirOsmanlıpaşasıdır.HernekadarEmilie’yiveVa-lere’yiesirolarakalmış,hattacariyeyaptığıEmilie’yeaşıkoluponundakendisinekarşılıkvermesinibeklemişolsada,sevgiyesaygıduyanvebirbirlerinibukadarçoksevenikiinsanıbirbirindenayıracakkadarzalimolmayanbirkaraktericanlandırmaktadır.Aynızamandakendisi-neyapılaniyiliğinkarşılığınıverebilecekkadaryücegönüllüdür.


Resim 7.BüyükTürkDansıKareografisi(And,1958,s.42)

Bubalenin işlenişbakımındanaslındanalabildiğinedeğişikoldu-ğunuilkortayakoyan,baletarihçisiArturMichelolmuştur.AncakbunuArturMichelbelirtmemişolsaydıdabunu,resimustasıBernardoBel-lotto’nun(Canellottotakmaadlı)çizdiğigravürdengeneanlayabilecek-tik.Bugravürdenortayaçıkan,Hilverding’ineseredahabirdaramatikkoyulukvermekistemişolmasıdır.Resimyakındanincelenecekolursa,Valere’in korkuyla kınından çıkmış hançere arkasını dönmüş, dizleriüzerinedurduğugörülecektir.OnunarkasındaEmiliedeçökmüşfakatyüzüPaşa’yadönüktür.Paşahemöldürmekisteyen,hemdekararvere-memişbirhaldedir.Denilebilirki;ressamCanelettobaleninengergin,heyecanlı sahnesiniyakalayıp, çizebilmiştir.ResminsağındaTürksa-vaşçıları,solundaharemdenkadınlargörülmektedir(And,1958,s.43).

Resim 8. LeTurcGeneraux,Canaletto(BernardoBellotto).26nisan1758(Williams,2015,s.85)


Emilie,buoyundasevgisindenvazgeçmeyen,sevdiği içinher tür-lüfedakarlığıyapabilecekvebuyüzdençevresindetakdirgören,esirdüştüğüOsmanPaşa’nınbilehayranlığınıkazanmışbirkarakterican-landırmaktadır.Osmanpaşanınsarayınacariyeolarakkabuledilecekvepaşayıkendisineaşıkedecekkadargüzelamaosevdiğierkeğesa-dakatindenvazgeçmeyecekkadaronurludur.ÖylekiiyiyürekliOsmanPaşabufedakar,onurlukızınsevgisinesaygıduyarveonunsevdiğiylebirlikteolmasınıkabuleder(Williams,2015,s.85).

Paris Operası’nın direktörü Maurice Lehmann 1952 yılında par-fümör yuri Gutsatz’dan Jean-Philippe Rameau’nun efsanevi “Les In-des Galantes” opera/balesi için bir ortam kokulandırması çalışmasıyapmasınıtalepeder.Gutsatzmuhtelifkokularçalışırancakenakıldakalanı“çiçeklerinbalesi”bölümündekullanılangülkokusuolur.Dör-düncüvesonsahnedebaleringülgiysileriiçerisindesahneyeçıktığın-da19.000metreküplüksalononunhazırladığıgülkokusunaboğuluyorveoyununsonunakadargülkokususeyircilertarafındanhissediliyor.Eserkokuluolarak150kezsergilenirvesahnesanatlarındaortamko-kulandırmasının ilkbaşarılı örneklerindenbiridir.KokununparfümühalenGutsatz’ınaileşirketiLeJardinRetrouvekoleksiyonunda“RoseOpéra” ismiyle satılmaktadır (Vedat Ozan, https://player.fm/series/koku-79300/koku-12-temmuz-2011).

LesIndesgalantesoperabaletindeüçanakaraktervardır.BunlarOsman,EmilieveValere’dir.İlkolarak23Ağustos1735yılındaAcadé-mieRoyalIndesGalantes’deoynananoyunun28Mayıs1743’deoyna-nantekrarındaOsman,EmilieveValére’yedördüncübirkarakterdahaeklenmiştir:“UneMatellotte”(And,1958,s.42).

Opera-balletindiğeryankarakterlerioynananversiyonlarınagöreçeşitlenmiştir.Fakatolayörgüsügenelliklebudörtanakarakterüze-rindenişlemektedir.Tablo2’deopera-balletinkarakterlerininbirliste-sibulunmaktadır.


Özgün dili: Fransızcamüzik: Jean-PhilippeRameauLibretto: LouisFuzelier.Galası: 23Ağustos1735

ilk gösterim yeri:Palais-Royale Tiyatrosu, Académie Royale de Mu-sique,Paris

Bölümleri:

BirPrologvedörtgirişteçalışır: İlkgiriş:Cömert Turk İkincigiriş:Peru Inkalar Üçüncügiriş:çiçeklerveyaFarsçaBayram Dördüncügiriş:Savages

Oyuncular:

• Hebe-soprano,gençliktanrıçası• L’Amour-soprano,erkekrolündekadınşarkıcı,

Kupid,aşktanrısı• Bellone - bariton, kadın rolünde erkek şarkıcı,

savaştanrıçası• Emilie-soprano,cariye• Valère-Tiz-tenor(haute-contre)• OsmanPas-bariton• Phanı-soprano-İnkaPrensesi• Don Carlos - Tiz-tenor (haute-contre) İspanyol

konkiskadör• Huascar-bas,GüneşTanrısıBaşrahibi• Fatime - soprano, Prens Tacmas’ın cariyesi,

Ali’yeaşık• Zaïre-soprano,Ali’nincariyesi,PrensTacmas’ın

aşıkolduğukız• PrensTacmasTiz-tenor(haute-contre),İranşahı• Ali-baritonPrensTacmas’ındanışmanı• Atalide-soprano• Roxane-soprano• Zima-sopranokızılderiliprenses• Adario-tenor(Baritenor),kızılderilikabilereisi• Damon-Tiz tenor(haute-contre),Fransızkon-

kiskatörlerkomutanı• DonAlvar-bas, İspanyolkonkiskatörlerkomu-

tanı

Tablo 1.LesIndesGalantesOpera-BalletiKünyesi(https://stageagent.com/shows/opera/2100/les-indes-galantes/characters)


4.2. Les ındes Galantes opera-Balleti Karakterlerinden uygulanmak Üzere Seçilen Emilie Karakteri Kostüm uygulaması

Sahnedegiyilenherşeybirkostümdür.Kostüm,teknikolarakak-sesuarları,saçvemakyajıdakapsayangenelbirelbiseolaraktanım-lanır(yerdelen,2010,s.143).Aynızamandakostüm;birperformans-tagiyilengiysilervekullanılanaksesuarlarınbiraranjmanıdır.Sahnekostümü belli bir dönemi, mekanı veya bir durumu göstermek içinkullanılabilir. Kostümler bir oyunun mekanını, bir karakterin sosyalveekonomiksınıfınıbelirttiği gibiönemlikarakterlerinüzerinde ilgiodaklanmasınıdasağlar(Ziaei&Öztürk,2015,s.98).

Emiliekarakterininkostümüileilgiliilkolarak;1761’deJean-Phil-lippeRameau tarafından tasarlananörnekbilinmektedir.BuörnekteTurquerieakımınınizleribarizbirşekildehissedilmektedir.FakatdahasonrasergilenenoyunlarsırasındakiEmiliekostümlerigitgidedeği-şiklikgöstermiştirveTurquerieakımınınizlerineherzamanrastlan-mamaktadır.

Resim 9.BayanChevalierEmiliekostümtasarımı,Louis-RenéBoquet(1761)(Williams,2015,s.84)

Kostüm;1952yılındaLesIndesGalantesopera-balletindeJacque-


lineBrumarinetarafındancanlandırılanEmiliekarakteriiçintasarlan-mıştır.ÜretimyeriGarnier,Paris’tirveoyununyönetmeniMauriceLeh-mann’dır.Opera-balletinkostümtasarımcıları;Arbus,JacquesDupont,GeorgesWakhévitch,JeanCarzou,Henry-RaymondFost,RogerChape-lain-Midydir.Onsekizinciyüzyıltarzısepetleriileuzunelbise;rhines-tonesilesüslenmişişlemelibeyazvealtınpembetaftamideparçasıilegecemavisikadifebüstiyeresahiptir.Etekaltındapembe ipek,beyazkadifeşeritlerilekare,nakışişlemelikırmızıkadifeileboyanmışmorsatenetekbulunur.İnciveRhinestonesileişlemelisatenaltınaplikeilesüslenmişdevekuşutüylerivepembekarelimaviboncukluörgü,maviörgüvealtınilekaplıpembetaftasepetleriüzerinedir.Bukostümkah-verengiperuk,Lacivertmendilvesaçtapembetüyleriletamamlanmış-tır(http://cncs.skin-web.org/costume/emilie-1).

Resim 10.EmilieKostümü,GeorgeWakhévitch(http://cncs.skin-web.org/costume/emilie-1).

2012yılındaThéâtreduCapitoletarafındancanlandırılanLesIn-desGalantesoyunuçağınşartlarınauygunhalegetirilmişvekostüm-lerdekiTurquerieizlerikaybolmuştur.OyununkostümtasarımcısıJe-an-Jacques Delmotte’dir (http://www.musebaroque.fr/MB_Archive/Concerts/rameau_rousset.htm).


Resim 11.EmilieveOsman(http://www.musebaroque.fr/MB_Archive/Concerts/rameau_rousset.htm).

Kostümüretiminegeçilmedneöncebirüretimplanıoluşturulmuş-tur.Kostümünüretimplanınşuşekildedüzenlenmiştir;


Tablo 2.KostümTasarımSüreciSüreçAnalizTablosu

Kostüm tasarlama aşamasında öncelikle tasarlanacak kostümündönemi,özelliklerivekumaşıhakkındabilgivermesiveesinkaynağıoluşturmasıamacı ilehikayepanosuoluşturulmuştur.HikayepanosuoluşturulurkenbilgisayardesteklitasarımprogramıAdobePhotoshopCS5 kullanılmıştır. Ayrıca dönemin Avrupa’sında Turquerie akımınınkıyafetlereyansımasınıgözlemleyebilmekadınabirilhampanosu(mo-odboard)hazırlanmıştır.


Resim 12.HikayePanosu

Resim 13.İlhamPanosu

Hikayepanosuveilhampanosudoğrultusundamodelgeliştirmekadınabirtakımeskizçizimleriyapılmıştır.Bueskizçizimlerindenbirtanesi seçilerek 1/2 ölçekli model uygulamasının yapılmasına kararverilmiştir.Eskizçizimleriyapılırken tasarım ilkelerigözönünealın-mıştır. Kostüm tasarımcısı yapılırken tasarım ilkelerini göz önündebulundurmakgereklidir.Uygulanankostümün tasarımı esnasındadatekrar,ritim,uyum,denge,oranvevurguilkelerigözönünealınmıştır.


Resim 14.ModelGeliştirme(Eskiz)çizimlerineÖrnekler


Resim 15.Modeluygulamasıyapılacakmodelönvearkagörünüş


Resim 16-17-18-19.SeçilenKumaşlar

Resim 20-21-22.KullanılacakAksesuarlar


KostümkalıplarıuygulanırkenMüllerAlmanTemelBedenKalıpÖl-çüleri(38Beden)esasalınmıştır.Buölçülerdoğrultusunda1/2ölçeklitemelbedenkalıbıçıkarılmıştırvemodeluygulamasıyapılmıştır.

Resim 23.TemelBedenÜzerineModelUygulamaİçElbiseSonAşama


Resim 24.TemelBedenÜzerineModelUygulamaDışElbiseSonAşama

Resim 25.TemelBedenÜzerineModelUygulamaSonAşama

Kalıplarıçıkarlankostümünuygulamaaşamsınageçilerekbiçimta-nımlamaformlarıhazırlanmıştır.


Tablo 3. İçElbiseBiçimTanımlamaFormu


Tablo 4.DışElbiseBiçimTanımlamaFormu


Tablo 5. KaftanBiçimTanımlamaFormu


Resim 26.KostümUygulaması


SoNuç VE DEĞERLENDiRmEGörselsahnesanatları,olaylarıdiğer insanlaraanlatabilmeninen

güzelyollarındanbiriolmuştur. Sahneyekonaneserler,yazıldığıdö-neminkültürühakkındabilgiverdiğigibi,eserinanlattığıinsanlarhak-kındadabilgiverirlerveoinsanlarınyaşadığıtoplumunkültüryapısınıveyaşamtarzlarınıanlatırlar.16.yüzyıldanitibarenyenilenmedenilenbir sürece girenAvrupa’lılar, hemeski çağ uygarlıklarının, hemde ogünekadarilgileriniçekmeyen,çağdaşıolanuygarlıklarınyaşamtarz-ları vekültürleri ile ilgilenmeyebaşlamışlar vebunlarla ilgili eserleryazaraksahneyekoymuşlardır.18.yüzyıldabaşlayanTurquerieakımıbuilgininolaraksonucuortayaçıkmış,opera,bale,operettürübirçoksahneeseriTürketkileriilesahneyekonmuştur.Buakımınsonucuola-rakdahaöncevarolankorkunçTürkimajıyerini,dahainsancıl,merha-metli,iyiyürekli,güvenilirTürkimajınabırakmıştır.Buçalışmadasah-nesanatlarındakigelişmelerdoğrultusundaturquerieakımınınsahnesanatlarına etkisi araştırılmış, bu akımın etkisi ile yazılmış olan LesIndiesGalantes isimliopera-balletvebuoyundakiLeTurcGénéreuxadlıbölümünanaliziyapılmıştır.BubölümdekiEmilieadlıkarakterinkostümüturquerieakımınınetkileriaçısındanincelenerek1/2oranın-daörnekkostümuygulamasıyapılmıştır.

çalışmasahnesanatlarındakikostümuygulamalarınıntarihanali-zindedeöneminivurgulamaktadır.Dönemingeçtiğizamanınizlerininsergileyenkostümler;döneminyaşayışı,giyinişivetarzınıbelirlemekiçinoldukçaönemligöstergelerdir.Busebeple;kostümçalışmasıyapı-lırken,kostümütasarlayankişinineserevedönemehakimolmasının,yönetmenintaleplerininnelerolduğunubilmesinin,karakteriiyianalizetmesininvekostümühazırlayacaktümekipleiyibiriletişimiçerisindeolmasınınnekadarönemliolduğuortayaçıkmaktadır.

KAYNAKLAR1. And,M.(1958).Gönlü Yüce Türk, Yüzyıllar Boyunca Bale Esrlerinde

Türkler.Dostyayınevi:Ankara.2. Ertem,C.(2017).KlasikBatıMüziğindeTürkyansımaları.Pamuk-

kale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,29,25-31.3. Genç,E.(2013).TürkModasıveOnSekizinciyüzyılMüziği.Tarih

Dergisi/Turkish Journal of History,56,147-165.4. Gürhan,D.(2016).Batı’daOpera,OperetveBaleSanatındaTürk-

leriveTürkKültürünüKonuAlançalışmalar.Ankara Üniversitesi Türk Inkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi,58,77-97.


5. Himam,F.D. (2013).16.yüzyılGiysiTarihiyazımıÜzerine:Giy-silerde Doğu-Batı Etkileşimi, Egzotizm ve Güç. Süleyman De-mirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergi-si,2013(29),91-116.

6. http://cncs.skin-web.org/costume/emilie-17. http://www.musebaroque.fr/MB_Archive/Concerts/rameau_

rousset.htm8. https://stageagent.com/shows/opera/2100/les-indes-galantes/

characters9. Kalyoncu,n.(2005).AllaTurcaStilineGenelBirBakış.Uludağ Üni-

versitesi Eğitim Fakültesi Dergisi;Cilt:18Sayı:2.10. Mora,n.(2008).Medya,ToplumveHaberKaynağıOlarakSembo-

likSeçkinler.Uluslararası Insan Bilimleri Dergisi.5(1),1-25.11. Özdal, I. (2013).Oryantalizm,Görsel İzlerveGünümüzFotoğraf

Sanatı.Yedi Sanat Dergisi, 9,61-73.12. Özden,K.,Özmat,M.(2014).SalgınveKent:1347VebaSalgınının

Avrupa’da Sosyal, Politik ve Ekonomik Sonuçları. İdeal KentDergisi,12,60-87.

13. Öztürk, F., & Ziaei, M. (2015). Sinemada Kostüm Tasarım veUygulamaSüreci.Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sa-nat Dergisi,(27),97-108.

14. Papila,A.(2007).KimliğinAnlatımAracıOlarakSanat.Sosyal Bi-limler Dergisi, 1(1), 176-190.

15. Radyo,Açık(VedatOzan).(2011,12Temmuz).Koku[Podcast].Eri-şim adresi: https://player.fm/series/koku-79300/koku-12-tem-muz-2011.

16. Williams,H.(2015).18. Yüzyılda Avrupa’da Türk Modası Turquerie. İstanbul:yapıKrediyayınları.

17. yerdelen,S.K. (2010).TiyatroSanatındaOyuncu İçinKostümünAnlamı.Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi,(16),143-149.

Tanbur Eğitimi Bağlamında Geçmişten

Bugüne Tanbur Üslupları

Göknil BişAK ÖZDEmiR1

1 Dr.ÖğretimÜyesi,OkanÜniversitesiKonservatuvarıMüzikBölümü

CHAPTER5

Göknil BİŞAK ÖZDEMİR 93

GiRişTanburKlasikTürkMüziği’ndekullanılaneneskisazlardandır.Pek

çok kaynakta tanburun dört bin yıl öncesine uzananbirgeçmişiolduğuvebuçalgıyailkdefaİÖ2000yıllarındaMezopotamya’darastlanıldığıbelirtilmiştir.Tanburbugünküşeklinionyedinci yüzyıl sonlarında al-mıştır. İlk kezKantemiroğlu’nun (doğ.1673, ölm.1723) el yazmasında görülmüştür. (Sarı,2012) DimitriKantemir,perdelibirsazolmasıvetümperdelerinsapüzerindesıralanmışolmasındanötürü,tanbursazı-nıTürkMüziğisessisteminiifademaksadıylakullanmıştır.

Onyedinciyüzyılsonlarındaİstanbul’unengözdesazlarındanbiriolantanburun,üslubununvetavrınındabudönemdeortayaçıkmışolduğunu söylemekmümkündür. Türk Müziği Geleneği’nde süregelen usta-çırak ilişkisi ilegeçmiştengünümüzeönemli tanburileryetişmiş-tir.Tanburüslubununolgunlaşmasıoldukçauzunbirzamanalmıştır.Hertanburikenditavrınıortayakoymuştur.Ancakyetişentanburile-rinörnekaldığıikiönemliüslupvardır. Söz konusuüsluplar,onyedinciyüzyıldaTanburiİsak ilebaşlayaneskitanburüslubu(klasiküslup)veondokuzuncuyüzyıldaTanburiCemilBeyilebaşlayanyenitanburüslubudur.(Aksüt,2011)

Eski Tanbur Üslubu (Klasik Üslup)Eskitanburüslubuyaniklasiküslup,azmızraplabirdençokperde-

ninsesinivermeyedayanmaktadır.Buteknikteuzunseslertanburunderin teknesinde yankılanmakta ve bu yankılanan sesler vasıtasıylaezgilerbirbirinebağlanmaktadır.Bahsekonuüslup, çarpma,parmakkaydırmaveparmakdeğiştirmeninçokkullanıldığıinceliklibirüslup-tur.GünümüzeulaşanherhangibirseskaydıbulunmamasınarağmenbilineneneskitanburüslubuTanburiİsak’aaittir.TanburiİsakEfen-di, İstanbul’da(1745)doğmuş,Sultan III.Selimdevrindeyaşamıştır.KlasikTürktanburekolününbilineneneskitemsilcisidir.Tanburiİsak Efendi’nin tanbur üslubunu kimden öğrendiği kesin olarak bilinme-mektedir.Eserleri,klasikkurallarasıkısıkıyabağlıbirbesteciolduğunugöstermektedir.(Özaltıner,1998)

RuşenKam,Tanburiİsak’ıntavrınışöyleifedeetmiştir:İsak’ıntanburçalıştavrı,nağmelerimümkünolduğukadarazmız-

rapvuruşuileicraetmek,yapısıderinvegenişbirtekneileuzunbirsaptan ibaret olan bu sazın çelik ve pirinç tellerinden çıkan akis vetanininimızrapvuruşlarıarasındakaybetmemekesasınadayanırmış.(Özalp,1986)

Eskitanburüslubunu,odönemdeyaşamışolantanburibestekarla-rıneserlerindedegörmekmümkündür.KlasiktanburüslubuTanburiİsak’tanKuyumcuOskiyan’a,ondandaŞeyhAbdülhalimEfendi’yegeç-


miştir.Çeşitli kaynaklarda ondokuzuncuyüzyıldabahsi geçenkişiler dışında,numanAğa,ZekiMehmedAğa,TanburiKüçükOsmanBeygibitanburilerin klasik üslupta çaldıkları, ancak Tanburi Büyük OsmanBey’inbusazıbabasıZekiMehmedAğa’dandeğildekendikendineöğ-renmişolduğundantanburtavrınıngelenekselüslubundışındaolduğubelirtilmektedir.Budurumgöstermektedirkiklasiktanburüslubununolgunlaştığıdönemdefarklıtanburtavırlarıgelişmiştir.

SuphiEzgieskiüslubuAbdülhalimEfendi’denöğrenmiştirkiken-disibuüslubun son temsilcisidir.TanburiAliEfendiiseklasiktavrakattı-ğıbazıdeğişikliklerleanılmaktadır.“Tanburudahahürvezenginçalmayollarınıaramıştır.Dahaçokhissiyatıanlatançalışunsurlarıilemelodivehareketbakımındandahacömertdavranmıştır.TanburiAliEfendi-ninaçtığıbuçığırTanburiCemil’ietkilemiş,odabunayaradılışındakigörülmemiş yetenek ve olağanüstümüzikalitesini ekleyerek TanburiCemilekolünükurmuştur.(Akan,1989:3)EskiüslupSuphiEzgitara-fındanMesud Cemil’e, ondan da Ercüment Batanay’a geçmiştir. EskiüslubunenönemlitemsilcilerindenolanİzzettinÖkteisebuüslubuSa-dunAksüt’eöğretmiş,böyleceeskitanburüslubu günümüze ulaşmıştır.

Yeni Tanbur Üslubuyenitanburüslubu,eskitanburüslubunakıyasladahaçokmızra-

bınvemızrapçeşidininkullanıldığı,TanburiCemilBey’inyüksekbirteknik kullanarak, tanbur sazına ve üslubuna getirdiği yeniliklerdenoluşmaktadır.TanburüslubuhakkındabizebilgiverenelimizdekieneskikayıtlarTanburiCemilBey’eaittir.CemilBey,sadecegetirdiğiyeniüslupladeğil,klasikkemençe,lavtaveviyolonselgibisazlarıustalıklaicraederekbaşlıbaşınabirekolsahibiolmuştur.Ozamanakadarsüre-gelmişolantanburüslubunu yıkıpyerinebambaşkabirüslupgetirmişolmasıadetabirdevrimniteliğindedir.Şöyleki,ozamanadektanbur,azsayıdamızrapvuruşuyla,geneldeağırkanlı,sadebirşekildeçalına-rak,tektipduyguyahitapedecekşekildeicraedilmekteyken,TanburiCemilBeytanburubolmızrapvuruşluve süslemeli,coşkuveferyatgibihislerideifadeedebilenbirsazhalinegetirmiştir.Ayrıcaçok da süratli icraetmiştir.Buyüzdenzamanındabukonudatepkidetoplamış,kimiçevrelertarafındantanburtavrınıbozmaklasuçlanmıştır.(Aksüt,1993)

TanburiSadunAksüt’e göre; “Eski tanbur tavrıCemilBey ilebir-liktekaybolmamış,yenitavrıniçindetanburidentanburiyedeğişmekleberaberhalayaşamaktadır.Sazakıvraklıkgetirilmişancaknağmeleribirbirinebağlayarakçalma tekniğibukıvraklık içindebüsbütünkay-bolmamıştır.”

TanburiCemilBey’densonraoğluMesutCemilBey,KadıFuatEfen-di’den babasının üslubunu, Suphi Ezgi’den de eski üslubu öğrenmiş,herikiüslubu birleştirerek kendine özgü bir üslup oluşturmuştur.Birçok

GöknilBİŞAKÖZDEMİR 95

icrasındaçok çarpma kullanmasından dolayı eskiüslubadahayakınol-duğusöylenebilir.AncakTürkMüziği’ninyanısıraBatıMüziği’nideöğ-renmesi,viyolonseldeeğitimverecekdüzeyegelmesi,babasıgibimo-dernbiranlayışasahipolmasındankaynaklanmaktadır.(Cemil,2002)

TanburiCemilBey’densonrayirminci yüzyılınenönemliveüslupsahibi tanburilerindenbirideİzzettinÖkte’dir.Kendikendiniyetişti-ren tanburi, hiç şüphesizkiTanburiCemilBey’denetkilenmişancakeskiüslububenimsemiştir.Tanburuneninlisesini,mızrapsızçarpma-larla süsleyerek,birüstveikiçiftmızrabıardardakullanarakkendinehasbirüsluportayakoymuş, buüslubuyladapek çok tanburiyeör-nekteşkiletmiştir.Aynıustalıklaçaldığıyaylıtanburdadaalttelleriilkdefaolarakbirleştiripviyolonselbenzeribirseseldeetmiştir.(yavaş-ca,2011)ErcümentBatanay, öğrencisi SadunAksütveAbdiCoşkunençoketkilediğitanburilerdir.Geçirdiğifelçdolayısıylahayatınınsononyılınıtanburçalamayacakderecedehastaolaraktamamlamışolantan-burininyaptığıtaksimkayıtları,nevzatAtlığveSadunAksüttarafındantoplanarakikiCDhalindeyayınlanmıştır.(Aksüt,2011)

TanburiCemilBeyveoğluMesudCemilBey’inmüzikanlayışınınvetanburüslubununengüçlü temsilcisinecdetyaşar’dır. (Paçacı,2001)Tanburdan, yüksek ses elde etmek amacıyla, daha kuvvetli mızrapvuruşları geliştirerek, sol el kıvraklığını mızrap vuruş şiddetiyle bir bütün haline getirmiştir.Ayrıcagelenekselhalkmüziğimizinönemliçal-gılarındanbağlamanın tezenevuruşlarını tanbur mızrabıyla ve klasik müziğimizin zevkiyle biçimlendirerek taksimlerinde yer vermiştir.necdetyaşar,TanburiCemilBey’intekniğiylebeslenmişolanbütünbuözellikleriyle,sazı“tamkapasiteyle”kullanmayolundayenibirtanburtekniğiortayakoymuştur.(Paçacı,2001)

MutluTorun,necdetyaşar’ınTanburüslubununvebuyükseksa-natkarlığınınöğelerinivolum,tını,sağeltekniği,soleltekniği,perde-lerdekiözen,gelenekveyenilikdengesinigözetme,duygu-ifadekuvve-ti,repertuargenişliği,taksimyapmagücüolaraktarifetmiştir.(Bilgin,2011)

yirminciyüzyılınbirdiğerönemlitanburicracısıdaErcümentBa-tanay’dır.Hattat tanburiKemalBatanay’ınoğluolanErcümentBata-nay,MesutCemilBey’denherikiüslubudaöğrenmiş,eskiüslubadahayakın,ogünekadargörülmemişbirteknikle,üsttelideicrayakatarak,kendineözgübirüslupbenimsemiştir.TanburiCemilBey’inicatettiğiyaylıtanburuiseilkdefaİzzettinÖkte’degörüpetkilenmiş,geliştirerekbugünkühalinegetirmiştir.(Aksüt,2011)

1976yılındaİ.T.ÜTürkMusikisiDevletKonservatuvarı’nınkurul-masıylabirliktetanbureğitimiakademikolarakverilmeyebaşlanmış-tır.notalı eğitime geçilmiş olsa da Türk Müziği Geleneği’nin temelini


oluşturan, usta-çırak ilişkisine dayanan meşk sistemi yine devam etmiştir. İzzettin Ökte’ningeliştirdiğieskiüslubun en son temsilcisi olan SadunAksüt,Konservatuvarınkuruluşundanbugünebuüslubuöğrencileri-neöğretmişvepekçoktanburiyetiştirmiştir.Solelinsapaveperde-lerehakimiyetiaçısındansağlam,mızrabınrahatişlemesiiçinisesağbileğinserbestolmasıgerektiğinivurgulamıştır.Buüsluptamızrabınucuçoksivriolmamalı,balıkağzıtabiredilenşekildeolmalıdır.Aksüt’egöre tanburdan tok ses çıkarabilmek ve bunu teknikle birleştirebil-mek,tanburüslubununenönemliözelliğidir.SadunAksüttaksim,geç-ki,geçiştaksimi, transpozisyon,refakatkonularınaçokönemvermiş,hersazendeninsözlüeserbilmesihattaokumasıgerektiğini“sazendeeğerokursa,okuduğunuçalar”cümlesiileönemlevurgulamıştır.Ayrıcafarklıüsluplardanda feyzalarakhertanburininkendiüslubunuoluş-turmayaçalışmasıgerektiğifikrinisavunmuştur.Tanburmetodu, DedeEfendi,yıllıkMusikiAntolojisi,Güfteler(2cilt),MüzisyenOsmanoğul-ları,GüftelerHazinesi(2cilt),TürkMusikisinin100Bestekârı,TanburMetodu(Geliştirilmiş),Şarkılardaİstanbul,BahardanHazanaEsintiler(ŞİİR),AlkışlarlaGeçenyıllar(AnI),DillerdekiŞarkılargibikitaplarıyayınlanmış,buanlamdadaöğrencilerineakademikyöndeörnek teşkil etmiştir.

Klasiküslubundevamıolan,eskiveyeniüslubukendisinehasbirüslupla harmanlayan bir diğer tanburi ise Abdi Coşkun’dur. Kendisiİ.T.Ü Devlet Konservatuvarı’nda üslubunu öğrencilerine aktarmıştır.Konservatuvariçinhazırladığıbirdetanburmetodubulunmaktadır.

Ülkemizdeçeşitliillerdetanbur eğitimiverenpekçokkonservatu-varvetanbursazınıçokiyiicraedenbirçok genç tanburibulunmaktadır.

SoNuç VE ÖNERiLERGeçmiştengünümüzeikibüyüktanburüslubuvebuüsluplarörnek

alınarakoluşturulanfarklıtanburüsluplarıgelişmiştir.TanburiCemilBey’inortayakoyduğuüslup,eskiüslubunyüksekbirteknikkullanıla-rakgeliştirilmişhali,CemilBey’densonrakiüsluplardaeskiveyeniüs-lubunyüksekbirseviyedekaynaştırılmasıylaoluşanüsluplardır.Genelolaraktanburüslubu;tanburdandolgun,toksesçıkarmak,bununiçinherikitelemızrabınucuyladeğilgenişağzıylavurmak,perdeleresağ-lambasmak,sağvesolelinuyumu,üstaltveçiftmızrabınkullanılması,çarpmalar vemızrapsız nağmeler olarak özetlenebilir. Bunların yanısıra icracınınmakambilgisi, taksimyeteneğiverepertuarıdaüslubuetkileyenunsurlardandır.

Hernekadarusta-çırak ilişkisidevametmektevedevamedecekolsa dahi konservatuvarlarda eğitimi yapılan tanburun, günümüzünçağdaşeğitimsistemineuygunmetotlarınınhazırlanması,varolança-lışmalarıngeliştirilmesi,üslubununvetekniğininnotaüzerindegöste-

GöknilBİŞAKÖZDEMİR 97

rilmesikonusundakiçalışmalarınçoğaltılmasıgerekmektedir.Dolayı-sıylabukültürelmirasıngeleceknesillereaktarımındakonservatuvareğitmenlerineönemligörevlerdüşmektedir.

KAYNAKLAR1. Akan,E.(1989).TanburMetodu,EgeÜniversitesiBasımevi,İzmir.2. Aksüt,S.(1993).TürkMusikisinin100Bestekarı, İnkılapKitabevi,

İstanbul.3. Aksüt,S.(1994). TanburMetodu,İnkılapyayınevi,İstanbul.4. Aksüt,S.(2011).KişiselGörüşme,İstanbul5. Bilgin,K.(2011).necdetyasar’ınTaksimlerindenHareketleTan-

burEtüdleri,yıldızTeknikÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüSanatveTasarımyüksekLisansTezi,İstanbul.

6. Cemil,M.(2002).TanburiCemil’inHayatı, MasMatbaacılık,İstan-bul

7. Özalp, nazmi. (1986). Türk Musikisi Tarihi, Derleme c.I-II. TRTMüzikDairesiBaşkanlığı,Ankara.

8. Özaltıner,K.M.(1998).“GelenekselTanburTavrıÜzerinenotlar”,MusikişinasDergisi2,BoğaziçiÜniversitesiTürkMüziğiKulübü,İstanbul.

9. Paçacı,G. (2001)OsmanlınınSesleri – TanburiCemilBey,BoyutMüzikveyayınGrubu,İstanbul.

10. Paçacı,G.(2001)TürkMüzikGeleneğiniyaşatanlar – necdetyaşar, BoyutMüzikveyayınGrubu,İstanbul.

11. Sarı,A.(2012).TürkMüziğiçalgıları, notayayıncılık,İstanbul.12. Torun,M.(2011).KişiselGörüşme,İstanbul.13. yavaşca,A.(2011).KişiselGörüşme,İstanbul.

müzik Eserlerinin Sosyolojik Açıdan

çözümlenmesinde içerik Analizinin Kullanımı

ilker KÖmÜRCÜ1

1 Dr.ÖğretimÜyesi,ZonguldakBülentEcevitÜniversitesi

CHAPTER6

İlker KÖMÜRCÜ 101

1. GiRişMüziksosyolojisiüzerineülkemizdeyapılansınırlısayıdaaraştır-

mayakarşın,müziğin sosyolojikbağlamına ilişkin çalışmalargiderekartışgöstermektedir.Müziğinbirfenomenolaraküretimilişkileriiçe-risindepekçokdinamiğiiçerisindebarındırması,onukompleksyapı-sındabirleşentoplumsalöğelerinbirbütünühalinegetirmektedir.Bubütün içindemüziğin temel yapı taşı olan sesler kelimelerle birliktekullanıldığı zaman sosyolojik içerik kendini anlamsal düzeyde dahakolayaçığavurmaktadır.Ancaksözlerindışındasaltmüziğiniçkinola-rakbarındırdığısosyolojikbağlamnasılaçığaçıkartılabilir?Müzik,biranlatımdiliolduğunagöreiçeriktenbağımsızolamaz.Düşüncelermü-ziklenasılifadeedilirvebukavramadolayımlanmışdüşüncelernasılaçığaçıkartılabilir?

Bestecinin müzik malzemesine karşı takındığı tutum onun eseriçindekiifadeetmekistediğiduyguvedüşüncelerineyönelikpekçokiztaşır.MaxWeberbaştaolmaküzereTheodorAdorno,Simmel,W.E.B.DuBois,AlfredSchutz,HowardBecker,RichardPeterson,PierreBour-dieu ve TiaDenora gibi pek çokmüzik sosyoloğu bu alanda önemliçalışmalaryapmışvemüziksosyolojisininbirbilimdalıolarakkabuledilmesineönemlikatkılarsunmuşlardır.Müziğinsosyolojikboyutun-daodaklanılananadüşüncelerşunlardır:Müziğinsınıf,ırk,cinsiyetvb.sosyal ayrımlarla;özgürlük,demokrasi, faşizmvb. siyasikavramlarlailişkisinedir?İnsanlarvetoplumlarmüziğihangisosyalamaçiçinkul-lanmaktadır? Örneğin Bourdieu (1984) müzikal beğeniler ve sosyalayırımlarüzerineyaptığıincelemelerdemüzikalbeğenilerleşekillenenüretim ilişkilerinin sosyal eşitsizliğipekiştirdiğini savunmaktadır.Denora’da (2000) kadınların sosyal yaşantılarını yapılandırmalarındamüziğinrolünüincelemişvebubağlamdaelealdığımüziğinduygusalveyapısalyönlerinianalizetmiştir.

Müzik, en eski toplumlardan bu yana tarihsel uzamda toplumsalbirnesneolarakvarolmuştur.İnsanoğlu,herdönemdeçeşitliamaçlardoğrultusundaseseilişkinmalzemeleriişleyerek,törenritüellerinden,ayinlere,eğlencehayatındansavaşlarakadarhemenhemenhayatınbü-tünalanlarındakullanılanbirolguyaratmıştır.Silbermannda(1955)müziğintoplumsalçevredenbağımsızolarakelealınamayacağını,top-lumsalkökleriolduğunu ifadeetmektedir. Sosyalbir fenomenolarakmüziğin üretim ilişkisine işaret eden bu süreçler, sosyolojik açıdanaçıklamagerektirmektedir.

Modern sosyolojinin kurucularından olanWeber’in 1958 yılındayayımladığı “MüziğinRasyonelveSosyalTemelleri”başlıklımakalesiilemüziksosyolojisialanındaönemlibiradımatılmıştır.Weber,buma-kalesindemüziğinüretimilişkilerini,rasyonelleşmesürecindemüziğin


standartlaşmasını ve kapitalizm bağlamında müziğin sosyal birfenomenolarak işlevini tartışmıştır.AynıyıllardaAdorno’nunmüziksosyolojisiüzerineyazılarıbenzerbirtarzdaolupmüziğinsosyolojikbağlamının, hakikat, rasyonalizm, ikinci doğa, meta gibi kavramlarçerçevesinde tartışıldığı görülmektedir. Weber, sınıf merkezliekonomik ve kültürel bir çözümlenme üstünde dururken, Adorno,müziğin sosyolojik işlevini temeli Marks ve Hegel’e dayanan felsefivesosyolojikkavramlarüzerindenyürütmektedir.Müziğinsosyolojikbağlamınailişkiniçözümlemelerinbiçimselvarlığıniçkinanlamıyaniiçeriğiüstündeyoğunlaştığısöylenebilir.

Sanatınbiranlatımdiliolduğugözönünealındığındasanateser-lerininentemelbileşenlerininbiçimve içerikolduğuortadadır. İstergörsel,isterişitsel,isterseyazınsalbirbiçimebürünmüşolsun,hersa-nateseribiçimselniteliklerininyanındaonuvaredenbiranlamsaliçe-riğideiçindebarındırmaktadır.Sanatkavramınınanlamıgereğisanateserininiçerisindehembiçiminhemdeiçeriğinolmasıkaçınılmazdır.Hegel’egöremüziğinnesnelbirgörünüşüolmamasınakarşınmutla-kabiriçeriğivardır.Üstelikbuiçeriğinsoyutbiranlatımadönüşmesi,müzikalnesneninsanatçıyıdiğersanatalanlarınagöredahaözgürkıl-masınısağlamaktadır(Fischer,1995).GerekKant,gerekHegel,gerekseMarkssanateserininiçeriğineilişkingörüşlerortayakoyarkenbuiçe-riğinkavramlaolanilişkisiniyorumlamışlardır.JosephKerman(1985),sanateleştirisininamacını“sanateserininanlamınınvedeğerininin-celenmesi” olarak tanımlarken sanat eserinin anlamının incelenmesigerekliliğine vurgu yapmaktadır. Martin (1995), müziğin üretiminitoplumsalbirişbirliğiolarakgörmektevemüziğiniçindekimüzikalvesosyalanlamlarıniçiçegeçtiğinibelirtmektedir.

Sanattabiçim-içeriksorunubiçimintözündenetürbiriçeriğinbu-lunabileceğiileilgilidir.İçerik(Content),“Esernesöylüyor?”,“Bestecinesöylemekistemiş?”sorularınayanıtarar.Sosyolojikaçıdanbirçö-zümlemeyigerektirenbusorularınyanıtlarınaulaşmak içerikanaliziilemümkündür.Pekçokaraştırmacıvebilimadamı,içerikanalizinin;iletileriniçindekianlamlarınsistematikvenesnelolaraktanımlanabil-mesi, mesajın içeriğine yönelik çıkarımlara, sonuçlara ve yorumlaraulaşılabilmesi için temelbir yöntemolduğunubelirtmektedir (nach-mias and nachmias, 1976; Holsti, 1968; Krippendorff, 2004; Dow-ne-Wamboldt1992;Sandelowski1995;Stoneveark.1966;Cartwright1953).İçerikanaliziyoluylaeseriniçindeörtükdurumdaolanverileraçığaçıkarılaraknicelleştirilebilirvebuyollaeserleilgilianlamsalçı-karımlaraulaşılabilir.

“İçerik”ileifadeedilenşeysözcükler,anlamlar,resimler,semboller,düşünceler, temalarveyaherhangibir iletidir. İçeriğin, somutmalze-melerolansözcüklerle,resimlerleyadakonuşmaileifadeedilmesiiçe-

İlkerKÖMÜRCÜ 103

rikanalizininuygulanmasınıkolaylaştırıcıunsurlardır.Ancakiçeriğin,kitap,konuşma,resimveyamakalegibisomutürünleregöreçokdahasoyutbirmalzemeolanseslerleiletilmesi,içerikanaliziniçokdahakar-maşıkbirdurumagetirmektedir.Müzikeserlerineyönelikiçerikanali-zininenzoryönlerindenbiriyöntemkısmınınoluşturulmasıvetanım-lanmasıdır.Araştırmacınınkişiselgörüşlerinin,tercihlerinin,öngörüle-rinindearaştırmasürecinedâhilolduğubirsürecitanımlamakgerekliolmasınakarşınzordur.Backman&Kyngas(1998)daiçerikanalizinintanımlanması zorolanbuyönünevurguyapmaktadır.Bu çalışmanınamacı,müziksosyolojisineyönelikyapılacakolançalışmalardaiçerikanalizinin uygulanabilmesine yönelik bir önerme sunmaktır. Bu ça-lışma,müzik sosyolojisi alanında içerik analizi yöntemini kullanacakaraştırmacılarayolgösterecekolmasıbakımındanönemtaşımaktadır.

2. YÖNTEmBuçalışmadamüziksosyolojisialanındadahaönceyapılmışolan

çalışmalarınışığındayöntemeilişkingömülüolarakbulunanaraştırmasistematiğiortayakonmayaçalışılmıştır.çalışmanınelealdığıolgumü-ziğinsosyolojikçözümlemesineyönelikyapılmışolanaraştırmalardır.Buaraştırmalariçerikanaliziilişkilendirilmişvemüzikeserlerindeiçe-rikanalizininkullanımolanaklarıortayakonmayaçalışılmıştır.çalış-mayenikavramlaraveyeniaçıklamalaraulaşmasıbakımındankuramoluşturmayaklaşımınauygundur(yıldırımveŞimşek,2008).Elealınanolguyailişkineldeedilenverilereuygunbirteorikaçıklamagetirilme-yeçalışılmıştır.EldeedilenverilereuygunbirteorikaçıklamagetirmeyaklaşımıWallimantarafındandanitelaraştırmayöntemleriiçindeku-ramoluşturmayaklaşımıolaraktanımlanmaktadır(2006).Araştırma-daverilerdokümanincelemesiyoluylaeldeedilmiştir.

3. BuLGuLAR

3.1. müzik Eserlerinde içerik Analizinin Kullanım ola-naklarıHanslick(1957),tıpkıdilinbiçimselözelliklerinçözümlenebildiği

gibi müziğin de biçimsel niteliklerin çözümlenebileceği ve çözümle-nenbubiçimselyapılarınmüziğiniçindebarındırdığıanlamilepara-lelolduğunubelirtmektedir.Samson(2001),müziğinözündegömülübiranlamınbulunduğunuvebuanlamıortayaçıkarabilmekiçindiğerdisiplinlerinyöntemveterminolojisindenyararlanmakgerektiğinibe-lirtmektedir.Samsonmüzikalanalizlerinikicidüzeydesosyalizlertaşı-dığınıvebununbirkaçyollaortayaçıkarılabileceğinibelirtmektedir.Buyollarışuşekildeifadeetmiştir(2001),


• Eserlerinyapısalbenzerliklerininbağlamlarınıanalizederek• Metaforyadaalegoriağınınkatmanlarınıortayaçıkararak• Müzikmalzemesininiçindebulunanbiçimselanlatılarıngösterge-

bilimyoluylaanlamlarınaulaşarakSamson’ıntanımladığıbütünyollarmüzikeserininiçeriğinianaliz

etmeyigerektirmektedir.Müzikeserlerindeiçerikanalizisosyolojikge-nellemelereulaşmakamacıylakullanılır.LeitesvePool,(1942)daiçe-rikanalizininbuyönünevurguyapmaktadır.Buamaçdoğrultusundamüzikeserininiçindeyeralansembolikanlamlar(semantik),içerikileilgilinesnelsonuçlaravarabilmekiçinanalizedilir.Buanalizdetemelamaçmüzikyoluylaaktarılaniçeriğinnesnel,ölçülebilirvedoğrulana-bilirbiraçıklamasınıyapabilmektir.Buyollamüzikaracılığı ile ifadeedilenfikirvedüşüncelerinanlamsaldüzeyiçözümlenmektedir.

Müzikeserlerindeiçerikanaliziniyapmanınönemlibasamakların-danbiribirimlerinbelirlenmesidir.Bubirimlereseriçindetortuşeklin-debulunansosyalanlamlarınvarlığınıvedüzeyinideortayakoyacakolanbirimlerdir.Ancakbirimlerinseslerdenoluşansoyutyapısıhangisembolik anlatımların hangi kavram ya da kavramlara dolayımlan-mışolduğunuortayakoyan sağlamargümanlar gerektirmektedir.Bunedenlesaltmüziğeyönelikbiriçerikanalizi,müzikselyapılarınkav-ramla ilişkisiniortayakoyacakderinlemesinebiraraştırmaya ihtiyaçduymaktadır. Bu birimlerin eser içindeki varlığı ya da sıklığı iletininanlamsal düzeyini ortaya koymaktadır. Müzik eserinde incelenecekbirimler tonalite,kadanslar,cümleler,aralıklar,armonikyapılar,ezgi-sel kuruluşlar gibi pek çok şeyolabilir.nesnel sonuçlara varabilmekiçinbubirimlerin tanımlanabilirolmasıgerekmektedir.Fiske (1996)de içerik analizindeki birimlerin ölçülebilir ve tanımlanabilir olmasıgerektiğinibelirtmektedir.çözümleme,analizbirimlerininkodlanmasıilegerçekleşmektedir.ÖrneğinAdorno(1955),Bachileilgiliyapmışol-duğuanalizlerdefügformuvekontrpuantekniğininesne-özneilişkisibağlamındadeğerlendirmişveBach’ınartistikstilininözneninyüksekbeğenisiüzerineyükselerekburjuvaöznelliğininesneleştirdiğinivebuyollabestecininöznelliğinielindenalarakburjuvaziyehizmetettirdi-ğinisavunmuştur.Mozarteserlerindeisepostlüdkısımlarınıanalizbi-rimiolarakelealmışvebubölümdekullanılanarmonilerinbölünmüşolaninsanlığıözgürlükadınabirleştiriciniteliğinivurgulamıştır(Ador-no,1981).Beethovenileilgilieleştirilerindeisesonatformunuanalizbirimiolarakkullanmışvebuformunotonomizmkavramıileilişkisi-niçokyönlüolarakdeğerlendirmiştir(Adorno,1998).Cusick(2009)kadınbestecilerinyeterincedikkatealınmadığıbirdönemdebirkadınbesteciolarakbüyükünekavuşanFrancescaCaccini’nin(1587-1641)müziğindekimüzikalteknikproblemlerilecinsiyetparadoksunubirbi-riileilişkiliikilemlerşeklindeçözümlemiştir.


yukarıdaki çalışmaların da gösterdiği gibi içerik analizi yoluyla,müziğin anlamsal içeriğini yansıtan göstergeler araştırılarak ortayakonulabilir.Bestecilerinpsikolojikdurumlarına,tutumlarına,ilgilerinevedeğerlerineyöneliksaptamalaryapılabilir.Eserinyazıldığıdönemleilgilikültürelvesosyaldüşüncekalıplarıtespitedilebilir.Müzikeser-lerindekikültürelfarklılıklarincelenebilir.Müzikeserlerindeyeralanpolitikiletileryadadeğerlersistemiaçığaçıkarılabilir.

Müzik sosyolojisi alanındayapılan çalışmalardamüzik eserlerineyönelikiçerikanalizi ikibağlamüzerindeyoğunlaşmaktadır.Birincisieseriçerisindesıkçakullanılankavramadolayımlanmışmüzikselyapı-lar,ikincisiisemüzikseletkileşimsürecininoluşumveanlamınayöne-liküretimilişkileriiçindekibağlamıdır.Müzikeserlerineyönelikiçerikanalizihangibağlamdaelealınırsaalınsınbelliaşamalarıizlemekdu-rumundadır.Buaşamalarşuşekildemaddelendirilebilir:• Araştırmahipotezioluşturulmalı.• Örneklemekararverilmeli.• Hangi müzikal ifadelerin hangi kavramlara karşılık gelebileceği

belirlenmeli.• Kategorilerbelirlenmeli.• Birkavramınvarlığınınmıyoksasıklığınınmıkodlanacağınakarar

verilmeli.• Analizbirimleribelirlenmeli.• Müzikeserinikodlamakiçinbiryöntemkullanılmalı.• Sonuçlaranalizedilmeli.

3.2. müzik Eserlerindeki içerik Analizine ilişkin Araştır-ma Sorusunun Saptanması, Genel Amacın ve Hipotez-lerin oluşturulmasıMüzik eserlerini sosyolojik bağlamda çözümleyebilmek için ön-

celikle problemin tanımlanması gerekmektedir. Araştırma problemiaynı zamanda araştırmacının eserle ilgili hipotezini de içermektedir.Örneğin;biraraştırmacı“Mozart’ıneserlerindearistokratiktoplumsaldüzenin olumlanıp olumlanmadığını”, bir başka araştırmacı da “Be-ethoven’ın eserlerinde değer yargılarının, normların, tutumların vb.değişip değişmediğini” saptamak isteyebilir. Zaman içinde değişensosyalvekültürelortamsanateserininanlamsaliçeriğineyönelikde-ğerlendirmelerietkileyebilir.Scottda(1994)müziksosyolojisininbuyönünüvurgularken,odönemiçinnormalkabuledilenMozart’ınCosiFanTutteoperasındakicinsiyetçiyaklaşımınmodernfeminizmaçısın-dankabuledilemezolduğunuvurgulamaktadır.Bunedenlearaştırmaproblemiyadahipotezoluşturulurkendeğişendeğeryargılarınındagözönündebulundurulmasıgerekliolabilir.

Birmüzikeserindemüzikmateryaliileilgilisayısızbilgibulun-maktadır.Araştırmanınhipoteziyadaproblemiortayakoyulurkenaynızamandaaraştırmakapsamındanearandığıvenasılaranacağısistematikolaraktanımlanmalıdır.Araştırılacakolaneserinhangiyönlerinin inceleneceğikavramsalvekuramsal çerçeve ileortayakonmalıdır.İçerikanalizi,eserlerdeyeralanbubilgilerianlaşılabi-lirvenesnelsonuçlaraulaşmakiçinrafineetmektedir.Dolayısıilearaştırmacıeseriçindeyeralanhangibilgilerikullanıpkullanma-yacağınaönemderecesinegörekendisikararvermelidir.Araştır-manınhipotezine ilişkin çok sayıda alt probleminoluşturulması-nınaraştırmanınodağınıdağıtmariskibulunmaktadır.İçerikana-lizinin eserdeyer alanbilgileri anlaşılır bir şekilde rafine etmeyiamaçladığıunutulmamalıdır.McMillanda(2000)spesifikalanlardayapılaniçerikanalizindearaştırmasorularınınmümkünolduğuncadaraltılmasıvemevcutliteratürleilişkilendirilmesigerektiğinibe-lirtmektedir.

3.3. müzik Eserlerine Yönelik içerik Analizinde Evren ve Örneklem Seçimi Müzikeserlerindeiçerikanalizi,seslerleoluşturulmuşbiçimsel

yapınınötesinde,müzikmalzemesininiçindetortuolarakbulunantutumları,fikirleri,örtülüanlamlarıaçığaçıkarmakveortayaçıkananlamlar üzerine yorumve çıkarımlar yapmaktır. Bu araştırmayıyapabilmek içinöncelikleanalizedilecekeseryadaeserlerseçil-melidir. Bunedenleönceliklegenelevreninbelirlenmesivedahasonraörneklemlerinseçilmesigerekmektedir.

Araştırmamateryalinibelirlerkenörneklemseçimindezamanvekaynaklarınverimlikullanılmasıgözönündebulundurulmalıdır.Bunedenlearaştırmamateryalininseçimindebirtakımsınırlama-laragidilebilir.TavşancılveAslanda(2001)araştırmamateryalininzaman,mekânvealanagöresınırlandırılmasınıngereklivezorun-lu olduğunubelirtmektedir.Örneğin “Mozart’ın çocuklukdönemieserleri”,“Wagner’inoperaları”,“60’larınRockMüziği”gibi.Araştır-manınzaman,mekânvealanaçısındansınırlandırılmasıaraştırma-nıngerçekleştirilebilmesiniolanaklıkılar.Ancakaraştırmadaeldeedilensonucunevrenegenellenebilmesiiçinörneklemeişlemininaraştırmaamacınavearaştırmakonusunauygunolarakdoğruyön-temlerleseçilmesigerekmektedir(Gökçe,1988).

İlker KÖMÜRCÜ 107

3.4. müzik Eserlerine Yönelik içerik Analizinde Katego-rilerin oluşturulması İçerikanalizininenönemliunsurlarındanikisikategorilerinbelir-

lenmesi ve analiz birimlerinin oluşturulmasıdır. Analiz birimlerininbelirlenmesi kategorilerin de ortaya çıkmasını sağlayabilir. Örneğin1980-1990yıllarıarasında ilkokulkitaplarındayeralançocukşarkı-larında hangi konuların ele alındığına ilişkin bir çalışma yapılıyorsabu çalışmadakullanılacakkategoriler, doğa, aşk, sevgi, insanhakları,çocuk,anne,vatanvb.olabilir.Analizbirimibelirlendiğindekategori-lerdetanımlanmayabaşlamaktadır.Kategori,müzikeserleriiçindeyeralankavramadolayımlanmışanlamlımüzikselyapılarınbirtemaaltın-dasınırlandırılmasıdır.

Holsti(1969)araştırmanıngeçerliliğininsağlanabilmesivetutarlısonuçlaraulaşılabilmesiiçinkategorilerinoluşturulmasındabeştemelilkebelirlemiştir.Bu ilkelerden ilkikategorilerinönceliklearaştırma-nınhipotezineuygunolması ve araştırmanınamacını yansıtması ge-rektiğidir.İkinciilke,kategorilerinçözümlenecekolaneserinbütünbi-rimleriniiçerecekvebirkategoriyeyerleştirilebilecekkadarkapsamlıolmasıdır.İncelenecekolanbirimlermutlakabirkategoriyegirmelidir.Üçüncü ilkeyegöre, incelenenbirbirimsadecebirkategoriyeyerleş-tirilebilirolmalıdır.Birdiğerifadeilekategorilereşsizolmalıdır.Dör-düncüilkeyegörekategorilerbirbirindenbağımsızolmalıdır.yaniherhangibirkategoriyegirenbirimdiğerbirimlerinsınıflamaişleminiyadadiğerkategorilerietkilememelidir.Beşinciilkeyegöre,kategorilerinbelirlenmesindetekbirsınıflamailkesinedayanılmalı,birdençoksınıf-lamaprensibiuygulanmamalıdır.

Müzik eserlerinde sesler, belirli fikirlere, kavramlaradolayımlan-mışanlamlarınörtülübirertaşıyıcısıdır. İçerikanaliziyoluylabesteciile alımlayıcı arasındamüzikmalzemesivasıtasıylagerçekleşen ileti-şiminörtükiçeriğininnesnelvesistematikolaraktanımlanmasıamaç-lanmaktadır. Müzik eserlerine yönelik içerik analizinde, araştırmayöntemiiyigeliştirildiğitakdirdetümkodlayıcılarınbenzersonuçlaraulaşmasıbeklenir.Bunoktadakienkritikhususlardanbirikategorile-rintanımlanmasıdır.Kategorilerintanımlanmasınekadaraçıkvenetolursa kodlayıcılar arasındaki tutarlılık o derece artacaktır. Kodlayı-cılar arasındaki tutarlılık araştırmanın güvenirliliğini artırmaktadır(Tavşancıl veAslan,2001).Güvenilirliği yüksekolanbir içerikanali-zindemüzikeserlerininiçindekiörtükolananlamortayaçıkarılabilir.

3.5. müzik Eserlerine Yönelik içerik Analizinde Analiz ve Kodlama Birimlerinin oluşturulmasıİçerikanalizindeenyaygınolarakkullanılanölçümaraçvebirim-

leri “analizbirimi”ve“kodlamabirimi”dir(Buddvediğerleri:1967).


Analiz birimi ölçümü yapılacakmüzikmateryalinin kaynağıdır. Kod-lamabirimi iseanalizbirimi içindeyeralankavramadolayımlanmışanlamlımüzikselyapılardır.

Müzikeserlerineyönelikyapılaniçerikanalizindekodlamabirimi,sembolikanlamıolan,kavramadolayımlanmış, tutumyadaeğilimle-ri ifade edenmüziksel yapılardır. Müzikmalzemesinin kullanımındamüzikselyapılarzamanzamansembolikanlamıolanmüzikselkalıp-laretrafındayığılabilir.Buyapılar iki şekildeelealınabilir. İlkolarakkavramadolayımlanmışmüzikselyapınınvarlığısorgulanabilir.İkinciolarakisebuyapılarınsıklığıelealınabilir.Herikidurumdadamüzikmalzemesininiçindetutumveyaeğilimleriifadeedensembolleriveyakilityapılarıiçerenbirlisteyapılabilirvebunlarıneseriçindekaçdefakullanıldığını gösteren sayıların saptanması yoluna gidilebilir (Tav-şancıl-Aslan,2001).Örneğin,Wagnerhakkındayapılankarşılaştırmalıaraştırmalarözgürlük,faşizmvb.kavramlaradolayımlanmışmüzikselyapıların,eserlerindenedenlisıklıklakullanıldıklarınıgösterenvarsa-yımlaradayanmaktadır.

Müzik eserlerine yönelik içerik analizinde incelenecek olan ma-teryalaraştırmacınınamacıdoğrultusundabazıbölümlereayrılabilir.Ayrılanbubölümleranalizbirimiolarakkullanılır.Müzikeserlerininiçerikanalizindekullanılabilecekanalizbirimlerindenilkimüzikmal-zemesine yönelik unsurlardır. Analiz birimi olarak müzik malzeme-sinin kullanımına ilişkin tonal yapılar, ezgisel, armonik ya da ritmikyapılarelealınabilir.Buyapılarmüzikeserlerineyönelikiçerikanaliziçalışmalarındakullanılabilecekenküçükbirimlerdir.ÖrneğinWalser(1999),heavymetalmüziğindekullanılanritmikyapılarınvetınılarınerkeklikkavramıileolanilişkisiniayrıntılıbirşekildeanalizetmiştir.Cerulo (1995), 161ulusalmarşüzerine yaptığı araştırmadamüzikalyapılarıniçkinolarakbarındırdığıpolitikanlamlarıanalizetmiştir.Kü-çükaralıklar,sekvenslerveardışıknotlarlailerleyen,dahakolayanlaşı-labilirvesorunsuzgibigörünenmelodilerinyöneticierkionurlandırdı-ğını,büyükaralıklarlaörülümelodikyapısıvekarmaşıkritmikyapılarıolanmarşlarınsilahvesavaşçağrışımıyaptığınıbelirtmektedir.Aynızamandaotoriterhükümetlertarafındanyönetilen,politiksesiazolanmilletlerinmarşlarının daha temel düzeydemüzikal yapılar içerdiği,çoksesliliğin fazla olduğu demokratik hükümetlerle ilişkilimarşlarındahakarmaşıkmüzikalyapılarayöneldiğinibelirtmektedir.

İçerikanalizindekullanılabilecekanalizbirimlerindenikincisiese-rin formuna ilişkinunsurlardır.Eserin formuanalizbirimiolarak ikişekilde kullanılabilir. İlk olarakmüzikal kuruluş bakımdan birbirinebağlanmışbirgrup“tema”,“cümle”yada“dönem”birimolarakalınabi-lir.Tema,cümleyadadönemlermüzikalanalizbakımındanelealınabi-leceğigibianlamaçısındandaincelenebilir.Buanlam,kavramlailişkili


olabileceğigibidinleyicininalgılamasıveanlamlandırmasıileilişkilideolabilir.Alımlayıcınıneserineölçüdealgıladığıvehangidüzeydean-lamlandırdığınayönelikbiranaliziyapılabilir.Tema,cümlevedönem-lerinuzunluğuna,bilinenkullanımşekillerine,genişletilmişcümlevedönemsayısına,bestecininkişiselbiçeminiyansıtanmüzikalkuruluşyapılarınadayanarakeserinalımlayıcıaçısındanneölçüdeanlaşılabilirolabileceğinedairbazıçıkarımlarveyorumlargeliştirilebilir.Adorno(1998), Beethoven’ın sonatlarında yer alan bölümler üzerine yaptığıincelemede, Beethoven’ın sonat formuna ilişkin geleneksel bölüm-lemeyikesintiyeuğrattığınıbelirtir.Bu tutumun,bestecilerinmüziğeyansıttığıtoplumsalhoşgörükalıbınıimhaettiğinisavunur.

Müzik eserlerinde içerik analizindekullanılabilecek analizbirim-lerindenüçüncüsübireserintamamıyadaeserlerbütünüdür.Buradaanalizbirimisenfoniler,operalar,farklımüziktürleri,birbesteciyeaiteserler,bellibirdönemdeyazılmışkonçertolar,arialarvb.olabilir.Bubirimlerinanalizieserinyadaeserleringenelbirdeğerlendirmesiniveözetlenmesinisağlamaktadır.Ancakdiğeranalizbirimlerinegöredahayüzeyselbilgilereulaşmakmümkünolabilmektedir. Seçimmüzikleri,marşlar, bestecilerin karşılaştırılması gibi konuların araştırılmasındakullanılabilir.

3.6. Geçerlilik ve GüvenilirlikGeçerlilikvegüvenilirliktümaraştırmalardagözönündebulundu-

rulmasıgerekenentemelkoşullardır.Weber’in(1990)debelirttiğigibiaraştırma hipotezi ile ilgili ortaya çıkan sonuçların savunulabilmesigeçerlivegüvenilirverilerintoplanmasınabağlıdır.Araştırmasonuçla-rınıngeçerlivegüvenilirolduğunugöstermekveritoplamaveverilerinanalizibaştaolmaküzerearaştırmasürecininayrıntılıolaraktanımlan-masıilesağlanabilir.

Müzikeserlerineyönelikyapılacakiçerikanaliziningüvenirliliğin-degözönündebulundurulmasıgerekenhususlardanilkikategorilerinbelirlenmesi,ikincisiisekodlamadır.Herşeydenöncekategorileraçıkve net olmalı, kategorilerin belirlenmesine yönelik ilkeler doğrultu-sundabelirlenmelidir.İçerikanalizindegüvenilirsonuçlareldeetmekiçin birden fazla kodlayıcı kullanılması en temel yoldur. Kodlayıcılareserinanalizbirimleriniinceleyerekkategorileregörekodlamayapar.Akdenizli’nin (2012)debelirttiği gibikodlayıcılar içinkategorilervekodlamakurallarınınyeraldığıbirkılavuzhazırlanmasıhattaeğitimverilmesigerekliolabilir.

İçerikanaliziningüvenirliğiikişekildesağlanabilir.Bunlardanilkiaraştırmacılararasıgüvenirlik,ikincisiisezamansalaçıdangüvenirlik-tir. İçerik analizinde araştırmacılar verileri kendi öznel bakış açısınagöreyorumladığından farklıbakışaçılarıortayaçıkabilir.Bunedenle


içerikanalizindekodlayıcılararasındakigüvenirliğitestetmekgerek-mektedir. Kodlayıcılar arasındaki güvenirlikte eser farklı araştırma-cılara verilerek belirlenmiş olan temalar doğrultusunda kodlanmasıistenir. Kodlama sonunda farklı araştırmacıların kodlama sonuçlarıarasındakiilişkihesaplanır.Zamansalaçıdangüvenirlikiseaynıaraş-tırmacılaraikifarklızamandakodlamayaptırılmasıveikifarklızaman-dakikodlamalararasındakiilişkininhesaplanmasıyoluylayapılır.Kod-layıcılararasıgüvenirlikbelirlemedeuyumyüzdesi,kodlayıcılar-arasıkorelasyonkatsayısı,puanlararasındaki farkadayalıAnOVAgibiçoksayıdateknikbulunmaktadır(JonssonveSvingby,2007).Buölçümleraraştırmakapsamındaizlenenyönteminişeyarayıpyaramadığınıorta-yakoymaktadır.Müzikeserlerineyönelikiçerikanalizindearaştırma-nıngüvenirliliğinibelirlemekiçinkodlaycılararasıuyumyüzdesikul-lanılabilir.Uyumyüzdesinegöregüvenirlikkatsayısıaşağıdakişekildehesaplanır(TavşancılveAslan,2001):

Güvenirlik=UzlaşmaSayısı/(Uzlaşma+UzlaşmamaSayısı)TavşancılveAslan’agöre(2001)kodlayıcılararasındakiuyumutest

etmeyeyönelikolanbuformülsonucundaeldeedilenuyumyüzdesinin%70’dendahabüyükolmasıbeklenmektedir.Budurumdaaraştırmakapsamındakullanılanölçeğintutarlıvegüvenilirolduğusöylenebilir.Kodlayıcılararasındaoluşabilecektutarsızlıklararaştırmanıngüvenir-liğinizedeler(İnal,1996).

Geçerlilik,araştırmabağlamındaortayaçıkansonuçlarınkalitesidir(Krippendorff,2004).Birbaşkaifadeilearaştırmasonuçlarınınaraştı-rılanolgunungerçekdünyasıileilişkisidir.nitelaraştırmalardaaraş-tırmanıngeçerliliğidahaçokiçtutarlılığıileilişkilendirilmektedir.Bunedenlearaştırmacınınveritoplamasüreçleriveverilerinanalizibaştaolmaküzereyöntemkısmındakullandığıbütünstratejileri,kuralları,il-keleriayrıntılıolarakaçıklamasıgerekmektedir.Krippendorff’a(2004)göreeğereserdenyapılançıkarımlarbağımsızolarakmevcutolanka-nıtların,yenigözlemlerin,yorumların,bilgiüretebilenbaşarılıeylemle-rinmetinlerinedayanırsa,içerikanalizigeçerlidir.

4. TARTışmA VE SoNuçMüzikeserleriüzerindesosyolojikbağlamdayapılançalışmaların

önemlibirboyutubiriletişimaracıolarakmüziğinanlamsaliçeriğinivesosyalboyutunuortayakoymaklailgilidir.Sayısalverilerleçalışılannicelaraştırmalaragöredahazorvekarmaşıkbiryapıyasahiptir.Genelolarakiçerikanalizininözelolaraksamüziksosyolojisialanındayapı-laniçerikanalizlerininnicelaraştırmalardaolduğugibistandartlaşmışve formüle edilmiş tanımlı bir süreci bulunmamaktadır. Bu nedenlemüziksosyolojisineyönelikyapılançalışmalardaherçalışmakendineözgüoluportayakonulansonuçlararaştırmacınınyeteneklerine,öngö-


rülerine,analitikyaklaşımınagöredeğişiklikgösterebilir.Pekçokaraş-tırmacı,içerikanalizininbuyönünevurguyapmışveiçerikanalizininbuesnekyapısıiçindearaştırmacınınyeterliliklerininöneminedeğin-miştir(Polit&Beck2004;Hoskins&Mariano2004;Weber1990).

Müziksosyolojisiçalışmalarınayönelikiçerikanaliziyöntemilite-ratürdeyeterinceelealınmamıştır.Bununbaşlıcanedenimüzikselile-tişiminiçindeiletilerinanlamlarınınsondereceörtükolmasıvegörü-nüştevarolmayan,sesevreniiçinegizlenmişbilgiparçalarıiçermesi-dir.Müzik,üretimsüreçlerianlamındadeğerlendirildiğizamanaslındatoplumsalbirmutabakat,sosyalbirkontrattır.Birmüzikeseri,hernekadarbireyselunsurlarıiçersedegerekbesteciningereksealımlayıcı-nıntoplumsallığıyönüylemutlakasosyalanlamları,kavramsalifadele-ri,birdüşüncesistematiğinivebütünbuunsurlarınetkileşiminiiçkinolarak barındırmaktadır. Glaser (1978) içerik analizinde anlamlarınbelirginolmamasınedeniylearaştırmacınınkendinibelirsizbirsüreçiçindehissedebileceğinibelirtmektedir.Müzikeserlerineyönelik içe-rikanalizindeanlamlarınbelirsizlikdüzeyinindiğeralanlaragörefazlaolmasınedeniylearaştırmacılardadabuhissiyatındaha fazlaolmasıbeklenebilir. Bu sorun, felsefi açıdan sağlam bir kavramsal çerçeveoluşturularak,verileresıksıkgeridönmeyoluylakategorivekodlamaişlemleriningüvenirliliğinikontrolederekaşılabilir.

Araştırmanınbaşındabelirsizgibiduransüreçaraştırmanınhipo-tezineodaklandıkçadahabelirginbirdurumadönüşebilir.AncakMc-Millan’ında(2000)belirttiğigibiaraştırmasorularınınçokkapsamlıtutulmasızatenbelirsizgibigörünensürecidahazorlubirhalegeti-rebilir.İçerikanalizinineseriniçindekibilgileribellibiramaçdoğrul-tusundarafineetmeyiamaçladığıherzamangözönündebulundurul-malıdır.

İçerik analizi, müzik sosyolojisi alanında yapılan çalışmalarınönemli bir boyutunu oluşturmaktadır. Müziğin sosyolojik bağlamınıortaya çıkartmak için kullanılabilecek en etkin yöntemlerden biridir.Sosyalolgulara,kavramsalifadeleremüzikselkanıtlarbulmakzorbirsüreçolsada sesevrenindenoluşanbirolgununsosyal içeriğineyö-nelikyapılacakçalışmalarmüziğinbukaranlıkyüzüneışıktutacaktır.

KAYNAKçA1. Adorno,T.W. (1981). In Search of Wagner. trans.R.Livingstone,

London:nLB.2. Adorno,T.W.(1995).“BachDefendedAgainstHisDevotees”.Pris-

ms.Massachussets.TheMITPress.


3. Adorno, T.W. (1998).Beethoven: The Philosophy of Music; Frag-ments and Texts.ed.R.Tiedemann,trans.E.Jephcott,Cambridge:PolityPress.

4. Akdenizli, B. (2012). “Gazete Haberciliğinde İçerik çözümlemeyöntemveTekniği:SunumveTemsilÜzerineBirUygulamaveDe-ğerlendirme”.Ö.Güllüoğlu(Der.).İletişimBilimlerindeAraştırmayöntemleriyazılıMetinçözümleme.Ankara:Ütopyayayınevi.

5. Aslan, E. & Tavşancıl, E. (2001). İçerik Analiz ve UygulamaÖrnekleri.İstanbul:Epsilon.

6. Backman,K.&KyngasH.(1998).“Challengesofthegroundedthe-oryapproachtoanoviceresearcher”.Hoitotiede.Vol:10,263–270.

7. Berger,A.A.(1998).Media Research Tecchniques.ThousandOaks,California:Sage.

8. Bourdieu,P.(1984).Distinction: A social critique of the judgement of taste.London:Routledge.

9. Budd,R.W.;Thorp,R.K.,&Donohew,L.(1967).Content Analysis of Communications.newyork:TheMacmillanCompany.

10. CartwrightD.P.(1953).“AnalysisofQualitativeMaterial”.L.Fes-tinger;D.Katz(eds).Research Methods in the Behavioral Sciences. Holt,RinehartandWinston,newyork.

11. Cerulo,K.(1995).Identity Designs: The Sight and Sounds of a Nati-on.newBrunswick:RutgersUniv.Press.

12. Cusick, S. (2009). “FrancescaCacciniat theMediciCourt”.Music and the Circulation of Power.ChicagoandLondon:TheUniversityofChicagoPress,2009.445p.ISBn02-26132-12-9.

13. Denora,T.(2000).Music in everyday life.Cambridge,UK:Cambri-dgeUniv.Press.

14. Downe-Wamboldt, B. (1992). “Content analysis: method, app-lications and issues”.Health Care for Women International. Vol.13:313–321.

15. Fischer,E.(1995).Sanatın Gerekliliği.çev.Cevatçapan.İstanbul:Deyayınları.

16. Fiske,J.(1996).İletişimçalışmalarınaGiriş.çev.Süleymanİrvan.Ankara:BilimveSanat.

17. Glaser,B.G.(1978).Theoretical Sensitivity: Advances in the Metho-dology of Grounded Theory.MillValley,CA.:SociologyPress.

18. Gökçe,B. (1988).Toplumsal Bilimlerde Araştırma.Ankara: Savaşyayınları.

19. Hanslick,E.(1957).The Beautiful in Music.newyork:LiberalArtsPress.


20. Holsti,O.R.(1968).“ContentAnalysis”.InG.Lindzey&E.Aronson(Eds.),The Handbook of Social Psychology. (2nded.).Vol.2:596-692.newDelhi:AmerindPublishingCo.

21. Holsti,O.R.(1969).Content Analysis for the Social Sciences and Hu-manities.Canada:AddisonWesley.

22. Hoskins,C.n.&Mariano,C.(2004).Research in Nursing and He-alth: Understanding and Using Quantitative and Qualitative Metho-ds.(2nded).newyork:SpringerPublishingCompany.

23. İnal,A.(1995).“yazılıBasınHaberlerindeyapısalyanlılıkSorunu”. Toplum ve Bilim Dergisi.Ankara.

24. İnal,A.(1996).Haberi Okumak.İstanbul:Temuçinyayınları.25. Jonsson,A.&Svingby,G.(2007).“Theuseofscoringrubrics:Relia-

bility,validityandeducationalconsequences”.Educational Resear-ch Rewiew.Vol.2:130-144.

26. Kerman, J. (1985). “ContemplatingMusic”.Challenges to Musico-logy.Cambridge:HarvardUniversityPress.ISBn06-74166-78-7.

27. Krippendorff,K.(2004).ContentAnalysis:AnIntroductiontoItsMethodology(2nded.).ThousandOaks,CA:Sage

28. Leitesn.&PoolI.S.(1942).Communist Propaganda in Reaction to Frustration.WashingtonD.C.LibrarayofCongress.ExperimentalDivisionforStudyofWartimeCommunications.

29. Martin,P.J.(1995).Sounds and society: Themes in the sociology of music.Manchester,UK:ManchesterUniv.Press.

30. McMillan,S.J.(2000).“TheMicroscopeandthemovingtarget:Thechallenge of applying a stable research technique to a dynamiccommunicationenvironment”,Journalism and Mass Communicati-on Quarterly.Vol.77,no.1:80-98.

31. nachmias,D.&nachmias,C.(1976).“Contentanalysis”.In Resear-ch Methods in the Social Sciences.UK:EdwardArnold.OxfordUniv.Press.ISBn01-98790-04-X.

32. PolitD.F.&BeckC.T.(2004).Research Principles and Methods.Lip-pincottWilliams&Wilkins,Philadelphia,PA.

33. PoolI.deS.(1959).Trends in Content Analysis.Urbana:UniversityofIllinoisPress.

34. Samson, J. (2001). “Analysis in Context”. Rethinking Music. (Ed)Cookn.;EveristM.Oxford.

35. Sandelowski,M.(1993).“Theoryunmasked:theusesandguisesof theory in qualitative research”.Research in Nursing & Health. Vol.16,213–218.


36. Scott, B. (1994). “Mozart’s “felix culpa: Così fan tutte” and theIronyofBeauty”.The Musical Quarterly.Vol.78,no.1:77-98Pub-lishedbyOxfordUniversityPress.

37. Scott,D.B. (2002).Music, Culture and Society.OxfordUniversityPress.ISBn01-98790-12-0.

38. Silbermann,A.(1955).“AnApproachThroughSociology”.Chicago Review. Vol.9,no2:28-33.

39. Stone,P.J.;Dunphy,D.C.;Marshall,S.S.&Ogilvie,D.M.(1966).The General Inquirer: A Computer Approach to Content Analysis.Massa-chusetts:TheM.I.T.Press.

40. Walliman, n. (2006). Social Research Methods. Thousand Oaks,UnitedStates:SAGEPublicationsInc.ISBn:10-1412910625.

41. Walser,R.(1999).Running with the Devil: Power, Gender, and Mad-ness in Heavy Metal Music. Hanover:WesleyanUniv.Press.

42. Weber, R. P. (1990) Basic Content Analysis. Sage Publications,newburryPark,CA.

43. yıldırım,A.&Şimşek,H.(2008).Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri.(6.Baskı).Ankara:Seçkinyayıncılık.

malatya Dokumaları(Halı ve Kilimde Teknik

Özellikler)

Songül ARAL1

1 Arş.Gör.Dr./SelçukÜniversitesi/SanatTasarımFakültesiElSanatlarıTasarımıveÜretimiBölümü

CHAPTER7

Songül ARAL 117

1. GiRiş

1.1. malatya ve Geleneksel Dokumaları Hakkında“Malatya,GüneydoğuToroslarınGüneyveKuzeykollarıilebunla-

rınarasınasıkışmışçöküntüalanlarıüzerineyayılır (MalatyaBeledi-yesiBaşkanlığı1988:21).“MalatyailalanıKuzeydenyamaDağlarıveüzerindebulunanplatolarla,BatısındanurhakDağlarıveuzantılarıyla,GüneydenMalatyaTorosları,DoğudanFıratnehri veKarakayaBarajGölüyleçevrilmiştir.Bölgeninçöküntüalanları,MalatyailininenbüyükovasıolanMalatyaOvasınıoluşturmuştur(Malatya1968:16).

“Malatya’nınadınınnerdengeldiğihususundaçeşitlibilgilermev-cuttur, Malatya’nın Asur kaynaklarında Melide, Hititler zamanındaMaldiya adıyla söylendiği belirtilmektedir. Hitit İmparatorluğu’nunçöküşünden(İ.Ö.1190)sonrakenteegemenolanAsurlular,ardındanUrartular,Persler,tümAnadoluilebirlikteburasınıelegeçirenBüyükİskenderveonunmirasçılarındanSlevkoslar,buadıMilidya,Melid,Me-lidi,Meliddubiçimindedeğiştirmişlerdir(Oğuz1985:5-6).

“çekbilginBedrichHrozny’ninMalatyaadınınHititçebalanlamınagelenMelidkelimesindentürediğiniileriyesürmektedir.Hitithiyerog-lifkitabelerindeMalatyaşehrinin,öküzbaşıveöküzayağınıifadeettiğibelirtilmektedir(Malatyaİlyıllığı1973:1).

“Faroqhi’ninXVI.asırdaMalatyaiçin,öneçıkanözelliğinin“önem-li bir ticaret şehri” tespitini, XVII. asrın ortasında, Malatya’yı gezenEvliya çelebi de desteklemektedir. Evliya çelebi, Malatya’dan bahse-derken, “hâsılı hepsi esnaf ve iş sahibidir” kaydını düşmektedir. Bubilgiler;Malatya’nın,XVI.-XVIII.asırlararasındaöneçıkanözelliğininönemlibirticaretşehriolduğufikrinikuvvetlendirmektedir.Malatya,Mezopotamya’yıKaradeniz’e bağlayan eski zamanlardanberi önemliyol güzergâhındadır. Bu yol; Akçadağ, Darende ve Gürün üzerindenKayseri’ye, Adıyaman üzerinden bir yolla Antep’e ve bir yolla daUrfa’yaulaşır. Böylece,Anadolu’nundört bir tarafından akan ticaretyollarının kavşağındadır. Malatya, kadim zamanlardan beri, zamaniçerisinde önemi azalıp yükselse de Anadolu’da bugün de öneminikoruyanbir şehirolarakvarlığınıdevamettirmektedir.XVI. veXVII.asırlardaMalatyalı tüccarlarınenfazlaticaretyaptıklarışehirlerara-sındaHalep,Şamgibişehirleribulunmaktadır.Malatya’yıçevresindekiyerleşim yerlerine bağlayan yollar üzerindeki kervansaray ve hanlarağı Selçuklulardan,Osmanlılara şehrin ticarî öneminin şahitleri olanveMalatya’nın tarih içerisindeki ticarî imkânlarına şahitlik yapan ti-caretmekânlarıdır (Karagöz2013:1-28).OsmanlıDevleti salnamele-rinde “Buradadokunanhalı vekilimgibi tefrişatmalzemeleridiğeryerlerdedokunanlaragöredahaüstündür.ÖzellikleEbvaliDeredeni-


lenyerdedokunankilimdikkatedeğerdir.Onlardahibirkaççeşitdoku-nupözellikleçeşitliparçalarladokunanincetelliverengarenknakışlızarif kilimler çok kıymetlidir, bunlara aynı zamanda perde de denir.Bukilimlerlehalılaraşiretkızlarımarifetiyledokunurkiöyleuzakvetenhayerlerdeböylebeğenilenimalatınortayaçıkmasıdoğuştangelenbirsanatınbuşekildeöğrenilerekmükemmelolmasıtakdireşayandıraçıklamasıyeralmaktadır.KürneKürecikaşiretleriyleHasançelebina-hiyesindenisvantarafındanyündenipliktenhaylihalı,kilim,seccade,döşemeveperdelerdokunur.Hertarafagönderilenverağbetedilenbugüzelvezarifhalıvekilimlerinsenelikyüzbinkuruşlukkadarihracatıvardırbilgisineyerverilmektedir(yapıcı2014:146).

Hicri1310(1892)tarihliMamuretülAzizsalnamesindeiseözetleşöyleyazmaktadır:“Kazadadokunanhalıvekilimlerpekzarifvegüzel-dirler.İşbumakbulkilimvehalılarınböyleücramahallerdetekemmületmişolması insanıhayretedüşürmektedir(Güllüoğlu2018:3).Şehirnüfusununönemlibirkısmıdaesnafvetüccardır.1654’deMalatya’yıgezenveönemlibilgiler verenEvliyaçelebi “hâsılı hepsi esnaf ve işsahibidir” açıklaması ve kayıtlı belgeler bu bilgiyi doğrulamaktadır.Malatya’dakiesnafcemiyetlerinintemelini“dokumacılıkvedebbağlık-dericilik”zümrelerimeydanagetirmektedir.Özellikledokumacılık işkollarışehrinnüfusununönemlikısmınınsanatveticaretmesleğidir.Evliya çelebi; “şehir halkının bir kısmı da pamuk ipliği eğirirler. Birkısmıdokumacıolup,beyazpamukbezidokurlar”bilgisinivermekte-dir,Malatya’dadokumacılığın tespit edilmesi ve seviyesi bakımındanbubilgiönemlidir.Malatya’daönemlimiktardageliribulunanbirbe-zistânınveiplikpazarınınbulunmasıticaridokumacılığadairönemlibilgilerdenbiridir.1657senesineaitMalatyaşer’iyyesicilinin27.say-fasınınsolüstköşesindeki;150adethallâçkaydıbilgisi17.asırdadoku-mayaaitönemlibirbelgeniteliğindedir.Ayrıca;Evliyaçelebi,Malatyaçarşısı için:“bakımlıvegüzelsultanîçarşısıvardır.Herçeşitkıymetlieşyalar bulunur”açıklamasını yapmaktadır. Vesikalardan Malatya’daçarşısı hakkındayapılan açıklamalarda;Atpazarı, İplikpazarı adıylaikimeşhurpazaryeribulunduğubilgisiyeralmaktadır.1-İplikPazarıMalatya’dadokumacılığıngelişmişbirişkoluolaraksürdürüldüğübil-gisinidesteklemektedir.Evliyaçelebi’ninverdiğibubilgilervearşivve-sikalarından;XVII.veXVIII.asırlardaiplikpazarınıncanlıvehareketlibirticaretmekânıolduğunuispatlamaktadır.1697’de, iplikpazarınınsenelik1200akçelikgeliribulunduğubilgisidekayıtlardayeralmakta-dır(Karagöz2013:1-28).

yineMalatyaArapgir’dedokumacılıkileilgilikayıtlardaKarakaş’ınverdiği açıklamalarda;Malatya Arabgir ile ilgili olarak SalnamelerdeManusa olarak günümüzde tanınan dokumalar hakkında; “köylerdeyaygın bir şekilde pamuklu bez dokumacılığı, kumaş boyacılığı ya-

SongülARAL 119

pılmaktadır” bilgisi yer almaktadır. 1940 yılında yazılan bir eserdeArapgir’ ingezi,alaca,gibi ipekvepamuklumensucatları1400-1500kişinin700’eyakıntezgahtaçalışarakürettiklerivebudokumaürünle-rininsatışındanşehrin1940yılında10.000liralıkgelireldeettiğibe-lirtilmiştir.Butarihtensonra1940yıllarındaMalatya’dakiSümerbankDokumacılık tesislerinin açılması o tarihten sonra manusa dokumasektörününçöküşünenedenolmuşturbilgisiyeralmaktadır.(Karakaş1996:14).Karagöz’ünaçıklamalarındadokumanınMalatyaçarşısında,bezistanolarakticariboyuttasürdürüldüğünüveSelçukludevrieseriolanbezistânınXVII.XVIII.asırdafaalolduğubelirtilmiştir.1697sene-sineaitbirbelgeden“mahsûl-ıbezzâzistân”olarakkaydedilen10.000akçelikgeliribulunmaktadır.Malatyabezistanının“bac-ıbasmacıyan”olarakkaydedilengeliriisePadişahhassınadâhilolduğubilgisiyeral-maktadır.DokumacılığınönemliolduğuMalatya’dadokumacılıktakul-lanılanipliğinrenklendirilmesindeönemlikatkımaddesiolarakboyaüretimiveticaretiayrıolarakönemlibirişkoludur.1658ve1701se-nelerineaitbelgelerde“nefs-işehirde”kiboyahanegelirlerinin18.000akçe olduğu bilgisi yer almaktadır.Malatyamerkez ve nahiyelerinde“yirmi”adetboyahaneninbulunduğutespitedilmektedir.1560tarihliMalatyatahrirdefterindeyeralanbilgilerdesenelik35.000akçegelirkaydedilmiştir (Karagöz2013:1-28).yazılıkaynaklardaneldeedilenaçıklamalar;Malatyadaköklübir işkoluolan iplikvedokumaelsa-natının tarihçesi hakkında veriler elde etmemizi sağlarken, Malatyahalıvekilimdokumalarınınvarlığınıveöneminideaçıklarniteliktedir.TarihisüreçiçindekirkitlidokumalarınCumhuriyetDönemineuzanangeçmişi ve Osmanlı kayıtlarından elde edilen bilgilerin nihayetindeMalatyaSümerbank’ın,Malatyaveyöresindeticarielhalıcılığınıngeli-şimaşamalarıdırdiyebiliriz.CumhuriyettarihininenönemliekonomiprojelerindenbirisiolanSümerbank’ınkuruluşunaaitresmibelgelerebakıldığında;yünlüvehalıSektöründe10işletmedenbirideMalatyaSümerbank Bez Fabrikası ve dahilinde yer alan SümerHalı dokumaatölyeleridir.

“1939yılındakurulan“MalatyaBezveİplikFabrikası”kısasüredebüyükbirüretimhızıyakalamış,Teşvik-iSanayiKanunu’ndandaya-ralanarak1941’deMalatya’daki4işyerinintoplamüretiminin%32.2’sinigerçekleştirmiştir.ÜretimkapasitesiaçısındanbufabrikaTürkiyegenelindedeönsıralardayeralmaktadır(Doğanay2000:223-230).

Sümerbank’ın Malatya için, insan işgücü kaynağının değerlen-dirildiği bir kurumolmasının yanısıra, yaşamalanı bakımındanokulveörnekbirmodelolmasını resmikayıtlardaki açıklamalarıdabel-gelemektedir. “Malatya’dapamuktan iplikvebez imaledecek fabrikatesis etmek ve işletmek, imalâtın satışını yapmak, pamuk zer’iyatınıhimayeve teşvikedecekher türlü tedabirveyardımlardabulunmak,


pamukmahsulâtından istifade için lüzumgörülensınaîmüesseseleritesisetmekveişletmek,mevzuuşirketolanfabrikadanmaadapamukve pamuklumensucat sanayiininmünasebettar olduğu işlerle bizzatveyakuracağı şirketler vemüesseselermarifet ilemeşgulolmak şir-ketinbaşlıcamaksadlarıdır.Şirketbuesasmaksadlarauygungördüğüve irtibatıbulunduğunutakdirettiğidiğersınaî, ticarîvemalî işlerledemeşgulolabilecektir,şirketinmüddeti99senedenibaretolacaktır”MalatyaBezveiplikFabrikasıTürkAnonimŞirketi,“MensucatFabrika-sını”14Aralık1939tarihindeişletmeyealmış,şirketintümhisseleri1Haziran1946tarihindeSümerbank’ageçmiştir(erişim:haber:BurhanKaraduman-yeniMalatyaGazetesiÖzel27.12.2015).

Fabrika’nın kurulma sürecinin başlaması, Adana Sümerbank BezFabrikasınındevriilegerçekleşmiştir.“1885yılındaTırpaniKardeşlertarafındankuruldu.Şirket1927yılındaZiraatBankası tarafındansa-tınalınmışve1937yılındaMalatyaBezveİplikT.A.Ş.’ne(Sümerbank,ZiraatBankasıveİşBankasıortaklığı)devredilmiştir.Fabrika5Eylül1946tarihindeSümerbanktarafındansatınalınmıştır.İşletmede1985yılında1419işçive66memurçalışmaktadır.SümerbankMalatyaPa-mukluSanayiiMüessesesi’nin temeli1936yılındaatılmışve fabrika14Aralık1939tarihinde işletmeyeaçılmıştır.FabrikanınkuruluştakiadıMalatyaBezveİplikFabrikalarıT.A.Ş.dır(Sümerbank,ZiraatBan-kasıveİşBankasıortaklığı).Fabrika1Haziran1946tarihindeSümer-bank tarafından satın alınmıştır. 1985yılında fabrikada2222 işçi ve106 memur istihdam edilmiştir (erişim:http://sumerbank.blogspot.com/2008/07/sümerbank).

Türkiye Sümerbank Halıcılık Müesseseleri hakkında ki kayıtlarabakıldığındaise;

“ 4 halıcılıkmüessesesindeBünyan, Diyarbakır, Hereke ve Ispar-ta’da,1487işçivememuruyla2194tonhalı,elvemakinahalısıipliğive560.000metrekarehalıüretmektedirveayrıcaTürkhalıcılığınıge-liştirmeprogramları;eldokumasıhalılar;düzdesenlimakinahalıları-na yeninitelikler kazandırmaktadır” açıklaması yer almıştır.Budörthalıcılık işletmesiningeneldurumlarıresmibelgelerde,BünyanHalı-cılığınabağlıolarakyünvehalıüretimiyapanMalatyaSümerbank’avediğerhalıcılıkmerkezlerininişleyişvesonlanışınaaitbilgilerde;Sivas,Kayseri, Kahramanmaraş veMalatya halıcılık bölgemüdürlüklerininBünyanmüessesesinebağlıolarakçalışmalarınıyürütmüş,bubölge-lerdekihalıcılıkatölyeleri,münferitdokuyucularvehalıcılıkkoopera-tiflerikanalı ileyöreselkarakterlihalılarındokunmasıveyaygınlaştı-rılmasınısağlanmıştır.

(erişim:http://www.sumerholding.gov.tr/tr/kurumsal/sirket/ta-rihce.aspx).

SongülARAL 121

Malatya ve yöresi Pertek’e kadar uzanan bölgede yaygın olaraksürdürülenhalıcılıkfaaliyetiSümerHalıüretimiresmiolarakişletmekayıtlarındayeralmaktadır.

MalatyaSümerbank iplik fabrikasınındokuma ipliklerini sağladı-ğı,halısiparişdokumaatölyeleriveSümerbankFabrikasıalanıiçindebulunanhalıişletmesinebağlıatölyedehalıcılıkverimlibirşekildede-vametmiştir.Fabrikaiçindeyünipliklerinin,boyanmasıhaşıllanması,apredengeçirilmesivedesenbölümündedesenlerinçizilmesiiledoku-tulanhalılar1990lıyıllarınsonunakadardevametmiştir.Özelleştirmesürecinegirmedenöncehalıcılıkmerkezlerinisürdürülebilirhalege-tirmekamacıylaözelsektörvekamueğitimkurumlarıortaklıkurslaraçılarakSümerhalıilerekabetortamıoluşmuştur.Dokuyucununözelsektördenaldığıücretitercihetmesi,Sümerhalı’nıngiderekdokuyu-cukaybetmesinesebepolmuş,atölyelerinkapanmasınakadarsürmüş,halıdokumakurslarınınözelşirketlerceveyaygıneğitimkurumlarıncayürütülmesinevarmıştır.Başlangıçtagörülenbuilgizamanlaözelşir-ketlerindokuyucuücretiyetersizkaldığından,yörehalıcılığınınkamuveözeldeyokdenecekkadarazalmasıkırsalyöredeveevlerdeyapılanhalılara ilgiyi arttırmıştır. Dokuyucunun kurumsal bağlılığı olmadanbeslediğiküçükbaşhayvanlarındaneldeettiğiyünleriboyamasıvedo-kumalarındakullanmasıileyörehalıcılığıdüşükdüzeydesürmüştür.

“SümerbankMalatyaFabrikasıgünde2tonpamukve2.5toniplikişleyen fabrikanın zarar ettiği, Tekstil İşçileri Federasyonu (TEKSİF)özelleştirmenin ertelenmesi için girişimlerini sürdürdüklerini kay-detmiştir (erişim:https://www.turkiyegazetesi.com.tr/Genel/a78368.aspx).nihayetinde ise,MalatyaSümerbank27.2.2004tarihindeözel-leştirilmiştir. (erişim:http://sumerbank.blogspot.com/2008/07/su-merbank).

Sümer Holding A.Ş. Genel Müdürlüğü’nün resmi açıklamasında;SümerHalıcılıkveElSanatlarıSanayiveTicaretA.Ş.(SÜMERHALI)’nınçıkarılacak devir bilançosu üzerinden, tüm hak ve yükümlülükleriile birlikte Holdingimizle birleştirilerek 28.07.2009 tarihi itibariyletüzel kişiliği sona erdirilmiştir.ÖyK’ nun08.01.2004 tarih, 2004/06sayılı kararı ile satılması onaylanan Malatya Pamuklu Sanayiiİşletmesinin 27.02.2004 tarihinde özelleştirilmiştir (erişim: http://www.sumerholding.gov.tr/tr/kurumsal/sirket/tarihce.aspx).

BukapanmakararıileMalatyadokumaveyanürünlerüretengiyimkumaşsektörüönemliölçüdedüşmüştür.Fabrikakapatıldığındaverilentaahhütlerdenbiri de;“Cumhuriyetimizin ilk sanayi tesislerindenbiriolan,MalatyatekstilsektörününokulusayılanmüesseseyivekurucusuM.KemalAtatürkveİsmetİnönü’nünhatırasınıyaşatacakbirTekstilSanayiMüzesi’ninkurulmasınınsağlanacağıfikrioyıllardaaçıklanmış-tır.MalatyaSümerbankDokumaFabrikası, işlevselolduğuzamanlar-

daMalatya’nın ekonomik ve sosyal hayatında önemli kazanımlarsağlamışbellidönemlerde4bineyakınçalışanıyla,Malatya’da is-tihdam olanağı sağlamıştır (erişim: http://www.malatyaguncel.com/%E2%80%A6-ve-S%C3%BCmerbank-yikiliyor-8235h.htm)dokumamüzesinin oluşturulacağıdır.Böylece fabrikadandokumaipliklerini ve desenlerini temin eden ve çalışmalarını sürdürenkadınistihdamındaönemliyeriolanMalatyaSümerhalıkurslarıdafaaliyetinisonlandırmakdurumundakalmıştır.GünümüzdeMalat-yaSanayiindedokumasektörü,hazırgiyimalanındakumaşvegiysifabrikalarıolarakvarlığınısürdürmekteveildeönemliişistihdamısağlamaktadır.Halıkurslarıiseyerelidarelercedesteklenmekteveyaşatılmayaçalışılmaktadır.

2. mALATYA KiRKiTLi DoKumALARı Malatya dokumalarını; kirkitli ve mekikli dokumalar olarak

iki ana başlık altında toplamak mümkündür. Malatya ve yöre-sinde köklü dokumacılık sanatının varlığını yazılı kaynaklardanöğrenmekteyiz. yeşilyurt çarşaf dokumaları, ArapgirManusa do-kumaları,Akçadağ,ÖrenveKürecikhalıları,Doğanşehirkilimivepalası,kanatlı,şakvegözüakkilimleri ileBaşören,Dirican,Parçi-kanhalıdokumalarıöneçıkantanımlamalararasındadır.Herilçedehatta her köyde farklılıklar içerendokuma türleriyle günümüzdedekarşılaşmakmümkündür.Bu farklılıklarınoluşmasında şehrincoğrafyasındankaynaklıtarihiönemivezenginkültürbirikimiet-kilidir.İlçelerindeveköylerindefarklıdesenverenkleriilekarşıla-şılankirkitlivemekiklieldokumalarınınayrıayrıincelenmesi,elealınmasıvedeğerlendirilmesigerekmektedir.

Malatyaveyöresikirkitlidokumalarıbaştahalı,kilimvececimolmaküzere,azsayıdaolsadagörülebilentülüdokumaörneklerivekirkitlibezyollukdokumalarıolaraktanımlayabilmekteyiz.

2.1. malatya Halıları ve Teknik ÖzellikleriyurtiçindeolduğugibiyurtdışıhalıpazarındatanınanMalatya

yöresihalıüretimleriözellikle;Diricanaşirethalıvekilimleri,Par-çikan,Ören,yazıhan,yeşilyurt,Arapgirhalılarıolarakünsalmıştır.Köylerdehalılarladöşenmişevodalarıgünümüzdekullanılmayavekorunmayadevametmektedir.Sözlükaynaklarınifadelerinegöre;geçmişte,küçükbaşhayvanyetiştiriciliğininyüksekseviyedeolma-sı ve karasal iklimin sert geçen kışlara sebep olmasından dolayı,yöredehalıdokumasıvekullanımıyaygındır.Gelenekselkültürüntanıtılmaya, yaşatılmaya çalışıldığı, turistik alanlardave çeşitli ti-cariişletmelerdeelhalılarıiledöşenmişmekanlarailmerkezindesıkçarastlanılmaktadır.Malatyahalıları,buözelliklerinitamamen

Songül ARAL 123

koruyamasadagünümüzde,kamuveözelortaklıhalkeğitimmerkezikurslarındadokumayapılmaktadır.Malatyahalıları;yayma(yer),ma-kat(sedir-divan),yanhalısı(yolluk),Makatönükellesi,yastık,namazlık,tuzluk,heybe,duvarhalısı,koçyüklüğüvb.gibiçeşitleriyletanınmak-tadır.yerelidarelerindesteklediğihalıdokumakurslarındaveevlerde,ilçelerdeveköylerde(özellikleKürecik,Ören,ArapgirveDoğanşehir)halıüretimiorijinalyapısınauygunözellikleriilesürmektedir.Geçmiş-tegelenekseldüğünlerdegelinkızınçeyizindebulunanvekendisinindokuduğu kilim ve halılara “kalıng” denilmektedir. 2018 tarihinde;GüllüoğluveŞahintarafındanyapılançalışmalarlayöreselhalıpazarın-daönemlipayıbulunanMalatyaKürecikHalılarıCoğrafi İşaretTescilkaydınahakkazanmışveyöredeüretimdesteğigörmeyebaşlamıştır.

yörede küçükbaş hayvancılığın azalması yün kullanımını etkile-miştir.Budurumçözgüdepamukipliğininkullanılmasınıyaygınhalegetirmiş,çözgüdenkaynaklıhalıdokumakalitehatalarınıdüşürmüş-tür.Eskihalıörneklerindeçözgüler,atkılarveilmelikipliklertamamenyündendir. Günümüzde ise; çözgülerin yün, atkıların pamuk, ilmelikipliklerinyünkullanıldığıhalıdokumalarçoğunluktadır.yün“şe”deni-lenyüntarağındangeçirilereklifleriayrılırtaranır,kolasarılanyünlerardından“teşi”ileeğrilerekbükümveriliriphalinegetirilir.

çözgüveatkıpamuk,ilmelikipyünolanhalılardadokunmaktadır.yünilmelikipliklergeçmiştetamamendoğalvekökboyamailerenk-lendirilmektedir. Buhalılara ait örnekler, evlerde ve şehirmerkezin-deki koleksiyonerlerde mevcuttur. Günümüzde ise dokuma ipliklerikimyasalboyama ile renklendirilmektedir.Al/fişnerengi(koyubordokırmızı),meşe(kahverengi),boz(gri),pakip(krem),kiremit/zerdali(tu-runcu),çivit(koyumavivelacivert),zafran(sarı),gara(siyah)halılardasıklıkla kullanılan renklerdir.Akçadağ,Kürne,Karapınar,yazıhan,Da-rende,yeşilyurt ilçelerindehalılardadesenrenkleriçoğunlukla;siyah,bordo,lacivert,grivekremdir.

Arapgir,ArguvanveDoğanşehirhalılarındahakimdesenrenkleriise;kiremitkırmızısı/turuncuvesarıyayakınyeşilidir.Parçikan,Diri-can,Ören,Kürecikhalılarındakırmızıvesiyahzemin,griveaçıkyeşilbordürlergörülmektedir.

Kabakalitehalılardakullanılanrenkler;zemindevemotiflerde içdolgusu olarak; bordo, lacivert, siyah ve gridir. Bu renkler bordodanaçık kırmızıya doğru, lacivertten açık maviye doğru, siyahtan griyedoğru farklı tonları ilekullanılmaktadır.Ortakalitehalılardabelirginrenkkiremitkırmızısıveturuncudur.yastıkhalılardakullanılanrenk-ler;zemindevemotiflerdeiçdolgusuolarak;bordo,lacivert,siyahvegridir.Burenklerbordodanaçıkkırmızıyadoğru,laciverttenaçıkmavi-yedoğru,siyahtangriyedoğrufarklıtonlarıilekullanılmaktadır.Diğerrenkleryeşilvetonları,sarıyayakınturuncuvetonları,krem,beyazvekahverengidir.


Halıdokumalardakisaçakboylarıeskiörneklerdeoldukçauzunveörgülüdür. Diğer halılarda ise saçak normal boyutlardadır. Halılardadüzatkıkilimdokumaenlidir2cmden6cm.varankilimdokumagö-rülmektedir.İlmelerikiçözgütelinesarılanTürk/Gördesdüğümüdür.İlmelerüzerineçoğunluklaüçatkıatılmaktadır.Hapidenilendemirdenyapılmadişlitaraksıkıştırmaaletiileilmelerveatkılareşitbaskılana-rak(dövme)halıdokunur.Kabaveortakalitesınıfınagirenhalılardakihavyüksekliği;1,5cmile4,5cm.aralığındagörülmektedir.Havboyları-nınyüksektutulmasınınsebebi,halıyüzeyyumuşaklığınınvesoğuktankorumaözelliğininarttırılmasıdır.

Malatyahalıdokumalarıilçelerindeveköylerindefarklıdesenmo-tifözellikleriilekarşımızaçıkmaktadır.Bununlabirlikte,kalitedokumasıklığıbakımındandafarklılıklargözeçarpmaktadır.Ören,Kürecik,Di-rican,Parçikan,Başören,SinanKöyühalılarındadesenmotifözellikleribenzerdir.Halızeminlerindebüyükveküçüksularınoluşturduğugenişbordürlergözeçarpmaktadır,bazıhalılardaiçvedışsedeflerbordürüzeminortadesenindeninceçizgilisınırlarlaayırtetmektedir.Bördür-lerdegeometrik“nık”motifininçeşitlişekillerdesıralanmasıileoluştu-rulandesenlemeçoğunluktadır.Ayrıcastilizedörtyapraklıgeometrikşekilliçiçekolan“dağgülü/topgül”tekrarlıbordürdesenleriçoğunluk-tadır.Bordürmotifleribirbiriilebağlantılısıralıtekraredendesenler-denoluşmaktadır.Ortazeminlerindeseniiseçoğunlukla;“göl,sandık”motiflerinintekrarıyapılarakveyatekolarakortazeminedokunmakta,zeminboşluklarınada; “canavar izi, suyengeci, akrep”motifleri yeralmaktadır.ArapgirveDoğanşehirhalılarındadesenlemedahadetaylıveyoğundur.Bordürleringeniş,beşaltı suyolu şeklindedokunduğu“aynalı/çerçeveli”halılargörülmektedir.Ortazeminlerdesandıkvegölmotiflidesenlerigeometrikanabirçerçeve“büyükgöl”içindeyeral-maktadır.yengeçveakrepmotifleriformuuzatılarakdahageometrikşekillerdegörülmektedir.

Anadesenlerdiğeryörelerdeolduğugibi“sandıklı”ve“göl”motifitekrarlıolmaklabirlikte“yedidağınçiçeği”serpmedesenlistilizeçiçek-lihalılardamevcuttur.Örendeiseağırhalıanlamında“galt”sözcüğükabakalitehalılariçinkullanılmaktadır.

Hayvanfigürlü;“aslanlıyastık”halılar, “keklik”duvarhalıları,koçkatımışenliklerindekullanılanve“koçörtüsü/yüklüğü”olaraktanım-lananhalıdesenleribulunmaktadır.Günümüzdedereveakarsuyerle-şimlerindebulunanköylerdedüzenlenmeyedevameden“koçkatımı”şenliklerindekoçüzerinde taşınması içindokunan “koçyüklüğü/koçörtüsü/koçheybesi”gibi tanımlamalarıyapılanresimlihalılarMalat-ya’nınyöreselözelliklerinitaşımaktadır.

yazıhan, Battalgazi, ve Sinan köyü halılarında ayna veya çerçeveolarakisimlendirilen(bordür/küçüksu)denilençerçevedestilizegül

SongülARAL 125

deseni belirgindir. Renkler yöresel söylem ile fişne (koyu bordo), çi-vit (koyumavi), gara iplik(siyah),beyazhakimrenklerinoluşturduğudesenlemelermevcuttur.Ortadesenbirbirinintekrarıveyatekolarakdokunangölmotifi ilesüslenmiştir. Büyükebattadokunanhalılardayeralandesen,renkvemotifözellikleriküçükboyutluhalılardadakul-lanılmaktadır.Eskitarihliyastıkhalıörneklerindedesenler;“sandıklı,göllü,çiçekli,kuşlu,aynalı,anahtarlı”gibiisimlerleadlandırılmaktadır.Büyük ebatlı halılarda dokunan ortada bulunan göbek deseni yastıkhalılarda da görülmektedir. Göbekli desenler genellikle “göl” olaraktanımlanmaktadır.Geometriksınırlar içinde,motifolarakçoğunlukla“koçboynuzu, canavar izi”ve stilizeçiçeklerin,kullanıldığıgörülmek-tedir.Büyükebatlıhalılarındokumasındansonraaynırenkvedesenledokunanikiveyaüçadetyastıkhalıgrubuna,yörede“çifti”denilmek-tedir.

yazıhan,Battalgazi,Sinanköyühalılarındagörülenve“aynalı”ola-raktanımlananbordürçerçeveiçindestilize“topgül”motifibelirgindir.Ortazemindesenibirbirinintekrarıveyatekolarakdokunan“göl”mo-tifiiledesenlenmektedir.

Kırsala yakın yerlerde özellikle Darende ve Akçadağ’a bağlı dağköylerindeküçükbaşhayvancılıksürmektedir.Uzunsürenkışayların-dabasitahşapdikeytezgahlardahalıdokumadevametmektedir.Akça-dağdatezgaha“tavnveyahanan”denilmektedir.çözgüüzerindeykentezgaha “tavn” denilmesi “çözgü germek,dokumak” anlamına da gel-mektedir.

yazıhanveyeşilyurtköylerindekilimdokumaya“tavn”denilmekte-dir.yöredesarmavegermeahşaptezgâhlardaikiçözgütelinedolananilme(Türk/Gördesdüğümü)atılarakhalıdokunmaktadır.Halınınatkıiplikleri“melik”adıverilensarımtekniğiilehalıdokumayahazırlanır.Meliksarma;başveserçeparmağıngerginşekildeaçık tutularakdi-ğerelileincebükümpamukipliğinbuikiparmakarasınaçaprazbirşekildesarılmasındansonraparmaklardançıkartılaraküzerinetespihbaşlığınıandıransarmatekniğiileuzuniplikbırakılıptekrarbaşasa-rılmasıileoluşturulanveçözgüaralığındanrahatçageçmesinisağlayanbirformdasarılarakhazırlanmaktadır.Melikdenilenatkıipikabaka-litehalılardailmesırasıbittiktensonra“düz”basmaatkıatılmaktaar-dındanvarangelensopasıileçözgüçaprazlığı“fırk”verilmekteveikinciatkıolan“dişli”süzmeatkıgeçirilmekteve“hapi”kirkityardımıileherçözgü çiftinde aynı ölçüde bol bırakılarak sıkıştırılmaktadır. Üçüncüatkı“düz”atılarakdokumasırasıtamamlanmaktadır.Ortaveincekalitehalılardaatkıipidüzvedişliolarakikikezatılmaktadır.Tamamıdemirolanve1cm.yakıntarakdişiyapısınasahipağırlıkvesıkıştırmaaletine“happi/hepi”kirkitdenilmektedir.Halıkenarlarındadörtçözgütelineçaprazolarak,ikisiöndeikisidearkadakalacakşekildekenarörgüsü,halıdesenineuygunrenkteilmeipliğisarılarakörülmektedir.


yastıkhalılarisebüyükebatlıhalıiçinhazırlanançözgüölçülerineeklemeyapılarakdokunabildiği gibi genelliklegermeahşap tezgâhtaarkaarkayaikiveyaüçadet“çifti”takımdokunmaktadır.yastıkhalılar-dadolgumalzemesiolarakkırpıntıolarakadlandırılan ilmekesimin-denartanyünlerkullanılmaktadır.Bazıyastıklardasüngerkullanılmış-tır.Arkayüzeylerçoğunluklakilimdokumadır.Bazıörneklerisekalınkumaşlakaplanmıştır.Genelliklebordürlerteksuolarakdokunmuştur,zemindeortadabirgöbekdeseniveetrafındageometrik,sembolizevestilizebitkiselmotiflerinyeraldığıdesenlemelerbulunmaktadır.

Halılardaebatlarkullanımyerinegörebelirlenmektedir.Divan/se-dir/makathalılarıahşapoturmadüzeniüzerine,divanönü/kellehalı-larıyeryaygısıolarakveyaymaiseikikanatşeklindeyollukhalıölçüle-rindedokunmaktadır.yastıkhalılardaisestandarthalegelmiştir.yastıkhalılarınölçümlerinde,eni40ile70cm.arasında,boyise;75ile160cm.arasındadeğişmektedir.Halıdüğümsayısıhalıkalitesinegöre,kabaveortahalılardadeğişmektedir.yastıkhalılardakiilmehavyüksekliğior-talama0,5cm.ile1,5cm.arasındadeğişmektedir.yastıkhalıların,arkayüzeyinedesensizkilimdokumayapılarak,kenarlarındaneldedikişletutturulmaktadır.Bazıyastıkhalılardabudikişinüzeri,ilmelikiplerdenhazırlanansaçörgüsü şeklindeörülmüşveyabükümverilmiş iplerlekapatılarakveköşelerdepüskülbırakılaraksüslenmektedir.Bazıyastıkhalılardaise,buiplerden“kolçağ”denilentutmayerleridikilmedenbı-rakılmaktadır.yastıklarıtaşımadaveyerlerinideğiştirmedekolçakko-laylıksağlamaktadır.yastıkhalılardakisaçakilekilimdokumanınüze-rine,yündenyapılmışpüsküllerilenazarakarşıboncukvedüğmelerinsüslemeamaçlıolarakdikildiğigörülmektedir.Tezgahtabüyükebatlıhalılarbittiktensonraartançözgüleredekoratifamaçlıminder,duvarsüsü,heybe,tuzlukvb.gibihalılardadokunmaktadır.

2.2. malatya Kilimleri ve Teknik ÖzellikleriMalatya kilimleri; dikdörtgen yüzeyi çeviren ve Kale burçlarını

andıran sularıyla ayırt edilir. Orta bölümlerinde altıgen ve sekizgenmadalyonlarbulunur.Kuşvedeveboynu,akrepayağı,koçboynuzuvegeometrikşekillererastlanır.Kırmızınınyanındakara,kahverengi,bej,lacivert, ak renk sık kullanılır. Kilimlere yörede halı desenlerinde degörülen“yedidağçiçeği”desenlemesiçoğunluktadır.Diricankilimleri“Diricangözüakkilim”ve“Sandıklı/Göllükilim”olaraktanınmaktadır.Sandıklı kilimler ise zemin dikdörtgenler ile bölünmüş, her bölümesandıkadıverilmiştir.Sinankilimlerindeisekemersuyu,eşkenardört-gendir.Kiliminanadesenigüldür.CicimdokumalarıyapılanMalatya’dadokumaişiyataytezgahlardaolur(Malatya,2000).Kilimdokumalarınaaitgenelbilgileriiçerenyazılıkaynaklardanbiriolankataloğçalışmala-rındaMalatyakilimdokumalarınarastlanmaktadır.Kataloğlarda,çeşit-

SongülARAL 127

libilgilermevcuttur.BukaynaklardanbiriolanErberk’inkataloğunda;Malatyakilimlerizengingörselbiranlatımasahiptir.Buanlatımınenönemliözelliği,doğalboyamailerenklendirileniplikleringörünümü-dür. Genelolarakkilimmotifleri tanımlamaları içindeMalatyakilimörneklerine ait tanımlamalar da yer almaktadır. Bunlar; kuş, pıtrak,bereket, yıldız, nazarlık, göz, parmak, sandık, koçboynuzu, kurt ağzı,çengel,ejderhahayatağacı,elibelindevetarakmotifleriolaraksıralan-mıştır. Malatyakilim fotoğrafları üzerindeyer alanel, tarak, sandık,hayatağacı,kuş,koçboynuzuaraştırmamızdarastladığımızmotifisim-lerindendir.

BirdiğerkaynaktaAcar,ilgilibölümdeMalatyakilimlerindensey-rekmotiflicicimörneğiniaçıklarken;30-40cm.şeritlerhalindedokun-duğunuparçalarındikilerekbirarayagetirilmesiilebüyükboyutluper-deveörtülereldeedildiğinibelirtmektedir.Aynıkaynakdiğerbirkilimdokumatürüolanatkıyüzlüsıkmotiflicicimlerin,çuvaldokumaolarakyapıldığınıbelirtmektedir.Atkısızdüzsumakdokumasınınvebalıksırtısumakdokumanınbuyöredesıklıklagörüldüğünübelirtmektedir.Ay-rıca,Acar’ınkilimdokumatekniklerihakkındagenelolarakatkıyüzlüdokumaolarak tanımlanankilimdokumadagörülendeğişikdokumatekniklerimevcuttur.Bunlar;

İlikli kilim; çözgülerin arasına bir alttan ve bir üstten, çözgüleriörtecekşekildeyerleştirilendeğişikrenktekiatkılar,kendimotiflerininsınırlarındangeridöner.Budönmesırasındadikeybir ilikmeydanagelir.1 cm. geçmeyecek şekilde tasarlanan desenlemelerle kilimdokuma devam ettirilir. Türkiye’ de hemen her yerde bu kilim türüdokunmaktadırbilgisineyerverilmektedir.

İliksizdikeyçizgiolmayankilimler; iliklerinmeydanagelmemesiiçin dikey çizgilerden kaçınılarak çoğunlukla çapraz ve enineçizgilerdenoluşandesenlerdokunabilmektedir(Acar,1982:47).

Eğri atkılı kilim dokuması; normal olarak atkılar dikey çözgülerarasına,eninedüzbirhathalindegeçirilir.Butürdeiseatkılarkirkitlebastırılırkendesenegörebazıyerlerdekuvvetlibazıyerlerdehafifşe-kildebastırılır.Böyleceatkılarındeseneuygunbireğrilikteçözgülerinarasından geçirilmesi sağlanmış olur. Geometrik keskinliği olmayan,yuvarlakhatlarbuteknikleüretilebilmektedir(Acar,1982:47;Soysal-dı,2009:98).

normal atkılar arasına ek atkı sıkıştırılması; dahaöncedenmun-tazamşekildeatılmışvekirkitilesıkıştırılmışatkılar,üzerineatkıatı-laraksıkıştırılır.Ardındanbuatkılarüzerinedebirşekildebirkaçsıraasılatkılardanatılır.

çift kenetleme ile iliklerin yok edilmesi şeklinde dokunan kilim-lerdeise;kendidesenalanındagidipgelendeğişikrenktekiatkıların,


dönüşyaptıktansonra,sınırdadiğermotifrengindenkenetlenerekgeridönüşyapmasıvekenetlenmesiileoluşturulanilikolmadanoluşturu-lankilimdesenidir.

Sarmakontur;atkılararasındameydanagelenboşluklarveiliklerinaynırenktekibirçerçeveipliği ile,aradakalançözgülere,tekerteker,yukarıyadoğrudikey,çapraz,veyaeninesarılmasıiledokumanınyü-zündeiğneileişlenmişçerçeveçizgilermeydanagelir.Heryöredebutekniğerastlamakmümkündür(Acar,1982:65;Soysaldı,2009:154).

Eğri atkılı kontur; desenler arasında geniş boşluklar bırakılarakbunlarınarası,deseninkenarınaparalelbirşekildeçözgülerinarasın-dangeçirerekayrırenktebirkonturipliğiiledoldurulur.Kilimdoku-malar içinde tanımlanan; cicim dokumalar, zili dokumalar ve sumakdokumalardadokumateknikleriiledüzkilimsınıflandırmasındayeralmaktadır(Acar,1982:48).

Malatyakilimlerinde;yarma(ilikli)kilim,düzkilim(iliksiz), sumakkilim,çizgilikilimdokumakullanılmaktadır.

Kullanılantezgahlar;sarmatezgah,diktezgahveahşapyertezga-hıdır.Malatyakilimdokumalarıdesenlerinegöre;palazkilim,sandıklıkilim,gözüakkilim,yedidağçiçeğikilim,hararkilim,çizgilikilim,ka-natlı (şak,pencere)kilimgibi isimlerle tanımlanmaktadır.Kilimlerdedeseni oluşturanmotifler çeşitli anlatımları ifade etmektedir. Sandıkmotiflikilimsahibiniyöredezenginliğiiletanıtmaktadır.Sandıksayısıenazüçenfazlasekizolabilmektedir.Sandıklıkilimdokumasıevdebu-lunangençkızınsahipolduklarınıdaifadeetmektedir.Bukilimesahipgençkızevliliksonrasındada,ailesitarafındankorumaaltındaolaca-ğınıbudesenledilegetirmektedir.Sandıklı;güçvekuvvetianlatmakta-dır.Canavariziveyaayağı;korkuyubelirtmektedir.Döngü;mutluluğuanlatmaktadır.Pıtrak;bereketsembolüdür.Ağaç;uzunömürlüolmayıifadeetmektedir.Kadınana(elibelinde);evinenyaşlıkadınınıvegücü-nüifadeetmektedir.Tarakveküpe;gençkızlarınmotifidir.yıldız;son-suzluğuanlatmaktadır.Gözüakkiliminolduğuevenazargirmezolaraktanımlanmaktadır.Kilimdokumalardainançlarlailgilitanımlamalardayeralmaktadır.Kaynakkişilerdeneldeedilenbilgileregöre;yenidoğanbebeklerin yaşını doldurduğunda ilk kez kesilen saçlarının kilimdo-kumayaeklenerekdokumanınyapıldığıvebudokumanınoçocuğaaitçeyizolaraksaklandığıgörüşmesonuçlarındaneldeedilenbilgilerara-sındadır.Kullanıldığıevinazarvekemgözdenuzaktutacağı inancıileel(fatmanıneli), göz,vekoçboynuzumotiflerikullanılmıştır.Pıtrakvesandıkçoklukbereketmotifiolarak.Elibelinde;(kadınana,büyükana)koruma,güçvebereketmotifiolarakkullanılmıştır.Kilimlerdekulla-nılaniplerkıl,yünipliğikullanılmaktadır.Kullanılanrenklerdoğaldır.Renkler;turuncu,siyah,sarı,mavi,bordo,kiremitkırmızısı.Diğerrenk-lergri,kahve,kırmızı,lacivertvebeyazdır.Kilimlersergilikevdöşeme-

SongülARAL 129

lerinde,çeyizlikolarakvesatışamaçlıolarakdokunmaktadır.Özellikle;sandıklıveyedidağçiçeğikilimçeyizamaçlıdokunmaktadır.Malatyakilimdokumalarınıdiğerkilimdokumalardanayırtedenveortaktek-niközellikleresahipolduğusonucunaulaşılmıştır.Genel tekniközel-likler arasında sayılan tezgah yapısı, kullanılan araç ve gereçler yapıbakımındanortak,şekilolarakfarklıözelliklergöstermektedir.Malatyakilimdokumalarındaöneçıkanunsurların;renkler,kullanılanmotifler,motiflerinoluşturduğudesenler,desenlerilemotiflerdekianlatımdiliolduğugörülmüştür.Malatyakilimdokumalarıgeçmişte,sarmatezgah,germetezgahveyertezgahındayapılırken,günümüzdegermeahşapvesarmademir tezgahlarkullanılmaktadır.Atkıları sıkıştırmaaletiolankirkitahşapveyademirdenyapılmakta,yöredeuzundiş,demirhapi,tarakolarakisimlendirilmektedir.çözgülereskitarihliörneklerdekeçikılıveyüneğirmeiplikiken,günümüzdeçokluklapamukipliğidir.Atkı-laryanidesenioluşturanrenkliipleryünipliğidir.Kilimlerdebaşlamavebitiştekisaçaklargeçmiştarihliörneklerdeuzunvesaçörgülüikengünümüzdekısavedüzbağlamalıdır.Malatyakilimlerindeyazılıkay-naklardayeralangeneldokuma tekniklerinden; seyrekmotifli cicim30-40cm.şeritler halinde parçaların dikilerek biraraya getirilmesi ilebüyükboyutluperdeveörtülerolarakdokunmaktadır.Atkıyüzlüsıkmotiflicicimdokumayüklükörtüsüolarak,atkısızdüzsumakveba-lıksırtısumaktekniğiçuvaldokuma,iliklivesarmakonturlukilimiseyaygıolarakdokunmaktadır.

Malatyadakilimdokumaları,palazkilim,sandıklıkilim,gözüakki-lim,yedidağçiçeğikilim,hararkilim,çizgilikilim,kanatlı(şak,pencere)kilim gibi isimlerle tanımlanmaktadır.Kilimlerde kullanılan renkler;turuncu,siyah,sarı,mavi, bordo,kiremitkırmızısı.Diğerrenklergri,kahve,kırmızı,lacivertvebeyazdır.Motifler;yengeç,canavarizi,sandık,göz,tarak,bereket,çengel,pıtrak,el,göz,elibelinde,koçboynuzudur,küpe,yıldız,döngü,ağaç,nazarlıkolarakgörülmektedir

DEĞERLENDiRmEEl sanatlarımız içinde yer alan geleneksel kirkitli vemekikli do-

kumalarMalatyaveyöresindefarklıtekniközellikleresahiptir. DoğuAnadolu bölgesinde yer alan Malatya dokumaları, çevre illerle ben-zer özellik göstermektedir. Malatya yastık halıları ve Pişinik yastıkhalıları teknik özellikleri benzerdir. Malatya halı ve kilimlerinde gö-rülen yayla kültürüne has özellikler, Sarıkeçili yörük dokumaları ilebenzerözellikleresahiptir.Diricankılçadırdokumalarıileyörükçadırdokumalarıbenzerdir.İçelMutyöresikilimleriileMalatyakanatlışakkilimlerinde görülenmotifler ve turuncu renk hakimiyeti benzerdir.Malatyael sanatlarıarasındayeralaneldokumasıhalıvekilimlerdedesenmotifözelliklerikendiiçindeortakvebenzertanımlamalariçer-


mektedir. Örneğin; enel olarak yedi dağın çiçeği olarak adlandırılanserpmedesenhalımotiflerikilimlerdegeometrikolarakdokunmuştur.DiricangözüakveSinankilimleriadınıduyurmuştur.Kirkitlidokuma-lardakisaçakboylarınınnormaldenuzunvesaçörgülüolması,genişdikdörtgen kenar sularına sahip geometrik desenlerin yüzeyi kapla-masıdikkatçekiciözelliklerarasındayeralmaktadır.Malatyakirkitlidokumaları genel özelliklerini tamamenkoruyamasada günümüzde,kamuveözelortaklıişletilenhalkeğitimmerkezikurslarındayaşatıl-mayaçalışılmaktadır.Merkezdenuzakilçeveköylerindeevlerde,ticariamaçtaşımayandokumalarındevamettiğigörülmektedir.Günümüzdesürdürülebilinenelsanatlarıarasındayeralandokumalardeğişenbe-ğeniveistekdoğrultusundayöredekadınlarınevlerindedeüretiminiyapabildikleri dokumalardandır. Geçmişte bu sanat ihtiyaçları karşı-lamak üzere üretilirken günümüzde bazı projelerle kamu kurumlarıtarafındandesteklenereksürdürülmeyeçalışılmaktadır.Koleksiyoner-lerdeveevlerdebulunanbenzerdokumalararasındanseçilenörneklerüzerindenteknikverianaliziyapılmayaçalışılmıştır.Malatyadokuma-larına ait çalışmayla görülenve incelenengeçmiş tarihli örnekler ilegünümüzdokumalarınayansıyanmotifvedesenlerbenzerözelliklertaşımaktadır.Kirkitlidokumalarıntekniközelliklerinigenelolaraksı-ralamakaraştırmasonucundamümkünolmaktadır.Bunagöre;geçmiş-tekullanılanatkı ve çözgü iplerinin çoğunluklayünvekeçikılından,günümüzdeiseçoğunluklaçözgüpamuk,atkılarınyüniplikolduğununtespitedilmesidir.Geçmişteiplerinrenklendirilmesindekökboya,gü-nümüzdeisekimyasalboyalarınağırlıktaolmasıdiğerbirsonuçtur.Ge-nelliklebordürlerdokunmakta, zeminlerindeortadabirdesenin tek-rarlıbağlantılarıileoluşturulanveetrafındageometrik,sembolizevestilizebitkiselmotiflerinyeraldığıdesenlemelerbulunmaktadır.Ben-zerdokumalariçindegenişbordürleresahipvesandıklı,göllüolaraktanımlanandokumaörneklerinebölgedesıklıklarastlanmaktadır.çöz-güleri keçi kılındanolankirkitli dokumalarda saçaklaroldukçauzunvesaçörgülüdür.Dokumalarsarmatezgahlarda,germeahşaptezgah-ta ve nadiren yer tezgahlarında dokunmaktadır.Malatya dokumalarıçoğunlukla geometrik desenlidir. Kilim dokumalarda arka yüzündenbakıldığındakaliteyibelirleyenatkıyüzeylerindönüşlerininvemotifbitişlerinin oldukçamuntazam bir şekilde kapatıldığı görülmektedir.Herdesenbirbirindenbağımsızrenklimotiflerdenmeydanagelmek-tedir.Bufarklılıklargözalıcıgüzelliktebirdüzenlemeyideberaberindegetirmektedir.Bunagörekullanılanhakimrenklertonfarklılıklarıyla;turuncu,siyah,sarı,mavi,bordo,kiremitkırmızısıdır.Diğerrenklergri,kahve,kırmızı,lacivert,beyazdır.

Araştırma sonucunda özgün dokuma örneklerinin koruma altınaalınmasının, gerekliliğiönerilerarasındadır.Taşınabilirkültürvarlık-

SongülARAL 131

larıarasındayeralanvekorunansanateserleriiçindeMalatyakirkitlidokumalarınaaitenvanterçalışmasıyapılmasıgerekliliğigelecekaraş-tırmalariçinönerilmektedir.

KAYNAKLAR1. Acar,B.(1982).Kilim,Cicim,Zili,SumakTürkDüzDokumayaygıla-

rı,Erenyayınları,İstanbul.2. Aksın,Ahmet.Karakaş,Erdal(1996).“nüfusİcmalDefterineGöre

19.yüzyılda Arapgir”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,Cilt:8,Sayı:2,s.175.Elazığ.

3. Aral,Songül(2008).“ElDokumasıHalıÜretimiyapanAtölyelerdeçalışmaOrtamlarındanKaynaklananSorunlar”,14.UlusalErgono-miKongresi,KATÜBildirilerKitabı,CiltI,Trabzon:KATUyayınları.

4. Aral,Songül (2014). “MalatyayastıkHalılarındaTeknikÖzellik-ler”,Arış,Halı,DüzDokuma,Kumaş,Giyim,KuşamveİşlemeSa-natlarıDergisi,ÖzelSayı5,Ankara:AtatürkKültürDilveTarihyük-sekKurumuAtatürkKültürMerkeziyayınları.

5. Aslanapa, Oktay (1987). Türk Halı Sanatının Bin yılı, İstanbul:Erenyayıncılık.

6. Buğur,Ergün(2006).MalatyaMüzesi’ndeBulunanHalılar.Basıl-mamışyüksekLisansTezi,İzmir.

7. Aytaç,çetin.(1980).ElDokumacılığı,MilliEğitimyayınevi.Anka-ra.

8. çelebi,Evliya(1988).Seyahatname3-4(Haz.Müminçevik),İstan-bul:Üçdalneşriyat,s.434.

9. çelebi,Evliya (2013a),GünümüzTürkçesiyleEvliyaçelebi Seya-hatnamesi-1,1-6.Kitaplar,4.Kitap(Bağdad,Basra,Bitlis,Diyar-bakır, Isfahan, Malatya, Mardin, Musul, Tebriz, Van),Hazırlayan:SeyitAliKahraman,yapıKrediyayınları,İstanbul.

10. çelebi, Evliya (2013b),Günümüz Türkçesiyle Evliya çelebi Seya-hatnamesi-1,1-6.Kitaplar,1.Kitap(İstanbul),yapıKrediyayın-ları,İstanbul.

11. çolak,Hüseyin(1964).Malatya,Malatya:EvinMatbaası,s.12-21.12. Dengiz,Makbule.,Erdoğan,Zeynep(2008).“PişinikyastıkHalısı”

38.Icanas(UluslararasıAsyaveKuzeyAfrikaçalışmalarıKongre-si)MaddiKültür,Ankara.

13. Deniz,Bekir(2000).TürkDünyasındaHalıveDüzDokumayaygıla-rı,Ankara:AtatürkKültürMerkeziBaşkanlığıyayınları.


14. Doğanay, Rahmi (2000). “1930-1945 Dönemi Doğu Anadolu’daUygulanan Sanayi Politikaları”, FıratÜniversitesi Sosyal BilimlerDergisi,Cilt:10,Sayı:2,Sayfa:223-230,Elazığ.

15. Durul,yusuf(1969).BarajGölüçevresiDokumaSanatları,Ankara:OrtaDoğuTeknikÜniversitesiKebanProjesiyayınları.

16. Elibüyük,Mesut(1983).1560MalatyaTahrirDefteri,Ankara.17. Göğebakan,Göknur(2002).16.yüzyıldaMalatyaKazası,Malatya:

MalatyaBelediyesiKültüryayınları.18. Güllüoğlu,Hakan(2016).MalatyayöresiManileri,2015-2016Ma-

latyaİlçeMerkeziMahallelerindekaynakkişilerlegörüşmevebel-gelemederlemeçalışmaları,Malatya.

19. Güllüoğlu,Hakan.,Şahin,Hüseyin(2018).MalatyaKürecikHalıla-rı,BasılmamışyöreselDerlemeAraştırmaları.

20. Karagöz,Mehmet (2013). “Malatya’nınXVII.-XVIII.AsırlardaTi-carîHayatı”,İnönüÜniversitesiUluslararasıSosyalBilimlerDergi-si,Cilt2,Sayı2,s.1-28.

21. Karakaş, Erdal (1996). "Arapkir'in Kuruluş ve Gelişmesi", FıratÜniversitesiSosyalBilimlerDergisi,C.8.S.1.s.14.Elazığ.

22. Malatyaİlyıllığı(1967).Ankara.23. Malatya(1968).İlimiziTanıyalımMalatya.24. Malatyaİlyıllığı(1973).Ankara.25. MalatyaValiliği(1992).MalatyaMotifi.Ankara.26. Malatyaİlyıllığı(1996).Ankara.27. Malatya Belediyesi Başkanlığı 1986-1987 çalışma Raporu

(1987).s.21.Malatya.28. Oğuz,Mevlüt(1985).BaşlangıcındanOsmanlılarınFethineKadar

MalatyaTarihi,s.23-36.İstanbul.29. Soysaldı.,Aysen.(2009).DüzDokumaTeknikleriVeTeknikDesen

çizimleri,AKMyayınları,Ankara.30. Soysaldı, Aysen. Aral, Songül (2014).“Burdur-Kapaklı KöyüHalı-

larınınTeknik veDesenÖzellikleri” Art-e SanatDergisi,Cilt1,Sa-yı1,s.15–28.(erişim:http://dergipark.gov.tr/sduarte).

31. Şakacı BilgeKağan(2016) Evliya çelebi veMalatya. DumlupınarÜniversitesiİibfUyesDergisi.s.30-47.Kütahya.

32. yalçınkaya.,E.(1940).MuhtasarMalatya,TarihveCoğrafyası,s.13.İstanbul.

33. yınanç,R.,Elibüyük,M.(1983)KanunîDevriMalatyaTahrirDefteri(1560):Ankara.

SongülARAL 133

34. (erişim:http://sumerbank.blogspot.com/2008/07/sumerbank).35. (erişim:http://www.sumerholding.gov.tr/tr/kurumsal/sirket/ta-

rihce.aspx).36. (erişim:https://www.turkiyegazetesi.com.tr/Genel/a78368.

aspx).37. (erişim:http://sumerbank.blogspot.com/2008/07/sumerbank).38. (erişim: http://www.sumerholding.gov.tr/tr/kurumsal/sirket/

tarihce.aspx).39. (erişim: Http://Malatyahaber.Com/Haber/Oysa-ne-Guzel-Basla-

misti/Editörüİsmetyalvaç’ınnotu).40. (erişim: http://www.malatyaguncel.com/%E2%80%A6-ve-S%-

C3%BCmerbank-yikiliyor-8235h.htm).

KAYNAK KİŞİLER1. DöndüKAPLAn=Halıdokuyucusu.DoğumTarihi:1939.11yaşında

halıdokumayabaşlamış.Malatya/Darende.2. Hakan GÜLLÜOĞLU: İl Kültür TurizmMüdürlüğü. Halk Kültürü-

Derlemeci.3. Hüseyin ŞAHİn:Malatya EtnoğrafyaMüzesi. Antropolog- Derle-

meci.4. TülayŞEnKAL:Halıdokuyucusu.DoğumTarihi:1978.18yaşında

dokumayabaşlamış.Malatya/yeşilyurt.

EKLER

şekiller

şekil 1:“şe”yüntarakları-“taşi”yüneğirme(ipbüküm)aleti-“hapi”demir

kirkitveilmemakası

GÜZEL SAnATLARALAnInDAARAŞTIRMA VEDEĞERLEnDİRMELER134

şekil 2.yünTaramayünEğirmeİpBükümüMeliksarma/atkıipi

şekil 3.Boyamaöncesiçileipliksarmadöndergeç

şekil 4.KökBoyalıyünDokumaİplikleri–DokumaİçinçözgüçekmeHazırlama

SongülARAL 135

şekil 5.HalıTezgahları.Doğanşehir/Arapgir-HalıTezgahıEskimalatya.

Şekil6:MalatyaDoğanşehirMakat/Divanhalısı-Malatya-Kürecikeviyas-

tıkveyaymahalılar.HüseyinŞahin.

şekil 7. yazıhanyollukhalısı.Şerafettinyamancan.-ArapgirMakat/Sedir/

Divanhalısı.AliDinçarslan.


şekil 8.Arapgiryollukhalısı.–Kürecik.yastıkHalısı.AliDinçarslan.

şekil 9.DarendeHalıDokuyucusuDöndüKAPLAnVE66yılöncedokudu-ğuaslanlıyastıkhalılarıilesandıkdesenliyerhalısı.

şekil 10. AkçadağKanatlı/ŞakKilim70x3.40cm(tekkanat).ArapgirKa-natlıkilim

SongülARAL 137

şekil 11. AkçadağCecimkilim.ArapgirBarKilim.

The ımportance of Discourse Components

in The Creation of Narrative in Cinema

Ali ÖZTÜRK1

1 LecturerDr.,İstanbulAyvansarayUniversity-FacultyofFineArtsDesignandArchitecture-Radio,TelevisionandCinema

CHAPTER8

Ali ÖZTÜRK 141

ıNTRoDuCTıoNEffectofstorytellingincinemaandthemeaningthatwasmadein

thestoryforaudienceisafactthatcannotbedenied.However,makingmeaning through storytelling has rules of its own. Every narrativestorytelling processes by following one of or some the rules. Themeaningthatismadeinsenseoftheserulesinstorytellingisprovidedbyfluidityishardfortheaudience.Eventhoughitseemshardatfirst,it is important to know components of the practices of storytelling.Knowingthatcomponentsofnarrativeanduseitonstorytellingalsoshapes how the audience perceives the film. (Chatman, 2009:137)So that tomakeameaning,oneshouldbeagoodnarrator.narratorintercedesbetweenthe film’scharactersandtheaudience. (Todorov,2001:75)

In filmic narration, there are two types of narrator. First of twotypesisthenarratorinthefilm’sstory.Thisnarratorisoneofthemaincharactersofthefilm.AccordingtoChatman,“infilmicnarration,thestorygoesonitssubjectivity.Thesecondnarrativetypeistheonethatdoesnotincludedinfilmicnarration.Inthistypethenarratorisnotincluded in the story arc and they mostly transfer the informationabout the story arc and the story’s characters by external sound”.Chatmanexemplifiestothiswiththemovieproducedin2001,Amelie.Otherthanthesetypes,thereisalsoanarrativetypecalledcinematicdiscourse.Thedifferencefromthepreviousnarrativestructureisthecomponentsthatformthefilmicnarrativediscourseincinemawhichhas audio-visual type. These components are camera, light, color,editing,soundetc.(Chatman,1990:134)

Becauseof that, in the filmicnarration, thenarratordirectshowafilmicnarrationcanbepercievedbytheaudience.Oneofthemainsto direct the narrative is the film’s director. The director of the filmdesignsthenarrativewiththeirmindandnarratesthemoviebyusingcinematicdiscourseelements.AccordingtoBordwellandThompson,theseelementsarecreatedbyusingpointofview,focusandnarrativediscourse.PointofViewShot isashottakenwiththecameraplacedapproximatelywhere the character’s eyeswould be by the director,showing what the character would see. (Bordwell ve Thompson,2009:477) In the filmicnarration, the focus isused tohighlight thecharacters’ stateof emotion, so that the attentionof the audience isfocusedonthecharacters.Thiselementisincludedinaimpressivetoneinfilmicnarration.Inthisstudy,oneofthethreeimportantelementsofthecinematicdiscoursewasdiscussedonthenarrativediscourseofthefilmicnarration.


ımPoRTANCE oF DıSCouRSE ıN mEANıNG mAKıNGOne of the main evaluation criteria of cinema films is the form

of cinematic discourse. The place where the discourse arises isthe difference betweenwhat the story tells and how it is conveyed.AccordingtoSeymourChatman,“thisishowstructuralisttheoreticiansevaluatethenarrativebasedonnarrativeassessments.Thestoryisachainofeventsorcontent fromevents thatoccuroroccuredevents.The discourse is theway the expression is transmitted. Theway todistinguishbetweenthetwoisasktothestorynarrator“what”andasktothediscourse“how”(Chatman,2009:17)

AccordingtoRobertMartinez,whoexpressedanopiniononwhatthemeaningof thediscourse is, he says theway tounderstand it issimple. Martinez explains this through the film directed byMichaelCurtiz in1942,“Casablanca”.Accordingtohim,“WhensomeonewhoknowswhatCasablancaisabout,theanswerwillbeapproximatelyasfollows. Victor Laszlo, who escaped from the German concentrationcampatthetimeofWorldWarIIandwhoarrivedtoCasablanca,toldabouthiseffortstogototheUnitedStateswithhiswifeLisa.Theonlywaythisescapecanhappenistogethelpfromhiswife’sex-boyfriendtothem.ThisisthestoryofCasablancafilm.Thenarrativeisthewaythe story of the film is narrated. So it is the language of the film tocommunicatewiththeaudienceandtoeffecttheaudience.”Choosingwhichcinematographicelementstoinfluencetheaudienceandhowitisdoneistocreatethenarrativeofthefilm.(Martinez,2012)

nilgün Abisel also states that the cinematic discourse should beaddressedthroughtwofoundations.Thefirstisthestory/eventplot,andthesecondisthenarrativeelement,wheremanyelements,suchascameraangles, light,editing, colorselection,arebrought together(Absel.2006;24).Theseelementsalsoprovidetheaestheticofthefilm.Thismeansthatcinematicaestheticscanonlybeachievedthroughthemeansofthelanguageofthefilm,andthereisnopossibilityofbeingdoneotherthanthesemeans(Lotman,1999:71).Thecurrentprocessbeginswith thewriting stage, continueswhen the shooting stage isreached,andfollowsaftertheshootingprocessendsduringtheeditingstageandthecolorscheme.Therefore,itisseenthattheelementsofcinematicdiscourseareimportantinmeaningmaking.Inthiscontext,theexaminationoftheindividualelementsofcinematicdiscourseisanecessityforunderstandingtheelementsofdiscourse.

AliÖZTÜRK 143

DıSCouRSE ComPoNENTS oF mEANıNG mAKıNG ıN CıNEmA

Camera and Camera movementsThewayafilmtransformsrealityintoanotherrealitywithinitsown

structureisanorganofcinematicdiscourse.AccordingtoBrown,thisisbecause“filmrealityandthemostimportantelementsthatplayaroleintheprocessofmakingsenseofthisfilmrealityarethecomponentsofcinematicdiscourse”.AsMetzdescribed,thesecomponentsaretherealityistransformedintoanewrealitythroughcinema.Cinemaalsomeanstowriteviamotion,cinematographyisawholeofthemethodsusedtoaddmeaningtothefilm(Brown,2012:vııı).

Oneoftheimportantelementstoaddmeaningtothefilmiscameramovements.Thereasonforthisisdeterminedatthisstagebywhichpoint of view the image will be transferred to the audience. In theearlyyearsofcinema,thedirectorhasnotbeenabletousethecameramovements sufficiently. Because of the technical inadequacy of thecameramovementsdidnotallow.Anotherreasonis,accordingtothefilmmakersoftheirtimetheythoughtcameramovementsdamagedthenarration.Therefore,intheearlydaysofcinema,cameramovementsarenotmuchpreferred(Büker,2012:82-83).Thissituationhasstartedtomakesenseofcameramovementswiththeincreaseinconstructionopportunities,technologicaldevelopmentsandtheriseinnewformalunderstandingincinema.

Thecameramovementsthathastheirowneffectsareclassifiedasdifferent. These are themovementsmadeby the camerabody (Pan,Tilt),themovementsmadebythecameralens(Zoomin,Zoomout),theslidingmovementsmadebythecamerathroughanapparatus.Slidingmovementisnotfixedasinthepanandtiltmovements,butismovingbychangingitslocation.(CameraDooly,JimmyJib,etc.)

Panmovementis360degreemotionfromlefttorightorrighttoleft,onlyifthebodyofthecameraremainsstable.However,thedegreeofthismovementdependsonwhatiswantedtobetold.Thepurposeofusingthismovementistoscantheimagethatcannotfitintotheframecreatedinthecamera.Anotherpurposeistoarousethefeelingfortheaudienceas if theyareturningtheireyeto the leftor to therightasfilm’scharacter.

Tiltmovement is the camera’s scanmotion, from bottom to toporfromtoptobottom,providedthatthebodyofthecameraremainsstationary.Thetiltgesturealsotransmitsinformationabouttheheightof the space, object, or character contained in the image (Monaco,2002:193).Oneofthefrequentusesoftiltingincinemaistheuseof


space change through chained passage. Both pan and tilt motion isa cameramotion that is often used in shots that require subjectiveperspective (Mascelli, 2002:147). Slide movement is used to bringmotiontothecapturedscene.Itisacameramotionthatisoftenusedinshootingpursuitscenes.Theaimhereistogiveasenseofrhythmand excitement that rises to the scene (Bordwell and Thompson,2009:195). The zoommovement is to zoom in or out of the subjecttoberecordedusingthecamera’slens.Althoughitisperceivedasanalternativetoaslidemovement,itisonlyanopticalslidingmovement(Kılıç,1994:90).Theeffectof thezoommovement is zoomed-outorzoomed-in(Monaco,2002:197).

Shooting ScalesItisimportanttousethecameratoframetheimage,asthecamera

movements are used tomeaningmaking in cinema. In otherwords,it is the scales of shots. In order to explain the shooting scales, theconcept of shooting needs to be explained first. The shooting is thenamegiven to the single shot from the camera’s recordingbutton ispressed until the stop button is pressed at the end of the scene fortheimagetoberecorded.Theshootingscaleisthemainconceptthatspecifies the structure andposition of the camera frame in the shotthatmakesupthescenesinthefilm.Whichsceneinwhichshootingscalewillbeusedisdeterminedbythedirector.Itispossibletoclassifytheshootingscalesasfullshot,longshot,mediumshotandclose-up.Fullshotisameasureofshootingthatallowstheviewertolearnabouttherelationshipbetweenthefilmcharactersandtheenvironmentandwhere the subjectpasses.Thedistancebetween the cameraand theeventorlocationcanalsobeusedasextremeshooting,mediumlongshotandfulllongshot(BordwellandThompson,2009:190).

Theuseofshootingscalesisrelatedtothewaythestoryisnarrated.For example, the director who prefers the classical narrative pathmakes the filmentranceplan from the shooting scale to thegeneralplan.Thereasonforthisistoinformtheaudienceaboutthelocationof the event that is about to develop. The extreme shots,which aremostlycomfortablewithcomposition,allowplayerstousethepositionandbehaviorofthevenueandspace.Becauseofitsemphasisonthedimensionsoftheplacewherethestoryofthefilmistold,theshootsareoftenpreferred incinema filmsbecauseof this feature(Mascelli,2002;29).Theuseoflongshootingplansisimportantintermsoftheabilityof theviewer tocreatea senseof integrity.Therearea lotoflongshotexamplesinVavien(Öztürk,2019)whichyağmurandDurulTaylanbrothersdirectedandstarringEnginGündüz,BinnurKaya,andintheHalitRefiğ’s“GurbetKuşları”films(Öztürk,2019).Actionfilms

AliÖZTÜRK 145

areoneofthefilmswithhighfrequencylevelsoflongshotplans.Thisisduetotheaudience’sdesiretoseethewholeoftheevent.Lenghtshotwhichisoneoftheshootingscalessurroundsthecharactersorobjectsasawhole.Itisanobjectiveplanandallowsthecharactertomaintainitsconnectiontotheenvironment.Alsoknownasthemiddleshot,theshootingscalesconsistofwaist,chest,shoulderandhead.

Thewaistplanistheobjectiveplanthatstartsatthebeltlevelandiscompletedontopofthehead.Thechestshotistheshotthatstartsrightabovetheelbowsandleavestheheadspace.However,theheadspacemaynotbegiveninaccordancewiththetypeofstoryorthepreferenceofthedirector.Anothershotistheshouldershotthatstartsrightabovethechestandendsrightabovethehead.Theheadshotistheshootingwhichismadetoseeapartoftheneck.Apartfromthese,thefaceshotanddetailedshot,whichwecallclose-up,arealsoimportantelementsof the shooting scale. The point to be considered is that thosewhoareafterthewaistshotcanalsobedefinedasthesubjectiveshot.Bysubjectiveplan, it isnotrelatedto theenvironment.Theyarepurelyperson-orientedplans.Withtheseplans,thecharacter’sfeelingsstandout(angry,happy,unhappy)(Brown,2012:16).

LightingLighting,whichisoneofthecomponentsofdiscoursetomeaning

making, is a technical necessity for cinema as well as to capturevisual aesthetics as an element that creates discourse to the storythatisnarrated.Inthisrespect,itispossibletosaythatlightinghasahistoryuntiltheearlyyearofcinema.Forexample,Griffithusedlight-dark contrast, light intensities, along with other visual elements. Inparticular,hesuccessfullyusedthelightfromthenightimagesinthefilm“TheBirthofanation”(1915).(Abisel1999:57).

Themainpurposeistoensurehighqualityimagereproductionofthelightingintermsofobjectivesandfunctionsaredividedintofourmainelements.The first is toprovideenough light levels tobeusedby thecamera tocapture thestory,and toobtain light thatdoesnotinterferewiththenaturalcolorsoftheenvironment.Thesecondistorevealtheformandsizeoftheobjecttobeshot.Thethirdfunctionistospecifytherealorunreal.Thefourthistocreateanatmosphereforthestorytobetold.Inthisdirection,thedirectorcanuseitinthedirectionofhis/herwishesinordertodirecttheperceptionoremotionhe/shewishes tocreate for theaudience.Thisdesirecansometimesbeusedtohighlightacharacteroranobjectinthefilm,orsometimestocreateavirtualperceptionintheviewer’smemoryinthefaceoflackofexpressionpossibilities(Belkaya,2001:109)

The use of lighting in cinema can be examined under twoheadings. The first is “natural Lighting” and the second is“Dramatic lighting”. natural lighting is used in situations wherecinematographic image is intended to be projected as it appearsinnature.Ifitiswantedtocreateaspecialdramaticeffectonthesubject or character, one shoulf prefer dramatic lighting (Köksal,2006).

When we look at lighting conceptually, it is an importantelement of drama light. The drama light creates an extremelypowerful cinematic effect for creating the image required bythe storyof the filmand creatingdramatic effects. According toLindgren, “it is important to explain the meaning making withthe help of lightingwith an example in terms of the importanceof thework.Forexample, inamoviewhere theplot ispassed inahospital room,a childnext tohismotherwhowaiting forhim.If there is a gloomy, dark tone in this scene, the child’s illnessmaybesevere,anditshowsrecoverymaybe less likelytooccur.However, if theroomwhere thechild is located isbrighter, if thelightentersthroughthewindowandtheenvironmentisseenfresh,the perception in the audience is that the problem is to be leftbehind”(Lindgren,1963:126).Thisexampleisalsoagoodoneforthepsychologicaleffectoflightingonthefilm.Asaresult,lightingofspacetells thestorywithinthecinematicdiscourse,aswellastheelementthatreinforcesdramaticmeaning.

ColorAlthough the film is shot by a combination ofmany to tell a

story, themain objective is to have an artistic originality. One ofthecomponentsofdiscoursethatmeanstogiveisthecolor.Asadefinition,color is theeffectof lightontheeye,dependingon itsstructureor theway it isspreadbyobjectsaccording toMeydanLarousse. (Defi Larousse, 1996: 486) According to anotherdefinition,“coloristhequalitativestateofperceptionandsensationthat light emanates froma source through the eye” (Temizsoylu,1987:10). According toMonaco, “theuseofcolor incinemawasrealized in1935asaresultof longstudies.The first feature filmtobeusedinthecolorisSharp,directedbyRoubenMamolianandLowellShermanin1935.”(Monaco,2002:116).

With the transition of cinema films from black andwhite tocolored,thefilmmakersfirstusedthecolorwiththeirtruequalities.Alongwiththeprocess,colorhasbeguntobehandledinanartisticway.AccordingtoAnger,“themeaningthatcoloraddstothefilmcanvaryaccordingtoindividualperceptions.Thereasonforthisis

Ali ÖZTÜRK 147

thatthecolorelementusedrelatestothespiritualworldofmankind”(Anger,2005:6).

According toAdanır, indicating thatboth the cinematicnarrativeand the indicators in the discourse have a fundamental meaningthatrepresentswhatappears,theworkalsohasachangingspiritualmeaning.“Thesespiritualmeaningsarerelatedtothebasicmeaninginwhichtheindicatorsarelocated,aswellastotheelementsinwhichtheindicatorsprovidethespiritualmeaninginthecontextofthebasicmeaning.Theseitemsarecolorandlight”(Adanır,2003:50).Theuseofcolorinthefilmcanbeshapedaccordingtothedirectionofthedirector,andtherecanbesomecommonmeaningsabouttheuseofcolors.Thethree color trilogy directed by Krzystof Kieslowski is an example offilmsthatemphasizetheimportanceofcolorincinema.Thefirstfilmofthetrilogy“ThreeColors:Blue”illustrateshowthebluecolorasthecoloroffreedomarerepresented.

Julie, the main character of the film, lost her daughter and herhusbandinatrafficaccident.Aftertheaccident,shewantstogoawayfrom her psychological problems and leave the past behind and befree.Thisdesire for freedom isdescribedover theblue color,whichis one of the components of discourse used in meaning making incinema.ThesecondistheuseofJulie’spsychologicaldepiction.SeçilBükerexemplifiesitundertheinfluenceofcolorwiththefilmDesertoRosso(RedDesert),shotbyMichelangeloAntonioniin1964.AccordingtoBüker, “thedirectorusedyellowsmoke,whichdominates thecitywherethefilm,wasshottomakeameaninginthefilm.Theyellowcolorinthefilmaddsmeaningtothestory.Thismeansthatthedirectorissymbolizingtheworldinwhichayellowsmokethatspraysatintervalsinto the sky isbrokenand rotted.Theyellowcolor representing thedecayandcorruptionhere is thesubject itself” (Büker,2012:65).Asaresult,althoughthecolorofcinemaisageneralityofthementionedmeanings, an important issue to be considered, depending on thedirectorofthefilmcanaccommodatebrandnewmeanings.

SoundThesound,oneofthediscoursecomponentsofmeaningmaking,

hasbeenanimportantelementinthepresentationoftheimagesinceitwasintroducedincinemaandhasenrichedthenarrativestructureofthefilm.AccordingtoKılıç,“cinemaalsohasdifferentusesofsound.Thefirstoftheseusesisthenaturalsoundsoftheplacewherethefilmwastaken,andthesecondisthemusicusedinthefilm.Second,musicisusedtocontributetothenarrative,tostrengthenthedramaticeffect.Anotheruseofsoundisthedialogueofcharacters”(Kılıç,2008:101).


According toLindgren, soundshouldbeusedasanelement thatcomplements the narrative rather than following the image. AnexampleofthisisLaBeteHumanie,directedbyJeanRenoir.AdaptedfromEmile Zola’s novel to cinema, the filmdescribeswhat love andsexual passion eventually turned into. It is observed that the soundelementused in themurderscene increases theeffectof the filmonthemeaningof the film.The contributionof sound tonarrativeas adiscourse element can be evaluated under two topics. According toBordwell andThompson, “the first of these are theDiegetic sounds.Diegeticsoundaresoundsthatexistwithintheuniverseofthestory.Inotherwords,theyaresoundthatisnarrative.SoundsfromthestoryuniversesuchasSpaceenvironmentsounds,soundsfromcharactersindialogs,soundsfromobjectsoranimals,themusicgroupororchestrathatexistsinthefilmscenearealldiegeticsounds.Thevoicesthatarenotdiegeticarethevoicesthatarenotinthestoryuniverse”(BordwellandThompson,2009:278-279).Themusicthatislistenedtoinacarwhosesourceisunclearcanbegivenasexamplesofthesoundeffectsusedinthesub-background.

Thediegetic soundused in the storyuniverse can also turn intonon-diegeticsound.BordwellandThompsongiveanexampleofasceneintheTitanicfilm,whichwasshotin1997.“Theorchestraisplayingin thehallat thestagewhentheshipwashitting into the iceberg topreventpanic.Themusicplayedislistenedtointhefilmasadiegeticsoundforashorttime.Inthenextprocess,whentheshipissinking,thedirectorprocessesintothemusicthatwillcauseadramaticeffect.Musicbecomesanon-narrativeformandisgiventonon-diegeticfilmmusictoincreasedramaticeffect.Theinnerdiegeticsoundisusedasanexternalsound,butshouldnotbeconfusedwiththeexternalsound”.The inner diegetic sound is also known as the head sound, whichexpresseswhatpassesthroughthemindofthecharacter.Forexample,inHongKar-Wai’s“FallenAngels”,thescenecanbegiventogetherwitha fewshotsof thewomanwhoagreedtohear the innervoiceof thehiredkiller”(BordwellandThompson,2009:285).

According toMetz, “there are certain channels of information inthecinema.Thesearevisualimages,printedandothergraphics,musicandnoise.”“Whenwefocusontheimage,itispossibletoperceivethesound,butitisnotpossibletofullyperceivethesound,“saysMonaco,whofindsitinterestingthatthesechannelsthatMetzdefinesaremoreaudiblethanvisualones.Thereasonforwhyitisnotpercievedisthatsoundisnotineverywhere,butineverydirection.Inthisregard,thedirectionofthedirectorthroughthesoundisunclearandtheviewerisunknowinglydirected(Monaco,2002:205).

AliÖZTÜRK 149

EditingEditingincinematicdiscourseisaprocessofcreatinganimportant

discourse.Itcontributedtothedevelopmentofcinemaanditsaccep-tanceas art. In theearly stagesof cinema, cinema,whichwasmadeonlyasameansofrecordingtheimageandthendisplayingitincertainplaces,hasevolvedtoadifferentplacewithediting.Editingwhichisanimportantdiscoursetoolforcinemacanbedefinedasacombinationof fragmentsofthe lengthsandlocationsthatareshot forthemoviethusitbringscohesionandaccord.Editing,whichhasadifferentplacewithin the elementsof cinematicdiscourse, isdue to the fact that itcorrelatesallelementsofdiscourseandprovidestheunityofitscontri-butiontothenarrative.Itisthestageinwhichimagestakenindifferenttimesandplaces,butwhichdonothaveamorecompleteunderstan-ding, acquire integrity.Bordwell andThompsondescribe theplot as“thecoordinationofoneshotwiththeothershot immediatelyafter”(BordwellandThompson,2009:218).accordingtoEisenstein,“events,matterormovementaredescribedinasequence.”(Sokolov,2007:xiii).Accordingto its importance incinematicnarrative, fictioncanbere-viewedthroughcontinuityeditingandholisticfiction.Continuityedi-tingismoreabouttechnicalfunctioning.Itispossibletomaketransi-tionsforimagesthatareshotinfragmentsthankstoediting.Withthis,thefilmisshotwithoutinterruptionandcontinuitywins(Kılıç,2008:92).

Holisticeditingemphasizestheintellectualdimensionratherthanthe technicalaspectsofcombiningsuccessive images.ThisemphasiswasmostlyexpressedbyEisensteinandKuleshov.AccordingtoEisens-tein,“theeditingitselfisaboutmakinganewmeaning.Importantci-nematheoristssuchasVertovandPudovkinalsoagreeonthisview.Accordingtothisview,editingshouldnotbeseenasatechnicalprocessinwhichlongshotsareshortened,ordeleted”(Sokolov,2007:xııı).Anexampleofthisisthe1959filmHiroshimaMonAmourbyAlainResna-is.Inthefilm,adeltaformedbywater,thesourceoflife,thelightfiltercreatedbytheatombombintheskywaspassedandthetwoformsofsimilaritywasestablishedbetween.Acurvaturebetweenthetwoima-geshasbeenattempted(Büker,2012:112).Theinfluenceoftheeditinginmeaningmakinghasledtoitsleadingroleintheartofcinema.Ac-cordingtoPudovkin, this isa filmicreality,statingthatanewrealitywascreatedthroughediting.Thisnewrealitythatiscreatedisshapedinitsowntimeandspace.Sothisnewaspectisfilmictimeandspace”(Pudovkin1995:101).

Inthereconstructionofcinematictime,thepast,presentandfutureofthestoryhasbeenreformed,asKılıçsaid,“therecanbetwokindsoftimeincinema.Thefirstisobjectivetimeandthesecondissubjective


time.Objectivetimeisaconceptthatdescribesthetimeofflowofthefilm,whilesubjectivetimeis thetimethat is feltandspecifiesof thefilm” (Kılıç, 2008:272-273).The concept of time findsmeaningwithediting,whichisoneofthecomponentsofdiscourse,anddeterminestherhythmofthefilm.Thisrhythmdeterminesthetempo,thelengthofthestage,andthedurationofintermediatetransitionsinaccordancewiththenarrativestyle.Inotherwords,bythefactofthetypeoffilm,therhythmisdetermined.

With theeditingof the filmtype inwhich theaction isat the fo-refront,theeditingthatprovidestherhythmofthefilmisdifferent.Forexample,whenwelookatseagull’sattackrhythminthe1963film“TheBirds”,whichAlfredHitchcockdirected,thenumberofframesinsecon-dsisquitehigh.However,thefilm’scharacters,Melanietolookoutthewindowisonlysquareshot.Thedirectorhasdeterminedtherhythmofthefilminaccordancewiththenarrative”(BordwellandThompson,2009:226).

Asaresult,inthenarrativeofthefilm,theplotoftheeventspon-taneouslydevelopedfortheviewerandifitprogresses,thisstorywasformedbycombiningtheplanstakenseparatelyindifferenttimesandplaces. According to Gunning, “the self-developing perception of theviewer’seventpatternisanillusion,andthisillusionistheresultofacreation.Thisprocessofcreationistheprocessofstructuringthisillu-sionwiththehelpoffilmicnarrative,asitisstatedbyGunning”(Gun-ning,1991:22).

methodology of the StudyDuring this study primarily, literature survey was conducted on

creating meaning in cinema and creating meaning’s components ofdiscourse.Then,theelementsofthecinematicdiscoursecomponentswere handled individually and the analysis of the discoursecomponentswasmade.Sincethecomponentsofcinematicdiscoursedeterminedboththeperceptualandthementalplane,itwasexaminednotonlyintermsoftechnicalmeaning,butalsointhecareofitseffectsonthe intellectualdiscourse.Todothat, twoquestionsweresetout.First question was ‘’What discourse components were used in thenarrativeofthefilm?’’Andsecondwas‘’Whatistheeffectofdiscoursecomponentsoncreatingmeaning?’’Toanswerthesequestions,film’splanswereexaminedanddiscoursesolutionsweremade.Then,whatkindofmeaningwasusedinthediscoursesolutionsweretakenintoconsideration.

AliÖZTÜRK 151

uZAK

Director:nuriBilgeCeylanScreenplay:nuriBilgeCeylan,Ebruyapıcı,CemilKavukçuProduction Date:2002Film’s plot:Alienation,thefilmfocusesontwopeoplewhocannotstandeach

other.yusuf,whoisboredoftheplacehelivesandcomestoIstanbultoworkontheships,buthasnoplacetostay(MehmetEminToprak)andisforcedtostaywithhisrelativeswhodophotographyuntiltheyfindajob.However,howmuchwillMahmut,whoisstrugglingwiththeproblemsofthebigcity,beabletohostyusuf?

nuriBilgeCeylan,whocreatedhisownnarrativelanguageinthecinema,shapedhisstoryinthefilm“UZAK”onsimplicity.Thefilm,aswell as through the expression of both images and associations, thelackofcameramovements,thelackofmusicinscenesotherthanfewthereisnomusicplayedinthebackground,andthelackofdialogue,constitutestheperceptionofaminimaliststoryteller. In thisrespect,thefollowingarethedeterminationswhentheanalysisofthefilmwasmade.

uSE oF DıSCouRSE ComPoNENTS ıN THE FıLm

Camera and Shooting Scales in FilmWhenlookedattheuseofthecamera,whichisoneofthediscourse

componentsofthefilm,inthe‘’UZAK’’,itcanbesaidthatthefilmhasminimalistelementsandthecameramovementsandshootingscalesareshapedinaccordancewiththisexpression language.This format


is not the director’s specific order just for this film, it is hisway ofexpression.“Thispreferredapproachcanbelistedasspaceuse,planpreference, cameramovements and actors ‘ actionswithin the film”(Özdoğru,2004:60).

When looked at the camera and its usage, which is one of thecomponents of discourse, it can be said that Ceylan prefers fixedframingandlongplaninthe ‘’UZAK’’.Themainreasonforthis isthestate of mind of the characters and the clarity of the reflection ofthisminimalmobility.As anexampleof thedirector’s longplan, theintroduction stage of the film can be given. It can be said that thestarting scene, with its approximately 1: 30-minute still framing, isusedbythedirectortodescribetheplaceyusuflivesandhisdeparturefromtheretouncertainty.Anotherexampleforthedirector’scamerafixedframingisapproximately50secondsanditisthetelephonecallscene fromMahmut’smother.Thetimeuntil theansweringmachineisactivatedandwhenitisactivated,eventhoughthemother’sspeechsounds, the situation ofMahmutwhodoesnot answer thephone isgivenwithasinglecameraangle.

Anotherscenewherethedirector’smovementandplanselectionscanbe seen is the intimacy scenebetweenMahmut and thewomenwhocomestohishouse.Thissceneisabout01.05minuteslong.ThedirectoragainalsoseesMahmutclearlywithoutmoving thecamera,whilethewomanandMahmutwhoarelefttotheleftofthecamera’sperspectiveandthewomenappearsonthecouchwhilethecameraisblurrythenMahmutgoestothecouchaswell.Thecameraframingandthedepthoffieldusedherehasmorethanonemeaning.

Itisalsopossibletousethecameramovementsandplanselectionstomatchtheperceptionofthecharactersofthefilmwiththeperceptionoftheaudience.Asanexampleofthissituation,thedirectorshotthisscene as one plan, Mahmut’s reaction towards yusuf’s attitudes athome.yusuf’sdisorganizationanddisregardforhygienecreates“me”and“theother”contentionwithintheplace.AccordingtoAliÖztürk,negativeattitudestowardstheindividualorthecommunityhavethepotentialtobejudgednegativelyagainstthetarget.Thetargetincludesa pattern of judgments. This pattern of judgements lead to a stronginfluence. Mahmut’s attitude towards yusuf has created prejudicesagainsthim.Andtheseprejudicesincludenegativity.(Öztürk,2018:38)

Itisseenthattheseplansareusedtowardstheclosingstageofthefilmaswell.Afteryusuf’sdeparture, it isobservedthat in thebeachscene of Mahmut was used long-plan footage. This is because thecamera’slackofmovementandtheremotebackgroundpreferenceisanimportantstatementthatdepictsthecharacter’spsychologicalstate.

AliÖZTÜRK 153

Thedialoguescenesaregivenwithsubjectivecameraangles.Thesecameraanglesmakeiteasyfortheviewertounderstandthemoodofthecharactersinwhichtheyarelocated,astheyhavecloseplanshots.Thefilmhasdetailshotsbuttheyare limited. It isobservedthattheuseofdetail plans is forwhen it iswanted to emphasize somethingspecificthatisappropriateforitspurpose.Forexample,afteryusufleftthehouse,hehungthekeysofthehousetothehanger.WhenMahmutcomeshome,he catcheshis eyeon thekey.The camera,which is inMahmut’sview,displaysthekeystotheviewerasaclose-upplan.

Lighting in Film Althoughthereisalightinthestorynarrationofthefilm‘’UZAK’’,

ithasasemi-dark,gloomylightingstyleingeneral.Thereasonforthisatmosphereisthatthecontentofthestorycanbeinterpretedasthementalstateof thecharacters. These tones in theatmosphereareareflectionoftheirinnerworld.

The use of drama light is for an example to the verbal languagecreatedbytheuseoflightinthefilm.TheintimacysceneofthewomanandMahmutinhishouseisanexampletothatsituation.Thelighteningoftheelementsthatneedtobebroughtforwardcanbeshowninavagueway,leavingtheotherareasinthedark.Wecansaythatthisambiguityinthesceneisreferredtointhedeadend.Throughthelightingthatissupportedbytheselectionofplans,aspecialemphasishasbeenmadeonthecharacter.Thisformoflighthasbeenusedinmanyscenesofthefilm,creatingdramaticmeaningthatreinforcesexpression.

Color in the FilmWhenlookedattheuseofcolorinthefilm‘’UZAK’’,itisobserved

thatthepredominantcolortonesaredeterminedinaccordancewiththecontentofthefilm.Thedominantcolorsaregrayanditsshades.There are two important reasons for theuseof gray in cinema.Thefirstreasonisthatitisaestheticallystabilizing.Thesecondreasonisthatitexpressessadnessandgloom.Inthisrespect,itcanbesaidthattheshadesofgreycoloraremainlyusedinthefilm‘’UZAK’’andthisisrelatedto thecontentof thestory.While lookingat thepresentationofthecolorinthefilm,thecolorofthesky,darktonesinindoorshots,andgraydominatedtheframeincaseswherethecharactersaresad.Thegloomandsadnessofalienatedindividualsarereflectedintheseshadesofcolor.Thefilmhasaspecialcolorarrangementmadeforthefemale character, which is an important point to focus on the colorpreference inthecinematicdiscourse.ThecharacterwhoisMahmuttalkingtointhecafeispresentedwithanatural,warmlight.


Sound in the FilmWe mentioned earlier that the sound, which is a component of

discourse,isusedastwodifferentelementsinthefilm.Thefirstoftheseisthediegetic(narrative)sounds,thesecondisthestorythatdoesnotbelongtotheuniverse,butthedirectorlateraddstothisuniverse.Inthissense,whensoundisconsideredasadiscourse,itcanbesaidthatthesoundsusedinthefilm‘’UZAK’’arenarrative.Anexampleofthisisthefilm’sentryscene.Thefilmbeginswithasmallvillageimagewherethesoundofdogs,birdsandwalkinginterminglesinthebackground.WalterBenjamintellsusinthe“AlexandritstoryofLeskov,”thattheageofnaturespeakingtopeopleisnolongeralieagainsthisdiscourse“(Benjamin,2006:89).Also,non-narrativesoundswerenotincludedinthefilm.Maybeitisbecauseofthefactthatthedirectorwantedtoputtheminimalistnarrativeforward.

Soundcanalsobeusedtoadddramaticmeaningtothestory,notjust tobeatmosphericorbackgroundsound.Forexample, theeffectcanbegivenwhenMahmut’shomephoneisringed,hedoesnotanswerthephoneandtheansweringmachinetellshowmanycall ismissed.Anotherimportantpointtoexamineabouttheuseofsoundinthefilmisthemusicplayedinthebackgroundofthevenues.Whilethemusicplayedinthecafewhereyusufgoesisarabesque,themusicplayedinthebarwhereMahmutgoesaloneandalsowherehesitswithhisex-girlfriendisjazzandmorepopularmusic.Inconclusion,itcanbesaidthatdialogue,filmmusicandambientsoundareusedefficientlyinthefilm.Thedialoguesof thecharacterscontinueon the traditional lineandcanbesaidtohavebeenarrangedinaccordancewiththepatternofevents.

Editing ın the Film Editing,whichisoneoftheelementsofcinematicdiscourse,has

twofunctions.ThefirstistheIntegrativeeditingandthesecondisthecontinuityediting.Itisobservedthatthecontinuityofthenarrationinthefilm‘’Uzak’’reflectsthenarrativelanguage.Fromaholisticpointof view, it is seen that the director adds a differentmeaning to thenarrativeincinematographiclanguageandimages.

A slow film was created with low-level tempo in the editingperformedby combining longplansand static cameraangles. In thefilm,longplanshavemademoreimpactinthesenseofattractingtheaudiencetothecharacter’sinnerworld.Itcanbesaidthatthelanguagecreatedthrougheditingcontributesinthesenseofboththinkingandfeeling.This isaselectionthatremindsusof“movement-image”and“time-image”.Itisseenthatmouseimageisusedinthefilm.TheheeledshipandcaughtmouseremindusofthedespairofthecitylifeforbothyusufandMahmut.

AliÖZTÜRK 155

Oneofthefunctionsoftheeditinginthefilm‘’Uzak’’istoensureprovision of temporal transitions. As Todorov States, “Two differenttimes in cinema are connected to each other. The timeliness of therepresented universe and the timeliness of discourse representingthisuniverse” (Todorov,2001:65).Alsoparallel editing is seen in thefilm.Forexample,wesee thatMahmutandyusuf,whoappear tobetwoincompatiblecharacters,havethesamereactionswhentheyareindifferentplacesatthesametime.Thedirectorgivesusthiswithasimultaneous image.WhenMahmutseatsonhismother’scouchandwatchesthemodelsontelevision,yusufseatsinMahmut’scouchinhishouseandwatchesthesameprogram.

CoNCLuSıoNWhen looked at the process of cinema’s narrative concept, the

reasonwhyfirstperiodfilmsmostlyhadthedocumentaryfeaturesastheyhad these features. In theprocessofdeveloping fiction storieswith the introductionof the story telling, fiction storieshasbecomeatypeofstorytelling.Bytheendofthe1920s,theuseofsoundwiththe image in filmscaused thedevelopmentofadifferentmedium intermsofcreatingthestructureof thenarrativeofcinema.Thankstothis evolution, it isobserved that thediscourse componentsof filmsbegintoformgraduallylateron.

Duringtheevaluationofthefilms,theformofcinematicdiscourseis considered.The reason thatputs the cinematicdiscourse forwardstems from the fact that it ismore about how the story is narratedratherthanwhatitnarrates.Ifanexampleisgiventounderstandthesituation,thenarrativestorytellingofthefilmisachainofcontentoreventsthatoccurduringthefilm.Thenarrativecomponentsofthefilmarethewaythenarrativeisconveyedbythedirector,thewayitaffectstheaudience.Sothewaytomakesenseinthefilmiswhatthenarratorissaying,anddiscourseishowthenarratorconveysthestory.

Thecomponentsofdiscoursearetheelementssuchasthecameraand the angles created with it, light, editing, color selection. Themeaning created by these discourse components that provide filmaesthetics can only be created by the discourse components of thefilm. In this context, the study also shows that when the film Uzakmadein2002,directedbynuriBilgeCeylan,isanalyzedintermsofthediscoursecomponentsthesearethestatements.

In the film it isnarrated thatyusuf (MehmetEminToprak),whocame to Istanbul to work in ships, had to stay in Mahmut until hefound a job because he had no place to stay. The film narrates thestorybyshowingpeoplewhomoveawayfromeachotherthroughtwodifferent characters. It canbe said that thedirectorof the filmUzak


based the storyona simplenarrative,both in thenarrationand thestoryofthefilm.Itisseenthatthelackofcameramovements,whicharecomponentsofdiscourse, isalsoseentoapply in longplans.Forexample,thelengthofthefilmentryplanis1:30minutes.Thereasonforthelackofcameramovementsisduetothefactthatthenarrationtriestogivethefeelingasifitisindailylife.Whenthelightisusedinthefilm,itcanbesaidthatithasadark,gloomylightingform,althoughitislightingeneral.Thereasonforthisisrelatedtothecontentofthestoryandthespiritualstructureofthecharacters.

In terms of color usage in theUzak film, it is observed that it isdeterminedinaccordancewiththecontentofthefilm.Thedominantcolorsaregrayanditsshades.InonlyonesceneofMahmutandyusufinthehousewasinbrightcolors.

Whenwelookattheuseofsoundasacomponentofdiscourseinthefilm,wementionedthatthesoundhadtwofeaturesaswementionedabove;thefirstonewasthe(narrative)diegeticsoundsandtheotheronewasthenon-diegeticsounds.Inthissense,itcanbesaidthatthesoundusedwasthe(narrative)diegeticsounds.

Thedirector,whopreferredaminimalistnarrativewiththeuseofdiscourseelementsinthefilm,continuedtodosointheeditingofthefilm.Itisobservedthatthestoryisusedinaslow-rhythmediting.Thisisduetothefactthatthefilmisintendednottointerferewiththeplotandthenarrative.Forthisreason,asimpleeditingispreferredinthefilm,onlythecuttingmotionhasbeenused.

Therearea fewstages in the film, although thereareoccasionaldramatic structures, but there are emotional ups and downs.WhenMahmutlosthiswatch,theargumenthehadwithyusufcouldbegivenasanexampletothisupsanddowns.TheorderandpeaceofMahmutathomehasbeencorruptedbythearrivalofyusuf.yusufis‘’theother’’forMahmoud.AccordingtoÖztürk’’showingtheotherasasourceofthreatisaformofotheringinstrumentality.Thetargetischosenbytheonewhoholdsthepowerbecauseoftheirrelationswiththegroupofbelongingin”(Öztürk,2018:36).moreover,thisisanexampleofwhathappenedbecauseoftheclutterandscenesthathehadbeenchattingwithhisex-girlfriendinthecafe.

Thefilmshowstheuseofsymbolicelements.Examplesincludeaheeledship,oramousethatcan’tbefoundathome.Thereareplansinwhichmoviecharactersenterintooccasionalquestioning.However,thisismadeinternally.

Amateur actors are preferred in the selection of actors. The useofmusic in film Uzak is limited. Except for themusic played in thebackgroundandsoundoftheenvironment,thereisnoothersound.In

AliÖZTÜRK 157

additiontotheimagesfoundinthefilmandtheoccasionalconnotations,theelementssuchasthelimitednumberofcameramovementsandthescarcityofmusicanddialogue,constitutetheperceptionofminimalistnarrative.

SouRCE1. Abisel,nilgünTürkSinemasıÜzerineyazılar,PhoenixPublishing

House2006.2. Absel,nilgün.PopülerSinemaveTürler.SecondEdition.İstanbul:

AlanPublishing1999.3. Adanır, Oğuz, Sinemada Anlam ve Anlatım. Second Edition.

İstanbul:AlfaBasımPublishing,2003.4. Anger,Kenneth,ALLISOn,Deborah.“RitualUseofColor”,British

FilmIndustryResearchProject2005.5. Belkaya, Gülümser Şavk, Film çözümlemede Temel yaklaşımlar,

FirstEdition,İstanbul:DerPublishing,2001.6. Benjamin, Walter, Son Bakışta Aşk, Metis Publishing, İstanbul.

2006.7. Büker, Seçil, Sinemada Anlam yaratma, Hayalperest Publishing

2012.8. BrownBlain,Cinematography:TheoryandPractice,20129. Bordwell,DavidveThompsonKristin.FilmSanatı.Ertanyılmaz

ve Emrah Suat Onat (çev.). First Edition. Ankara: De Ki BasımPublishing,2009.

10. Chatman,Seymour.ÖyküveSöylem:FilmdeveKurmacadaAnlatıyapısı, Özgür yaren (çev.), First Edition, Ankara: De Ki BasımPublishing,2009

11. Chatman,Seymour.ComingtoTerms:TheRhetoricofnarrativeinFictionandFilm,FirstEdition,newyork:CornellUniversityPress,1990

12. Gunning, Tom. D.W. Griffıth: The Origins of American narrativeFilm.Urbana:UniversityofIllinoisPress,1991.

13. Köksal çekiç, Selma. Film Biçimi ve Gerçeklik, Littera Edebiyatyazıları,Cilt19,2006

14. Kılıç,LevendGörüntüEstetiği,FirstEdition, İstanbul:yapıKrediPublications,1994,s.90

15. Kılıç, Levend Fotoğrafın ve Sinemanın Toplumsal Tarihi, FirstEdition,Ankara:DostPublishing.,2008.


16. Lotman,yuriyM.,SinemaEstetiğininSorunları,OğuzÖzgül(çev.),SecondEdition,Ankara:ÖtekiPublishing,1999.

17. Lindgren, Ernest. TheArtOf The Film, SecondEdition, London:GeorgeAllen&UnwinLtd,1963.

18. Martinez, Robert. A Guide for Understanding the Concepts ofDiscourse and Ideology in Cinema, The University of northCarolina at Chapel Hill. http://www.unc.edu/~rlmart/eng42/storydisc.html,(12Şubat2012).

19. Mascelli,JosephV.Sinemanın5TemelÖğesi,HakanGürses(çev.),FirstEdition,İstanbul:İmgePublishing,2002.

20. Meydan Larousse, Cilt 16, İstanbul: Sabah Gazetesi Publishing.1996

21. Monaco, James,Bir FilmnasılOkunur. Ertanyılmaz (çev.). FirstEdition.İstanbul:OğlakPublishing,2002.

22. Öztürk. Ali, Televizyon Haberlerinde Öteki Olmak, CiniusPublishing,2018.

23. Öztürk. Ali, Sinema da Kara film Kavramı ve Türk Sinemasınayansıması:“Vavien”FilmÖrneği,2019.

24. Öztürk,Ali1960’lıyıllardaTürkSinemasındaKent,Mekânveİnsanİlişkileri:GurbetKuşları2019.

25. Pudovkin, Vsevolod, Sinemanın Temel İlkeleri, nijat Özön(çev.),SecondEdition,İstanbul:BilgiPublishing,1995.

26. Sokolov, Aleksey G. Sinema ve Televizyonda Görüntü Kurgusu.SemirAslanyürek(çev.),SecondEdition.İstanbul:AgoraKitaplığı,2007.

27. Temizsoylu, nuri (1987). Renk ve Resimde Kullanımı, İstanbul:Aka Publishing House. “Think Pink”, http://www.colormatters.com/pink,ErişimTarihi:02.07.2018.

28. Todorov,Tzvetan.PoetikayaGiriş.KayaŞahin(çev.).FirstEdition.İstanbul:MetisPublishing,2001.

An Analysis of American mentality Through ıts Cinema Focusing on Frank Capra Films

Hilal Süreyya YILMAZ1

1 Phd,DokuzEylülUniversity,FacultyofFineArts

CHAPTER9

Hilal Süreyya Yılmaz 161

ıNTRoDuCTıoN America, placed on a territory where utopia and fairy tales are

believed to come to life, takesadvantageof its cinema to transformthese into reality. All films in Hollywood - even fantastic ones - arerealistic,asalltheinformationgivenbetweenthelinesconformwithAmericanidealsandvalues.

FrankCapraisoneofthemostprominentfilmmakersinAmericancinema. The fact that he is the son of a poor immigrant family, hisachievement in life is regarded as a literal example of theAmericandream.HehasneverlostfaithinAmericaandthesystemwhilehisfilmshavedrawnaroadmapthatmustbefollowed,andsotospeak,servedas a compass. Capra’s formula neither fails in box office nor in thehearts,anditislargelyduetothecommitmentofAmericansocietytoitsbasicidealsandvalues.AlsoparticipatingintheU.S.ArmyinWorldWarIIbetween1942-1948,Caprafilmedmanymilitarydocumentariesandpropaganda films. FrankCapraonce said thathis filmsare, in asense,hiswayofthankingAmerica,whoadoptedhimandlookedafterhimtowardshiswayfrompovertytoprosperity.(Smith,1987:59)

To thisday, the struggleof good, right, andbeautiful against evilandfraudulentforcesisreflectedonthescreenandtheentireUnitedStatestakespartinthebackground.Americaloveshappyendings,butmoreimportantlybelievesinhappyendingswholeheartedly.AmericancinematellsusaboutAmerica,andAmericalivesitselfthroughcinema.

Frank Capra Films: Capra-cornThe director Francesco Rosario Capra, was born on May 18, 1897. He

moved from Bisacquino a town in Sicily, Italy to California, Los Angeles with his illiterate parents and his six siblings in 1903 when he was six-year-old. Thanks to his American education, Capra, like many other immigrant children, has adapted to the American way of life much faster than his parents. (McBride, 2000:11) Capra in a way has transformed himself into a genuine American hero who is very hard-working and has a humble past. In all his films the protagonist who is a white christian man fights against elite and deceitful people, institutions. He has a naive intelligence to protect American ideals, advocates moral values, lives a simple life, has tasted failure and difficulties in life. He is a hero who never loses his sympathy for ordinary men. (Staples, 1973: 137)

The society has a very important place in his films, and almostallheroesaremembersof thecommunities formedby lovingpeoplein small towns. Capra heroes are those with middle class values,refusingtodrinkorsmoke,servingthesocietyandhavingleadershipcharacteristics who glorify home, love, motherhood holding old-


fashionedmorals. These heroes often come from the lower layer ofsocietyandmakeagreatefforttoachievesuccess.

The idealsofAbrahamLincolnarethe idealsof themiddleclass;thesearehardwork,frugality,andprogresswithtalent.Hisascensionis a

self-sufficientsuccessstory,whichconstitutesadesireandmodelfor his followers. (Williams, 1953: 97) Capra’s heroes adore suchpopulist myths. The Capra heroes are people who have achievedapparently impossible tasks, are good-hearted, god-wise, and haveearned a living by virtue. Under a tough-looking appearance, theyhide a golden heart, a great sentimentality, and real goodness. Itbringsinnocence,determination,innategoodnessandcommonsensetogetherandformsCapra’sclassicalhero.TheyaretheperfectLincoln-JesusfiguresfromasmalltownintheUS.(Richards,2004:7).

Capra’s stance isnotpolitical, butmoral.Except fora fewrottenapples, such as a greedy capitalist, a fraudulent politician and anarrogantintellectual,Capracharactersdonotcriticizethesystemandthey are honorable, discreet, idealistic, family-bound and patrioticordinary Americans who stick to their national values. Capra hasaccomplishedtoportraytheidealAmericancharacterinalmostallofhisfilms.

Capra addresses the themes of deterioration in national policy,socialinjustice,andwickednessofcommunismintheso-calledclassictrilogy;Mr. Smith Goes to Washington (1939), Meet John Doe (1941), and State of the Union (1948) buttheyalsoemphasizethattheUnitedStateshas thepowerand itspeoplehave faith toovercomeall theseevil things.Equalityofopportunity, self-sufficiency, the leadershipofgood people, opposition to giant corporates, political mechanisms,intellectualsandundesirableinterventionsofthecentralgovernmentaretheelementsthatCaprahasshapedinhismanyworks.

Faith in GodIt’s a Wonderful Life (1937), inwhichCaprawantedtoshowhow

everyonetouchesanotherone’slife,ishismostpersonalfilm.(Smith,1987: 71) GeorgeBailey, played by James Stewart fights against thegreedybankandatthesametime,suffersfromhisowninternalstrifeofresponsibilityforthethepeople.

Bailey,asmalltownfamilymanwholeadsadecentlifehasfallenintoaruthlessbankerandhascometoaturningpointwhichwillsendhimselftojailandleavethetownspeopletothemercyofthebanker.HereckonswithGodforthesadnessoflosingeverything.Ingreatdespair,whilehewasabouttocommitsuicidewiththethoughtofcompensating

HilalSüreyyayILMAZ 163

atleastthedamagehecausedthankstohislifeinsurance,Godhearshimandcommissionsanangeliccandidatetotakecareoftheissue.Ifthisangelsucceedsinthistask,hewillreceiveakindofpromotionandwingsinlifeabovetheclouds.

Angel Clarence shows the main character how life would be like without him and advises him to come to his senses. George decides not to commit suicide, runs home to his family. The rebirth-resurrection of Jesus, one of the most important themes in Hollywood, is also reflected in this film by George’s quitting the idea of suicide, his self-realization, and in a sense, by his resurrection.

While George is shaking himself up on this journey, Mary who is a very good-hearted, perfect mother and a perfect wife, has gathered their

loyal friends, relatives, creditors, and even more importantly honorable and honest citizens of Bedford town. They will all rescue him with their goodwill and Christmas zeal and prevent him from going to jail. The angel Clarence, who left a copy of ‘Tom Sawyer’ to George, left him a note saying that no man who has friends can be deemed unsuccessful. And George has already found the gifts he has been promised; life, redemption, and freedom.

Molded with dark themes as well as subtle moral lessons on sacrifice, unity, and the American dream, the film implies that tragedy and destruction may be unavoidable. Nevertheless the hope and willpower that can lead us to the better world will only come from the heroism of men like George Bailey. The angel says in one of the scenes: “The only thing necessary for the triumph of evil is for good men to do nothing.” “Potterville” the dark alternative town is a picture of what would happen in the world if you take George out of the story called life. (Which, by the way, brings the question into mind whether J. K. Rowling was impressed by this film when creating the Harry Potter character.)

For most Americans, the film is one of the best examples ofrevealingtherealmeaningofChristmaswithoutmentioningthenameJesus.Inparallelwiththefilm,selfishnessaccordingtoChristianfaithleadstoanunhappylife,andsacrificeleadstoawonderfulone.ForthemyriadAmericans,watchingGeorgeBailey’sepicstruggleto findhislife’spurposeisamustforholidays.Thefilmcontinuestoperformaholytask,remindingpeopleeveryChristmasthattheyplayapositiveandcrucialroleineachothers’lives.

Theclichémoneydoesnotnecessarilybringhappiness,andwealthmostlikelyleadstogriefhasalwaysbeenverypopularinHollywood.In this context, it is possible to give numerous examples from The Godfather (1972), to Citizen Kane (1941). The point that should beespeciallymentionedinthisassessmentisthatwhateventuallybrings


unhappinessinHollywoodisnotthemoneyitselfbuttheexcessandshadinessofit.Weshouldalsostatethatunlimitedwealthandnobilitywhich inherited heavenly from very powerful and strong familieswithout putting any great effort do not comply with the Americandream.Thehappy reflection of the poor is a guarantee of the sensethatthepathtorealizationofthisdreamisabsolutelypossibleinthissystem.

The Family Man (2000), starring nicholas Cage and Tea Leoni,directed by Brett Ratner, is an example showing the validity of thetheme, although not as popular as Capra’s film. The film literallydepicts the story of modern Frank Capra. Jack Campbell, a highlysuccessfulbusinessman, livesahappysinglelife.Hehasorthinkshehaseverythingheneeds.ForJackCampbell,whohasnoproblemwithmakinghisentireteamworkonChristmasEvetofinalizeacommercialdeal, familymeansnothing. Itbecomesobviousat thisminuteof thefilmthat Jackwillnotbeable togetridofChristmas.Here,anangelin disguise of a man living on the streets that Jack encounters anddiscussesonhiswaybackhomeatChristmas,sendsJack,whoclaimstohaveeverythinginlife,toanalternativeuniversetoprovetheopposite.

Jack, who wakes up to a new life, finds himself married to hisgirlfriendKate,whoheleftaftercollegeforajobofferinLondon.HelivesinJerseyandhastwochildren.Ofcourse,hewantstoreturntohispastlifehebuiltworkingforthirteenyears.Jack,aninvestorofaninvestmentcompany,isnowatiredealerandusesaminivaninsteadofaFerrari.Havingneverwokenupwithchildrenjumpingonhisbedinthemornings,Jackstartstogetusedtohisnewlifeafterabadstartandstartstoseethingswithadifferentperspective.It’sgoodtohavemoney,but that’snoteverything. Inorder tocome intocontactwithhisnewlife,Jackneedstofocusonpeople,andrelationshipsinsteadofmoneyandbelongings.

Hollywood is filledwithspiritswhohadmoney in their livesbutlackoftheknowledgeoftruehappiness.Individualswhohavenothingbutsuccess inbusiness,whoareunable torealize the importanceoftherealvaluesarefrequentlytaughtalessonthroughthemessuchasdeathorillness.

In United States, the themes of the system is evolving, but notchanging,andsoHollywoodisalwaysveryeageraboutremakestoo.Produced in 1968, Sweet November was remade in 2001 starringKeanuReevesandCharlizeTherondirectedbyPatO-Connor.Thisfilmalsogivesthemessageloudandclearthatmoneydoesnotbringtruehappiness forpeoplebut lovedoes.Goodness iswhat reallymattersandgoodsoulsareverymuchneededinthisharshworldofours.


In Hollywood deaths or diseases are presented not as tragediesbutaseventsthatalwaysleadtogoodthings.yuppie,forexample,whohasneverbeengoodwithhisfather,butwhoisverysuccessfulinhisbusiness,usesittocompensateforthemistakeshehadmadewithhisownsonanddeservestobeforgiven.(Dad, 1989)Allsinnershavetherighttorepentandcontinue,andAmericawillcertainlyhelpthemtoadapt,andtheywillbeabletomakeupforthepast.

In The Game (1997), directed by David Fincher, main characternicholas VonOrton is a clever, cunning and successful businessmanaccustomed tobeing in controlofalmosteverything.His regular lifeis subject to drastic changeswith an unexpected birthday gift giventohimbyhis irresponsiblebut impressivebrotherConrad.nicholasrealizes that there is a huge prize in the game, but thismysteriousgame has no rules and no information about its purpose. nicholascannotunderstandwhichoftheeventsheencountersisrealorpartofthegame.Heisbeingwatchedthewholetimeandmysteriousthingskeephappenening.Thegamehasbecomealifeordeathissuethatwillchangehislifeforever.

nicholashasverydifferentfeaturesfromGeorgeinIt’s a Wonderful Life. nicholasVonHorton can be identifiedwith bad-hearted, stingybankersinbigcitiesthatCaprahasneverlikedhoweverthecommonthemesof both films are indeedquite obvious.GeorgeBailey learnsaboutthevalueoflifeandtheimportanceofallthepeoplearoundhiminanangelicjourney.Asimilarjourneyhasbeenforceduponnicholasbyhisbrotherthroughagame.Attheendbothcharacterscomprehendhowwonderfullifeisandwhatreallymatters.

yes, money is important, but it is not everything. The glorifiedmoneyhasalwaysbeenthemoneythatisearnedandspentinharmonywith

American values and the system. Making money should notinterferewithfaith,patriotism,familyorlove.However,asweallknow,nooneis infallible,andHollywoodremindsthosesoulsofwhattheyhavelost,andwhatmattersinlifeagainandagain.Onthesejourneyssometimesangelsareawardedwithwings,sometimeslikethoseintheCity of Angels (1998),angelssacrificetheirwingsandpreferAmericatoheaven.

Faith in HeavenHollywoodbelievesthatTheUnitesStatesofAmericaistheHeaven

onEarthsodoestheaudiencearoundtheworld.Lost Horizon (1937) directedbyFrankCaprarevealsitselfasaromanticfantasy,asciencefictionadventure.Thestoryof thefilmwascreatedin1924inspiredbyclimberGeorgeLeigh-MallorywhodisappearedduringhisEverest

climb.Robert Conway, a brave British diplomat, far-eastern expert

and imaginative idealist, is trapped inBaskul,whichwasburneddownduringtheJapaneseinvasionin1935.HismissionistohelpWesterners in China to leave the country. After a terrific escapeadventure, it turns out that the pilot of the plane they get on tosurvivethatchaosisnotEuropean,butaMongolian,whoeventuallyabductsthem.TheplaneisheadingtowardsTibettotheHimalayas,insteadofShanghai.Aftertheplane’sfuelrunsout,theycrashintosnowymountainsandthepilotdies.Afteramirage,theypassintoabeautifulplacecalledtheBlueMoonValleyandfindthemselvesin the magical mountain paradise Shangri-La in the Himalayas,which is not known to the outsideworld. The community therewasassembledin1713byBelgianFatherPerrault,andShangri-LameansFatherPerrault.Oneofthesurprisesofthestoryisthatthefatherisstillalive.

Therearealsomaliciouspeopleinthegroupwhodonotwanttobelieveinthisutopia.ButthepassageisopenedforRobertConwayhimself. The story underlines once again that once they believein fate, lifewill overcome all obstacles and bring them towherethesoulbelongs.CapraaimstousetheplaceasthemetaphorforAmericawheretheutopiatakesplace.

Thosewhoaremaliciouswillneverbeabletograspthesanctityof that place completely. The system will certainly have rottenapples, but itwill support the goodones in the fight against therottenapples,andtheywillreachthehappyendingattheendofthisstruggle.The film leavestheaudiencewith feelingsensuringthattheherowillneverlosetheparadiseagain.AtthefinalscenetheexhaustedConwayappears tobestruggling toregainhis lostdream in the snow.He sees the temple of the lost valley from avaguemountainpassandthebellsbegintochime.Infact,FatherPerraultwaswho informedusof thishappyendingby explicitlysayingthatheneverlosthishopeforConway.Shangri-La,theonlyplacewherehopecanneverbedestroyed,istheheavenonearth,whichisAmericaitself.

James Cameron’s recent epic blockbuster Avatar (2009) alsoembodiesmanydetailssupportingtheideathatthereisaShangri-La forallofus.Almost theentirestorytakesplaceonthePlanetPandorawherethena’vi

peopleliveon.Acompanythatsignsjointcommercialprojectswith soldiers has created a program called Avatar to study thisplanet.Withthisprogram,peoplearebroughttoPandorainahalf

Hilal Süreyya Yılmaz 167

human half na’vi form as amissionary collecting information abouttheplanetanditsresources.ParkerSelfridge,whoresemblesviciousgreedy big corporate characters in Capra’s films, does not see anyproblemwithdestroyingPandoraanditspeopleformoney.

Former navy officer Jake Sully, who was in a wheelchair livingamiserable life was included in the Avatar project as an obligationimposedbyDnAharmonieswhenhisbrotherdied.HeissupposedtospyonnavibutthegoodinnavipeopleandthevaluestheybelieveinmakeJackturnhisbackontheproject.BesidesJakeisnotparalyzedwhenheisana’viinPandora.Hewillhaveabigshareinthetriumphof goodness by fighting beside the na’vi people against all the evilsdestroying this heaven. Pandora is Jake’s Shangri-La, and our heroburnshisidentityandlikeConwaydecidestostay.

Faith in the ındividualFrank Capra’s Mr. Deeds Goes to Town (1936) addresses the power of

the ordinary man. A relative leaves his company and all his money to Mr. Deeds. His determination to share the wealth with the honest Americans who are in need makes the malicious company managers furious. They wish to take advantage of his naiveness and use the money on their own benefit; however, this helping and sharing philosophy highly satisfied the Great Depression audience as predicted.

Deeds thinks of returning to his town accepting the defeat after failing to resist the pressure of the malevolent and hungry eyes. Right in the middle of his despair he takes a walk at Grant Memorial Cemetery which brings him back to himself where he saw all those important people who were ordinary Americans. They never gave up. He decides to continue to fight. The cemetery in a sense reminded of him not to surrender to the evil and defend the values and ideals of America. He was not alone in this fight and good people would eventually win.

Sense of humor, the irony, unique dialogues and dark preferences occasionally put a distance between Coen Brothers and the tradional ways of American cinema but it is far from being a good reason to see the Coen Brothers outside Hollywood. In The Hudsucker Proxy (1994), as one of the Frank Capra emulations, the Coen Brothers tell us a very similar story to Mr. Deeds’ using black humor. What should not be forgotten is that the differences in style usually do not bring about ideological differences in American film.

The Hudsucker Proxy (1994) starts with the image of norvilleBarnes (TimRobbins),who grew up inMuncie of Indiana, ready tojumpfromthecompanyroofatasnowyChristmasnight.EverybodyrichorpooriscelebratingChristmashopingforabetteryear.Thestoryisasfollows:ThechairmanoftheHudsuckerCompanyhascommittedsuicide. Then, amalpracticewas attempted under the leadership of


SidneyMussberger,playedbyPaulnewmanwhowouldsignoffonamajorstockcorruption.

However, there is a need for a naive person that can be easilyhandledbytheboardofdirectorsfortheexecutionofthisplan.norvilleBarnes,anidealistyoungemployeewhohasjustbeguntoworkinthemailroomturnsouttobethatperson.Evilwon’twinbecauseofpure-heartedcitizennorville.Hewillsucceedinreversingeverythingwiththehelpoffateeventhoughheisnotawareofit.

Faith in America / the SystemInUnitedStates,thesystemdemandsafirmbeliefinit.Criticisms

canbe veryharshbut it never allowsdespair to spread.Thosewhochoosetoremainoutsidetheso-calledsystemoreventhosewhoclaimthattheyaretotallyagainstthesystemarefrequentlyremindedthatthisoptionisonlyavailablebecausetheyareAmericans.Thesystemalways seems to succeeds in keeping people within including thoseagainstit.

One director who is believed to be one of the best among theclassical American cinema is John Ford. The fact that John Ford hascertainaspectsincommonwithEuropeandirectors,asstatedbysomecriticstoglorifyhimdoesnotmeanthatheislessAmericanthanFrankCapra.On thecontrary, JohnFord isoneof thepeoplewhoperfectlyrepresents thehistorical viewofAmerican institutions. ThemilitaryforcesinFort Apache (1948),thetraditionalfamilyinHow Green Was My Valley (1941), thetriumphof lawagainstoutlawinThe Man Who Shot Liberty Valance (1962), are some of the powerful examples ofglorificationsofinstitutions.

FrankCapra filmsare in linewith theAmericansystemwhich islegitimizedandeventuallyglorified.ItisnotsurprisingthatwhenthewarbrokeoutRooseveltdirectlywenttoCaprafortheproductionofpatrioticfilmsunderhisownsupervision.(Smith,1987:70)OneofthemostimportantandpowerfulfilmsdirectedbyCapraisMr. Smith Goes to Washington (1939).ThefilmhaspioneeredhundredsofsimilarfilmstodateandhasbecomealmostthecounterpartofAmericandemocracyandthesystem.

nowhere else in the world are the concepts of democracy andfreedom adopted as they are in America. The United States is in away giving a green card to these concepts and take them under itsprotection.ItisnotpossibletocomeacrosswithtermssuchasFrenchfreedomorCanadiandemocracy,butwecomeacrossthetermssuchastheAmericanwayoffreedomanddemocracyveryoften.Thefilmtells


usthestoryofayoungsenatorsenttoWashingtonfromananonymousstateandhisstrugglewithpoliticalcorruptionanddeterminationtostandupforAmericanvalues.OneofthemostimportantaspectsofthefilmisthatitsuccessfullycarriesoutthemissiontostrengthenthefaithinthesystemandidealisethetraditionalAmericanvalues,patriotism,and the people. James Stewart’s portrayal of a naive, idealistic andpatriotic politician Mr. Smith represents the American freedom,democracy,andthepowerofdivinityagainstevil.

Mr. Smith prepares to leave Washington defeated and desperate but after reading Abraham Lincoln’s words at Lincoln Square, he decides to fight as hard as he can. At the end of the film there is a great stage of redemption, Senator Paine deeply regrets his actions after some soul-searching and saves the day by telling the truth to the Senate. In doing so, he both clears Mr. Smith’s name and more importantly the American way. That’s the victory of freedom and democracy. America once again wins against corruption so does Smith’s faith.

Thefilmis filledwithshotsofsymbolicplacessuchtheSupremeCourt of Justice,White House, Thomas Jefferson’s sculpture, GeorgeWashingtonbust,UnknownSoldierMonumentandLincolnSquare,inawayrealizestheAmericaneulogia.

CoNCLuSıoNHollywoodalwayssaysthesamething,butthevenue,thescenery

andheroesaresubjecttochange.Thereisaverydiligentworkcarriedoutinthisregardsuchasfocusingonthediversificationofstereotypes.American films do not aim to say anything new, but they delicatelydifferentiate what they say through cinematographic items. UnitedStates hasmanaged tomake its cinematic language so active in theconceptof its country, ideology, andmentalitybetter thananyothernationintheWorld.

Frank Capra’s films are the embodiment of Hollywood formula. In Capra’s films, optimism is insistently underlined, and there is an obvious fight against desperation. All of Capra’s heroes are honorable, discreet, idealistic, family-bound and patriotic Americans who stick to their national values. In his films, everything about America is glorified, and the rotten apples are immediately sorted out. People who dare to wake people up from this American dream are being punished one way or the other. Ideals and values that Capra has offered to the audience are valid for almost every American director with different genres, stories, settings, and characters. Hollywood seems to be defining the rest of the World as much as The United States of America. Each film reminds the American audience of their privileges and the non-American audience what they are missing out. Hollywood basicly gives the coordinates of heaven on earth. American films constantly tells about the great nation and tries to make us all believe


in the dream.

REFERENCES1. BAUDRILLARD, Jean. (1996). Amerika. (Trans. yaşar Avunç).

İstanbul:AyrıntıPublications.2. BELTOn, John. (2005).American Cinema American Culture. new

york:McGrawHillCompanies3. BORDWELL,David.(2006).The Way Hollywood Tells It,California:

UniversityofCalifornia.4. CAPRA,Frank.(1997).The Name Above the Title,Cambridge:Da

CapoPress.5. McBRIDE,Joseph.(2000).Frank Capra-The Catastrophe of Success.

newyork:St.Martin’sGriffin,p.11.6. MERCK,Mandy.(2007).America First – Naming the Nation in US

Film,London&newyork:RoutledgeTaylor&FrancisGroup.7. RICHARDS, Jeffrey. (2004). Frank Capra and the Cinema of

Populism,(E,yılmazTrans.)SinemasalDergi,11-12.İzmir:DokuzEylül University Publications, p.7 (Original worked published1972)

8. SKLAR,Robert. (1994).Movie-Made America.newyork:VintageBooks-ADivisionof

9. RandomHouseInc.10. SMITH, Dian G. (1987). Great American Film Directors: From

the Flickers Through Hollywood’s Golden Age, new york: JulianMessnerPublications.pp.59,70-71

11. STAPLES, Donald E. (Ed.), (1973). The American Cinema: Voice of America Forum Series,WashingtonD.C:USInformationOffice.p.137

12. WILLIAMS, T. Harry. (1953). Abraham Lincoln: Principle and Pragmatism in Politics,MississippiValleyHistoricalReview,p.97.

araŞtirma ve deĞerlendİrmeler...ancak, sevgiliye verildiğinde, ro-mantizmi ve aşkı ifade...

Documents