apunteak hizkuntza testuinguru eleanitzean (l.h.g. 2)
TRANSCRIPT
1.1. HIZKUNTZA GIZA AHALMEN GISA:
XIX. mendeko biologia zer da gizakia?
Hizkuntza gizakia definitzeko giltzarria
Hizkuntza hornidura genetikoaren zatia
Oinarri biologikoa + esperientzia = H gaitasuna
= ikusmena…
Epea: 4-5 urte
Frogak: Genie eta Victor kasuak.
KOMUNIKAZIOA Gizakiak elkarrekin komunikatzen dira
Bitartekoak: keinuak, ukimena…
Komunikazioa: berariazko informazio-igortzea
Igorritako zarata jasotako seinalea
seinalea
X igorlea KANALA jasotzailea Y
KOMUNIKAZIO LINGUISTIKOA Komunikazioa
Ez da linguistikoa soilik
Ez da gizakiena soilik
Komunikazio linguistikoaren bereizgarriak:1. Izaera artikulatua:
Ahozko zeinuen bidez
Artikulazioa ahotsaren bidez (keinuen bidez: gormutuak)
Hizkuntzak katea dira, engranajea
2. Semantikotasuna: Balio esanguratsua du zeinu artikulatuak
Ezagutzen ez ditugun hizkuntzetan ez dugu artikulaziorik sumatzen
3. Artikulazio bikoitza: Ezaugarri bereizgarriena
Bi unitatetan artikulatuta:
Banako esanguradunak
Banako desberdintzaileak
Bien konbinazioak mugatzen du giza hizkuntza
3.Trukagarritasuna: Espezieko norbanako guztiek igorri eta jaso dezakete
Ez da hala animalia batzuen kasuan
4. Arrazoigabetasuna: Ez dago harremanik adierazle eta adieraziaren artean
Animalien kasuan bai
5. Lekualdaketa: Denboran eta espazioan urrun dauden gertakariei erreferentzia egn
dakieke
Komunikazio linguistikoaren bereizgarriak
6. Ekoizkortasuna: Edozein unetan edozelako mezu berriak
7. Kontrola: Erabiltzaileek mezua kontrolatzen dute
8. Tradizioa eta ikasgarritasuna: Sistemaren atal batzuk beste erabiltzaileengandik
9. Bihurkaritasuna:Sistemak bere buruaz aritzeko ahalmena du.
Komunikazio linguistikoaren bereizgarriak
1.2. Komunikazio gaitasuna Chomskyren teoriari (1957) kritika Dell Hymesek (1967-1972)Kritikaren arrazoiak:
Hizkuntza gaitasuna trebetasunen arabera aldakorra da
Hiztunaren gaitasuna ez da gramatikala soilik
Ezagutza pragmatikoa du hiztun orok
Ikuspegi pragmatikoa:
Komunikazioaren helburua, solaskidea, lekua… aldakorrak
Ondorioz: erregistro eta aldaera desberdinak aukeratu
Canale eta Swainek (1980) Hymesen ekarpenetan sakonduHelburua: hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzarako ondorioak ateratzea
KOMUNIKAZIO GAITASUNA BANATU: Gramatika gaitasuna:
Zuzentasun kontzeptuarekin lotuta
Fonologia, morfologia, sintaxia, lexikoa…
Oinarrizkoa hizkuntzaren didaktikan
Gaitasun soziolinguistikoaEgokitasun kontzeptuarekin lotuta: zer da egoki?
Erabilera-arauen araberako hizkuntza
Arau sozialak ezagutu
Partaideen adina, sexua, hierarkia…
Aldaerak eta erregistroak erabiltzen jakin
Erabilerarekin ikasi. Irakasten zaila.
Gaitasun estrategikoaArlo kognitiboari lotua
Hizkuntza-artekoa
Hizkuntza manipulatzeko trebetasuna, helburu komunikatiboa
lortzeko
Hitzezko nahiz ez-hitzezko mekanismoak
Ulertze estrategiak:
Asmatze adimentsua (dedukzioa): testuingurua, hizkuntzaren
gakoak erabilita
Adierazte-estrategiak:
Parafrasiak (itzulinguruak, sinonimoak, gutxi gorabeherako
terminoak)
Kode-transferentzia (mimika, 1H-2H, 2H-1H, kalkoak)
Saihestea (gaia aldatu, desbideratu, isiltasuna)
Hitzak asmatzea
Laguntza eskatzea
Gaitasun diskurtsiboa (berbaldi gaitasuna) Diskurtsoak edo testuak osatzeko bidea
Koherentzia, kohesioa eta zuzentasuna
Ideiak antolatu, adierazi, hierarkizatu, gaiak lotu…
Testu eta diskurtso-motak ezagutu
1.3.- Lehen hizkuntzaz jabetzea HIZKUNTZAREN DIDAKTIKAREN OINARRIAK TESTUINGURU
ELEANITZEANLehen hizkuntzaz jabetzea
XX.mendean ugaldu ziren ikerketak
1Heta 2H ikasteari buruzko ikerketak:
Antzekotasunak eta desberdintasunak
Garrantzitsa 1H jabekuntza ulertzea 2Hrena ulertzeko
Lotura prozesu kognitibo eta afektiboekin
Etapak:
Aste gutxi batzuk: protosolasak
Urte 1:
▪ Intonazioa imitatu, lehen hitzak
▪ Funtzioak: seinalatu, eskatu, agurtu…
18 hilabete:
▪ Hiztegia osatzen joan
▪ 2 termino konbinatzen hasi
▪ Sintaxia konplexuagotzen
3 urte
▪ Elkarrizketa-baliabide handiak harremanak arautu
▪ Hizkuntza-funtzioen eta bitartekoen kontrola
Galderak:
Nola jabetzen gara hizkuntzaz?
Zein harreman kognizioaren eta hizkuntzaren artean?
Erantzunak:
1. AZALPEN BEHAVIORISTA Gizakia tabula rasa da ingurunetik ikasi
Estimulua erantzuna dinamikaren bidez ikasi
Hizkuntza-estimulua erreakzio egokia erreakzioa indartu
ohitura bihurtu
Hizkuntza, inguruneari emandako erantzuna
Imitazioaren bidez ikasten da
Ez du azaltzen:
Hizkuntza arau sintaktikoen araberakoa
Ekoizgarritasuna: inoiz entzun gabeko esaldiak nola sortu?
2. AZALPEN INNATISTA (CHOMSKY 1959) Behaviorismoaren kontrako argudioak:
Ereduak okerrak dira askotan
Inoiz aditu gabeko esaldiak egiteko gai da haurra
Hipotesia: gramatika unibertsala (GU)
Haurrak sortzetik duen jakintza-multzoa
Hizkuntzaz jabetzeko mekanismoaren parte (LAD)
Hizkuntza naturalekin harremanetan jartzean aktibatu GU eta LAD
Ez da beharrezkoa:
Haurrak munduaz duen ezagutza
Beste hiztunekiko komunikazio pribilegiatua (kontaktua aski da)
Ez ditu azaltzen:
Alderdi emozionalak, kognitiboak eta komunikatiboak
H1 garatzeko aski da organismoa garatzea?
Kritika:
Alderdi sintaktiko-gramatikalek semantikoekin eta testuinguruarekin lotura dute.
3. KONPUTAZIONALISMOA Gogamenaren eta hizkuntzaren arteko lotura aztertu
Ordenagailua metafora gisa:
Informazioa prozesatzeko unitate asko elkarlanean
Ikasi konexioak aldatu
Hizkuntza ulertzea konexio askoren ondorio:
▪ Orkestra metafora gisa
▪ Alor asko: kognizioa, afektua, hautematea, komunikazio-
azpigaitasunak
▪ “Perfink”: perceive, feel, think
▪ Garatu ahala, sistema askeagoa da
Eredua bateragarria innatismoarekin zein anbientalismoarekin
4. PIAGET-EN KONSTRUKTIBISMOA Innatismoaren eta kulturalismoaren arteko continuuma
Banakoa: ingurunera egokitzen den biziduna
Ikasketa prozesua:
Aurrez ikasitakoaren gainean
Esperientzia berriak bereganatu egokitu oreka berria sortu
Esperientzia bakoitza beretu, egokitu eta orekatu
Inguruarekin harreman egokia garapen intelektuala
Hizkuntza:
▪ Gogamenaren eregiketen emaitza
Hizkuntza garapen kognitiboaren ondorio
Konstruktibismo berria:
Zehaztu kog. - hiz. harremanak
Haur-hizketa sistema konplexua da:
▪ Eredua ez da: akats asko → akats gutxi
▪ Bilakaera-une bakoitzean sistema bat
5. EREDU NEOKONSTRUKTIBISTA Gogamenaren ezaugarria: bere buruaz pentsatu eta irudikatzea
Hizkuntza:
Birdeskribapenak (aditz irregularrak)
U itxurako prozesuak
Irudikapenezko birdeskribaketak 3 etapa:
1. Maila inplizitua: hizkuntza zuzena
2. Maila esplizitua (E1): autozuzenketa
3. Maila esplizitua (E2/3): kontzientzia
Aldaketak egonkortasuna lortu ondoren
Piaget-ek aurkakoa dio: gatazkatik dator kognizioa
Haurrak metakognizioa erabiltzen du
Jakintza metalinguistikoa
6. TEORIA SOZIO-KULTURALA (VIGOTSKI) Hizkuntza gizarte-komunikaziorako tresna
Hizkuntza ez da berez agertzen
Garapen Hurbileko Eremua
Helduek ereduak ematen dizkiete
Haurrak jarduerekin batera hizkuntza ikasi
Hizkuntza eta kognizioa:
Mintzaira: soziala pentsatzeko tresna
Adimenaren eta hizkuntzaren jatorri desberdinak
Ondoren bat egin (2 urte inguruan)
Gogamena komunitatean soilik: sinbolismo partekatua
7. GAUR EGUNGO IKUSPEGIA: IKUSPEGI INTERAKZIONISTA1. Hizkuntzaren ezagutza ez dator beste ezagutzetatik
2. Gogamenak aurre-diseinua du
3. Ingurunearekin harremanetan garatu
4. Hautematea,oroimena, emozioa eta pentsamendua elkarrekin lotuta
5. Funtzioa, esanahia eta forma aldi berean hautematen dira
6. Zentzu-bilaketa oinarria
2.1. ELEBITASUNA(OINARRIZKO KONTZEPTUAK)
ELEBITASUNA: DEFINIZIOAKBloomfield (1933): ”elebitasuna bi hizkuntza jaiotzetiko hiztunek bezala
menperatzea da”
Macnamara (1969): ”elebiduna da ama hizkuntza ez den batean lau
gaitasunetan gutxieneko gaitasuna izatea”
Mackey (1976): ”bi hizkuntza normal eta bietako edozeinetarako lehenespenik
gabe baliatzen dituen pertsona edo herria da elebiduna”
PERTSONA MAILAKO ELEBITASUNAElebitasuna zehazteko bi bide:
1. Lau trebetasunak
Ulermena Irakurmena
Mintzamena Idazmena
2. Testuingurua eta komunikazioa
Kontestu barruko
komunikazioa
Kontestu
murritzeko
komunikazioaElebitasun orekatua
3 ezaugarri (Siguán eta MacKey):
1. Independentzia
2. Alternantzia
3. Itzulpena
ELEBITASUNAREN SAILKAPENA(Hamers-Blanc)
GIZARTE MAILAKO ELEBITASUNAGizarte elebidunean ez dira hiztun guztiak elebidunak
Soziolinguistikaren aztergai:
Gizartearen eta hizkuntzen arteko harremana
Gizarte-ezberdintasunek isla dute hizkuntzetan
Gizarte-egoerak hizkuntzaren garapena baldintzatu
”Gizarte elebidun” kontzeptua ezbaian. Argudioak:
Pertsonak soilik dira elebidunak (transferentzia, independentzia,
alternantzia)
”Gizarte elebidun” askotan hiztun elebakarrak
Gizarteen berezko joera elebakartasuna (hainbaten ustez).
Ondorioz: bestelako terminoak (ukimen egoera...)
kontzeptuak1. Hizkuntz komunitatea:Batasun linguistikoa duen jende multzoa
Hizkuntza bera edo aldaera bera
Elebidunen, eleanitzen, elebakarrez osatu liteke
”Estatu bat-hizkuntza bat” ez da egia:
5000 (?) hizkuntza, 190 estatu
Estatu gutxi dira ofizialki elebidunak
Hizkuntza gutxituak indartzeko ahaleginik ez
2. Diglosia (Ferguson 1959)A hizkuntzak goi-mailako funtzioak; B hizkuntzak behe-mailakoak.
Diglosia definitzen duten 3 elementu:
1. A-k goi-mailako funtzioak betetzen ditu; B-k behe mailakoak
2. B hizkuntza gutxitua da:
Prestigiorik ez
Ikasteko beharrik ez
Eremu ez-hiritarrean
3. Ondorioz: etxean B ikasten dutenen artean elebidun gehiago.
4. Hiztun kopurua: ez da definitzailea.
Diglosia-egoerak:
1. Egonkorra:
Egoera diglosikoa egonkorra
Paraguai: gaztelania eta guarania
Luxemburgo: ”triglosia”
2. Aldakorra:
Desagerpenerantz: A hizkuntza B-ren eremu pribatuan erabilzean
Hizkuntz normalizazioa: B indartzea, A-ren funtzio batzuk hartuz.
HIZKUNTZ NORMALIZAZIORAKO ZER?1. Eredu estandarra:
Ortografia, gramatika, hiztegiak, lexikosorkuntza...
Batzuek eredua badute; besteek, sortu behar.
2. Estatusa:
Ofizialtasuna: legez berezko hizkuntzatzat hartu
Estatus-aldaketak ez dira beti hizkuntza minorizatuaren mesedetan
Funtzio sozialak areagotzea
3. Hiztun-kopurua
Hiztun-kopurua handitu eta alfabetatu
Hezkuntza giltzarria
2.2. HEZKUNTZA ELEBIDUNARENONURAK ETA ARRISKUAK
AURREKARIAK Luxenburgoko Elebitasunari buruzko Nazioarteko Jardunaldiak (1928):
2Hn eskolaratzea kaltegarria da garapenerako
2H ahalik eta beranduen irakatsi behar da
Datuak: AEBetako etorkinak ingelesez, galesdunak ingelesez eskolatzean
Montrealgo Saint Lambert eskola (1962):
Frantsesezko murgiltze-eredua
Bi komunitate linguistikoak elkartzeko helburuz
SAINT LAMBERT-EKO ESPERIENTZIA Lambert eta Peal-en ikerketak:
Ingelesez nahiz frantsesez emaitza onak (= elebakarrak)
Adimenean elebakarrek baino emaitza hobeak
Saint Lambert-eko esperientziaren ondorioak:
Hizkuntzalariek iritzia aldatu behar
Hezkuntza elebiduna ugaldu: Afrika eta Asiako kolonia ohietan, AEBetako
etorkinekin…
Esperientzia horiek huts egin zuten: emaitza kaskarrak
LAMBERT-EN ERANTZUNA :Elebitasun kentzailea:
1H ahula, prestigio gabea duten haurrak 2H indartsuagoan eskolatzen
direnean
1H alde batera utziz joango dira, 2Hren indarragatik
Emaitza: ez dute eskolako hizkuntza menperatzen maiz
Elebitasun gehitzailea:
1H indartsua, prestigioduna.
Elebidun orekatu bihurtu haurrak
Ez badute lortzen elebidun izatea, ez dute 1H galtzen
ELEBITASUNA NOIZ DA KENTZAILEA EDO GEHITZAILEA? Eragina duten faktoreak:
1. Haurren jatorri sozio-kulturala
2. Haurren jatorrizko hizkuntza
3. Gurasoen eta haurren motibazioa
4. Eskolako programa eta irakasleak
ELKARMENPEKOTASUNAREN TEORIA Ikuspegi tradizionala:
Hizkuntza bakoitza bere aldetik erabili eta gordetzen da.
Elkarmenpekotasunaren teoria (Cummins):
Sakoneko gaitasuna: komuna hizkuntza guztietan
Azaleko gaitasuna: aldakorra hizkuntza batetik bestera
Hizkuntza berri bat ikasteak ez du “lekua” eskatzen
Sakoneko gaitasuna landu behar da hizkuntzetako batean
Eskolan:
Beharrezkoa hizkuntzaren batean sakoneko trebetasunak bereganatzea
Sakoneko trebetasunak ez dira berrikasi behar 2Hn
Ondorioak:
Etxeko hizkuntza desberdina bada, komeni da etxekoa mantentzea eta
indartzea
1H gutxitua bada, eta 2Hn eskolatu behar badu, 1H lantzeari denbora
eskaini behar zaio.
ELEBITASUNA ETA ADIMENA Aurrekariak:
XX. mendean zehar elebitasuna adimenarentzat kaltegarri
Erabilitako frogak: 2Hn eskolatutako 1H gutxituetako haurrak
Aldaketa: Gales (1950) eta Saint Lambert-eko esperientziaren ondorioak
Peal eta Lambert: elebitasunaren onurak
Pentsaeraren malgutasuna
Kontzientzia metalinguistikoa
Komunikazio-egoeretara moldatzeko gaitasuna
AtalasearenTeoria (Cummins, Toukomaa, Skutnabb-Kangas)
CUMMINSEN TEORIAREN GARAPENA Bereizketa:
BICS (Basic interpersonal comunication skills): pertsonen arteko
oinarrizko komunikaziorako trebetasunak
CALP (cognitive academic language proficiency): hizkuntza akademiko
kognitiborako gaitasuna
Eskolan: BICS 2Hn garatua duten haurrak 2Hko eskolatzean zailtasunak,
CALP garatu ez dutelako
2.3. HEZKUNTZA ELEBIDUNAREN ANTOLAKETA PROGRAMA MOTAK
PROGRAMA ELEBIDUNAK Sailkapen irizpideak:
Programaren helburua:
elebitasuna
hizkuntza bat menperatzea
Eskolak hizkuntzei emandako tratamendua:
Haurraren ama-hizkuntzan
Bigarren hizkuntzan, 1H kontuan hartuz
Bigarren hizkuntzan, 1H kontuan hartu gabe
AZPIRATZE PROGRAMAK Ez dira elebidunak, helburua ez da haurrak 2 hizkuntza ikastea
H gutxituko haurrek, hura alboratu
Emaitza: hizkuntza-ordezkapena, elebitasun kentzailea
Oro har, arrakasta gutxikoak:
Baldintza sozioekonomiko, kulturalak…
Haur gutxi heltzen dira goi mailako hezkuntzara
Ondorio txarren arrazoiak:
Irakasleek haurraren 1H ez ulertzea, mespretxatzea
Eskolako edukiak eta hizkuntza aldi berean ikasi behar
Gehiengoaren mailaren arabera ebaluatuak izatea
Programa eta prozedura egokirik ez erabiltzea
MURGILTZE PROGRAMAK Québec-eko Saint Lambert-eko esperientziaren ondoren ugaldu
1H sendoa duten haurrentzat hezkuntza-mota aberasgarriena
Programaren helburua ez da 1H alboratzea, ezpada elebidun bihurtzea.
Tokiak tokiko egokitzapenak behar dira
Jokabide komunikatiboz ikasten da.
Murgiltze programak: noiz? Haur Hezkuntzatik hastea gomendagarriena
Irakasleekin harreman estua
Jolasaren bidez ikasten da: testuingurudun komunikazioa, zailtasunik
gabe.
Sailkapena:
Goiztiarra
Erabatekomurgiltze goiztiarra
Erdizkako murgiltze goiztiarra
Atzeratua: 5. mailan
Berantiarra: DBHn.
Murgiltze programak: emaitzak Emaitza hoberenak
Elebitasun gehitzailea:
1Hn hezkuntza elebakarrean bezain emaitza onak
Azalpena: Cumminsen Elkarmenpekotasunaren Teoria
Emaitza onenak:
Erabateko murgiltze goiztiarrean
2H garaiz finkatu, edukiak lantzeko
1H da irakaskuntzaren oinarria, baina gizarteko H nagusia ere sartzen da.
Eskolan bi hizkuntzak lantzen dira
Emaitza: elebitasun maila ona
Arrakastaren arrazoiak:
Haurrek 1H gorde eta landtzen dute
2H irakaskuntza elebakarrean bezain ongi
Eskolan elebakarren pareko emaizak
Jatorrizko hizkuntza ongi estimatu
3.1. HEZKUNTZA ELEBIDUNA EH-AN HASTAPENAK: IKASTOLAK Irakaskuntza euskaraz emateko eta euskara transmititzeko ikastetxeak
Gizarte-ekimenetik sortuak
Estatus berezia: publiko/pribatu artean
1. Aroa: Gerra aurreko garaia 1910-1920 aldean lehen erreferentziak
Euzko Ikastola-Batza (1932-1936)
“Herrikoia, gizarte-maila guztientzat irekia, osoro kristaua eta euskalduna”
2. aroa: 1960-70 hamarkada Gipuzkoatik (1960), Bizkaia –Araba (1963), Nafarroa (1965) eta Iparraldera
(1969) zabaldu.
Zabalkunde ikusgarria
Berrikuntza pedagogikoak
3. aroa: konfederazioa eta publifikazioa 1980ko hamarkadan EH osoko ikastolak konfederatu
1990 hamarkadan ikasleen % 20 inguru
Euskal Eskola Publikoaren legea (1993):
Publiko (% 32) /pribatu (% 68) sareen artean erabaki behar Ikastolak
Egungo egoera:
Eskola pribatuen estatusa EAE-n.
Nafarroan: egoera erdi-legezkoa eremu ezeuskaldunetan
Ipar Euskal Herrian: 1960ko hamarkadan EAEn betetzen zuten funtzioa
(eskolen % 3)
Euskal Herri mailako kooperatiba (2009tik).
Ez da haur euskaldunentzako mantentze-programa soilik
Lege aldaketak frankismoaren ondoren
Hegoaldean: Espainiako Konstituzioa (1978)
3. Artikulua1. Gaztelania da Espainiako Estatuaren hizkuntza ofiziala. Espainol
guztiek jakin behar dute eta erabiltzeko eskubidea dute.
2. Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango dira haiei
dagozkien Erkidego Autonomoetan berauen Estatutoei dagozkien
eran.
3. Espainiako hizkuntza mota ezberdinen aberastasuna kultur
ondare bat da eta hura babes eta begirunegarri izango da.
Euskal Autonomi Erkidegoa
Gernikako Estatutua (1979)6. art.1. Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen mailaizango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi
hizkuntzok
ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea.
2. Komunitate Autonomoko Erakunde amankomunek Euskal Herriko egoerasozio linguistikoaren ñabardurak kontutan izanik, bi hizkuntzen erabilpena
bermatuko dute, beroien ofizialtasuna erregulatuz, eta beroien ezagutza
segurtatzeko behar diren neurriak eta medioak erabaki eta baliaraziko
dituzte.
3. Hizkuntza dela-eta, ez da inor gutzietsiko.4. Euskarari dagozkionetan, Euskaltzaindia izango da erakunde aholku-emale.5. Euskara beste euskal lurralde eta komunitate batzutako ondarea ere izanik,erakunde akademiko eta kulturazkoek beroiekin izan ditzaketen harreman
eta loturez kanpo, Euskal Herriko Komunitate Autonomoak eskatu ahalko
dio espainol Gobernuari lurralde eta komunitate horiek kokaturik daudeneko
Estatuekin itunak eta komenioak egin ditzala -edo eta hala behar izanez
gero Gorte Jeneralei horretarako eskabidea ager dezan, berauek hura
onartzeko-, horretara euskara zaindu eta bultza dadin.
Euskararen normalkuntzarako Legea (1982)
Jaurlaritzak, ikaslegoari nahitaezko ikastaldiak bukatzerakoan bi hizkuntza
ofizialak erabiltzeko adina ezagutuko ditueneko segurantza emateko
xedezko neurriak hartuko eta euskera-giroa bermatuko du, barne- nahiz
kanpo-ekintzapidetan eta Arduralaritzako ihardun eta agirietan euskera
agizko adierazpide eginez.
1983ko dekretua:
A, B, D ereduak ezarri
Euskara eta gaztelania gutxienez ikasgai bezala
D eredua haur euskaldunentzat; A, B erdaldunentzat
A eredua
Ikasgai guztiak euskaraz; gaztelania ikasgai
Haur euskaldunentzat azpiratze programa da
Erdaldunentzat: atzerriko hizkuntzaren pareko
Euskal Autonomi Erkidegoa
B eredua:
Euskara nahiz gaztelania
Euskaldunentzat mantentze-programa da
Erdaldunentzat erdizkako murgiltze-programa
Emaitza: elebitasuna (D baino maila apalagoan)
D eredua:
Euskaraz ikasgai guztiak, gaztelania izan ezik
Euskaldunentzat mantentze-programa
Erdaldunentzat: erabateko murgiltze goiztiarra
Gaztelanian ere emaitza onak
Hizkuntz ereduen ondorioak 1. B eta D ereduetakoek maila ona euskaran; A eredukoek ez.
D eredukoek maila hobea B eredukoek baino
Gaztelaniaz pareko emaitzak 3 ereduetan.
Elkarmenpekotasunaren Teoriak soilik esplika dezake hori
Gabeziak:
B eta D ereduetan haur erdaldunek nekez lortzen dute jatorrizko hiztunen
maila bera
Akatsen zuzenketa urria
Ulertzeko gaitasun onak ez dakar ekoizteko gaitasuna
Jatorrizko hiztunekin aritzeko aukera gutxi
B ereduaren gabeziak:
Irakurketa eta idazketa gaztelaniaz
Beharrezkoa da 2Hn (euskaraz) gutxienekomaila izatea
Hasierako urteetan euskarari denbora kentzeak kalte
Nafarroa
Ley de Amejoramiento del Régimen Foral (1982)
Artículo 9.1. El castellano es la lengua oficial de Navarra.
2. El vascuence tendrá también carácter de lengua oficial en las zonas
vascoparlantes de Navarra.
Una ley foral determinará dichas zonas, regulará el uso oficial del
vascuence y, en el marco de la legislación general del Estado, ordenará
la enseñanza de esta lengua.
Euskararen legea (Ley del Vascuence) (1986)
Eremu euskalduna (61 herri)
Eremu mistoa (Iruñea eta inguruko 47 herri)
Eremu ez-euskalduna (gainerakoa)
Nafarroa
Nafarroa
Hezkuntza elebiduna arautzeko Dekretua (1988)
A eredua: EAEko berdina
B eredua: ia erakasgai guztiak euskaraz. Desagertzear.
D eredua: EAEkoa bezalakoa. Euskarazko irakaskuntza
eskaintzen duen bakarra.
G eredua: gaztelania hutsean (euskara irakasgairik ez)
Lurraldearen arabera:
Eremu euskalduna: euskara derrigorrezkoa (A /D)
Eremu mistoa: euskara hautazkoa (A /D/ G)
Eremu ez-euskalduna: euskara ez da eskaintzen(A/G)
Ipar Euskal Herria
Euskara ez da ofiziala, ez du lege-babesik
Art. 2. - La langue de la République est le français
Ipar Euskal Herriak egitura administatiborik ez:
Pyrénnées Atlantiques departamenduaren (Akitania)
Hezkuntza elebiduna (haurren % 20):
Ikastolak (1969tik aurrera; Seaska elkartea)
Ikas-Bi: eredu elebiduna eskola publikoetan
Iniziazio-ereduak: eskola publiko eta pribatuetan
2011-2012 matrikulazioa
Euskal Autonomia Erkidegoa (HH):
D eredua (% 74)
B eredua (% 22)
A eredua (% 4)
Nafarroa (HH):
D eredua (% 28)
B eredua (% 0,3)
A eredua (% 22)
G eredua (% 50)
3.2. HEZKUNTZA ELEBIDUNA EH-AN Hastapenak: IKASTOLAK Irakaskuntza euskaraz emateko eta euskara transmititzeko ikastetxeak
Gizarte-ekimenetik sortuak
Estatus berezia: publiko/pribatu artean
1. Aroa: Gerra aurreko garaia 1910-1920 aldean lehen erreferentziak
Euzko Ikastola-Batza (1932-1936)
“Herrikoia, gizarte-maila guztientzat irekia, osoro kristaua eta euskalduna”
2. aroa: 1960-70 hamarkada Gipuzkoatik (1960), Bizkaia –Araba (1963), Nafarroa (1965) eta Iparraldera
(1969) zabaldu.
Zabalkunde ikusgarria
Berrikuntza pedagogikoak
3. aroa: konfederazioa eta publifikazioa 1980ko hamarkadan EH osoko ikastolak konfederatu
1990 hamarkadan ikasleen % 20 inguru
Euskal Eskola Publikoaren legea (1993):
Publiko (% 32) /pribatu (% 68) sareen artean erabaki behar
Egungo egoera: Eskola pribatuen estatusa EAE-n.
Nafarroan: egoera erdi-legezkoa eremu ez euskaldunetan
Ipar Euskal Herrian: 1960ko hamarkadan EAEn betetzen zuten funtzioa (% 3)
Euskal Herri mailako kooperatiba (2009tik).
Ez da haur euskaldunentzako mantentze-programa soilik
Lege aldaketak frankismoaren ondoren
Hegoaldean: Espainiako Konstituzioa (1978)
3. Artikulua1. Gaztelania da Espainiako Estatuaren hizkuntza ofiziala. Espainol
guztiek jakin behar dute eta erabiltzeko eskubidea dute.
2. Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango dira haiei
dagozkien Erkidego Autonomoetan berauen Estatutoei dagozkien eran.
3. Espainiako hizkuntza mota ezberdinen aberastasuna kultur
ondare bat da eta hura babes eta begirunegarri izango da.
Euskal Autonomi Erkidegoa
Gernikako Estatutua (1979)6. art.1. Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen mailaizango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi
hizkuntzok ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea.
2. Komunitate Autonomoko Erakunde amankomunek Euskal Herriko egoera sozio linguistikoaren ñabardurak kontutan izanik, bi hizkuntzen
erabilpena bermatuko dute, beroien ofizialtasuna erregulatuz, eta beroien
ezagutza segurtatzeko behar diren neurriak eta medioak erabaki eta
baliaraziko dituzte.
3. Hizkuntza dela-eta, ez da inor gutzietsiko.4. Euskarari dagozkionetan, Euskaltzaindia izango da erakunde aholku-emale.5. Euskara beste euskal lurralde eta komunitate batzutako ondarea ere izanik, erakunde akademiko eta kulturazkoek beroiekin izan ditzaketen
harreman eta loturez kanpo, Euskal Herriko Komunitate Autonomoak eskatu
ahalko dio espainol Gobernuari lurralde eta komunitate horiek kokaturik
daudeneko Estatuekin itunak eta komenioak egin ditzala -edo eta hala behar
izanez gero Gorte Jeneralei horretarako eskabidea ager dezan, berauek hura
onartzeko-, horretara euskara zaindu eta bultza dadin.
Euskararen normalkuntzarako Legea (1982)
Jaurlaritzak, ikaslegoari nahitaezko ikastaldiak bukatzerakoan bi hizkuntza
ofizialak erabiltzeko adina ezagutuko ditueneko segurantza emateko
xedezko neurriak hartuko eta euskera-giroa bermatuko du, barne- nahiz
kanpo-ekintzapidetan eta Arduralaritzako ihardun eta agirietan euskera
agizko adierazpide eginez.
1983ko dekretua: A, B, D ereduak ezarri
Euskara eta gaztelania gutxienez ikasgai bezala
D eredua haur euskaldunentzat; A, B erdaldunentzat
A eredua
Ikasgai guztiak euskaraz; gaztelania ikasgai
Haur euskaldunentzat azpiratze programa da
Erdaldunentzat: atzerriko hizkuntzaren pareko
Euskal Autonomi Erkidegoa
B eredua:
Euskara nahiz gaztelania
Euskaldunentzat mantentze-programa da
Erdaldunentzat erdizkako murgiltze-programa
Emaitza: elebitasuna (D baino maila apalagoan)
D eredua:
Euskaraz ikasgai guztiak, gaztelania izan ezik
Euskaldunentzat mantentze-programa
Erdaldunentzat: erabateko murgiltze goiztiarra
Gaztelanian ere emaitza onak
Hizkuntz ereduen ondorioak
1. B eta D ereduetakoek maila ona euskaran; A eredukoek ez.
D eredukoek maila hobea B eredukoek baino
Gaztelaniaz pareko emaitzak 3 ereduetan.
Elkarmenpekotasunaren Teoriak soilik esplika dezake hori
Gabeziak:
B eta D ereduetan haur erdaldunek nekez lortzen dute jatorrizko hiztunen
maila bera
Akatsen zuzenketa urria
Ulertzeko gaitasun onak ez dakar ekoizteko gaitasuna
Jatorrizko hiztunekin aritzeko aukera gutxi
B ereduaren gabeziak:
Irakurketa eta idazketa gaztelaniaz
Beharrezkoa da 2Hn (euskaraz) gutxienekomaila izatea
Hasierako urteetan euskarari denbora kentzeak kalte
Nafarroa
Ley de Amejoramiento del Régimen Foral (1982)
Artículo 9.1. El castellano es la lengua oficial de Navarra.
2. El vascuence tendrá también carácter de lengua oficial en las zonas
vascoparlantes de Navarra. Una ley foral determinará dichas zonas, regulará el
uso oficial del vascuence y, en el marco de la legislación general del Estado,
ordenará la enseñanza de esta lengua.
Euskararen legea (Ley del Vascuence) (1986)
Eremu euskalduna (61 herri)
Eremu mistoa (Iruñea eta inguruko 47 herri)
Eremu ez-euskalduna (gainerakoa)
Hezkuntza elebiduna arautzeko Dekretua (1988)
A eredua: EAEko berdina
B eredua: ia erakasgai guztiak euskaraz. Desagertzear.
D eredua: EAEkoa bezalakoa. Euskarazko irakaskuntza eskaintzen duen
bakarra.
G eredua: gaztelania hutsean (euskara irakasgairik ez)
Lurraldearen arabera:
Eremu euskalduna: euskara derrigorrezkoa (A /D)
Eremu mistoa: euskara hautazkoa (A /D/ G)
Eremu ez-euskalduna: euskara ez da eskaintzen(A/G)
Ipar Euskal Herria Euskara ez da ofiziala, ez du lege-babesik
Art. 2. - La langue de la République est le français
Ipar Euskal Herriak egitura administatiborik ez:
Pyrénnées Atlantiques departamenduaren (Akitania)
Hezkuntza elebiduna (haurren % 20):
Ikastolak (1969tik aurrera; Seaska elkartea)
Ikas-Bi: eredu elebiduna eskola publikoetan
Iniziazio-ereduak: eskola publiko eta pribatuetan
2011-2012 matrikulazioa
Euskal Autonomia Erkidegoa HH: D eredua% 74, B eredua % 22, A eredua % 4
Nafarroa HH: D eredua % 28, B eredua % 0,3, A eredua % 22, G eredua % 50
4.1. HIZKUNTZEN TRATAERA BATERATUAJUSTIFIKAZIOA Azken 25 urteotako aldaketak:
Elebitasuna
Migrazioak
Atzerriko Hizkuntzaren beharra
LOGSEk (1992) ekarritako aldaketak:
Hizkuntzak hezkuntza-arlo bakarreanbildu
Ikuspegi integratua hizkuntzekiko
2007ko curriculumak (EAE):
Hizkuntzak modu integratuan irakatsi beharra
Oinarrian dauden printzipioak:
Hizkuntza guztiak ikasteko eta jabetzeko prozesuak antzekoak dira
Hizkuntzen erabilerak helburu bera: erabiltzaile gaituak lortzea.
Hizkuntza guztiek eduki gehienak komunean:
Prozedurazko edukiak
Ikasteko eta komunikatzeko estrategiak
Kontzeptuzko edukiak
Jarrerazko edukiak
Diskurtso literarioaren ezaugarri orokorrak
ONDORIOA “HizkuntzenTrataera Bateratua” proiektua (2007-2010)
Gogoeta teorikoak eta praktika abiapuntu hartuta, 3 hizkuntzetako irakasleen
lankidetza
Hainbat dokumentu:
Sekuentziazio markoa
Unitate didaktikoak
LH: SEKUENTZIAZIO-MARKOA Sekuentziazioa: edukiak banatzeko proposamena
Hizkuntzazkoak ez diren edukiak sartuz
Oinarrizko konpetentzia/gaitasunetan oinarritua
“Egiten jakitea” da garrantzitsua
Kontzeptu/jarrera/prozedura banaketa gainditu
Ikuspegi komunikatiboari lehentasuna eman
Komunikazio-xedea duten proiektuak aurkeztu
Edukiak atazetan oinarritu
Testu-mota, kontzeptuen errepikapena bermatu
Idazketa-proiektuetan oinarritu:
Ardatza komunikazio-helburua
Ahozko nahiz idatzizko testuak ekoiztea helburu
Hizkuntzaren erabilera zuzen, egoki eta koherentea
Hizkuntzak beste arloetan
Arlo kurrikularreko beste edukiak proiektu hauetan uztartu
Matematika, ingurunea eta tutoretza gutxienez.
Arlo bakoitzak hizkuntza baliabideen erabilera berezitua
LH: Sekuentziazio-markoa
Testu-generoen aniztasuna
3 testu-tipo nagusi: narrazioa/azalpena/argudioa
Proiektuetan testu genero bat baino gehiago landu
Azken ekoizpena testu- genero bat normalki
Kooperazioa, proiektu guztietan
Elkarlanerako giroa sustatu
Taldekatze-mota desberdinak proiektuetan
H1, H2, H3
Ez da kontuan hartu ikasleen jatorrizko H (H1, H2)
H3-rako proposamena ere bai
Ikasleen beste ama-hizkuntzak ez dira aintzat hartu
Inklusioa
Eskola inklusiboaren aldeko apustua
Ikasle guztiak dira hezkuntza komunitateko kide
Sekuentziaziorako irizpide orokorrak 3 testu tipo bereizi: narrazioa/argudioa/azalpena
Hizkuntza guztietan testu tipo guztiak
Testu-tipo guztiak maila guztietan
Fikziozkoak ez diren testu narratiboek garrantzia
Proiektu guztietan testu-genero bat baino gehiago
Literatura-eremuko proiektu bana kurtso bakoitzean
Ekoizpen guztiek komunikazio-xedea behar dute
Hizkuntza gutxituaren egoera eta hizkuntzen presentzia aintzat hartuko da
Atzerriko Hizkuntza eskolatzearen hasieratik
Proiektuak zikloka antolatu
Abiapuntua ikasleen interesak:
Zaletasunak, harremanak, gaurkotasuna, teknologia…
Proiektu globalizatuak
Amaieran beti testu bat ekoitziko dute:
Ikasturtean behin gutxienez, ahozkoa
Ikasturtean behin, gelatik kanpo
Ahozko/ idatzi proportzioa:
Hizkuntzaren ezagupenaren arabera
Etapa hasieran ahozkoak ugariago
Bost trebeziak landu:
Irakurmena, idazmena, mintzamena, ulermena
Ahozko elkarreragina
Iraupena: 3-5 aste
Talde-lana bultzatu
Antolaketa aldatu kurtsoan zehar
Hizkuntza-aniztasuna onuragarri:
Ahozko informalean, etxeko hizkuntza errespetatu
Auto-erregulaziorako aukerak eman hasieran eta bukaeran
4.2 ETORKINAK ETA HIZKUNTZAK ESKOLANDIFERENTZIA, ANIZTASUNA, EZBERDINTASUNA Diferentzia: generoa, arraza, kultura…
Hierarkia: klase sozialak
Inmigrazioa: ez dakar aniztasuna soilik
Kulturartekotasuna: ez da berez gertatzen
IMMIGRAZIOA ETA HEZKUNTZA 2003-2004 ikasturtean 8000 etorkin EAEko eskoletan
2009-2010 Hego Euskal Herrian 35.000 (%8)
Ikasle etorkinen ereduak: A (% 50); B (% 27,8), D (%22,6)
Kopuru osoak: A (%26), B (%23), D (% 51)
Nafarroako kasua larriena (2005-2006):
Ikasle guztien % 8,2
D ereduan % 1,4
Gainerakoak: G ereduan (% 98,6)
Eremu ez-euskaldunean gehienak
Eremu euskaldunetan ere pilaketak
Ikasle etorkinen % 76 ikastetxe publikoetan
Ikasle gehienak egoera sozioekonomiko eskasean dauden eskoletan
Eskola maila eta errendimendua batez bestekoaren azpitik
Harrera etorkinen komunitateak eta hizkuntzak
Harrera
hizkuntzak EHn
Magrebiar etorkinen hizkuntzak
Bereberra Arabiera Bereberra eta arabiera
Euskara Elebitasuna Elebitasuna Hirueletasuna
Gaztelania Elebitasuna Elebitasuna Hirueletasuna
Eusk/gazt. Hirueletasuna Hirueletasuna Laueletasuna
ESKOLAREN ZAILTASUNAK Baliabide pedagogiko eta materialak badira (oinarrizkoak)
Arazoa: LHko azken etapetan datozenean
Ez euskara ez gaztelania ez dakitenean
Irakasleen kezka: formazio falta eta baliabide eskasia
DILEMAK Maila soziopolitikoan, eztabaida:
Harrera vs baztertze jarrera
Ikastetxe pribatu eta publikoen arteko desoreka
Aurreiritziak: irakasleenak, bertakoen gurasoenak, sozialak
Maila pedagogikoan:
Kontzentrazioa vs etorkinak banatzea
Harrera hizkuntzak: euskara / gaztelania?
Etorkinen hizkuntzak: gelan / gelatik kanpo?
Etorkinen hizkuntza eta kulturen trataera
Eskola arrakastarako edo lanerako prestatu?
Hezkuntza etorkinentzat edo ikasle ororentzat?
EAEKO HEZKUNTZ POLITIKA Kulturarteko Hezkuntza lehenetsi
Epez kanpo eskolaratuen kasuan:
Publiko eta pribatuen arteko oreka lortu
B/D ereduen bidez hizkuntza-normalizazioan sartu ikasle etorkinak
Etorkinekin egin beharrekoaren diagnostikoa egin: estrategiak eta
baliabideak aztertu
Euskal Hezkuntza Sistema: aurkeztu 8 hizkuntzatan (2004)
Ikasle etorkinak artatzeko programa:
Integrazioa: eskola- eta gizarte-integrazioa
Berdintasuna: gutxiengo/nagusiak
Interkulturalitatea: elkarrizketa/errespetua
Kalitatea: ikasle guztien garapenaren alde
Ikasle etorkinentzat harrera-plana:
Hasierako ebaluaketa: ikaslearen hizkuntz gaitasunak (ama hizkuntza,
euskara, gaztelaniaz)
Banakako interbentzio-plana: helburuak, hizkuntzak
Beharrezkoak:
Programak/ formazioa/ baliabideak
ZENBAIT PROPOSAMEN Euskara egoera ahulean; laguntza behar
Hizkuntza komunikazio bide: integrala
Ikuspegi instrumentala: hizkuntza tresna
Ikuspegi globalizatzailea: hizkuntza oro hizkuntza irakasle da
Ikuspegi integratzailea: hizkuntza oro proiektu integralaren parte
JATORRIZKO HIZKUNTZAK Eskola guztietan (sentsibilizazioa):
Hizkuntzen eta kulturen eguna
Kultura arteko jaialdiak
Kartelak eta posterrak ikastetxean
Hizkuntzen eta kulturen astea eskolan
Etorkinen hzkuntzen oinarrizko ezagutza: agurrak, esaldiak, abestiak…
Balioen heziketa: arrazakeria, xenofobiaren aurka
10 ikasle baino gehiago etorkinak badira:
Jatorrizko hizkuntza eta kultura eskolatik kanpo, elkarteen ardurapean
Curriculumaren atal bat etorkinen hizkuntzan. Hautazkoa, etorkinentzat
Irakurketa/idazketa prozesua (zati bat) ama-hizkuntzan
Curriculumaren zati bat etorkinen hizkuntzan, gela barruan
Etorkinen hizkuntza hautazko ikasgai DBHn