“AEN ALLE TEGENWOORDIGEN EN TOEKOMENDEN, SALUT”: MARKANTE VISSERIJWETGEVING

Jan Haspeslagh en Ann-Katrien Lescrauwaet

Vlaam s In s titu u t voor de Zee, VLIZWandelaarkaai 7, 8400 Oostende

E-mail: jan.haspeslagh@vliz.be en

annkatrien. Iescrauwaet@vliz. be

42 : V ISSEN IN HET VERLEDEN - SESSIE 1

Jan Haspeslagh

Hoe vrij de visser zich ook mag voelen eens hij het ruime sop gekozen heeft, toch heeft hij a ltijd rekening moeten houden met de slagschaduw van overheden die to t ver en diep in zee hun macht en invloed wilden doen gelden. Voor een goed begrip van de impact die de verschillende autorite iten op de zeevisserij gehad hebben, is een volledig overzicht van de wetgeving ter zake onontbeerlijk. De VLIZ-bibliotheek verzamelt daarom alle wetten, ordonnanties, decreten, besluiten, plakkaten, reglementen en andere relevante regelgeving, met betrekking to t de Belgische zeevisserij. Deze collectie w ordt digitaal ontsloten en vrij beschikbaar gesteld voor verder onderzoek o f raadpleging. De doelstelling is om op term ijn een volledig historisch overzicht van visserijwetgeving aan te bieden, zover ais relevant terug in de tijd , ontsloten via de databank van het geïntegreerd marien informatiesysteem (IMIS), maar ook via eindproducten van het project “Een eeuw zeevisserij in België", zoals de tijds lijn (fig. 2). Het eerste stuk wetgeving dat werd bijeengebracht - de nationale wetten en Koninklijke Besluiten van het kon inkrijk België - is reeds volledig ontsloten via IMIS (fig. 1) en de tijds lijn .

VLAAMS I N S T I T U U T VOOR DE ZEENwrut"! tN KUSlCtBUiHUfcfJ BtlfclU JfH VLAA-1 Ut UfcN

EE9 «'i s*«* map Cy &*fTl hrvfi V U I > O f f a * w l t i f l

iUÆVBBE ■ l iM lU M i

P c r î û d i

i a t i - i e : 5

t e »

h l # B-a » H 'i i iM a V . ! * * ¥ • ■ l a r - j

■ C4F«<g

llS í r . ± Ü J

l f r i t - i l t t

i O M H l

1 S M -1 Ï7 3

t r a - i t i i

IS a S - lfc »

[N a a r v f l r e j

h i l u m t l

H-Ï--Î.8-Î5 Jeûnai e«*îiei iii Gauve-marncnt lfl

bu llaea C4 s a r r ic t i : ae i c m du C a u v irn a n w K p fü v ii.û r 't c * la Belgrade

w rto d v d u AüLJvai

lû t n b y n u i i l v B ply iqu i“

V r r r iu u r lu iy : l r r n r l l c n m k u ru - - ;kr- l i r i l u i l r r i v a u R r lij ir m Ht-i und iJctl Itiri. n1 n i r r l r t r u y * u i :1f> H c fç u u r

et optata

Veraamelirtg der* wcHaft. dec'tfen. í>rdüc.r.ant'S-: en varcrflÉfiifigeíi -d p i. Iu ifj d ^ r t d i , n r d n n l p h r f i i ' r^g ltu iiP tiK

m

B

sa

mmB

B

Fig. 1 Op de projeetpagina van “Een eeuw zeevisserij in België" wordt de collectie Koninklijke Wetten & besluiten opgelijst

met een directe link naar de volledige teksten in de IMIS-databank (www.vliz.be/ciifers beieid/zeevisserii/iaws acts.oho).

VISSEN IN HET VERLEDEN - SESSIE 1 43

« IP-U »-m »» f 3*P

* ui U -.J u r- r-, iV*P»«MU! CH

VM̂ n I Hua

Jut. I I Hg«*

Fig . 2 De tijdslijn laat toe om door de tijd heen te navigeren op zoek naar relevante visserijwetgeving. Daarnaast wordt ook

informatie over vissersvaartuigen, vistuig, en markante feiten uit de visserijgeschiedenis gevisualiseerd

(www. viiz.be/ciifers beleid/zeevisserii/timeline. oho).

Een snelle b lik op deze teksten leert ons dat de nationale - later federale - staat zich heel snel intens ging moeien met veel aspecten van het v isserijbedrijf (fig. B). Bescherming van visbestanden, reglementering over vistechnieken, strand- en kustvisserij, premiestelsels (fig. 4), subsidiëring van scheepsbouw, vlootbeheer: het zijn maar enkele domeinen waar regering en parlement zich over bogen.

u i i ïe * fm T i ir m in t ie r t t i t t f he i d e r t n -t fu c iu i t tt- , A.Vn tyJ t ie p iW A ïm i.

ln ' i t * * Pa g rn .rm tH - ■ c u .

V i fTtrill,

i r i f i r i i j e W íl Pfi ImL I c n f ‘Ir*r itWkjüíM i* n d r t i |rt?f . W. Jy i.

l iT l i r i l l i r l (h-iJuvI J t r illlHI^F Pr-jJfrMifl i « '1*1#■ rill ill'll J « n i f u j iE r c n l*ct PI l i^ g T T ii^ l Larii' ;

Urmn-gendc riui ilr irahirr* ö(' ̂ «rínlr «I.t imkIiph

g rO fh l 1-.MIÜ.I.U '• liC ia lv jll i 1 - r j i lr l 'l TTiirJrn;. ifat ila liilt sc ltg rl I&r ' i Jf*m l i i (uni t . i l J L l « ic injilrlf rt FM *\iI jij* tcrlil#- tryçu ma unli »npt. fr Ijl I. Jt A*KifLrwe li> M-lí tniH-l lia L WL>,; Jjrl felul-

Lirf ;

B c i . i i r i

1ÍH: in g n if '-M rc h i c i i tv - ii f t r r AdHTi*rrJ h t .ifr . r rn ^ r , w.. rcii -l.* JjiHir lia Icn'í ■> ali y ■MtfwlKi' lal**!

i j l l i r # ï j - n .J iV -lW iA , r trP iA irt ,CA.«rnw j p lariVa jfr-M. sJCpmidMl . n n r J i i i i t . r u J v .’0 /4# « ? . g e in t f r h . prnm Jt ,' ¿ ¿ n f j i ' i f iii, 1 i n i i t i V w i u l r u m ■.»■«»■U » n in irtrr*#jpi|. til 'fjteri tjf* v f h f 'i . . Eri-pirM »W « lí

!Üf W» i r * I.A lir r r t t l t r l«J*t I fa -i '- iii+ h . « a» et* A lnSiV íí# t ify fí ia t

im iitnrtptíM* *n , ftiMo « « h ».fluflMii ■ ■ *1*^*rirrfffH . p r i irt-^i . i i i™ UL» > . i ««■»■TI g u ld rS

Tj t r i l la . ■ ■ < i # ■ T 1 £IV r u £ f # d . d r iat*uftiw i.lr k jU * * \A , lili

ihlirrJIi t» «He * Hitan ‘i*« r rc -A B w licn -

te m e (><■ f f r w n i i r . , p e t i*— )> w li* i - u l u ; . * |I»J« h » i n r N t i f i t Ü I i - , ■ t l

Fig . 3 De allereerste Belgische visserijwet van 13 april 1831, “Besluyt verminderende het tarif der ingaende rechten op de

visschen”, was een aanpassing van een wet uit de periode van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1822). Markant

detail: de tarieven zijn hier nog uitgedrukt in guldens, gezien de Belgische frank op dat moment nog niet in voege was.

i Ï3r \I h iJnWuIumcMi: r t l h a ñ u g ff i b |->àr4 « f lù JhS

¿frm piíH il . p n r p ^ ö o . ! « ifa liL uu , u n . Ite l uaokbAW n u iS * <nt i'öo ]Hiinlen J Lie- 1 . & i r e

jnllli-ll . r , . . 4 4 f ̂ , ■ + . f.l ia M a u . ila Lw «nv iL *m dt- aclifrf« «au tn n -

*»n , l i i ( in o p n ïliii.De rturrla^Mri , d e iu r il> n j;tn . . J f r n i . t , l *Â j^ n lr tin f jii,

t u il# v fr iilli# H l êm rv tg m , alk llicdc ilufpnlf'H-'H'ln f jS a ttm . Iw l d iiy ti. . 4 J r j - g u j le t t r | f -Mi>|iTSini t ip eea rtl. .......................................... f r 3 » y ÿ

O z n ifü tti Cfk Hiiitrfi) ilfe b e t W l n j f r f | r THHlr: r j ^ h r m . «*11 «Iki W Í W I , ÿejrtM ipiln rùf*É-lie. jçp- i'iüLfW , giFfööiklH ul ¡ íc d n H ^ .Jc , Aft tm ñ 'J n l [h m J , à j r j ’ f id d r a i. . . . . . . . . . . £ Ï 4

K r ia H irta krrcw iIrPd. «CU Iw t ¡npn iji-T fcM c e a i lr t Ti.-Ii. ■['*11 >■ Je jT iii.ii , ile irTF/ravi r i t d v mtmCrH < « J r r b - » if * tn t/y i i m i n r M r N r . f «4 |i i ( ï « u fh c lu i i i i « ,

B i tu r i t u i Ul Ttrn i i Lcm m il m a r t f r trr* u e /w ^ f Iffiu 4ÍC f e ^ 'H i i c r r r f i # l i r t ,

t l rU W l. m fcrct «utLlivuk-c , itdfi i 3 4|iríl >HÍi,flvw P v in tT tir nut tírti PfiÜTrtíJ .

t i - t j . C# G r » i i r u t .

i t * J f i r t v j jú iK i , í'irrir»!

IWW jr /bHwfrf V a u a V i l l i .

IL u u j m d u « ra ta *

»■IflOae,

VISSEN IN HET VERLEDEN - SESSIE 1

Er was ook heel vroeg reeds aandacht voor fiscaal-economische inmenging: beheers- en controleorganen werden opgericht, zeevaart- en visserijverzekering werden ingesteld, prijzen en taksen werden gereglementeerd, in- en uitvoerregels en controle hierop dienden smokkel en “zwarte vishandel" in te perken, protectionistische maatregelen moesten de sector ais geheel beschermen tegen buitenlandse concurrentie.

drii'iTRË ri-Condition# à remplir pour i 'oh tui tion de* primex.

S t d t a n t fia la peche*

Art* 4d Seront admis A furrc valoir leurs droits à La prime : Â . Les bâ'.îcncüs qui auront été employés en été et en an-

1 unuic, dons tes délais fi s es psr la loi,à la hauteur ile Jfii/ttnfL il'Edimbourg et sur les cèles d%j4ngleterr&* A la pèche tlu hareng destiné A être salé et mis en ceque i

Ti, Chus qui auront exercé la pèche ae ta morue, pendant iva mois <lc décembre let de janvier^ entre les 5r>r e tS fi* degré*, eu nord d ú Dar/y ers Imité* e t, plus à lrs l. jusqu’ù 10 ou 1 2 nulles de la côte de Jutland, e t pendant les mois de février et de murs, entre les et 57° degrés, soit oti granti Vix- tcheribanki soit, plus A fest, au Stvyie Doggzrt-tmid ;

G Chus qui aurotit exercé ohILc même: pêche cuire les îles F o ro ë e t S c h e t la n d , éntreles fiOrt et flSSfl degrés de latitude, et, sur Les cèles ri Islande^ entre les 65* et (¡7* degrés de luLi- tude septentrionale,

Fig . 4 Vanaf 1836 werden verschillende premiestelsels ingevoerd. Deze regelgeving was zeer gedetailleerd over wat en

waar gevist mocht worden om premies te kunnen opstrijken. In deze wetten vindt men dan ook mariene toponiemen terug

die nu niet meer gebruikt worden, zoals hier “Visschersbank” o f “Steyle Doggers-sand".

Daarnaast kwam er ook al gauw een prille vorm van sociale zekerheid op maat van de visserijsector (fig. 5 en 6). Ziekte- en invaliditeitsverzekering, pensioenkassen en voorzichtige pogingen om arbeidsomstandigheden te regelen werden langzaam maar zeker van het lokale naar nationale niveau getild. Omdat zeevisserij - zeker voor een kleine kuststaat ais België - internationaal is, kwam er ook wetgeving ais gevolg van internationale verdragen tussen de Noordzeestaten (en veel later omwille van Europese richtlijnen), en werd er een zeevaartpolitie opgericht met bijhorende reglementerings- en beheersmaatregelen.

VISSEN IN HET VERLEDEN - SESSIE 1 45

lieg I eme i d e oor de in r ig t in g eener kas van vo o rz ie n ig keyéf, dienende om onderstand te verteeneii aen toed meen von visschers f benevens tien ve rm in k te en bejaarde v i suckers i te lie g s t.T l I t . .

REGLEMENT

V oor in r i g t in g van eene kas vom vó o tz im ig k e y d voor de visse hers hunne weduwen en kinderen , in de P anne* gemeente Ád inkúrke.

j¡» ] 17. ARRÊTÉ ROTAE approuvant le rf̂ lemenl tie la cáÍj¿*diB prévoyancedes pêcheurs <TOstende,

F ig . 5 Vanaf 1S43-1S44 kregen de toenmalige kustvissers uit Heyst, De Panne, Nieuwpoort, Oostende en Blankenberge

toegang tot sociale voorzieningen, die meer en meer nationaal geregeld werden.

• ■ JL JLLe trésorier est Cö'argé ties fon étions suivantes : \ ° De la recette des deniers dus à la cuisse et que les red eva-.

blesT en ce qui concerne les retenues, sont tenus de verser entre ses maius, sur état, à F échéance de chaque trimestre ;

2° Du placement des fonds disponibles; lesquels, sur une déci­sion a prendre par Ja commission, seront ou convertis en fonds publics belges ou placés à intérêt dans une institution publique. Celte ‘ón versión ou placement se fait dès qu 'il y a en caisse une somme de mille francs excédant celle nécessaire au service de la tàsse pendant le trimestre courant;

F ig . 6 De nationale inmenging in de sociale zekerheid voor vissers wordt onder andere duidelijk door de verplichting om

de fondsen te beleggen in staatspapier.

De uiteindelijke historische interpretatie van de evolutie en impact van deze nationale wetgeving op de sector is uiteraard voer voor verder onderzoek. Deze volledig ontsloten collectie is daarbij een unieke documentaire bron, permanent en vrij beschikbaar. Maar ook wie gewoon nieuwsgierig is en wil weten o f visquota ’s a ltijd bestaan hebben, o f bijvoorbeeld een lijs t wil van wat matrozen vooral niét mochten meenemen aan boord, v indt in deze verzameling een antwoord.

VISSEN IN HET VERLEDEN - SESSIE 1

DANKWOORD

Het uitbouwen van deze collectie wetgeving was en is alleen m ogelijk dank zij de medewerking van onderstaande instanties en personen.

Voor het te r beschikking stellen van hun documenten:

• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience Antwerpen• Rijksarchieven Brussel en Brugge• Dienst Zeevisserij Oostende

Voor het vele ondersteunende werk:

• Heidi Debergh Ann-Katrien Lescrauwaet

• Liesbeth Lyssens• Hans Pirlet• Jan Mees

VISSEN IN HET VERLEDEN - SESSIE 1 47