arakomerciuli gamomcemloba saga jibis wignis seria 2
TRANSCRIPT
valter beniamini, dabadebuli 1892 wels ber linSi _ filosofosi, literaturis kriti ko si da kulturis mkvlevari. misi centraluri naSromebia: »germanuli tragediis sawyisi« (1925), »xelovnebis nawarmoebi misi teqnikuri reprodu cirebadobis epoqaSi« (193536) da dausru le beli »naSromi pasaJebis Sesaxeb« (muSaobda 1927 wlidan). beniamini Ta nam Sromlobda marqsizmis ganaxlebaze mo mu Save frankfurtis »socialuri kvlevis ins ti tutTan«; iyo Teodor v. adornos, bertolt brextisa da gerSom Solemis megobari, Targmna marsel prusti. 1933 wels na ci onalsocialistebis mier Zalauflebis xelSi Cagdebam ebrauli warmoSobis beniamini aiZula germaniidan gaqceuliyo. 1940 wlis 26 seqtembers espaneTsafrangeTis sazRv ris gadakve Tis mcdelobisas nacistebTan tyved Ca vard nis SiSiT TviTmkvlelobiT daasrula sico cxle.
xelovnebis nawarmoebi misi teqnikuri
reproducirebadobis epoqaSi
istoriis cnebis Sesaxeb
valter beniamini
Tbilisi, 2013
teqstebis saTaurebi dedanSi:Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit; Über den Begriff der Geschichteteqstebi ibeWdeba Semdegi gamocemis mixedviT:Walter Benjamin, Gesammelte Schriften. Unter Mitwirkung von Theodor W. Adorno und Gershom Scholem herausgegeben von Rolf Tiedemann und Hermann Schweppenhäuser, Band I.3
© Suhrkamp Verlag Frankfurt am Main 1974
Mit freundlicher Genehmigung des Suhrkamp Verlages und der Hamburger Stiftung zur Förderung von Wissenschaft und Kultur, der Inhaberin der Urheberrechte Walter Benjamins _ gamom cemloba zurkampis da hamburgis mecnierebisa da kulturis xelSewyobis fondis, valter beniaminis saavtoro uflebaTa mflobelis, Tavaziani nebarTviT
Targmani germanulidan: devi dumbaZeredaqtorebi: rusudan asaTiani Tengiz iremaZegamomcemlebi: devi dumbaZe soso dumbaZe
meoTxe, gafarToebuli da ganaxlebuli gamocema, 2013
ISBN 978-99940-68-58-6yvela ufleba daculia
© arakomerciuli gamomcemloba saga 2013www.sa-ga.org
sarCevi
mTargmnelis winasityvaoba . . . . . . . . . . . . . . . . 7
xelovnebis nawarmoebi misi teqnikuri reproducirebadobis epoqaSi. . . . . . . . . 15
istoriis cnebis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
qristof hese: valter beniamini da frankfurtis skola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
7
mTargmnelis winasityvaoba
beniaminis simarTle „istoriis cnebis Sesaxeb“ TezisebSi isaa, rom Cven yvelas gvmarTebs _ gvmarTebs warsuli Taobebisa, yvela tanjulis da daCagrulis. sanam arsebobs erTi ubeduri adamiani mainc da iseTi sazogado mdgomareoba, romelic autaneli iyo warsul TaobaTaTvis da aseTad rCeba dResac, nebis mieri Serigeba am viTarebasTan im saukeTesos Ralats niSnavs, romelsac TiToeuli Cvengani yovelTvis SeigrZnobs, gandevnilis saxi Tac ki, sakuTar TavSi. istoriis angelozs progresis qarbuqi miaqanebs, wers beniamini, Cven xelT aris misi katastrofuli frenis SeCereba. uZraoba sicocxlis ki ar iqneboda, Tuki mas mivaRwevdiT, aramed adamianuri istoriis dasawyisi. kacobrioba ar darCeboda TviTgadarCenis brma wrebrunvaSi CaTreuli, aramed bunebasTan mimsgavsebiT bunebaze batonobas gadalaxavda. beniaminis Tanaxmad, materializmis safuZveli teqnologiuri prog resis rwmena ar aris, romelsac dRes liberal
8
libertarianelebis optimistur racionalizmSi vxvdebiT. istoriuli materializmi eyrdnoba imas, rom istoriuli gamocdileba, warsuli katastrofebis Sedegad awmyo droSi daleqili, yovelTvis gvaZlevs imis Secnobis SesaZleblobasac, rom yvelaferi SeiZleboda sxvagvaradac yofiliyo da sazogado bedniereba miRwevadia. yvelaferi, rasac aqvs adgili, ar aris yvelaferi, yovelTvis arsebobs meti, vidre arsebuli. es is inversiuli Teologiuri momentia, romelic, rogorc amaze miuTiTebs qristof hesec Tavis bolosityvaobaSi winamdebare gamocemaSi, materializmSi sekularizebuli saxiT Sedis. dogmaturad, da maSasadame, rogorc gaSeSebuli rwmena imisa, rom xsna SesaZlebelia saswaulis saxiT, is mocemulia Tavad religiaSi. Tuki qriste ewama imqveyniuri samoTxisaTvis, amqveyniuri gaufasurebulia. xsnis misaRwevad sakmarisia Sinagani Teozisi, maSasadame, arsebul sazogadoebriv viTarebaze morgeba. swored radgan garantia xsnis ar arsebobs, kacobriobaa valdebuli Seqmnas urTierTobebi, sadac sayovelTao bednierebis pirobebi miRweuli iqneba _ yvelaferi mzad iqneba imisaTvis, rom, rogorc naTqvamia erTerT iudaistur gadmocemaSi, mesia movides, rac,
9
amave dros, mis mosvlas, ase vTqvaT, zedmetsac gaxdis. adornosa da horkhaimeris wamowyebiT Camoyalibebul kritikul TeoriaSi, iudaisturi Teologiis es utopiuri momenti beniaminis „istoriis cnebis Sesaxeb“ Tezisebidan sekularizebuli saxiT gvxvdeba, da es niSnavs, RmerTisa da nugeSis gareSe.1
miT ufro moulodnelia, rom beniamini meore teqstSi, romelsac aq aseve ganaxlebuli Targmanis saxiT vawvdiT mkiTxvels _ „xelovnebis nawarmoebi misi teqnikuri reproducirebadobis epoqaSi“ _ swored iseT teqnologiur ganviTarebebze dayrdnobiT varaudobs sazogadoebis komunisturi gardaqmnis SesaZleblobas, rogorc kinos Camoyalibeba masobriv mediumad. mis mier aRwerili Zvrebi xelovnebasa da mTlianad sazogadoebaSi, rasac igi Tavs uyris auris cnebaSi da nawarmoebebis teqnikuri reproduqciis Sedegad mis dakargvas aanalizebs, dRes gacilebiT ufro aSkaraa. xelovnebis nawarmoebs istoriulad misi teqnikuri kvlavwarmoebis saSualebebiT gauqra avTenturoba, wers beniamini. samagierod, man moipova recefciis axali forma. is gaxda
1 ix. amis Sesaxeb Dirk Braunstein, Adornos Kritik der politischen Ökonomie, Bielefeld 2012, Kapitel 13: “Etwas fehlt”, gv. 343-380.10
10
xelmisawvdomi masobrivi mayureblisaTvis, amave dros, man SeiZina dokumenturi xasiaTic. kinos sinamdvilis materialuri aRweris ufro didi SesaZlebloba aqvs, vidre hqonda nebismier xeliT damzadebul da gamravlebul xelovnebis nimuSs. sinamdvileSi qirurgiviT SeWra nivTis misi sarCulisagan gamoTavisuflebas udris. is sxva araferia, Tu ara pozitivisturi mecnierebis survilis ekvivalenti xelovnebis sferoSi, dawvrilebiTi analiziT fenomeni daSalos da misi sul ufro daxvewili kvantificirebuli SemecnebiT igi ukeT moixelTos. am procesis ganmanaTleblobis dialeqtikaSi CarTulobas beniamini yuradRebas ar aqcevs, rasac mas sayvedurobda adornoc. Tanamedrove burJuaziuli TviTi, rogorc nivTebis batoni, teqnologiuri saSualebebis daxvewiT Tavs aRwevs bunebaze damokidebulebas. es iZle va TviTcnobierebis Camoyalibebis SesaZleblobas, romliTac subieqti upirispirdeba obieqts, rogorc misi moqmedebis sagans. is iqceva Sromis produqtad. magram, amave dros, radgan subieqti bunebas Sordeba, is gandevnis bunebas sakuTar TavSi da mis reglamentirebas axdens, raTa daimorCilos is. amitom subieqti Tavad iseve qvavdeba universalur
11
abstraqtul erTeulad, rogorc obieqti kargavs sakuTar gansxvavebulobas. araigiveobrivi daiyvaneba universalur cnebaTa qveS subsumirebul identur sagnebze da nivelirdeba. kerZo eqvemdebareba universaluri Semecnebis da, maSasadame, warmoebis wesebs, romlebic saqonlis formas efuZnebian. ganmanaTlebloba ase gadadis Tavad miTosSi. gaqvavebuli saxiT damorCilebuli buneba, romelTanac aRar xdeba mimezisiT damsgavseba, misi sazogadoebrivi mmarTvelobis saxiT, adamianebs Tavad upirispirdeba rogorc meore buneba. is iseve ucxoa kerZos Tvis, rogorc buneba iyo ucxo winaistoriuli adamianisaTvis, bunebrivi Zalebi SeuRwevad miTiur demonebad rom evlineboda.2
TavisTavad kino, ramdenadac kulturis industria yvela sxva industriis ubralod gagrZelebaa, am tendencias Tavs ver aRwevs. rogorc socialuri instituti, is Tavisufali drois mTlianobaSi TviTgadarCenis mizniT organizebas emsaxureba, Tavisufali dro ki warmoebis funqcia xdeba. xelovne
2 ix. Teodor v. adorno, maqs horkhaimeri, „ganmanaTleblobis dialeqtika. filosofiuri fragmentebi“, „odisevsi, anu miTosi da ganmanaTlebloba“, Tbilisi, saga 2012, gv. 75122.
12
baSi, Tuki is am process Sordeba, es SesaZlebeli aRmoCndeba mxolod im „auris“ avtonomiuri formirebiT, romelsac adorno ufro zustad xelovnebis enigmaturobis safuZvlad axasiaTebs. xelovnebis nawarmoebi swydeba empiriuli samyaros wesebs, kompoziciuri da stilisturi xerxebiT sazogadoebrivi masalis gaformebis Sedegad. misi saidumloeba mdgomareobs swored imaSi, rom masSi gaielvebs saukeTesos xati; asuldgmulebs sazogadoebis namdvilad gardaqmnis survils, miuxedavad imisa, rom nebismieri nawarmoebi rCeba moCvenebad da, amave dros, tyuilad, radgan warmoadgens arsebul sazogadoebas ukve iseTad, TiTqos is daxsnili iyos da masSi bedniereba ukve realizebadi. xelovnebis nawarmoebis teqnologiur mxareze misi enigmaturoba damokidebuli ar aris, arc kinos, arc cifruli teqnologiebiT gamravlebuli dRevandeli masobrivi reproducirebadobis SemTxvevaSi. sxva sakiTxia, rom informaciis menejmentsa da organizebaze dayvanili digitaluri warmoeba, swored misi demokratiulobis gamo, CarTulia gviandeli kapitalisturi sazogadoebis kvlavwarmoebaze morgebis yoveldRiur procesSi. es adaptacia arc mediumis raime
13
Sinagani logikiTaa gamowveuli, radgan gonebrioba, romelic dRes ugunurebaa, ara teq nikas, aramed im adamianur urTierTobebs axasiaTebs, romlebSic is moqceulia. is arc bunebrivad mimdinare ucvleli istoriuli evoluciis procesia. es beniaminis mier revoluciis, rogorc „istoriis Tavisufali cis qveS“ vefxvis naxtomad gansazRvrebaSic Cans (XIV Tezisi). gawbilebuli unda iyos is molodini, romelsac igi werilSi „xelovnebis nawarmoebis“ Sesaxeb optimisturad gamoTqvams, rom esTetikis politizacia masobrivi mediis saSualebiT _ maSin kinosi, dRes yvelasi erTad _ da, amdenad, xelovnebis dayvana politikur programaze politikis esTetizacias upirispirdeba. piriqiT, rogorc istoria auSvicis Semdeg gviCvenebs, esTetikis politizacia politikis esTetizaciis meore mxare aRmoCndeba, roca xelovnebis nawarmoebi sakuTar avtonomiurobaze, rarig meryevic ar unda iyos is, uars ambobs da imave sazogadoebrivi wesrigis mareproducirebeli politikis samsaxurSi dgeba, romelic kapitalizmis gadalaxvas kapitalizmis Zireuli principis _ saqonlis da, maSasadame, Sromis _ SenarCunebis pirobebSi mogvaCvenebs.
14
beniamini miuTiTebs im kavSirze, rom xelovnebis nawarmoebi sazogadoebrivi urTierTobebis, maSasadame, istoriuli drois gamrRvevi gamoxatuleba unda iyos, Tuki is unda Seicavdes WeSmaritebas kacobriobis danaSaulis konteqstSi CaxlarTulobis Sesaxeb. es miTiTeba beniaminis ganazrebas _ ufro metad „istoriis cnebis Sesaxeb“ Tezisebidan, vidre werilSi xelovnebis nawarmoebze Sesaxeb _ kritikuli TeoriisaTvis sa xel mZRvanelo wvdomad aqcevs. am orive nawarmoebis winamdebare Targmani ki, rogorc nebismieri, Tavisi drois pirmSoa; amitom ganaxlebuli arsebuli viTarebis sxvagvar cnebas eyrdnoba da imis imedsac itovebs, rom WeSmaritTanac ufro axloa.
devi dumbaZeianvari 2013
17
„is periodi, roca mSvenierebis xelov nebebs safuZveli Caeyara da maTi gansxvavebuli tipebi warmoiSva, Zireulad gansxvavdeboda Cveni epoqisagan. maSin adamianebi gacilebiT uf ro na k lebad ganagebdnen nivTebsac da urTierTobebsac. Cvenma saSualebebma ki gasaocari gan viTareba ganvlo, rogorc morgebis unaris, ise si zus tis TvalsazrisiT. uaxloes momavalSi es yovelive antikuri mSvenierebis industri is umni Sv ne lovanes gardaqmnebs gvi qadis. nebismier xelovnebas gaaCnia fizikuri mxare, romelsac axla uwindeliviT ukve verc ganvixilavT, veRarc moveqceviT. Tanamedrove mec nierebisa da praqtikis zegavlenebs es fizikuri aspeqti gverds veRar auv lis. ukve oci we lia, rac materiac, droc da sivrcec, aRar hgavs imas, rac isini iyvnen uwin. mzad unda viyoT imisaTvis, rom ase Ti didi ganaxlebani xelovnebebis mTels teqnikas gardaqmnian, amiT Tavad gamogonebebzec moaxdenen zegavlenas, dabolos, SesaZloa, iqamdec ki migvi yva non, rom TviT xelovnebis cnebac jados nuri saxiT gardaqmnan.“
pol valeri, werilebi xelovnebaze1
winasityvaoba
roca marqsma warmoebis kapitalisturi wesis analizi wamoiwyo, is ganviTarebis saw yis stadiaSi imyofeboda. es wamowyeba marqsma im
1 Paul Valéry: Pièces sur l’art, Paris, p. 103/104 („La conquête de l’ubiquité“).
18
gvarad Camoayaliba, rom analizma winaswarmet yve luri Rirebuleba moipova. marqsi kapita lis turi warmoebis Zireul urTierTo bebs swvda da isini imgvarad warmoadgina, rom amis Sedegad miviReT isic, Tu ras SeiZleba movelodeT kidev kapi talizmisagan momavalSi. aRmoCnda, rom kapitalizmisagan mxolod proletarebis sul ufro da ufro gamwvavebul eqsploatacias ki ara, aramed, sabolo od, iseTi pirobebis warmoSobasac SeiZleba move lo deT, Tavad misi moxsnis SesaZloblobas rom warmoSoben.
zednaSenis gadatrialebas _ ga ci lebiT ufro neli tempiT mimdinares, vidre bazisisas _ naxevar saukuneze meti dasWirda, raTa warmoebis pirobebis gardaqmnis Sedegebi kulturis yvela sferoSi saaSkaraoze gamoetana. mxolod dRes SegviZlia imis warmodgena, Tu rogor gan xorcielda es procesi. aseT gadmocemas aseve unda movTxovoT winaswarmetyvelu ri Zala, am moTxovnis dakmayo filebas ki ara prole tariatis xelovnebis Sesaxeb Tezisebis meSveobiT SevZlebT _ Seexeba isini proletariatis mier Zalauflebis mopovebis Semdgom period s Tu, miT umetes, klasebisagan gaTavisuf lebul sazogadoe bas _ aramed, mxolod im tenden
19
ciebze gamoTqmuli Tezisebis safuZvelze, romlebiTac xelovneba warmoebis Tana medrove pirobebSi viTardeba. war moebis pirobebis dialeqtika ekonomikaze ara naklebad zednaSenSic mJRavndeba. amis gamoa swored, rom mcdari iq neboda aseTi Tezisebis sabrZo lo daniSnulebis ugulebelyofa. isini mTel rig tradiciul cnebas ukuagdeben, iqneba es SemoqmedebiToba Tu genialuroba, maradiuli Rirebuleba Tu saidumloeba, ro mel Ta gaukon trolebeli _ dResdReobiT ki rTulad gakontrolebadi _ gamoyeneba faq tobrivi ma salis faSisturi mizniT damuSa ve bas iZleva. Semdgomi msjelobebiT xelovnebis TeoriaSi Semotanili axali cnebebi ufro Cve ulTagan imiT gansxvavdebian, rom isini faSizmis miznebisaTvis absoluturad gamousadegia. pi ri qiT, isini xelovnebis politikaSi revoluciuri moTxovnebis Camosayalibeblad SeiZleba gamoviyenoT.
I
xelovnebis nawarmoebi principulad yovelTvis rep roducirebadi iyo. adamianebs yo velTvis SeeZloT miebaZaT sakuTari SemoqmedebisaT vis da aseT reproduqciebs
81
bolosityvaoba
Tanamedrove adamianebis mzardi proletarizacia da masebis mzardi formireba erTi da imave procesis ori mxarea. faSizmi cdilobs axlad warmoSobili proletarizebuli masebis organizebas. am dros is xeluxleblad tovebs sakuTrebis im urTierTobebs, romelTa moSorebiskenac masebi miiltvian. faSizmi sakiTxis gadawyvetas imaSi xedavs, rom masebs misces TviTgamoxatvis _ da aramc da aramc sakuTari uflebebis realizaciis _ saSualeba37. masebs aqvT ufleba, Secvalon
37 aq mniSvnelovania erTi teqnikuri garemoeba, gansa kuTrebiT yovelkvireul axal ambebze aqcentiT, romlis propa gandistuli funqciac aSkaraa. masobriv reproduqcias gansakuTrebuli saxiT Seesabameba masebis reproduq cia. did sazeimo msvlelobebSi, uzarmazar TavyrilobebSi, masobriv sportul RonisZiebebsa da omSi, romlebic dRes uklebliv eqvemdebarebian aparatiT gadaRe bas, masa sakuTari Tavis anabeWds uqcers. es procesi, romlis masStabebis xazgasmac zedmetia, uSualod dakavSi rebu lia reproduqciis, anu gadaRebis teqnikis ganviTa rebasTan. sazogadod, masobrivi moZraobebi aparaturisaTvis ufro xelmisawvdomia, vidre adamianis mzerisTvis. aseul aTasTa kadrebis dafiqsirebisaTvis saukeTeso perspeqtiva, egreT wodebuli, mfrinavi perspeqtivaa. is adamianis TvalisTvisac iseve xelmisawvdomi SeiZleba iyos, rogorc aparaturisTvis; magram im xatebis ga di deba, romel sac am perspeqtividan Tvalis meSveobiT vRebulobT, SeuZlebelia maSin, rodesac kameriT gadaRebuli kadri SeiZleba gavadidoT. maSasadame, masobrivi moZraobebi da, Sesabamisad, omic
82
sakuTrebis urTierTobebi; faSizmi ki cdilobs, maT ga moxatvis saSualeba misces da, amave dros, es urTierTobebi SeinarCunos. Sesabamisad, faSizmi Tanmimdevrulad mi dis politikuri cxovrebis esTetizaciasTan. mase bze gaZalianebas, romelTac is fiureris kultis winaSe qedis moxras aZalebs, aparaturaze gaZalianeba Seesabameba; faSizmi mas sa kulto Rirebulebebis SemqnisaTvis iyenebs.
xelovnebis esTetizaciis yovelgvari mcde loba erT momentSi aRwevs kulminacias. es aris omi. omi da mxolod omi iZ leva imis saSualebas, rom farTo masobriv moZraobebs tradiciuli sakuT rebis ur Ti erTobebis SenarCunebis pi robebSi mizani dausaxos. ase SeiZleba CamovayaliboT es sag nobrivi viTareba politikis poziciidan. teq nikis poziciidan ki is Semdegnairad formulirdeba: mxolod omi iZleva yvela Tanamedrove teqnikuri saSualebis sakuTrebis urTierTobaTa SenarCunebis pirobebSi mobilizebis saSualebas. TavisTavad cxadia, rom faSizmSi omis apoTeozi am argumentebs ar iyenebs. miuxedavad amisa, sagulisxmoa maT Tvali SevavloT.
adamianis qcevis is formaa, teqnikur aparaturas gansakuTrebiT rom Seesabameba.
83
marine tis manifestSi eTiopiis kolonialuri omis Sesaxeb vkiTxulobT: „ocdaSvidi welia, rac Cven, futuristebi, gamovdivarT imis winaaRmdeg, rom oms antiesTetikuris saxe li daerqvas … Sesabamisad, Cven vadgenT: … omi mSvenieria, radgan igi gazis niRbebis, sazareli mega fonebis, cecxlismfrqvevelebis da patara tankebis meSveobiT adamianis mier damorCilebul teqnikaze batonobas afuZnebs. omi mSvenieria, radgan igi adamianis sxeulis saocnebo metalizacias amefebs. omi mSvenieria, radgan igi ayvavebul mdelos mitra liozebis cecxlovani orqideebiT amSve nebs. omi mSvenieria, radgan igi cecxlis srolas, kanonadebs, pauzebs qvemexebis salutebs Soris, surnelebsa da gaxrwnis sunebs erT simfoniad aerTianebs. omi mSvenieria, radgan igi axal arqiteqturas qmnis _ msxvili tankebis, TviT mfrinavebis geo metriuli figurebis, da m wvari soflebis kvamlis spiralebis da a.S. … futurizmis poetno da xelovanno, … gaixseneT omis esTetikis es principebi! dae, maT gaanaTon Tqveni brZola axali poeziisaTvis da axali plastikisaTvis!“38
am manifestis upiratesoba misi sicxadea. sakiTxis amgvari dasma imsaxurebs imas, rom dialeqtikosma igi gadaiRos. dRevandeli
38 cit. La Stampa Torino.
84
omis esTetika dialeqtikoss Semdegi saxiT warmoudgeba: maSin, roca mwarmoebluri Zalebis bunebriv gamoyenebas sa kuTrebis wesrigi xergavs, teqnikuri brZa nebebis, tempebis, Zalis wyaroTa zrda ara bunebriv gamoyenebas eZebs. amas is omSi poulobs. omi Tavisi ganadgurebebiT amtkicebs, rom sazogadoeba ar iyo momwifebuli imisaTvis, rom teq nika sakuTar iaraRad eqcia, xolo teq nika ar iyo sakmarisad ganviTarebuli imisaTvis, raTa sazogadoebis elementaruli Zalebi daeZlia. imperialisturi omi Tavisi Semzaravi nakvTebiT gansazRvravs im winaaRmdegobas, romelic arsebobs udidesad gamravlebul sawarmoo saSualebebsa da warmoebis procesSi maT arasakmaris gamoyenebas Soris (sxva sityvebiT: umuSevroba da realizaciis bazrebis nakleboba). imperialisturi omi teqnikis janyia. teqnika „adamianuri masaliT“ ikmayofilebs im moTxovnilebebs, romlisTvisac sazogadoebam mas bunebrivi masala CamoarTva. mdinareebis kalapotebSi moqcevis nacvlad, teqnika adamianebis nakads mimarTavs sangrebis sawolisaken, aeroplanebidan xorblis gafantvis nacvlad, igi cecxlovan bombebs fantavs qalaqebis Tavze, gazis omis saxiT ki is auris axleburi ganadgurebis saSualebas poulobs.
85
„Fiat ars _ pereat mundus“ [vqmnaT xelovneba _ gind daiqces qveyana] ambobs faSizmi da teq nikiT Secvlili grZnobadi aRqmis mxatvrul dakmayofilebas, rogorc amas marineti aRia rebs, omisagan moelis. aseTia, rogorc Cans, l’art pour l’artis srulqmna. kacobrioba, odesRac homerosTan olimpiuri RmerTebis Wvretis obieqti, axla aseTad sakuTari Ta visaTvis iqca. misma TviTgaucxoebam iseT do nes miaRwia, rom sakuTar ganadgurebas is umaRlesi rangis esTetikur tkbobad ganicdis. aseTi viTareba gvaqvs politikis esTetizaciis SemTxvevaSi, rasac faSizmi mimarTavs. komunizmi mas xelovnebis politizaciiT pasuxobs.
89
I
cnobilia erTi avtomati, romelic ise iyo mo wyobili, rom Wadrakis TamaSisas mowi naaRmdegis nebismier svlas, sabolood, yvela partiis mogebiT pasuxobda. farTo magidaze gaSlili iyo dafa. masTan ijda Turqul samoselSi gamowyobili Tojina da Cilims eweoda. sarkeTa sistemiT iqmneboda iluzia, TiTqos magida yovelmxriv gamWvirvale iyo, sinamdvileSi ki SigniT kuziani liliputi ij da. igi Wadraks ostaturad TamaSobda da Tojinas TokebiT marTavda. SegviZlia warmovidginoT am aparaturis analogi filo sofiaSi. mogebiT yovelTvis moigebs Tojina, romelsac `istoriuli materializmi~ ewodeba. misTvis araviTar sirTules ar warmo adgens, nebismiers gaumklavdes, Tuki mosamsaxured daiyenebs Teologias, romelic dRes isedac ase patara da uSnoa da Tavis gamoCena ekrZaleba.
I I
„adamianuri sulis erTerTi gasaocari Tavise bureba“, lotces Tanaxmad, „… mTel mis Tav moy vareobasTan erTad, es aris nebismieri awmyos momavlis mimarT uSurveloba“. am ref
97
ba Semec nebis sa wyisTan _ da Tu maincdamainc, mxolod im Semecnebisa, rom warmodgena istoriis Sesaxeb, romlis wiaRSic es gaoceba warmoiSveba, usa fuZvloa.
IX
frTa gaiSleba, mzada var me dabruneba minda magram romc davrCe drod cocxladbedniereba vin qmnas?
gerSom Solemi, angelusis salami
arsebobs klees erTi naxati, romelsac angelus novusi hqvia. angelozi, romelsac is asaxavs, ise gamoiyureba, TiTqos wamiwamze daSordeba raRacas, rasac igi misCerebia. misi Tvalebi gaxelilia, piri gaRebuli, frTe bi gaSlili. ase istoriis angelozi unda gamoiyu rebodes. saxe mas warsulisaken miutrialebia. iq, sadac Cven movlenebis Tanmimdevroba warmogvidgeba, igi dausrulebel katastrofas xedavs, nangrevebs nangrevebze rom axvavebs da mas fexebTan uyris. igi lamobs SeCerebas, mkvdrebis gamoRviZebasa da damsxvreulis gamTelebas, magram
98
samoTxi dan uberavs qarbuqi, is mas frTebs uxlarTavs _ imdenad Zlieri qarbuqi, rom angelozi frTebs veRar kecavs. es dauZ leveli qarbuqi mas momavlisaken miaqa nebs, romelsac angelozi zurgs aqcevs, nang revebis xrova ki mis Tvalwin am dros camde aRwevs. is, rasac Cven progress vuwodebT, es qarbuqia.
X
is Sinaarsebi, romlebze meditirebasac samonastro wesi monazvnebisagan iTxovda, miznad maTi samyarosa da samyaroseuli garjisagan Camo Sorebas isaxavda. aq warmodgenili msjeloba msgav sma gansazRvrebam war moSva. im dros, roca is politikosebi, vinc faSizmis mowinaaRmdegeTa imedad rCe bodnen, miwasTan arian gasworebulni, Tavis damarcxebas ki sa kuTari saqmis RalatiTac adastureben, es msjeloba cdilobs msoflios poli tikuri pirmSo am politikosebis mier gaSlili badeebidan daixsnas. ganxilva eyr dnoba ganazrebas, rom am politikosTa jiuti rwme na progresisa, maTi ndoba ‚masebis bazisis‘, dabolos, maTi
142
ilustracia: paul klee; Paul Klee (Swiss, 1879-1940) Angelus Novus, 1920, 32 India ink, col-or chalks and brown wash on paper, 31,8 x 24,2 cm, Gift of Fania and Gershom Scholem, John and Paul Herring, Jo Carole and Ronald Lauder Collection, The Israel Museum, Jerusalem; Photograph © Collection The Israel Museum/ by David Harris © VG BILD-KUNST, Bonn 2007
madlobas vuxdiT israelis muze ums (ierusalimi) da VG Bild-Kunst-s (boni) uflebebisTvis. Mit freundlicher Genehmigung des Israel Museum (Jerusalem) und VG BILD-KUNST (Bonn).
graviura garekanze: albrext diureri; А. Сте панов. Мастер Альбрехт, изд. <Искусство>, Ленин-градское отд. 1991.
maqs horkhaimeri da Teodor v. adorno _ ganmanaTleblobis dialeqtika. filosofi-uri fragmentebi
„ganmanaTleblobis dialeqtika“ (1944/471969) „frank furtis skolis“ kritikuli Teoriis yvelaze didi gavlenis mqone naSromia. wignSi mocemulia Tanamedrove sazogadoebis Zireuli kritika. civilizaciis ganviTarebis fundamenturi analizis safuZvelze gamokvleulia miTosidan ganmanaTleblobis warmoSoba da ganmanaTleblobis miTosiskenve Semobruneba. naSromi warmoadgens Tanamedrove subieqtis, misi „TviTis“, formirebis filosofiur Tavdapirvel istorias da ganixilavs zneobriobisa da uzneobis Tanxvedras Tanamedrove sazogadoebaSi. am wignSi ganxilulia kulturis industriis meSveobiT ada mianTa masobrivi
mot yuebis meqanizmebi. aseve, gaanalizebulia ganmanaTleblobis sazRvrebi, romlebsac, nacionalsocializmSi gan xorcielebuli katas trofis Sedegad, an tisemitizmis elementebi warmoadgenen.
pirvel qarTul Targmans Tan axlavs devi dumbaZis narkvevi imis axsnis mcdelobiT, Tu ratom rCeba „ganmanaTleblobis dialeqtika“ dResac aqtualuri.
hans beleri _ kinomontaJis aspeqtebi
dasavleTSi farTod gavrcelebuli, Sesavali xasiaTis mqone kinosamontaJo saxelmZRvanelo teqsti, sadac gaanalizebulia aq tua luri samo n taJo modelebi, cnebebi da reJisorTa spe cifikuri stilebi: eizenSteini, bunueli, hiC koki, godari, tarkovski, kubriki, jarmuSi da sxva.
gamocemas axlavs kinosamonta Jo cn e be bis gan ma r te bi Ti le q si koni; ka dris sidideTa ma C ve nebeli da 180 gra dusis principis amsaxveli sqe mebi.
fsiqiatriasTan gamocdilebis mqone pirTa ger-manuli asociacia _ rCevebi da xerxebi _ rogor vmarToT »SeSlil-oba«?
»megzuri« gankuTvnilia fsiqiatriasTan ga moc dilebis mqone adamianebisa da maTi axloblebisaTvis, romlebic krizisis dros da mis Semdeg mxar Si udganan am pirovnebebs. aq mocemuli rCevebi saSualebas gvaZlevs individualurad da Sinaurulad movekidoT am mdgomareobas; gvexmareba, SeZlebisda gva ra d fsiqotropuli wamlebis gareSe,
organiz misadmi zianis miyenebis gve r dis av liT, movle ne bis ma r Tvasa da myu d ro ebisa da stabilu robis mopovebaSi.
teqsts axlavs fsiqiatr Temur iosebaZis bolosityva oba da damxmare or ga ni zaciaTa sa kon ta qto in for macia.
rezo kveselava _ mogonebebi qarTvel kine matografistebze
qarTveli kinodramaturgis rezo kveselavas samemuaro werilebis krebulSi »mogonebebi qarTvel kinematografistebze« avtori ixsenebs: Tengiz abulaZes, akaki baqraZes, suliko JRents, mixeil kveselavas, mixeil kobaxiZes, kote miqaberiZes, aleqsandre rexviaSvils, sergo farajanovs, oTar ioselians, dore xinTibiZesa da sxvebs.
gamocemaSi warmodgenelia qarTvel kine matografistTa uni kaluri fotoebi avtoris pira di arqividan da ki no studia »qarTu li fi l mis« orasa mde Tana mSromlis mokle biogra fiuli mo nacemebi.
calke gamocemis saxiT pirvelad ibeWdeba Tanamedrove qarTveli mwerlis, aka morCilaZis, eseisturi teqstebi: »kagdata in jorjia« (2008) da »piradi enciklopedia« (2007).
aka morCilaZe _ kagdata in jorjia