août 1929, arrivée du docteur et de sa
TRANSCRIPT
CélineapasséquinzeansàMontmartre,mêmesicesquinzeannéesontétéentrecoupéesdenombreuxdéplacementsenFranceetàl'étranger,s'ilaquittélaButtepourquelquessemainesaudébutde1936ets'iladûdéménagerparsuitedelaperte
MoulindelaGalette,rueLepicparMauriceUtrillo
desesemploisàpartirdejuin1939.Maisc'estàMontmartrequ'enmars1941ilreviendras'installerau4rueGirardonjusqu'àce17juin1944où,craignantpoursavie,iljugeraplusprudentdequitterleslieuxaveclefeuvertdel'occupant..
Aucoursdecettepériode,ilauracommisquelqueschefs-d'oeuvreavouablesetd'autresécritsquilesontmoins,End'autresmots,c'estàMontmartrequeledocteurLouisDestouchessemétamorphoseraenl'écrivainLouis-FerdinandCéline.Qu'onenjuge!C'estlàqu'ilfiniraLeVoyagequiàdéfautduGoncourtluiapporteralacélébritéfin1932.Qu'ilécriraMortàcréditparuenmai1936,MeaCulpapubliéendécembredelamêmeannée,Bagatellespourunmassacreendécembre1937.IlfautécarterdelalisteL'Ecoledescadavresrédigélorsdesnombreuxdéplacementsqueluipermettaitalorssonabsenced'obligationsprofessionnellesetpubliéennovembre1938ainsiqueLesBeauxDrapsparujusteaumomentdesonretoursurlaButteenfévrier1941.Maisc'estàMontmartreànouveauqu'iltravailleraàGuignol'sbandsortienmars1944etauxdiversmanuscritsdontcertainsdisparaîtrontlorsdupillagedesonappartementouqu'ilemporteradanssafuite.Etc'estlebombardementdeMontmartreenavril1944quifourniral'essentielducontenudeFéeriepouruneautrefoisetdeNormance.Ajoutonsquec'estlàqu'ilcuverasonplusgrandchagrind'amouretqu'ilsemarierapourlatroisièmefois...Labonne...
DeDESTOUCHESàCELINE
MONTMARTRE1929-1944
Ilyaécritseschefs-d'œuvre
Août1929,arrivéedudocteuretdesa
Levoisinagequipourtantenavaitvud'autres,futintriguéparl'arrivéeau98rueLepicd'uncoupleétrange.Elle,jeunedanseuseaméricainequisoignaitsatuberculoseenbuvant,fumantetcouchantavecunpeutoutcequiseprésentait,mâleoufemelle.Elles'appelaitElizabethCraigetavait27ans.Lui,unmédecinquitravaillaitdansundispensairequivenaitd'ouvriràClichy.Ils'appelaitLouis,FerdinandDestouchesetilavait35ans.PourquoiMontmartre?Onnelesaitpasprécisément.Peut-êtreparcequ'Elizabeths'ennuyaitàClichy.QueMontmartreétaitunendroitoùl'ons'amusaitetqueLouisaussiaimaitbiens'amuseretn'avaitrienàrefuseràElizabeth?Peut-êtreaussiparcequ'onn'étaitpasloindesstudiosdedanseAlessandri(rueHenriMonnier),Egorova(rueLaRochefoucauld)etWacker(ruedeDouai)
etqueLouisaimaitlesdanseuses?Lamaison,nouslaconnaissons.C'estunimmeubleancien,trapuquifaitlecoinduboyauparlequelseterminelarued'Orchamp.Laconciergeétaitbiengentillemaisellebuvaitunpeu.Lecouplehabitaitdanslebâtimentsituéaufonddelacour.Montonsdoncparunescalierencolimaçonjusqu'audernierétageoùilsontpourvoisinAbelGance.L'amiMahénoussertdeguide:"Décorbourgeois,stylemédecindecampagne...Tablerustique,armoiresbretonnesencaustiquées...fauteuilsdestyle,largedivan,hautparaventtapisserie,descarpettesbiendisposéesausol,aumurunpetitpasteldedanseusessignéDegas...etàtraverslabaiedustudio,lavuesurParis..."Pourgagnerlasalledebains,"ontraverseunepetitepiècedouillette...surunbureauunencrierquatreoucinqstylos,crayonsetunepiledepapiersgriffonnés,raturés,parfoislesfeuilletsreliéspinceàlinge".Uneentréeetunegrandepiècetrèsbientenueavecmeublesanciens,fleursauxfenêtres,vuemagnifiquesurParisselonMarieCanavaggia,lafidèleassistante.Grandstudiofortjoli,trèsgranddivan,unangequipendaitduplafondmais"jenesuisjamaisentréedanslacuisine",sesouvientJeanneCarayon,lavoisinedeClichy.MmeBenensonqui,précise-t-elle,estalléerueLepicavecsonmari,lepatrondelaBiothérapie,parled'unepiècequelconqueavecunlit.Pendantqu'illuiprépareunbain,ErikaIrrgangvoitdeuxchambres.Peuimporte...Iln'yapasletéléphone.
Oublionslesphotosdesdernièresannéesetdemandons-nousàquoiressemblecedocteurDestouches.Toutlemondes'accordeàdirequec'estunbalèze.Ilestgrand,baraqué,c'estdulourd.MarcelAymérésumeassezbienl'opiniondelamajoritéquandilparled'unhommeàlatailleetauxépaulesdecuirassier,auvisaged'unebeautévirileilluminéparlaflammejoyeusepétillantdansleregarddesesyeuxclairs.SonamibretonMarcelBrochardnousledécritcommeungarçonsolide,biendroitauxyeuxbleusavecunefranchefigureéclairée...Bienbâtientypeaméricainqu'ilimitaitparsonallureetsonhabillementsportif.[...]RobertdeSaint-Jean,quilerencontreenfévrier1933,ledécrit"bienbâticommeuncompagnon,lourdespattes,latêtetrèsgrosseavecunfrontvolumineuxetdescheveuxendésordre,desyeuxclairs,trèsbleus,petitsetpleinsdeméditation,desyeuxsérieuxd'hommequiacourubeaucoupdedangers,prisdesresponsabilités...desyeuxdemarin".
AhlesyeuxdeCéline!P.Werril,quelquesmoisavantsamort,évoque"unregardquiavudeschosesquelesautresn'ontpasvues.Etc'estunregardtendre."RevenonsrueLepicoùPoulainestfrappéparsonallurealtière,sesépaulesdecharpentieretsesmainsextraordinairementbellesquifaisaientrêverlesfemmes.Rêvaient-elles?Lemieuxestdeleurlaisserlaparole.EvelynePollet:"c'estl'hommeleplusextraordinairequej'aierencontré.Toutenluifrappaitrienn'étaitbanal."PourJeanneCarayon,Célineétaitbeau,pantalonslarges,semellesde
danseuseau98rueLepic
L'hommemaintenant
crêpeépaisses,soigné,élégant,àlamode.Desyeuxinoubliables.LedocteurHowyan,uneArméniennequiremplaçait
DestouchesaudispensairedeClichy,tempèrepourtantcebelenthousiasme:"Céline,beau?Non...laparoleaisée,ducharme,bienbâti.C'étaitunmaquereau...Ilavaitdesfemmessurleboulevard."Uneseuleletrouvelaid,HélèneGallet,uneamiedeMahé,quilevoit"gris,hirsute,peusoigné,jamaisassis,vautré.L'allureveule,laparolefaubourienne...avecsafigureravagéedemoineespagnol."Ajoutonsquecesportif,cavalieraccomplibiensûrmaisquifaitaussidubateauetduskietconduitàtoutealluresamotoousonside-car,estungrandmutilé.Célinenemanquerapasdelerépéterjusqu'àsatiétéàpartirde1936etcelaparticiperadelalégendequ'ilsefabrique.Maissilatrépanationrelèvedel'affabulation,EdithFollet,quil'avudeprès,sesouvient:lebrastrèsdémoli,notammentlemusclepourleverlamain,sourdd'uneoreille.Sanscompterdesbourdonnementsdanslatêteetdesmigrainesintolérables.Malgrécela,ledocteuraunemploidutempsdémentiel.Lematin,iltravaillepourleslaboratoires.Dansl'après-midi,ilpartpourClichy.Lesoir,ilrentrechezluiet,danslapetitepiècedel'appartementilécrit.LeVoyageauboutdelanuitseravraimentunebaladejusqu'àplusd'heure.
LamêmeamiedeMahénousparled'uneAméricainebelledecettebeautéquicoupelesouffle.Desjambesmagnifiques...Ellenemarchepas,elleglisse.Unbeaucoupledonc.Maisunbeaucouplequis'estdéjàpasmaldisputé,enanglais,dansl'appartementdeClichyoùlescloisonssontdepapier.D'ailleurslabelleElizabethnesaurajamaisassezdefrançaispourcauseraveclaconciergedu98.Qu'importe,ceseralegrandamourdesavie,ill'appelleson"petitécureil",maisunamour"moderne",interrompudenombreuxdéplacementsdel'unoudel'autre;sansexclusivitéetsansjalousie,oùchacunestlibre.LeVoyageluiseradédiéetavecsonex-beau-pèreetRajchman,latroisièmepersonneàquiilconfessedevoirquelquechose,sera"unedanseuseaméricainequim'aappristoutcequ'ilyavaitdanslerythme,lamusiqueetlemouvement".
Maisàvraidire,lalittérature,ellen'ytenaitpastantqueçalabelleElizabethàquiilarrivaitd'allers'amuseràMontmartrelesoiraveclesamisdudocteur.Maisattention,ellen'accordaitsesfaveursqu'auxvieuxamisetauxjeunesamiesdeLouis,siçaamuseLouis...EllenetromperaitpasLouispourunempire.Lili(cenommeditquelquechose)quirabattait,levaitetrapportaitsibienetquiavaitévidemmentdroitaufestin.Louisenvisagebiensûrdelaprésenteràd'autresdesesmaîtresses.C'estd'ailleursundesesfantasmesfavorisquedeseretrouverencompagniededeuxfemmesavecquiilacouché.Saufque,en1933,àlamortdesamère,latrentainearrivée,Elizabethenaurapeut-êtreunpeuassezd'autantdelibertéetrefuseradereveniravecluiquandilséjourneraauxEtats-Unisl'annéesuivante.
Ilenresteraprofondémentmarquéeten1947encore,ilsedemandecequ'elleestdevenue:"Quelgéniedanscettefemme!Jen'auraisjamaisrienétésanselle-Quelesprit!Quellefinesse...Quellepoésie...Quelmystère...Ellecomprenaittoutavantqu'onenaitditunmot-Ellessontrareslesfemmesquinesontpasessentiellementvachesoubonniches,alorsellessontsorcièresetfées."
Elle,c'estl'Impératrice
S'ilperdsonpèreen1932,ilcontinuerad'entretenirdesrelationsavecsamèrejusqu'enjuin1944etcelle-civiendralevoirrégulièrementàMontmartrequandellenel'accueillerapasavecLucetterueMarsollier,aprèsqu'ilaitétéobligédequittersonappartement."LabonnedameressemblaitàsonfilsmodeléparDaumier.Ellen'étaitpasplusloquacequelaterrecuiteetilluiparlaitsurletonsimpleetaffectueuxd'un
agrégéquichéritsavieillenourrice."ElleaabandonnélemagasindupassageChoiseulpourlecommerceenchambreavantdetrouver,elleaussi,grâceàGermaineConstans,unemploiauLaboratoireGallieroùellereprésenteralaBasedowinemiseaupointparsonfils.C'estdoncàtortqueCélineprétendàplusieursreprisesqu'elleestàsacharge.Ellen'apastotalementadhéré,c'estlemoinsqu'onpuissedire,auromanfamilial
revuetcorrigéparsongénialrejetonetcelaénerveraconsidérablementcelui-ciqui,àl'annoncedesamort,serepentiraeffroyablementdesesduretésenverselle.Etenpluselleboîte.Plusoumoinsselonlestémoins.
Quantàlafille,"toimonLouis,tun'auraispasaiméêtreprisenflagrantdélitd'affectionavectafille...tujouaisplutôtlespapasbourrusquandaprèsledivorcetularecevais...Maisaumoindreboboqu'elleattrapaitàRennes...Tuplaquaistoutettubondissaisdansledur",serappelleMahé.IlvenaitaussilavoirpourlesvacancesavecElizabethqu'elleaimaitbeaucoup.QuandelleétaitàParis,ellepassaitdetempsentempsrueLepicoùsonpèrecorrigeaitsesrédactions...Illuirecommandaitdenepass'occuperdelittérature.Onylaissesapeau.Quelquefoisill'emmenaitsurlaMalamoa.
D'abordlescopainsdeRennesetdeBretagne,commeMarcelBrochard,quirappliquentàParisdetempsentempspourfairelafête.RueLamarck,ontrouvaitGeorgesGeoffroyavecquiilhabitaitàLondresen1915.Ils'étaitbrouilléavecluimaisilsseréconcilierontaumomentdelasortieduVoyage.Entre-tempsGeoffroyétaitdevenubijoutieretilsresteronttoujoursenrelation.Maisdenouveauxvisagesnevontpastarderàapparaître.D'abordparl'intermédiairedeGermaineConstans,l'amiedeFrancisVareddes,etdel'amiedecelle-ci,lajournalisteAiméeBarancy,ilferalarencontredujeunepeintreHenriMahé,ditRiri-la-Barbouille(1907-1975).Unegueuled'ange,intelligent,sensibleetcultivéetquiafaitseshumanitésducôtédelaMouffe.Henriseraaussidécorateurderestaurants,debordelsoudesallesdespectacles.Entrelesdeuxhommes,c'estlecoupdefoudre."L'untonneenrémajeur,l'autreritensibémol."Germainelesvoitcommedeuxvikings.AbelGanceévoqueVerlaineetRimbaud.Lesfemmesenplus,quandmême...En1934,MahéexposerauntableaudeCélineauxIndépendants.C'estledébutd'unelongueamitiéquipermetàCélineetElizabethd'intégrerlajoyeusebandedelaMalamoa,dunomdelapéniched'Henriquimouillesurlesquais.OnytrouvedeschanteusescommeMarieDubasetGermaineRoger,descomédiennescommeElianeTayarouNaneGermon,unsculpteurcommeEmmanuelAuricoste,unhistoriencommeRenéHérondeVillefosseavecquiilallaitmangerdescrêpesrueVandamme,unécrivainàsuccèscommeJacquesDeval,unhommed'affairesjuifGeorgesBloch,leclownBébyetmêmeunavocat,AndréSaudemont,qu'ilconsulteraen1939aprèslapromulgationdudécret-loiMarchandeau.Aprèslaguerreilssereverront,Mahéetluienjuillet1949àKlarskovgaardetilsdécouvrirontquelecourantnepasseplus.Labrouilleéclateraàcausedel'universitaireaméricainMiltonHindusquirapportequeMahéluiauraitaffirméque"Célineisalittlebitofaliar".PourMahé,ilestLouis.
Ledocteuraaussiuneviedefamille
Etdenombreuxamis
HenriMahé MarcelAymé
Bébyleclown
Mahéavaiten1927rencontréàMedranounautrepeintrequis'intéressaitauxgensducirque.Ils'appelaitGenPaul(1895-1975),etildeviendraàsontourl'undesdeuxoutroisamislesplusintimesdeCéline.Né96rueLepic,EugènePaulétaitdevenuapprentitapissier,puisavaitperduunejambeàlaguerre.Ils'étaitmariéen1916àunecopinecouturière,FernandePierquet,queCélinesoigneramaisquimourradelatuberculoseennovembre1939.Aprèslaguerre,ils'étaitdécouvertundonpourlapeintureetilallaitdevenirl'undesplusgrandsartistesdesagénération.Alorsqu'ilshabitentàmoinsde100mètresl'undel'autre,ilfaudraprèsdequatreansavantqu'ilsneserencontrent,vraisemblablementaprèsledépartd'ElizabethpourlaCalifornie.Etencoreçaseradanslesstudiosdedansecartouslesdeuxtutoyaient,etmêmeunpeuplus,laballerine.Dansl'atelierdel'unijambiste,Célinedécouvrel'existenced'uneautrefineéquipedontlesmembresseréunissentledimancheautourdumaîtredeslieuxpourrefairelemondeenbuvantsec.C'estlamessechezGenPaul.Onytrouvait,entreautres:
GenPaul JacquesDevalRalphSoupault
-MarcelAymé(1902-1967),quihabitaitruePaulFévaletqu'onprésenteplus;-Jean-GabrielDaragnès(1886-1950),"lepremiergraveurdeFrance",quifaisaitfortunedansl'éditionàtiragelimitéetquirestatoujoursfidèleàCélinemêmedanslesplusmauvaisjours.Ils'étaitfaitconstruireunesuperbemaisonroseau14del'avenueJunot;-HenriPoulain(1912-1987),uneconnaissancedeClichyquirejoindraJesuisPartoutcommesecrétairederédactionaumomentdeBagatellesetyresterajusqu'en1943.-JeanDauvilliersditBonvilliers(1909-2000),comédienetpeintrequeCélineavaitsoignépourunecrisedefuronculose;-AndréPulicani(1892-1972),filsd'ungendarmecorseetd'uneBretonnequitravaillaitdanslesassurancesetquigraviratousleséchelonsjusqu'àdevenirlePDGdelasociétéqu'ilavaitcréée;-JeanNoceti,musicienetcompositeur,unvoisindu89rueLepic;-MaxRevol(1894-1967),chansonnieretcomédien;-AntoineBourdatditParméniedesonnomdeplume(1880-1961),unDauphinoistravaillantauxPTT.C'estunvoisin,ilhabiteau102.A.Roussardnousapprendqu'ildevintsecrétairegénéralduVieuxMontmartreen1934etqu'iltenaitleMuséealorsinstallé22rueTourlaque;-VictorCarré,l'archivistedu"VieuxMontmartre",poèteethistorienmontmartoisquitravailleàlamairieduXVIIIe;-RalphSoupault(1904-1962),dessinateurdepressebigleuxquiavaitcommencéàL'HumanitéetquifiniraàJesuisPartout;-Pepino,legaragistebaraquédubasdel'avenueJunot,unParmesansedisantentreautrespécialistedesHispano-Suizaetpouvant,lecaséchéant,jouerlesgrosbras;
"Popolc'estunvieuxMontmartrois.IlaétépréconçudanslesjardinsdelaGalette,unsoirde14juillet,c'estle
LafêtechezGenPaul
Montmartre"desesmoinsdeneufmois".Alorsc'estun"purdepur".Jesaisqu'ilaimebienlebourgueil,jeluienmonteunpetitflacon,questiondelemettreenbonnehumeur.Jeveuxqu'ilmecause!Ilestpeintre,c'esttoutvousdire,aucoindel'impasseGirardon."(Bagatellespourunmassacre,p.56).
SergePerrault RobertLeVigan
-JoVarenne,dontlafemmeMimiestl'héritièreduMoulindelaGalette;-SergePerrault,undanseur,frèredeLycetteDarsonval(étoiledel'Opéra)etsacompagneMireilleMartine;-ArthurPfannstiel(1901-1984),unpeintreallemandinstalléàParisdepuis1925quitraduitenfrançaislesdiscoursd'Hitleretquiestentraindedevenirl'undesplusgrandsspécialistesdeModigliani.IladapteraaussienallemandBagatellesetpublieraen1940DasKorrumpierteFrankreichavantderevenirdanslesfourgonsdelaWehrmacht,pourparticipercommeinterprèteauxnégociationspourlareproductiondeL'Humanité;-EtpuisilyavaitencoreJeanPerrotquihabitaitdel'autrecôtéducarrefourau4rueGirardon,unentrepreneurquidébrouillaitlesaffairesdePopaul.En1935enfin,devaitapparaîtreunpersonnagequijoueraunrôleimportantdansunopusdelagestecélinienne,l'acteurRobertLeVigan(1900-1972).Célineetluiavaientfaitconnaissanceparl'intermédiaired'unbrocanteurdelarueLepicquis'appelaitHubertetquitiraitl'essentieldesesressourcesenfaisantdanslefauxtableau.Ilhabitait12rueGirardonavecsaTinouqu'ildevaitépouseren1936.Elletentaitdesesuiciderépisodiquementetserataitrégulièrement.En1942,ellelequitterapourunaviateurrecyclédanslemarchénoir.AprèslaLibération,surpopulationdesprisonsoblige,lemarietl'amantdevaientseretrouverdanslamêmecellule.Atmosphère..Maisnousn'enavonspastoutàfaitfiniaveclapeinturemontmartroise,ilsetrouveeneffet,qu'àunmomentdifficileàfixer,notrebondocteurs'étaitfaitdraguersurlemarchédelarueLepicparunecertaineMarieWildqui,accessoirement,perfectionnerasonargotetluitrouveraunefemmedel'impasseTrainéepourluifairesonménage.En1939,ellesemarieraavecunaquarellistequifaitpartiedelabandedeGenPaul,HenriChervin(1905-1969),queCéline,quiconnaîtlamusique,surnommeraChaunard,etàquileMuséedeMontmartrearenduhommageen1990.Ilss'installerontaveclamèreetlefrèredeChervinàla"maisonrose",enhautdelaruedel'Abreuvoir,oùAndréUttervenaitenvoisinpuisqu'ilhabitait12rueCortot.
Elizabethétaitdoncpartieenavril1932,quiestaussil'annéedudécèsdupèredeLouis,aumomentoùildéposeleVoyagechezDenoël.Elledevaitreveniràl'automne.Ellerevintenavril1933ayantperdutoutsonargent,crisede1929oblige.Ellen'arrêtepasdetousser.Samèreestmorteetelledoitrepartirenjuin.
Entre-temps,àl'époqued'Elizabethdéjàouaprès,etpourneciterquelesprincipalesparmitousces"trois-mâts"plusoumoinsanonymesetenessayantdeconserverunordrechronologique,ontrouveuneamied'Elizabeth,ladanseusedanoiseKarenMarieJensen,bruneauxyeuxbleusquiseproduisaitauTabarinetqui,ensonabsence,sefaisaitsauterchezluiparle"roidesCorses",tandisquelesgardesducorps
KarenMarieJensen
Quantauxfemmes...
montaientlagardesurletrottoirdelarueLepic.Elleaura,elleaussi,lamauvaiseidéedepartirenAmériqueetellerefusera,elleaussi,derevenirenEuropeaveclui.Enfévrier1935,illuiécriraunelettretrèstravailléepouressayerdelarameneràlui."J'aimeraisbiendanserlapolkaaussiKaren...sionpouvaitmourirendansantlapolka."Envain.Ilenécrirad'autresdemoinsbonnetenue.Ilenserapresquedevenucollant.Pourtantilsresterontenbonstermescarilssesontjaugésetpardelàlasaltimbanqueàlacuisselégère,ilaflairélafilledelagrandebourgeoisieàlatêtebiensurlesépaules,quiad'autresambitionsdanslaviequ'undeuxpiècesrueLepicetàquil'onpeutconfierseschagrinsd'argent.Maisn'anticiponspas...
Pendantleprintemps1932d'autrepart,étaitapparupresquesimultanémentdanslaviedeLouisuncouplededuettistesd'originegermaniquesansque,pourunefois,aucunenesoitavertiedel'existencedel'autre.AmadroiteErikaIrrgangdeBreslau,ramasséeàlalimiteducomahypoglycémiedansuncafédelaplaceduTertre.Descuissesadmirables,trèsintelligente,"belle,vicieuse,brillante".Dansladèche.AvoléàlaSamaritaine.Ilsontjouéà"Attrape-moisitupeux"endévalantlesescaliersdeMontmartrejusqu'àlaplaceClichyetarpentélebitumedePigalle.Amagauche,CillieAmbor,27ans,autrichienne,profdegym,veuve,draguéeaucafédelaPaix;unculsuperbe;quinzejoursdebonheurrueLepic(petitepartouzecomprise);retourneàViennesurunpetitnuageetvoudraitbienyrester,surlepetitnuage(premièrelettre,25septembre1932).Louisluiconseillegentimentdesecalmermaisilssereverrontetresterontenrelationjusqu'en1939.Elleluienvoiedespoupéesreprésentantdesmatelotspourgarnirlamaquetteduvoilierquiétaitdanssonappartement.Auboutdequelquesmois,Célinecroulesouslespoupées.[...]Onauraittendanceàoublierquependantcetemps-là,lemondeacontinuédemaltourneretquelesortdel'Allemagneetdel'Europeestentraindebasculer.SonvoyageenEuropecentraleenjuin1933augmentesoninquiétude...Can'empêchepaslessentiments.DePragueàMahé:"J'aidesrelationssupraterrestresavecunemignonnebonnebohémienneetpuisunepsychanalystequiparlecommeunesuperprostituée(AnnieReich,lafemmedeWilhelm).C'estbeauetc'estbon!"
ErikaIrrgang EvelynePollet LucienneDelforge
Entretemps,lesuccèsaidant,lesadmiratricesn'avaientpastardéàsemanifester.Acepetitjeu,lapalmedelarapiditérevintenfévrier1933àEvelYnePollet.Attention,leYestimportant.C'estunpseudonymecarelleécritaussi.Mariée.HabiteAnvers.Etenplusdeça,c'estunechieuse.Nouveauxvoyagesenperspectivequisepoursuivrontàintervallesirrégulierscarilsembleraitquel'auteureaiteudurépondant,jusqu'àlaGuerre,tandisquelacorrespondanceavecErikaetCilliesemaintenait.Laviecontinue.Janvier1935,c'estuneChinoisequ'ilaramenéedeLondreset"quiapprendàsuceràlasatisfactiondesonbonmaître".Onfaitaveclesmoyensdubord.Etpourtant,aucoursdel'été,lapianisteLucienneDelforge,"qu'ilfaudraitbeaucoupbaiseretcelam'ennuiebeaucoup",assureraunintérimdequelquessemainespimentépardesrencontresavecKarenàCopenhague
etavecCillieetsescopinespsychanalystes.Maisilrefuserades'attacheràelleettoutennelaperdantpasdevue,illaretrouveradixansplustardàSigmaringen.Difficiledeteniràuntelrégime.En1935,ilestépuiséparleseffortsnécessitésparl'écrituredeMortàcrédit,qui,enplusdecela,reçoitunaccueilmitigé,lesdéplacementsetlesexigencesdesavieprofessionnelle.
C'estLucieAlmansorditeLucetteAlmanzorqui,repéréeparGenPaulfin1935aucoursdeMmeAlessandri,ramasseralamise.Lucette,dite"Lapipe",àcausedelalongueurdesoncou,paraît-il,aalors24ans.C'estunepetitedanseusequiveutréintégrerl'OpéraComiqueaprèsunetournéeenAmérique.DécidémentlesdanseusesdeCélinetournentbeaucoup.Ellevitplusoumoinschezlui.Enjuillet1937,ilssontàSaint-MaloetàJersey.ElleadansédeuxfoisàDinardetagagné400francs.Ilestparfoisenvoyage,elleaussi.
LucieAlmansor
CommencelapublicationdeBagatelles.CélineperdsesconsultationsaudispensairedeClichyetsespigesàlaBiothérapie.IldoitabandonnersonappartementrueLepicdevenutropcherenjuin1939ets'installechezsamère.EnseptembreilouvreuncabinetàSaint-Germain,15rueBellevue.Lemomentn'estpastrèsfavorableetildoitrevenirrueMarsollier.LaguerrearriveetbienqueréforméilserendàMarseilleoùilseraengagécommeofficierdelamarinemilitairedetroisièmeclassetemporairesurunpaquebot,leChella,quiréussiraàcouleruntorpilleurdelaRoyalNavyle5janvier1940etdevrarebrousserchemin.LevoicidoncencorederetourrueMarsollieretiltrouveenmarsunemploi"bienpayé(relativement)"demédecin-chefaudispensairedeSartrouville,cequiluivaudraenjuinunexodeenambulance,avecLucette,quileconduirajusqu'àLaRochelleàlapoursuitedel'arméefrançaise.RetourrueMarsollierle14juilletetcen'estquele1erdécembrequ'ilobtiendraunemploiaudispensairemunicipaldeBezons.Ilyexercerajusqu'au17juin1944.Débutmars1941,ilrevientvivreàMontmartre.Iln'habiteplusrueLepic,maisà30mètresdelà,au4rueGirardon,àl'angledelarueNorvins.L'absenceavaitduréunpeumoinsdedeuxansmaislavieavaitbienchangé.LaFranceétaitcoupéeendeuxetParisétaitoccupé.
Célinen'estplusseul.IlvitdésormaisenménageavecLucettequ'ilépouseraentrombeàlamairieduXVIIIeenfévrier1943avecpourtémoinsVictorCarréetGenPaulquiserabiendéçuparl'absencedegueuleton.L'appartementestaucinquième."Doubleexposition":d'uncôtéParis,del'autreildonnejustesurleMoulindelaGalette.Aurez-de-chaussée,ilyalaconcierge,MmeBégouin.ElleaunefilleNicolebienjambéequoiquedefigureingrate.Aupremier,l'amiPerrot.Auquatrième,RobertChampfleuryetsacompagneSuzanne.IlsréunissentchezeuxungroupederésistantsdontRogerVaillantetYvonMorandat.Ilssedemandents'ilsnedevraientpassupprimerleurvoisindudessus.
Finalementilsrenonceront.Célineestparfaitementaucourantdeleursactivités.Naturellement,ilnelesdénoncerapas.Etilsoigneral'und'entreeux.SurlemêmepalierquelesDestouches,unavocat,RobertAntoine.Enface,l'atelierdeGenPauloùseregroupetoujourslafineéquipequelaguerrenesemblepasavoirtropdispersée,d'autantquecertainscommeLeViganetDauvillierstravaillentàRadioParissousladirectiond'Oltramare,unjournalistegenevoisfasciste.
L'atelierdeGenPaul
SonmariageetMontmartresousl'occupationallemande
CommetouslesParisiens,saufexception,lesDestouchesontfaimetfroidcarleshiversdel'Occupationfurentrudesetilsvontfairelaqueuepourlescartesderationnement.Lucetteaquelquesélèvesmais,fautedecharbonMmeAlessandriadûfermersoncours..
Quelquefois,ilsvontdînerchezManière,àLaPomponnetteouàlabrasserieJunotoùl'onnedemandepaslestickets.[...]Unnouvelarrivantdemarque,ZuloagaditZoulou,filsd'unpeintreespagnolvenuàMontmartreaudébutdusiècleetretournéaupaysfairedelapeinturemondaineetalimentaire.Lefils,pleinauxas,estattachéculturelàl'ambassaded'EspagneetfréquenteleTout-Parisd'alors.C'estluiquiparexempleprésenteàCéline,MarieBelletFlorenceGould.Ellesviennentparfoispourunedînettemaisilfautfrapper"j'aidubontabac"surlaportesil'onveutquecelle-cis'ouvre.
Autretêtenouvelle,LéonieBathiatditeArletty,unepaysedeCourbevoierencontréeendécembre1943chezvonBose,conseilleràl'ambassaded'AllemagneetquipartagesesfaveursentreJoséeLavaletunbelofficierallemand("moncoeurestàlaFrancemaismonculestàmoi").Cetteamitiédevaitseprolongerjusqu'àlamortdeCélinecommeentémoigneunreportagephotographiqueàMeudonen1958.
Arlettyen1943
[...]Ph.Almérasencomptevingt-huit,dontuneen1940,onzeen1941,huiten1942,quatreen1943etquatreen1944.Comptetenudelaviolencedeleurcontenu,quandellessontpubliées,ellesontété"tripatouillées,édulcorées,tronquées,falsifiées..."Toujoursd'aprèsAlméras,ilaaccordéonzeinterviews,uneen1940,cinqen1941,troisen1943etdeuxen1944.Autotal,c'estplutôtmaigre,maisilnefautpasoublierqueCélineestbeaucoupplusunhommedelivresqu'unhommedepresse.AcelailfautajouterquelquesdînersenvilleoùilcroiseDoriot,Déat,Benoîst-Méchin,PaulMorandouquelquesdéjeunersauCercleEuropéenavecunconfrèreetamileDrBécart.Quantàsaprésenceàdesmanifestations,àpartlemeetingdeDoriotàsonretourdeRussieenmars1942,ellessontplutôtpourluil'occasiondefairescandale,commeentémoignentlepugilatqu'ilprovoquelorsdel'inaugurationdel'InstitutdesQuestionsJuivesle11mai1941ousaconférenceauGroupementSanitaireFrançaisdu20septembre1942.
CélineesttoutàfaitaucourantdeladétériorationdelasituationdesAllemands.Auboutdefévrier1944,grâceàunautrefrèredeLycetteDarsonval,ilaobtenudesfaussescartesd'identitéauxnomsdeDelétangetAlcante.
Lettresauxjournaux
BombardementsetdépartpourBadenBaden
LesbombardementssemultiplientetCélineetGenPaulvontchercherdanslescavesdelaMaisonroseunabribienillusoire.Le21avril1944,lenordduXVIIIearrondissementetlesenvironsduSacré-Cœursontsérieusementtouchés.Aussitôtaprèsledébarquement,ilprendladécisiondequitterParisoùilsentlestueursroderautourdelui.GenPaulsemblevouloirs'éloignercommesilepeintrevoulaitpubliquementsedéfausserd'uneamitiédevenuecompromettante.
IlobtientdesservicesallemandsdesAffairesétrangèresdespasseportsetl'autorisationderejoindreleParkHoteldeBadenBadenautitred'invitéduReich.Ilpartle17juinavecLucetteetBébertensaluantquelquesrarespersonnesdontGenPaul.Ilnereviendraplus...
LeXVIIIeetlesalentoursduSacré-Cœurbombardés
(JeanMauriceBizière,DeDestouchesàCéline,Montmartre1929-1944,SpécialCélinen°11,hiver2013).JeanMauriceBizièreesthistorien,professeur(Emérite)àl'UniversitéJeanMoulindeLyon.QuecesoitauCameroun,auxEtats-UnisouauDanemark,ilatrouvéCélinesursonchemin.N'apasmanqué,luiaussi,desemarierunepremièrefoisàLondresetd'attérir,commeparhasard,àMontmartredansunimmeubleoùhabitaunpersonnagedelagestecélinienne.N'envisagepaspourl'instantundéménagementducôtédeMeudon.
"LaDamecouchée",SandraVanbremeersch-éditionsduSeuilDe2000à2019,unejeunefemmeaétél’assistantedevied’unevieilledametoutsaufordinaire,reclusedanssapropriétépavillonnairedelavilledeMeudon:LucetteDestouches,veuvedeLouis-FerdinandCéline.Voicilerécitdecesannéespasséesdansunmondeàl’écartdumonde,véritableplongéedansl’intimitédecettefuturecentenairedontlasantévadéclinant,rythméeparleballetdesvisitesrégulièresdesamisetdelafaunegravitantautourdelaVeuve,jusqu’auxanimauxdecompagnie,autresbestiolesetspectrespeuplantlamythiquemaison.
Unpremierromanécritaucordeau,quibrosseleportraittoutennuancesdelafemmed’uncélèbreécrivainetrestitueavecéléganceetmaestriaunclimattrèssingulier.SandraVanbremeerschestnéeen1972.Diplôméeenart,ellevitàParis,oùelledéveloppesonuniversartistique."LaDamecouchée"estsonpremierroman.19/08/2021-17,50€
Violetteparle
"Ladamecouchée"
LEPARISIENCulture&loisirs,Livres
PARUTION
et...
APPARITIONS!...
Gallimardveutéditerlesfeuilletsretrouvésdel’écrivainLouis-FerdinandCélineL’éditeurhistoriquedeLouis-FerdinandCélineentendjouersonrôled’«éditeurexclusif»desfeuilletsdel’écrivain,volésen1944,etquiviennentderefairesurface.
Cesmanuscritsavaientétédérobésen1944dansl’appartementparisiendel’écrivainLouis-FerdinandCéline,alorsenfuitepourleDanemark.Gallimardestsurlesrangsetentendbienjouersonrôled’«éditeurexclusif»,aprèsladécouvertede6000feuilletsinéditsdeLouis-FerdinandCéline(1894-1961).Cesmanuscritsavaientétédérobésen1944dansl’appartementparisiendel’écrivainetpamphlétaireantisémite,enfuitepourleDanemark.Ilsontétéremisenjuilletauxayantsdroitdel’auteurde«Voyageauboutdelanuit».Le6août,LeMondelivrel’histoirerocambolesquedecesécrits,remisparunlecteurdeLibérationaucritiquedramatiqueJean-PierreThibaudat.Lejournalistedevaitgardercetrésorcachéjusqu’audécèsdelaveuvedeCéline,LucetteDestouches.L’épouseadisparuen2019,àl’âgede107ans.Jean-PierreThibaudatcontactealorsunavocatetrencontrelesayantsdroit,FrançoisGibault,avocatde89ans,auteurdelabiographiederéférencedel’écrivain,amideLucetteDestouchesetdeVéroniqueChovin,69ans,uneprochedelaveuve.«Voilàsoixante-quinzeansquel’onsedemandaitoùétaientpasséslesmanuscritsdeCélinedisparusàlaLibération:l’annoncedeleurredécouverteaétéunvéritablechocpournous»,aconfiéFrançoisGibaultauMonde.«Unteltrésor»Début2021,lesayantsdroitdéposentplaintepourreceldevol.Or,lejournaliste,quis’esttoujoursconsidérécommedépositairedujoyaulittéraire,apasséplusieursannéesàretranscrirel’équivalentde600pages.Ellessedécomposententroisgrandesparties:leroman«Casse-pipe»dontseulsquelquesextraitsétaientconnusdesexperts,«Londres»,unlivreinconnu,et1000feuilletsde«Mortàcrédit».«CélineaccordaitunetelleimportanceàcesmanuscritsqueGallimarddoitjouerlerôlequiatoujoursétélesiendepuis1951,conformémentausouhaitdel’auteur:l’éditeurexclusifdesonœuvrelittéraire.Nousnemanqueronspasàl’appel,tantparenthousiasmequepardevoir»,aannoncécevendrediàl’AFPAntoineGallimard.
Leprésidentdelamaisond’éditions’estdit«trèsrassuréqu’unteltrésoraitétéfinalementconfiéauxayantsdroit.C’estunevéritablegarantie,tantpourlaconservationquepourlapublicationetlamiseenvaleurdesmanuscrits».Alorsquelemondedel’édition,chercheursetspécialistes,s’interrogesurledevenirdecestextes,l’éditeurrappellela«prioritédonnéeàGallimardpourlapublicationdetousécritsinéditsàvenir»,dansuncontratsignéaveclaveuvedeCélineaprèssamort.«L’éditionestaussiuneaffairedepatience.Letravaildoitêtremenédefaçontrèsscrupuleuse.Noussauronstenircompteaussibiendel’intérêtbienlégitimedeslecteursquedespréconisationsdelacommunautéscientifique».
Deuxdesesœuvrespourraientêtrepubliées
Desoncôté,l’avocatSergeKlarsfeld,quiaœuvrépourlareconnaissancedelaresponsabilitédel’ÉtatfrançaisdanslaShoah,trouve«normalquelesécritsdeCélinenetombantpassouslecoupdelaloisoientpubliés».«Sesécritsantisémitesetceuxquicélèbrentlahaineracialenedoiventpasêtreédités,puisquel’antisémitismeestundélit»,rappelle-t-il.Maisselonlui,«sonœuvrepeutêtrelueséparément.Ilnefautpasoublierqu’aprèslaguerre,Célinearefuséquesespamphletsantisémitessoientpubliés».Cependant,laparutionnepourrasefairequ’avecl’accorddesayantsdroit.Danssonenquête,LeMondeprécisequecesderniersenvisagentdedonnerl’intégralitéde«Mortàcrédit»àlaBNF.Ledocumentyrejoindrait«Voyageauboutdelanuit»,préemptéparl’Étaten2001lorsd’uneventeauxenchères,oùils’étaitenvoléàplusde1,8milliond’euros.Cesontlesdeuxautresœuvres,«Casse-pipe»et«Londres»,quipourraientsortirenlibrairiechezGallimard.(ParValentineRousseau,le13août2021)
Cete-mailaétéenvoyéà{{contact.EMAIL}}VousavezreçucetemailcarvousvousêtesinscritsurCELINEENPHRASES.
Sedésinscrire
©2021CELINEENPHRASES