Единствените пејсажи ќе ви помогнат да воспоставите совршена хармонија со природата. Идеални места за средби и дружења.

Причина за да ги посетите овие места, покрај планинарењето, ловот и риболовот, може да биде само прошетка, ручек во природа или едноставно уживање во неа.

Мариово

Вистинско доживување доаѓа од девствено чистиот и недопрен простор на Мариово. Слободно и недопрено со можности за развој на еко и амбиенталниот туризам, овде во изобилство може да се користат благодетите на здравата и чиста храна, на далеку познатиот мариовски мед, воздухот и планините. Овдешните планини ја чуваат како во пазува приказната за филмовите Прашина и Миротворец, создавајќи од овај простор македонски Холивуд. Планинските венци кријат и други тајни, како онаа за постанокот на светот и векот. Се откриваат тие тајни како што се гребат наслагите на ониксот. Богатите природни ресурси од мариовскиот грамаден масив можат да бидат ставени во функција на развојот на овај еколошки бисер. Мариовскиот масив со нуклеарните суровини и другите руди отвора можности за револуционерен развој. Мариово се наоѓа источно од најголемата рамнина Пелагонијa, единствената област што од најстаро време се до денес се именува со нејзиното античко име. По должината на реката Црна се издвојувал еден патен правец во овој период кој го поврзувал познатиот антички пат “Виа Егнација” со Античкиот пат кој водел по течението на реката Вардар “Виа Милитарис”, патни правци кои биле користени и за времето на Македонската империја, а најверојатно и многу пред тоа. На подрачјето Мариово од доцната антика откриени се релативно голем број на археолошки локалитети односно подвижни археолошки наоди. Меѓу попознатите локалитети кои се утврдени во текот на истражувачките работи спроведени по втората светска војна се археолошките локалитети: “Заградишка чука”, “Садеви”, “Градиште” и локалитетот “Градок”. Од средновековниот период во Мариово по своето значење централно место зазема црквата Св.Никола од манастирскиот коплекс во с. Манастир. Просторна организација на населбите во Мариово Архитектурата овде е срасната со пределот преку убавиот сјај на природните материјали за градба, докрај приврзана на народните традиции и обичаи, а од друга страна пак максимално приспособена кон условите за нормален стопански живот кој ги дава основните претпоставки за опстој на населението.Живеалиштето односно куќата ги задоволувала низ вековите основните и секојдневни потреби на луѓето и што е особено важно истата во себе ги има сублимирано сите социолошки симболички и историски погледи и искуства на нејзините корисници. Црквите се неизоставен дел духовниот живот на селата во Мариово. Поставени обично на најдоминантната позиција од селото просто зрачат со својата убавина. Карактеристично скоро за сите селски цркви е тоа што претежно се изградени во XIX век во времето на преродбата.

многу интересно што имаш кажувај

а еве што се поклопува со ова твоето

tamu aleksandar pominal del od svoeto detstvo,i sega sekoja godina tamu kako i po celata planina se organiziraat Prosetki vo cest na Aleksandar Makedonski

во плачковичкиот крај, низ векови, се прераскажува една легенда за кралот Александар и за неговиот престој кај некој крал од тој регион, кој наводно имал свое кралство, кое се викало Паонија.

Двајцата кралеви се состанале во Светиот Град, кој се наоѓал на платото од планината Плачковица.

Во тој Свет Град Александар и неговиот домаќин Липиј разговарале како да продолжат добрите односи меѓу тие два народа во добро и во лошо.

По таквата спогодба и разбирање, на радоста и немало крај, а таа се пренела и во народот, така што поединци почнале како и кралот да плачат и да ронат солзи радосници. Врз основа на оваа случка, и поради тоа што се излеале многу солзи, се формирал поток - рекичка, кој тогашните мештани го нарекле Плачковица, а пак, на планината и го промениле името во Плачковица, имиња кои останале до денес.

Постои и друга легенда во која се зборува за името на планината Плачковица.

Според неа, татко му на Александар III, кралот на Македонците, Филип II го донел синот на планината Плачковица, која пред тоа имала друго име, кај некоја жена која знаела да лекува за да го излекува од преголемото плачење, кое го обземало идниот крал на Македонија.

Таа жена живеела во градот на Плачковица кој се викал Свет Град.

Откако го донеле принцот Александар во придружба на татко му, кралот Филип II, и й кажале на жената за што се работи, таа им одговорила дека детето е сосема здраво, а плаче затоа што во себе поседува преголема енергија и на тој начин мора да се ослободува од неа, при што им рекла да не се возбудуваат, треба да го остават на мира и дека наскоро, штом ќе почне да оди, ќе престане со плачењето и му предвидела дека ќе стане голем цар и ќе ја надмине славата на татко му.

Кога ова го слушнал Филип II, кој бил во придружба на месниот крал Липиј, кој престојувал во Светиот Град на Плачковица, од радост се расплакал како и неговиот домаќин, и по нивното плачење името на планината й го замениле й ја нарекле Плачковица.

Според третата легенда, името на таа планина е променето по средбата на кралот Александар III Македонски и кралот на Паонија, Лангар.

Средбата на двата крала била на т.н. планина во населеното место Свет Град.

На неа Александар, како македонски крал, и Лангар, како крал на Паонците, се договориле да се воспостават што подобри државни односи од оние меѓу татко му Филип II додека бил жив и кралот Лангар.

Разбирањето за државните работи меѓу кралевите било на завидно ниво, по што на двајцата почнале да им течат солзи радосници, толку многу солзи што се формирал поток, кој месното население го нарекло Плачковица, бидејќи кралевите плачеле од радост.

во сите три преданиа се збори за некаков свет град???

Toj grad e gradot MORODVIZON,e tamu vo hramot se pronajdeni skeletite na Cuvarite na Aleksandar,a na vrvot na planinata ima 3 potoci,koi se soedinuvaat vo eden,i toa e rekata Zrnovka,koja mine niz seloto Zrnovci,za taa reka se zbori deka bila spored 2 prednaie,sto go kazuvas ti. Taa reka nekolku pati e proglasena za najcista reka vo makedonija i imaat kazuvano deka bila aleksandrova reka.Ima edno mesto,Branata go vikaat,tamu e toj Davicev vir,tamu e pronajdena para na koja od ednata strana e likot na Aleksandar,a od drugata strana stitot na makedonija.Ne mozam da ti kazam mnogu zatoa sto toa go imam videno od odamna,a go ima vo tie cd-a sto treba da gi dobijam,koga ke gi dobijam ke gi objavam na forumov i taka ke znaete za sto vi zboruvam,a za gradot Morodvizon,tamu ima pronajdeno mnogu anticki raboti,sega letoto pronajden e Zlaten Konj,koj e visok 2m i e od cisto zlato,toa go pronasle edni arheolozi od Amerika koi od nivni interes trazele so Aparati za Stari raboti,i koga go pronasle konjot (zosto ne mozele da go izvadat,prijavile vo muzejot na grad Skopje)i go izvadile Konjot od Zemja,i prodolzija da iskopuvaat tamu,no kako i na sekade vo makedonija taka i tamu,tie iskopuvanja se sopreni,a gradot bil eden od najgolemite gradovi vo anticka makedonija.Isto taka ova leto e pronajden i prsten izgraviran na nego stitot na makedonija.

Dechki ima ushte neshto !!!

1. Vo deneshen "Dnevnik", ima edno pismo nasloveno so - " Argumentite ni se na dofat ".

...Pishuva vo pravec na raspravata shto ja vodite , kazuva (ochigledno nekoe struchno lice - arheolog), no ja nemal hrabrosta da se potpishe a razbiram i zoshto po ona shto go napishal, Imeno...

...I toj kazuva shto se Makedonskata zemja sosdrzi osobeno vo - Mariovsko- mesnost " Visoka porta " kade e "izgubenata" Makedonska prestolnina na - Pelagonidite...

...Kaj s. Bonche, pred nekoe vreme e pronajdena staromakedonska grobnica na chlen od pochesna garda na makedonskiot kral na Antigonidite - Demetrij...

...Na samiot vrv pak na " Visoka porta" se naoga monumentalen dvorec od kralskata dinastija na Pelagonidite za shto potkrepa bea masovnite i fino obraboteni kameni blokovi simetrichno i skladno gradeni vo oblik na dvorec kaj temelite i vlezot na samata porta...

... NO SHTO SO SETO OVA ?! a za shto i razocharan pishuva avtorot..

...Kako po nekoe nepishano pravilo shtom se dojde do neshto shto gi rushi site Grchki falsifikati, i tokmu sega koga e najpotreben vakov faktichki i efektiven odgovor...SE ZASTANUVA !!!!!!!

...NEMA ISTRAZUVANJA - PREKINATI SE !!!

...I vo starite arheoloshki naogalishta - Herakleja i Stobi, se raboti SAMO NA RIMSKIOT PERIOD A MAKEDONSKIOT IAKO IMA JASNI TRAGI - NE SE CHEPKA !!!!....Se ZASTANA !!!

...Makedonskata prestolnina na Linkestidite - Link kaj s. Bukri iako e odamna otkriena - NE SE ISTRAZUVA !!!

...Niti gradot Perseida iako e odamna lociran a podignat od Makedonskiot kral Filip V vo chest na sina si - Perej - posledniot Makedonski kral !!!

...Da ne zboreme za nikakvite istrazuvanja na Alkomenae, Braion, Stibera, Idomenae, Gortinija, Atalanta, Antigoneja,... SITE VO MAKEDONIJA - TUKA a nishto ne se chepka !!!

...I za kochijata , prashuvam - SHTO SEGA I KOJ RABOTI POVEKE TAMU ?!

...Samo mal del od seto ova da se raschepka i ...

...KRAJ KE IM BIDE NA SITE GRCHKI GLUPIRANJA ...

..Namesto vo imeto na - "Nenalutuvanje na Grcite " ( samo za aerodromot i statuite pred vlada Shto napravija , pa se plashat nashive za ova koj znae shto li ke prevzemat) vo pregovorive , Da ne chepkame nishto po ona , shto patem recheno e - NASHE ?!..

...Prashuvam - KOJ NI GO TOA PRAVI , Gospodo ?!

Pozdrav !

Publication Data:

Koneska. Elizabeta, �Copper-made Objects in the Balkan Countries�. EJOS. IV (2001)

(= M. Kiel. N. Landman & H. Theunissen (eds.). Proceedings of the 11th International Congress of Turkish Art, Utrecht - The Netherlands, August 23-28, ]999),No.27. 1-13.

ISSN 0928-6802

C Copyright 2001 Elizabeta Koneska.

Throughout history, due to its central geo-strategic position on the Balkan peninsula. Macedonia has alx\ ays been a very attractive and interesting area.

The culture of the Ottoman Turks is one of the many cultures and civilizations that have left impressive traces on the entire life of the people inhabiting this region.

The Ottoman Turks ruled the territory of Macedonia from the late 14th century till 1912.

They represented a significant part of the local. mainly urban population.

After the initial conquests that lasted for one century.

Macedonia became a strategic border region from which all the other Balkan and European conquests were staged� After the conquest of Skopje in 1392. this city became a significant military and later on economic and cultural centre in Rumelia.

2

The implantation of the social, economic and cultural structures of the Ottoman Turks into the nex iv conquered and populated regions was rather fast because of the already existing and firmly incorporated medieval system.

3

Ready to accept everything that seemed practical and useful from this established system, the Ottomans themselves, according to the already established routine, contributed to many aspects of the social, economic and cultural life.

4

Such was the case with the crafts. The important position of the crafts in the economy of the Ottoman Empire was established very soon in the towns of Rumelia. The existing crafts were developed and advanced and many new crafts were introduced. In the beginning, most of the crafts

* Dr Elizabeta Koneska, Museum of Macedoma, Skopje

1 Joseph von Hammer, His torija tztrskog osrnanskog cars tva, I, Zagreb 1979, 62-79

2 Lidija Kumbaradi Bogoevi�, Osmanski spornenici vo Skopje, Skopje 1998

� Aleksandar Stojanovski, , �Kon praanjeto za hnstijarnte spahn vo Makedornja�, GLVI, 4,

Skopje 1960, 314-316. Idem, Gradovite vo Alakedonija od 14 do 17 vek, Dernografski

proit�tivana, Skopje 1981

David Talbot Rice, Islarnska Urnetnost, Beograd 1968. Smail Tthi�, Islarnska nrnjetnost

na titi Jitgoslavije, Svjet islama, Beograd 1979, 313 supported militar needs, but soon there were crafts that produced products that supported the newly created living conditions.

5

Metal work

A typical example is the development of the metal work. In the medieval period they were united under the same name - goldsmiths. The goldsmiths ere well organized and held a respectable position v ithin the state.

In medieval times, their well-defined status was regulated by the famous Dusan�s Law Book, dating back to 1349.6

After the Ottoman conquests, the goldsmiths were divided into various metal orking crafts some of which contributed to the state and militar needs (gunsmiths and cutlers, blacksmiths. minters, bell casters). while the others catered to the needs of the common folk (silversmiths. tinsmiths and coppersmiths).

7

The obj ects produced by the crafts mentioned above had, in addition to their utilitarian role, an important artistic component appropriate to the time and place of production and use of the objects. Such combination of craft and artistic elements can also be seen in the copper-made objects and vessels that are the products of the coppersmiths.

Copper-made objects, as well as some wooden objects and textiles belonged to the standard household inventory in the urban houses of the Ottoman period.8 As with the other objects. the copper-vessels went through different phases from their first appearance to their development, transformation and gradual extinction, in accordance with the traditional, historical, economic, social, cultural and artistic craft circumstances.

As part of the interior inventor of the house, copper-made vessels followed the evolution and development of the house concepts in this region. The transformation that the urban household was undergoing in Rumelia during certain periods, from the 15th to the 18th century, and also from the middle of the 1 th to the first decades of the 20th century9, could also be seen in the household inventory, i.e. in the copper-made objects.

The Hamdija Kreevljakovi�, �Esnafi i obrti u Bosni 1 Hercegovmi, (1462-1878)�, Zbornikza

narodni ivot i obi�aje junih Slovena, XXX, 1, Zagreb 1935, 55-178. Duanka opova,

Makedonija vo 16i 17 vek, Dokitmenti od carigradskite arhivi, (155 7-] 648), Skopje 1955.

6 Konstantin Jiri�ek, Istorija Srba, I, Beograd 1922, 40-48

Bojana Radojkovi�, Srpsko Zlatarsivo 16 i 17 veka, Novi Sad 1966, 154. Mirjana Ljubinkovi� Corovi�, �Metal srednovekovm�, Istorija prirnenjene itmetnosti kod Srba, Beograd 1977, 71. Ourgica Petrovi�, �Tetovski Pukari�, Rad 7 Kongresa folk/orista, Ohrid 1964, 117-120. Idem, �Oruje�, Istorija primenjene itnietnosti kod Srba, Beograd 1977, 123

8 Verena Han, �Putevima narodne tradicije od srednovjekovnih fresaka do folklornih ornamenata�, Zbornik �vetozar Radoj�t�, Beograd 1969, 391-398. Jasemin Nazim, �Woolen household covers in Turkish documents from Macedonia�, J� Mi//et/erarasi Turk halk ku/turn kongresi, Maddi ku/fur seksijon bi/diri/eri, Ankara 1997, 298-302

Aneta Svetieva, Rezbareni tavani, do/api i vrati vo Makedonija, Skopje 1992

2

introduction of more sophisticated buildings with interiors furnished with objects of higher aesthetic values coincides with the period from the end of the 17th until the beginning of the 19th century. a period of most sophisticated copper-made objects in Macedonia.

In the second half of the 19th century and the first half of the 20th century, under the influence of the rapid changes in social, political and economic life, and increasing western European influence, the power and authority of the Ottoman empire was weakened, and its inability to adjust or participate in the newly created conditions becomes visible. This contributed to the shrinking of the borders of the empire so that its western parts v ere reduced mainly to the central and slightly estern region of the Balkans. with Macedonia at its centre.��

This process created changes in the etlmic and social structures, and led to a rapid slavization of the towns. Changes in the social and material culture, as well as in the crafts, representing an important economic branch, were also evident.�

Until the first decades of the 20th century, the coppersmiths were craftsmen of importance in Macedonia.

The first evidence for the existence of coppersmiths in the Balkan countries is found in the city of Skopje in the 15th century. This implicates that the city, in addition to being a militar and political centre, as also functioning as an economic and trade centre, with the coppersmiths acknowledged as one of the most important craftsmen.

The collection of the Museum of Macedonia

In 1454 the coppersmiths in the Balkan countries were registered for the first time in Skopje.�2. With the 550 years old tradition of the existence of the craft in Skopje. it is not a coincidence that today the Museum of Macedonia has one of the richest collection of copper made objects in the Balkans. We reached this conclusion by visiting collections, depots. or exhibition facilities in several centres in Macedonia and across the Balkan

13 . .

countnes. Turkish experts value the objects as being of the highest qualth and assign them the epithet Bosnian workmanship.14

10 Norman Itzkoitz, �Osmansko carstvo�, Svjet is/ama, Beograd 1979, 285. Vuk Vinaver, �Dubrovnik i Turska u 18 veku�, SAXU, Beograd 1960

B Panov, G Palikrueva, M Apostoiski, �Etnogeneza na makedonskiot narod,

Etnologija na Makedoncite�, MAV , Skopje 1996, 20-25

12 Mustafa Karamehmedovi�, i rnetni�ka obrada rneta/a ii Bosni i Hercegovini, Sarajevo

1980,67

In the Republic of Turkey, in the ethnographic museums in Arkara, Konya and Izmir, in

Istanbul in the Topkapi Palace Museum and in the Museum of Turkish and Islamic Art, and in the collection of the Sadberg Hanim Museum. In Yugoslavia, in Serbia, in the Ethnographic Museum and the Museum for Applied Art in Belgrade. In Bulgaria in the

3

The collection of metal household objects from the Department of Ethnology at the Museum of Macedonia. consists of more than one thousand vessels and objects. The objects are classified according their usage. and within that, according their shape and decorations.

According their shape, which is derived from their usage. they can be grouped into flat, shallow, medium depth and deep containers.

According to the decorations they are grouped into objects that are richly decorated across the whole surface: obj ects with fragmented decor. objects with specific ornaments or bordering: and the ones decorated only with an inscription.

The most important classification of the copper-made objects is according to their use. On this basis, they are grouped into four categories:

1) household utensils. 2) objects for personal hygiene, 3) objects with sacral use, and 4) objects used in trade and crafts.

1) Household utensils are divided into four subgroups: cooking utensils, dinner (table) ware, containers for liquids, and heating, lighting and decorative obj ects.

Many cooking utensils were used for boiling, roasting or frying solid or liquid types of food. They are different in size and shape and their decoration is modest or non-existent. The following objects are included in this category: lencere (saucepan). kolle (kettle) (Figure 1). araniya (large boiler with handles). grne (pot). lava (frying pan), tepslya (small tray), sahan (large dish with lid). tsedalka (strainer), and maslarche (oil container).

There is a greater variety among the dishes for serving meals. In addition to the size and look the serving dishes are different from the others in their sophisticated shapes and rich decorations. Some classified containers for serving meals are: siniya (round metal tray) (Figure 5 and 6), sahan (large food dish), labia (circular or oval tray). kase (bowl) (Figure 2). se/er las (traveling food box with several metal dishes fastened together) (Figure 3). sugar and coffee boxes. boxes for transporting food. and ladles.

Liquid containers, significantly differ from the others in their shape or depth. In this group of containers are included: gum (vessel for ater with a long handle). ibrik (narrow necked vessel with a spout) (Figure 4). cups. gezve (coffee pot). zarf (cup holder). karla (wine flask), kazan (cauldron).

National Museum in Sofia. In the museums in cities across Macedonia. Lamija

Hasanefendi�, �Pnlog upoznavanju umetrn�ke obrade bakra u Bosni i Hercegovini�, Prilozi

za orijentalnitfilologiju, 28-29, Sarajevo 1978/9, 401. Karamehmedovi�, Urnetni�ka, 201,

311. Anastas Primovski, Mednikarsivoto v rodopskata oblast, Sofia 1955, 139. E Peteva,

Metali�eski sadove, Sofia 1939, 139-181. Oktay Belli, Gundag Kayaoglu, Anadohi�da Turk

Bakzrcihk8anatinin Gelicirni, Istanbul 1993. 91, 136, 192

14 Elizabeta Koneska, �Geometriska ornamentika kaj metalnite poku�ninski predmeti vo

Makedomja�, Makedonski folk/or, 48, Skopje 1991, 325

4

In the group of household utensils are also included objects for heating as man gal (brazier) and obj ects for lighting shandan (chandelier) and fener (lantern): vases. ashtrays and various boxes are just a few of the decorative obj ects.

2) Some of the containers that were mainly used for maintaining personal hygiene are: kazan (boiler for heating water). amam las (bowl for throwing water used in Turkish baths). legen (basin), soap boxes.

3) The objects made for sacral use, different in size, shape or application, have been used in religious buildings - churches and mosques - and in private homes. This group includes: kandilo (oil lamp). krlalnik (font). kadelnica- buhurdar (censer). sveknik (chandelier). saan-diskus (large round tray). na,f�rnica (wafer box). pulir (chalice), and some smaller cups.

4) In the group of copper-made objects that have their application as craft tools or in trade are included: brandy still, plates for measuring scales, tool boxes, pots. trays, boilers, cauldrons etc.

How old the copper vessels are is generally determined by the techniques of production, the decoration, shapes of the objects. date on the object (the number of dated vessels is negligible), also according to the evaluation of conditions of the historic, economic and craft circumstances. and very rarely according to the usage of the objects.�5

Most of the objects in the collection, according to our current estimates, are historically located from the middle or the end of the 17th to the middle of the 20th century. Most of the obj ects were locally produced in fe important coppersmith centres in Macedonia (Skopje. Pnlep, Stip, Kruevo, Strumica, Ohnd) less are brought from other centres (Bosnia, Turkey, or some Middle-Eastern countries).

�

Copper made objects and their socialfunctions

During a longer period of time, in addition to functional or decorative purpose of the copper objects in the interiors of the households. the ownership of certain number of copper-made obj ects in the households was an indicator of prestige and wealth.

We have found such copper-made objects noted in several Turkish published documents from the Ottoman period in Macedonia. These objects were noted in 13 documents, two vaki/hames from 1570, (documents which establish pious foundations of Turkish dignitaries), 11 sicils (judicial records) from 1607 until 1642. and from 1800 until 1839. From these documents we learn that copper objects and kilims were the only movable household inventory that as listed in the inheritance lists. In addition to the facts about the ownership, from these documents we also learn about the

15

Elizabeta Koneska, Sadovi od bakar vo Makedonija, Skopie 2000

5

types and variety of the copperware. the value of each individual object. as well as the number of objects owned by a household. We also learn of their use in both sacral and profane public buildings.�6 It is important to note that in the society copper objects received the same treatment as other highly valued inherited property. Even though the available documents do not allow us to trace the development of the copperware in a continuum, we can still note that in the period from the 17th to the 19th century the number of copperware in a household was gradually increasing. There are also changes in their usage. a number of vessels with various functions appear, while there are no significant changes in their value.

In the 17th century copper vessels are listed as household inventory mainly with Muslim aristocratic families, and it is only in the 19th century that they begin to appear in some wealthier Christian families.�7 In this period copper objects are considered to be a sign of social prestige, a symbol of status of the higher social class, in the beginning only within the Muslims. and later within the Christian wealthy families.

The ethnic structure of the coppersmiths in Macedonia from the 17th to the 19th century influenced, among other things, the decoration of the copper objects. For example. following the transformation of the decoration on the most richly decorated flat copper objects, that is the sinis (round trays), we can determine when and where they were produced.�8

In the Balkans, where you can single out specific decorations of copper objects (in this case the sims) in different centres in Bosnia, Bulgaria and Turkey, a specific Macedonian decoration from the end of the 18th and beginning of the 19th century can also be singled out.

This decoration that we single out as Macedonian is rich with floral ornaments geometrically arranged in circles. and has a reduced composition with changed ornaments compared with earlier sWles. The composition of this decoration is dominated by a central ornament that is surrounded by several decorated concentric bands, middle band void of decorations, and several trimmings from the central motif are repeated on the widest outer band of the sini. This t�pe of decoration is very similar to the decoration

16 Turski dokumenti za istorijata na makedonskiot narod, I, Skopje 1963, 102. Titrski, ITT,

Skopje 1969, 123-124. Titrski, TV, Skopje 1972, 43-44. Turski, V. Skopje 1995, 55, 123.

Turski dokitmenti za makedonskata istorija, I, 1800-1803, TNT, Skopje 1951, 94-98. Turski

dokitmenti, TT, 1803-1808, TM, Skopje 1959, 17. Turski dokumenti, TTT, 1809-1817, TNT,

Skopje 1955, 87. Tiirski dokitmenti, TV, 1818-1827, TM, Skopje 1957, 9, 37, 76, 90

1 Elizabeta Koneska, �Bakarmte sadovi vo turskite dokumenti�, Symposium for Turkish

culture as a part of the 8-th Festival ofspringfestivites, Valandovo 1999, in print

18 Elizabeta Koneska, �Balkan Ulkelerinde Duz Bakir Kaplarda Susleme�, J� Mi/let/er

Arasi Turk Ha/k Ku/turu Kongresi, Ankara 1997, 266 - 272 Tdem, published in

Macedoman as �Dekoracija kaj bakarnite sadovi vo nekoi balkanski centri�, Ba/kanika, 19-

21, Skopje 1997, 113-126

6

which is found on jewellerv�9 made in this region from that period, as well as on some wooden objects, particularly on wood-carved objects.2�

The inception of this local decoration on the copper-made objects is overlapping with the period of the appearance of higher social strata among the Christian population, for whom the sinis with this Ppe of decoration were probably made. In the museum collection, the oldest dated sini ornamented ith this type of decoration, is from 1799 originating from the famous coppersmiths centre in Macedonia - Prilep: the t o names inscribed on the objects (Natza is probably the name of the user and owner of the container, and Petar is likely to be the name of craftsman). are Christian Orthodox names.

� Marjana Gui�, Turna� iz1oene grade, Etnografski Muzej Zagreb, Zagreb 1955, 176- 178

20 Svetieva Re7harern 5 2 Verena Han �( )n entalni predm eti u renesan snom Dubrovniku�

Orijentalni Institut ii Sarajevu, VT-Vu, 1956/57. 115-135

Пилав тепе низ вековите

October 20, 2009 | Author zmajstorski

Локалитет Пилав Тепе – село Шопур, Радовиш

Локалитетот Пилав Tепе претставува висока 22-метарска вулканска купа со тесен врв и се наоѓа на 610 метри надморска височина која од север го затвора теснецот на Мадемска река, источно од македонската магистрала Штип – Радовиш – Струмица М 6. Ридот лежи на 1.5 километар југоисточно од селото Шопур и 12 километри западно од Радовиш.

Големи гранитни карпи го опкружуваат врвот и формираат карактеристична сенка. На врвот одделно била вкрепена акропола голема 65 х 60 метри со внатрешно обѕидување, со две цистерни за вода, ѕидот бил зајакнат со вглавување на дрвени греди во дупките со засеци кои и денес се видливи во карпите. На поблагата јужна и источна падина биле изградени повеќе станбени тераси кои со време допреле до подножјето. Сите ѕидови и подѕидувања биле

изведени од локален камен и насип, а се потпирале на големи природни карпести отсеци и скали. Вкупната населена површина во античко време како рударска населба изнесувала од 12 до 15 хектари, а во доцниот антички период населбата се намалила и се повлекла кон врвот; Ѕидините во овој период имале кружна површина и опфаќале од 270 х 250 метри или 4,5 хектри, додека доцно античките ѕидини и акрополата од 4,5 хеткатри се добро зачувани до денес. Акрополата е користена како висока крајпатна стража во средниот век.

Има многу археолошките остатоци, како темели од куќи, парчиња од антички питуси и грнчарија (хеленистичка и римска), монети од доцниот 4-ти до крајот на 6 век, потоа згури од топени метали (железо, олово и бакар). Во југоисточното подножје, во широкото зарамнето село се откопани антички гробови. Еден од нив бил покриен со големи тегули со втиснат жиг – монограм на пајонскиот крал АУДОЛЕОПН ( од 314 до 282 година пред нашата ера ).

Средновековни остатоци: средновековна огнишна грнчарија, византиска монета – бакарен скифат од 13 – ти век, еден бронзен прстен и дел од белегзија (10 до 11 век).

Локалитетот Пилав Тепе претставува рударска населба која е обновена во доцната антика. Според нејзината големина, таа претставува град, иако нема јасна урбана шема. Се претпоставува дека тука се наоѓа античкиот град Астрајон. Последниот македонски крал Персеј, откако лажно го обвинил својот брат Деметриј за предавство, го протерал во Астрајон и наредил таму да го убијат.

Археoлог: Оливер Бојаџиев

Koristena literatura ,, Anticki gradovi vo R. Makedonija,, Ivan Mikulcik 1999 Skopje.

ANTICKITE MAKEDONCI POTEKNUVAAT OD NAJGOLEMATA GRUPA NARODI VO SVETOT:400 MILIONI SLOVENI

Дали сметате дека се потребни предвремени избори?

ANTICKITE MAKEDONCI POTEKNUVAAT OD NAJGOLEMATA GRUPA NARODI VO SVETOT:400 MILIONI SLOVENI

Aleksandar makedonski 06.07.2008, 10:46

http://www.slovio.com/venetnikis/index.html

ALEKSANDAR MAKEDONSKI NE BIL GRK I TOA KE SE DOKAZE.TOJ BIL VISOK PLAV COVEK,SO PLAVI OCI,,VO TOA VREME GRCITE BILE CRNI I NISKI LUGE KOI SIGURNO DOVAGAT OD EGIPET ILI FENIKIJA.

ANTICKITE MAKEDONCI POTEKNUVAAT OD STARITE SLOVENI;VENETI,FRIGI I BILE ISTO SVRZANI SO EPIRCITE.

MAJKATA NA ALEKSANDAR OLIMPIJA E PRINCEZA OD EPIR.

TIE NEMAAT NIKAKVA VRSKA SO GRCIJA,ZASTO GRCIJA VO TOA VREME NE BILA DRZAVA.

EDINSTVENO GRCITE ZIVEELE DOLE NA PELOPONEZ I ATINA VO GRADOVI I NIKOJPAT NEMALE EDNA DRZAVA.

DODEKA MAKEDONCITE I EPIRCITE ZIVEELE VO MAKEDONIJA I NA BALKANOT.

http://engforum.pravda.ru/showthread.php?t=218322

Vo 356 BC godina koga e roden Aleksandar Veliki vo Evropa imalo samo 5 milioni luge.Edinstveni beli luge vo Evropa bile Antickite Sloveni.Grcite ne bile beli luge zasto doagat od Fenikija i Egipet.Koi bile Antickite Makedonci.Dokazano e od ruski i slovacki naucnici deka Antickite Makedonci i starite Rimjani poteknuvaat od Venetite.Venetite bile prastari Sloveni koi osnovale mnogu nacii vo evropa.Ne e tocno deka starite Sloveni ziveele samo zad Karpatite.Starite Sloveni se vsusnost prvite beli luge vo svetot i se znae deka belite luge doagat edinstveno od Evropa.20 iljadi godini pred Hristos Evropa bila prekriena so led.Koga ledot se stopil belite luge koi ziveele severno od Izrael ,znaci juzno od Crno more se prosirile niz cela Evropa.Tie bile anticki Sloveni.Site drugi evropski nacii nastanale od niv.Keltite,Galite,Germanite,Anglosaxonci,Finci i Bugari,Vikinzi,Goti..znaci site denesni zapadni Evropejci se vsusnost po poteklo od Azija.Tie ziveele okolu stepite na Kazakstan i severna Persija.Tie se po poteklo od starite Avari,Skiti i Persijci.Znaci ne bile beli luge.Tie bile nomadski pleminja koi prezivuvale na konji ,kradele i plackale,isto kako Hunite i Mongolcite.Koga dosle vo Evropa tie kidnapirale mnogu beli zeni i deca i so tek na vreme stanale beli Evropejci.Najsiguren primer za toa se denesnite Bugari koi pod vodstvo na tursko-tatarskiot knez Asen dosle od zad Kavkaz vo denesna Bugarija.Tuka veke ziveele 7-8 Anticki Makedonski Slovenski pleminja i tie so niv stvorile nova nacija denesnite Blgari.Znaci ne e tocno sto vikaat Bugarite deka Makedoncite se Bugari tuku obratno.Tie imaat Makedonska slovenska krv vo niv i nie im go dadovme jazikot ,a ne tie nas.Starite Blgari zboruvale tursko-tatarski jazik.Znaci ocigledno e deka Antickite Makedonci poteknuvaat od starite Veneti i Frigi koi bile del od golemoto slovensko semejstvo.Isto i den denes Slovenite se najgolema bela Evropska grupa nacii so nad 400 milioni.Zosto denes istorijata ne go priznava naseto Anticko Poteklo.Nie Makedoncite sme tuka na Balkanite veke 27 vekovi.Koga

slovenite dosle vo 5 vek ne vodele vojna so Antickite Makedonci zasto nie sme isti narod beli plavi luge so sroden jazik i ostanale da ziveat tuka vo mir.Denes istorijata e izvrtena poradi Grcite.Grcite ne sakajki da go priznaat nivnoto poteklo deka ne se evropska nacija tuku se ostatoci od staroto Egipetsko carstvo i Fenikija.I drugite zapadno evropski narodi kako Anglicani,Francuzi i germanci ne sakajki da priznat deka Galite,Gotite,Keltite i Germanite se dojdeni od Azija.Znaci tie zaedno so Grcite si izmisluvaat nova istorija deka se potomci nastarite grci,Rimjani.Ne e tocno.Ako e taka zosto Vandalite i Germanite go razrusile rimskoto Carstvo.Vistinata e deka Starite grci se izumreni i denesnite Grci ne se nivni potomci.I denesnite Grci imaat 50 posto slovenska krv.Drugite denesni grci se dojdeni posle 1830 godina od kraevi kade sto ziveele i trguvale.Od Ermenija,Krim,Maroko ,Egipet,Turcija.Vistinata e deka site beli luge vo svet,vo Amerika ,Kanada,Evropa,Rusija,Avstralija,Juzna Amerika se del od golemoto slovensko semejstvo so preku 2/3 slovenska krv vo niv.Ovoj ocigleden fakt dosega ne bese priznat poradi Studenata vojna megu Zapad i Istok.Zamislete si kako bi bilo Amerikancite da priznaat deka imaat isto poteklo so Rusite i deka se vsusnost bratucedi.Vo Amerika 40 posto se Germanci,20 posto se Anglicani i Skoti,10 Posto se Irci,i isto taka 10 posto Italijani i Poljaci.Ovoj fakt e od Amerikanski popis.No site tie tie kako beli luge imaat poteklo od stepite na Rusija ,Ukraina i Slovacka.Od kakde dosle Antickite Makedonci.Starite Grcki pisateli velat nekade od Sever.Znaci od Panonija kade i den denes ziveat Nasi slovenski narodi.Istrazuvav na Wikipedija za site Anticki Makedonski kralevi.Wikpedija e zaposednata od grcki pisateli koi stalno tvrdat Aleksandar bil Grk,Filip bil Grk i site Makedonski kralevi se do 7-8 vek pred nasa era gi povrzuvat deka imaat poteklo od nekoj peloponeski grcki Kral.Zamislete si kakvi idioti.Najstariot Makedonski kral imal poteklo od Grcka mitologija i bil vnuk na Herkules.No Grcite imaat pari,mnogu Grci nasekade vo svet koi znaat angliski i sami si ja izmisluvaat istorija deka tie bile koi ja izmislile demokratijata i evropskata civilizacija.Da ne bese Aleksandar Makedonski koj gi porazil grcite i istepal 30000 Grci koi se pobunile protiv nego,ocigledno se pobunile zasto toj ne bil Grk tuku Makedonec.Ako Aleksandar bil Frk zosto bi ubil 30000 negovi braka.No toj ja sirel potoa grckata nauka i filozofija poradi edna pricina zasto negov tutor bil Aristotel i sekoj procitan zbor i nauka bila grcka,zasto Makedoncite nemale svoe pismo i svoja gramatika.Nikade nema dokaz deka jazikot na Aleksandar bil Grcki.Ako Makedoncite se po poteklo od Veneti i Frigi togas ke se najde dokaz deka nema sansa da bile Grci.

Re: ANTICKITE MAKEDONCI POTEKNUVAAT OD NAJGOLEMATA GRUPA NARODI VO SVETOT:400 MILIONI SLOVENI

Aleksandar makedonski 06.07.2008, 10:48

Книги од Алексадар Донски

ЈАЗИКОТ НА АНТИЧКИТЕ МАКЕДОНЦИ

Рецензент: Д-р Вера Стојчевска Антиќ

Книгата за прв пат во македонската јавност ги претставува сите досега познати зборови од овој јазик, собрани од делата на античките автори и укажува на сличноста на голем дел од нив со зборови од денешниот македонски јазик.

Посебна тежина на оваа книга дава фактот што нејзин рецензент е реномираниот универзитетски професор од Филолошкиот факултет во Скопје д-р Вера Стојчевска Антиќ, која во својата рецензија, помеѓу другото, ќе запише:"Овој труд, не само што ги отвора клучните прашања, туку дава можности за дополнувања, интервенции и проширување на знаењата. Сметам дека објавувањето на ракопиот ќе предизвика интерес не само кај научниот свет, туку и во пошироката јавност и сметам дека е неопходно објавувањето на понудениот ракопис".

Во книгата "Јазикот на античките Македонци", помеѓу другото, ќе прочитате:

- Критика на современите грчки и прогрчки настроени историчари, кои тврдат дека јазикот на античките Македонци бил "грчки дијалект". Авторот Донски за прв пат пред светот открива еден неверојатен современ грчки фалсификат во однос на античката македонска историја, чие обелоденување ќе предизвика тектонски потрес во големогрчката пропаганда.

- За прв пат пред македонската јавност ќе прочитате сведоштво од познатиот антички грчки писател Атенај, кој дословно запишал дека античките Грци превзеле голем број зборови од јазикот на Македонците!

- Критика на грчкиот став според кој Македонците зборувале сличен јазик со Епирците, а бидејќи Епирците биле "Грци", тоа значло дека и Македонците се Грци (!?). Во книгата ее наведен таен извештај на Британската влада од 1881 година, во кој се цитирани сите познати антички атори кои пишувале за етничкиот состав на Епир. Притоа авторот на овој извештај (воениот историчар Ардаг) децидно заклучува: "Никаде не најдов докази дека Епир бил грчка територија".

- Повеќе антички наративни сведоштва за засебноста на античкиот македонски јазик. Античкиот грчки историчар Аријан во Биографијата за Евмен, јасно запишал дека македонските војници го поздравиле својот омилен генерал (цитат): "на македонски јазик". Античкиот историчар Плутарх во својата Биографија за Александар Македонски запишал, дека кога Александар во една прилика помислил дека се наоѓа во смртна опасност, ги повикал на помош своите телохранители на својот мајчин (цитат) "македонски јазик". Плутарх запишал дека македонскиот јазик бил мајчин јазик и на славната египетска кралица од македонско потекло "Клеопатра Седма". Латинскиот историчар Квинтиј Куртиј Руф, пак, во својата

Биографија за Александар Македонски јасно посведочил дека Македонците и Грците комуницирале преку преведувачи. Посебниот македонски јазик го спомнал и латинскиот филозоф Сенека. Пишувајќи за Македонците кои, уште од времето на походот на Алекандар Македонски, останале да живеат во Индија и Персија, во своето дело "Де цонсолатионе ад Хелвиам", 7,1), Сенека запишал: "Од каде македонскиот јазик среде Индијците и Перси-јанците?" На еден натпис во Македонија од 212 година по Христа девојчето Ника било запишано дека припаѓа на семејство кое "зборувало македонски"...

- Дека Македонците биле третирани како "барбари" од страна на Грците. Наведени се повеќе антички сведоштва и современи толкувања, од кои јасно се гледа дека терминот "барбари" се однесувал на луѓе кои не зборувале грчки.

- Дека повеќе десетици античко-македонски зборови се сочувани во делото на александрискиот грамаичар Хесихиј, кој живел во 5 век, како и во Лексиконот "Суда", но и во делата на други антички автори, кои овде детаљно се предадени. За зборовите од Лексиконот на Хесихиј, во светски познатата енциклопедија "Колумбија" сосема коректно е презентирана вистината според која, овој лексикон нуди податоци за, макар и сосема мала, реконструција на некои загубени јазици, меѓу кои посебно е потенциран јазикот на античките Македонци. Овде читаме:"... Овој лексикон претставува извор практично на целиот материјал што сега е достапен за некои од исчезнатите јазици, како што е случајот со античко-македонскиот јазик."

Интересно е и тоа што Лексиконот на Хесихиј до денес се уште не е во целост презентиран пред светската јавност и во моментов на негово целосно претставување работи Данската академија на науките. Македонските зборови во овој Лексикон се претставени во поглавието "Зборови од народите", а во книгата на Донски ќе ги видете сите овие зборови.

- За прв пат ќе почитате подетален список со имиња на десетици малку познати античко-македонски автори, меѓу кои дури 16 биле историчари! Делови од нивните трудови денес се зачувани, но се уште не се пошироко презентирани во светската јавност!

- Дека на територијата на Македонија не е откриен ниту еден натпис на грчки од пред 4 век пред Христа, т.е. од времето кога Македонците немале никакви посериозни контакти со Грците. Па, како е можно Македонците да биле "Грци", кога немало грчки натписи во Маке-донија од времето кога таа живеела автохтон културен живот? Ќе прочитате официјални признанија објавени од Грчкото министерство за култура, во кои се потврдува овој факт!

- За прв пат во македонската јавност ќе прочитате докази за вештачкото грцизирање на стотици лични имиња, топоними и други зборови од разни антички јазици, направени од страна на античките грчки автори! Пренесени се стотици персиски, индиски, либиски, латински, тракиски, илирски, еврејски и други вакви имиња, кои исто така во делата на старогрчките автори биле вештачки грцизирани, т.е. им бил додаван грчкиот завршеток "с" ("ос"). Посочени се значајни сведоштва во врска со ваквите фалсификати!

- Највозбудлив дел од книгата секако е претставувањето на самите античко-македонски зборови (повеќе десетици на број) и краток осврт на нивниот изговор и значење. Најголем дел од овие зборови ги немало во грчките дијалекти, а добар дел од нив (и покрај тоа што останале до нашево време запишани од страна на грчки автори и грчка транскрипција) имаат

сличност со современите македонски зборови, како и со зборови од други словенски јазици! Ќе прочитате неверојатни податоци дека античките Македонци, постелата на ногарки ја нарекувале крават(ос), што несомнено дека е истиот збор со денешниот збор кревет; бранот го нарекувале - далаган, што е слично со нашиот збор далга; за води го користеле зборот веди; за гранка велеле гаркан; за црн велеле кара (што е исто со нашиот архаизам кара); за ведра велеле адраја; за јагма велеле агема; за арчен велеле аркон; за глава велеле гавалан; за гуде велеле готан; за дрво велеле дарвлос, за клинец (ексер) велеле ескор; за аргати велеле еркети; за канџи велеле канадои и други вакви примери.

-Ќе прочитате дека сите досега познати лични имиња што ги носеле античките Македонци до денес се задржале среде Македонците. Некои од овие лични имиња и топоними, иако останале запишани од старогрчките автори во грцизирана форма (со завршетокот "ос" или "с"), очигледно дека имаат сличност со зборови од денешниот македонски јазик и други словенски јазици. Некои од нив се: Сопол(ис), Стамен(ос), Мило, Бере(с), Димно(с), Зајка, Дита(с), Вител(ис), Главки(ас), Ластен, Мамина, Пита, Платор, Сита, Стасанор... Дојдие (малоазиска населба создадена од Македонци дојденци), Била зора (Бела зора); Благан(оис), Дравеск, Бора, Палена, Смила, Стибера и други...

- Стариот народ Бриги бил еден од составните етно-културни елементи на античките Македонци. За прв пат ќе прочитате дел од, научно докажаните, бригиски зборови, кои се исти или могу слични со денешни македонски зборови!

- Ќе прочитате и список од десетици македонски и словенски зборови што ги има во денешниот грчки јазик, а ќе прочитате и сведоштва од светски лингвисти кои тврдат дека античко-македонски зборови (кои ги немало во грчкиот јазик) биле прифатени во латинскиот јазик, од каде биле дисперзирани во некои од современите западно-европски јазици!

- Ќе прочитате и бројни историски податоци кои ја поткрепуваат очигледната сличност на денешните и античко-македонските зборови.

Сите овие податоци никого нема да го остават рамнодушен!

Историја > Антика > Македонски кралеви и династииЗАБОРАВЕНИОТ ГРОБ НА МАКЕДОНСКИОТ КРАЛ ПЕРСЕЈ

Сподели на Facebook

Патување од (Црнобуки) до Алба Фученс (Италија)

ПРОФ. КИРИЛ ДОБРУШЕВСКИ

Крајот на мај минатата година ќе остане во моето сеќавање и, се разбира, во сеќавањето на сите што ја сочинуваа делегацијата која отиде на гробот на последниот Крал на Антична Македонија – Персеј. Нашите домаќини – организаторите на Поетската средба на Европа што се одржува во Червара ди Рома, посетата на гробот на Персеј ја ставија и во официјалната програма, во наша чест, секако. Им благодариме на градоначалникот на Червара Џулио Роси, на Силвано Галон (претседател на Средбата) и, секако на професор Винченцо Бјанки, познат италијански скулптор, поет и голем пријател на Македонија. Со задоволство се сеќавам и на придружбата на љубезниот парох Дон Аугусто кој на мое барање ја документира посетата на ова светилиште.

Последниот ден на мај 2005 година, јас и Борис Вишински, по 2167 години од смртта на последниот Крал на Македонија – Персеј, положивме букет свежо цвеќе. Нашите домаќини напишаа дека букетот е положен од Управата на Маљано деи Матси и Македонскиот народ. Зашто да не?

Персеј, синот на Филип петти Македонски е последниот и најнесреќниот Крал на Македонија. Со поразот што го претрпел во Третата Римско-Македонска војна во 168 година пред нашата ера којашто се водила во Пелагонија, па се до Пинд, дефинитивно пропаѓа една од најголемите империи во светската историја – Македонската империја. Победник, римскиот конзул Лучо Емилио Паоло наредил Персеј со семејството (децата: Филип, Лариса и Александар) и кралската придружба да биде отведен во Рим, а потоа задочен во римската стратешка тврдина Алба Фученс.

Од Алба Фученс денес има само ѕидини кои ги чуваат тајните не само на македонскиот Крал Персеј, туку и на другите кралеви кои таму биле заточени. Во нивна близина ома мала убава населба чиј Градоначалник со големо внимание не дочека и ни приреди прекрасен прием кој, бездруго требва да му биде возвратен. Чествувањето на гробот на Кралот Персеј, според градоначалникот, требва да биде само почеток на една динамична комуникација меѓу Македонија и Италија. Желба којашто ја споделивме и ние. Со задовплство.

Заѓадочна смрт на Кралот Персеј

Поразот од Римјаните, пропаста на Македонската империја и заточеништвото биле доволна причина за страдањата на Персеј. Тој не бил обичен заточеник. Иако слободен да се движи во грсниците на градот Алба Фученс, тој бил будно следен. Не можеќи да се помери со сопствената и со судбината на Македонската Империја, според едни документи, по четери години заточеништво, Персеј се самоубил (според разкажувањето на Петерколо). Но, Диодоро вели дека две години откако бил префрлен во Алба Фученс, од војниците кои го чувале бил присилен да умре (никако не го оставале да спие). Истото го разкажува и Плутарх кога зборува за животот на Паоло Емилио. Но, истиот автор вели дека Персеј, според други автори, самиот и се препуштил на смртта отражуваќи се од јадење. Очигледно, за смртта на Персеј има орилично нејаснотии.

- За првпат, по 2167 години од трагичниот крај на последниот Крал на Македонија Персеј, положен букет цвеќе на неговиот гроб во Маљано деи Марси (Италија)

- Краток живот и на трите деца на Персеј: Филип, Лариса и Александар

- Дали гробот што здрачи низ вековите може да ја осветли и нашата сегашност?

Според достапните информации, животот на последниот Крал на Македонија згаснал во 162 година пред Христос (за годината на смртта на Персеј ореданијата не се едногласни и осцилираат меѓу 165 – Diodoro XXXI 9,5 – 163 –VELLEO 1, II ,I –и 162 – PORFIRIO DI TIRO = FgrHist 260) И како што било ред во Римската Империја, Римскиот сенат, на сметка на државата му направил достоен погреб на Персеј и му изградил гробница. Таа се наоѓа надвор од границите на Алба Фученс, покрај патот Валерија – прометната сообраќајница во тоа време, веројатно за гробот да биде упадлив.

Несреќен Крал – несреќни деца

Персеј, според разположливата документација, имал три деца. Најстариот бил синот Филип, второто дете – керката Лариса, и третото – синот Александар. За Филип, кој бил несудениот наследник, се вели дека починал по две години. За смртта на ќерката Лариса, засега, нема податоци. За синот Александар се вели дека направил обид да ја избегне несреќната судбина на братот Филип и сестрата Лариса. Наводно се посветил на учењето, посебно на латинскиот јазик. Се вработил како писар во римската администрација и заработувал скромна плата. За жал, нито тој не поживеал многу долго.

Очигледно, децата на несреќниот татко, не ја избегнале несреќната судбина. Својот живот го завршиле кратко време по завршувањето на постоењето на Македонската Империја која и по толку илјади години го превлекува вниманието на научниците, па и на обичните луѓе.

Хронологија на откривањето

Посетата на гробот на последниот Крал на Антична Македонија – Персеј, исто како и неговото откривање имаат своја предисторија. Впрочен, познато е дека до некои значејни сознанија или откритија, честопати се доаѓа случајно.

Пред три години на мојата домашна адреса пристигна монографијата Виа Егнација од Макеле Фасоло (адресата, веројатно ја нашол на вебстраницата на Амбасадата на Италија во Скопие). Книгата веднаш го предизвика мојот интерес, па јас го поканив да ја посети Македонија за да ја запознае трасата на Виа Егнација што минува низ Македонија. Тој дојде во Македонија и го започнавме изодувањето на Виа Егнација, во придружба на проф. Виктор Лилчиќ (од Институтот за археологија во Скопје) и Енгин Нсух од Саводот за заштита на спомениците од Битола. Поменувајќи ги деловите на овој значаен антички пат во разговорите се навраќавме на подалечното минато и неговите рефлексии врз сегашноста. Токму тогаш јас дознав дека археолошкиот локалитет Градиште што се наоѓа во моето родно село Црнобуки е, всушност, античкиот град Персеида. Тоа сознание значеше почеток на моето мало патување во изторијата на Античка Македонија – најголемата империја во историјата на човештвото.

Тежок пат за неупатените

Историјата, поради лошата судбина на нашиот народ и на Македонија, никогаш не ми беше омилена. Но, Археолошката карта на Македонија, морав да ја читам повеќепати зашто мојот пријател од Рим Микеле Фасоло побара да му ги преведам на италијански јазик податоците за сите места каде што минува патеката на Виа Егнација. Преведувајќи делови од Археолошката карта на Македонија дознав дека во Црнобуки има десетина интересни археолошки локалитети, но за мене најзначаен беше локалитетот Градиште каде како дете по изорувањето на нивите собирав висаци и разни статуетки кои потоа ги носев во Музејот во Битола. Притоа добивав пари колку за купување на един кибрит. Кибритите брзо се трошеа, а дали статуетките уште се наоѓат во битолскиот музеј – не знам. Оние предмети на коишто се сеќевам, ги имам препарувано но не ги имам најдено (можеби и не се никаде изложени). Но, Градиште постои, а месното население љубоморното го чува од натрапниците кои трагаат по антички редкости.

Но, не беше лесно да се пронајдат податоци дека токму локалитетот Градиште е античкиот град Персеида. Очигледно, тежко за неупатените, зашто упатените секогаш се презафатени со други работи. Но, сепак, добив помош и дојдов до бараните податоци кои потврдуваат дека Градиште, относно Персеида е градот изграден од Филип петти Македонски во 183 година пред Христос, крстен по син му Персеј – последниот Крал на Античка Македонија. Тоа за мене беше вистенски предизвик. Се надевам дека ќе ги предизвика и археолозите од Македонија, а можеби и од странство докрај да ги утврдат сите релевантни факти.

Персеида – град изграден по кралски вкус

Според книгата ЌАнтички градови во МакедонијаЌ од авторот Иван Микулчиќ, издадена од Македонската Академија на Науките и Уметностите во 1999 година, античкиот град Персеида се лоцира во Црнобуки. Поточно, на ридчето Градиште кое се наоѓа на северната страна од селската црква “Свети Димитрија”.

Според забележувањата на Микулчиќ, Персеида е ЌПоставена на вештачки моделирана тераса која јазичесто избива од ридот и навлегува во долината на Шемница... Терасата одгоре е зарамнета со високо насипан раб, подѕидан со камен без малтер. Околу овај простор како рамка се протега уште една тераса, потесна и значително пониска од првата. И таа била заштитена со одбранбен ѕид граден на ист начин како и предходниот... Овај ѕид бил широк 2 метри. Само од север, преку рамно седло постоел лесен пристап. Укрепениот простор е голем 305 х 140/90 м. И зафаќал површина од 4,5 хектари. Во источното подножје се протега уште една стамбена тераса подпрена на горниот простор, но само делумно укрепена...“

Според согледувањата на Микулчиќ, оваа населба не се развивала постапно, туку била изградена наеднаш и строго плански. Тој мисли дека ова гратче живеело главно од експлотација на руди и обработка на метали од околните рудници и имало големо стратешко значење. Практично, од Градиште – Персеида битолскиот дел на Пелагонија се гледа како на дланка.

Сознанија добиени по Вина Егнација

Моите сознанија за Пресеида дојдоа со патувањето по римскиот пат Виа Егнација, а професорот Бинченцо Бјанки до лоцирањето на гробот на Кралот Персеј дојде истражувајќи ги мегалитските камења кои ги има во Чочарија, во Абруцо и во Скопје. Барајќи ги културноисториските врски меѓу Италија и Македонија, почетуваниот професор Бјанки воспостави уште една врска меѓу двете држави и двата народи – италијанскиот и македонскиот. Но, дали гробот што здрачи низ вековите може да ја осветли и нашата сегашност, најмногу зависи од нас самите. Љубезниот Градоначалник и сите наши италијански пријатели упатија топла покана до нашата локална власт за посета на ова светилиште и за воспоставување соработка. Поканата останува отворена, но за жал, се уште без отговор. Конзулска Битола – молчи! Зашто?

Во меѓувреме, во Битола е основано Здружение за промоција на Градиште – Персеида кое има амбиции да работи на расветлување на сите околности поврзани со овој значаен археолошки локалитет.

Сподели на Facebook | << Назад | Најгоре

Античко-Mакедонски верувања_Лавот

Tuesday, December 26, 2006 1:34:23 PM

ЛАВОТ ВО ПРИКАЗНИТЕ

Лавот го среќаваме во голем број македонски народни творби (посебно во приказните за животни и во басните). Некои наши фолклористи имаат пишувано за појавата на лавот во македонскиот фолклор, но никој досега нема направено обид да даде одговор на прашањето: од каде е лавот толку присутен во македонските народни приказни, кога знаеме дека ова животно не живее во Македонија? Сосема е јасно дека во фолклорот на еден народ се среќаваат исклучиво оние животни, кои живеат (или живееле) во татковината на тој народ.

Така, на пример, во индиските приказни за животни и басни, најчести животни (покрај оние што живеат во целиот свет) се: лешинарот, змискиот цар, мајмунот, папагалот, тигарот, слонот и други. Во бурманските, често се среќаваат: крокодилот, слонот, тигарот, мајмунот и кондорот. Во корејските најчесто животно е тигарот. Во јапонските се среќава мајмунот, па дури и медузата. Во приказните за животни и басни на северноамериканските Индијанци, најчесто застапени животни се: белата сова, ѕвечарката, пантерот, куната, колибрито, црната мечка, бизонот, којотот и други (според: повеќетомната едиција на приказни од разни народи, Белград 1961-1963 г.).

Во македонските народни приказни за животни и басни, најчесто се среќаваат: мечката, волкот, лавот, лисицата, зајакот, магарето и други животни кои живеат во Македонија. Но, за разлика од нив, не постои ниту една македонска народна приказна во која се споменуваат, на пример: поларната мечка, пингвинот, јужноамериканската лама, австралискиот кенгур, сите видови мајмуни, индиската кобра итн.

Па, од каде тогаш лавот во македонските народни приказни?

Доколку појавата на лавот временски ја лоцираме исклучиво на т.н. "словенски период" се поставува прашањето: кому од нашите средовековни предци (кои речиси немале никаков допир со лавот), му текнало да создава приказни за животно што мнозинството од нашиот тогашен народ го немале видено никогаш во животот? Одговорот на ова прашање мислам дека не мора да биде така сложен.

Имено, малку е познато дека лавовите сепак живееле во Македонија, но тоа било во времето на античка Македонија (а секако и пред тоа). Потврда за ова имаме кај Херодот, кој сосема јасно пишува дека во Македонија во античко време живееле лавови. Историчарот Џ. Елис, пишувајќи за значењето на ловот на дивеч во античко-македонската економија, го споменува ова сведоштво на Херодот. Притоа читаме:

"Дивеч (во Македонија, з. м.) имало во изобилство. Херодот спомнува елени, диви свињи, диви кози и мечки, како и леопарди, рисови, лавови и пантери. Не е неприродно тоа што ловот бил значајна гранка на македонската економија и за нејзината младина важна вештина во здобивањето со машкост."

Значи, еве го одговорот на прашањето од каде толкавата присутност на лавот во македонските народни приказни. Лавовите и навистина живееле во нашата татковина, но тоа било во времето на античка Македонија.

Индиректен доказ дека лавови живееле во Македонија имаме и кај Плутарх. Плутарх (глава 2, цит. дело) го опишува сонот на Филип Втори што го имал неколку денови пред да се роди неговиот славен син Александар. Овде читаме:

"Извесно време по свадбата и Филип се видел на сон себеси како втиснува печат на утробата од жена си, а на тој печат, му се сторило дека бил втиснат лик на лав. Еден ликиски пророк му рекол дека тоа значи оти ќе добие син кој ќе има лавовска моќ."

Секако дека Филип знаел што е тоа лав, за да можел да го сонува истиот. А, тоа го знаел токму поради тоа што лавот тогаш бил мошне присутно диво животно во Македонија. Гледано од сегашен аспект, нам денес ни изгледа тешко сфатлива состојбата со непознавањето на флората и фауната од страна на припадниците на античкиот свет. Денес, преку средствата за масовна комуникација секој во својот дом може да се запознае со целокупната флора и фауна на целиот свет, но во минатото воопшто не било така. Тогаш луѓето ја познавале исклучиво онаа флора и фауна, која била присутна само во нивното поднебје. Секое ново сознание било примано како голема сензација. Така, на пример мошне интересен е случајот кога

Македонците на чело со Александар Македонски престојувале во Индија. Откако стекнале сојузници меѓу Индијците, Македонците направиле експедиција, која со бродови се упатила по течението на реката Инд, с# до Индискиот Океан.

Притоа е опишана нивната прва средба со китовите. Кога го виделе првиот кит, Македонците многу се исплашиле, но Индијците останале рамнодушни и им објасниле на Македонците дека тоа е само обично морско животно. Ова го спомнав за да сфатиме дека ниту еден жител на антиката не можел да ги споменува, да ги опишува (а секако ни да ги сонува) оние животни кои никогаш во животот ги немал видено. Значи, средбата со животни кои не живееле во Македонија можела да се оствари само преку патувања во далечните земји. А, бидејќи патувањата тогаш биле ретки и исклучително бавни и сложени, Македонците (но и другите антички народи) имале многу ретки прилики да се среќаваат со други животни. Ова значи дека тие можеле да ги опишуваат (а и да ги сонуваат) претежно оние животни кои живееле во Македонија. Токму таков бил и случајот со сонот на Филип Втори.

ЛАВОТ ВО АНТИЧКА МАКЕДОНИЈА

Инаку, лавот го има и на поголем број античко-македонски монети и тоа претставен во форма на: глава на лав, лав со отворена челуст, лав во скок, лав во анфас, лав во профил, кожа од лав и други, и тоа уште од времето на Александар Први (498-452) па наваму.

Сепак, конечна потврда дека лавовите живееле во Македонија (но и во други европски земји) ќе приложиме и од стручната зоолошка енциклопедија, под наслов: "Цицачи (Илустрирана енциклопедија на животинското царство)" од американскиот автор Иван Т. Сандерсон (објавена во превод во Љубљана, 1967 година), каде на стр. 161, во насловот за лавот (Пантхера лео), пишува:

"На почетокот на познатиот историски период лавовите ја населувале источна Европа, на север Романија, а можеби и Италија...Тие денес се ретки или сосема истребени во северна Африка, а исчезнаа и од Европа."

Значи токму присутноста на лавот во античка Македонија го инспирирала античко-македонскиот народен творец да го овековечи преку приказни. Овие приказни подоцна се пренесувале од колено на колено и стигнале с# до денешниве генерации, иако лавовите одамна ги нема во Македонија. Се разбира дека за време на сложениот процес на усно пренесување на овие творби низ генерациите, апсорбирани се и одредени измени во согласност со "временските станици" на ова усно "патување". Така, на пример, во некои

приказни лавот со текот на времето го примил турското име "арслан" и слично, но во суштина лавот останал до денес во македонската народна приказна.

Нема основа евентуалното толкување дека лавот сме го "позајмиле" од фолклорот на другите народи, зашто во тој случај се поставува прашањето: зошто нема македонски народни приказни и басни за илјадници други животински видови, кои не живеат во Македонија? Доколку нашиот народен творец "позајмувал" животни од поднебјата на туѓите народи, зошто тогаш нема македонски народни приказни или басни и за кенгурот, за жирафата или за анакондата?

Познатиот македонски проучувач на македонските приказни за животни и басни д-р Томе Саздов, во својата книга "Преглед на македонската народна проза" (Култура, Скопје, 1981) на страница 33 е дециден во тврдењето дека во македонските народни приказни (конкретно во басните) се среќаваат исклучиво оние животни кои живеат во Македонија. Овде читаме:

"Во македонските народни приказни за животни и басни како јунаци најчесто се јавуваат: лисицата, мечката, волкот, зајакот, змијата, песот, арсланот (лавот, з.м.) и глушецот. Покрај нив се застапени и: мечката, јазовецот, магарето, петелот и врапчето, како и ликовите на другите животни и птици."

Од горенаведениот список на животни, кои се најзастапени во македонските народни творби, јасно гледаме дека сите наведени животни (освен лавот) и денес живеат во Македонија. Па, од каде тогаш и лавот во овој список доколку приказните за него и навистина потекнуваат од средовековниот т.н. "словенски период"? Нема основа да се претпостави дека лавот тогаш бил донесуван во Македонија, бидејќи добро знаеме дека тој е диво животно, кое и денес може да се види само во зоолошките градини во оние земји, каде што не живее во природа.

Зоолошки градини во Македонија немало, што значи дека мнозинството од нашите предци од средновековниот т.н. "словенски период" едноставно, немале речиси никаква можност ни да го видат ова животно, а камоли да создаваат народни творби за него. Па сепак, лавот е едно од најприсутните животни во нашите народни приказни. Поаѓајќи од фактот што лавот живеел во времето на античка Македонија, ни останува единствено толкувањето дека приказните за лавот имаат директно потекло од фолклорот на античките Македонци, бидејќи токму тие живееле заедно со лавовите во нашата земја. Без разлика на модификациите, што настанале низ вековите, како резултат на нивното усно пренесување, нема сомнение дека овие приказни во основа се создадени токму од античките Македонци.

ЛОВЕЊЕ НА ЛАВОТ

Можеби најстара македонска приказна за лавот е онаа за лавот и глушецот запишана од Кузман Шапкарев (бр. 140). Во неа, како што е познато, лавот фатил глушец и сакал да го изеде. Глушецот почнал да го моли да не го јаде, оти можеби еден ден ќе му се најде на помош. Лавот се насмеал, но сепак го пуштил. По извесно време лавот бил фатен во мрежа, од каде не можел да се ослободи. Тогаш дошол глушецот, ја изгризал мрежата и го ослободил лавот. Така му се оддолжил за тоа што не го изел. Д-р Томе Саздов пишува дека варијанта на оваа приказна била запишана на папирус уште во стариот Египет, па можно е античките Македонци да го примиле овој мотив во времето кога Египет бил составен дел од Македонската империја.

Но, нема никакви дилеми дека оваа приказна до нас стигнала од античките Македонци. Доказ за ова е и мрежата во која бил фатен лавот. Имено, во античка Македонија крупниот и опасен дивеч главно се ловел со мрежи. Доказ за ова имаме повторно во цитираната книга на Џ. Елис. Опишувајќи ја важноста за ловот на македонскиот човек, Елис го споменува и начинот на кој се ловеле крупните ѕверки. Овде читаме:

"Човекот, колку и да бил од висок род, додека не успеал да ја застрела првата дива свиња без помош на мрежа, бил должен, како што се вели, да седи на маса, наместо да се меша со оние кои се докажале како мажи."

Она што не интересира од овој извадок е токму спомнувањето на мрежата како основно средство за лов на опасните ѕверки (дивата свиња, лавот и сл.) во античка Македонија. Тоа е токму онаа мрежа во која и лавот од приказната бил фатен, па побарал помош од глушецот. Мрежата за лов, спомната во горенаведената басна, е уште еден силен доказ за нејзиното античко-македонско временско лоцирање.

Неколку приказни за лавот има запишано и Марко Цепенков, кој својата запишувачка работа ја започнал некаде околу 1856-1857 година. Во книгата: "Цепенков - Светот на приказните" (приредена од Кирил Пенушлиски, Мисла, Скопје, 1982 год.) ги среќаваме приказните во кои лавот има главна улога: "Арсланот, мачорот и мачорчето", "Арсланот и чоекот" и "Арсланот што му и пренесе магарињата на дрваро преку река".

Но, лавот од античка Македонија не се задржал само во денешните македонски приказни. Овде секако е и хералдиката. Лавот го има на македонските грбови уште од 16. век, а истиот подоцна се задржал и како симбол на македонските ослободителни движења. Лавот бил присутен на знамињата на Разловечкото и на Илинденското востание, па дури го имало како

симбол и во НОБ. Лавот е прикажан и на многу орнаменти во нашите цркви и други објекти (куќи и сл.), што мислам дека е доволно познато (и присутно) во нашата јавност.

Зошто Плачковица?

Tuesday, December 26, 2006 2:23:41 PM

Затоа што во плачковичкиот крај, низ векови, се прераскажува една легенда за кралот Александар и за неговиот престој кај некој крал од тој регион, кој наводно имал свое кралство, кое се викало Паонија.

Двајцата кралеви се состанале во Светиот Град, кој се наоѓал на платото од планината Плачковица.

Во тој Свет Град Александар и неговиот домаќин Липиј разговарале како да продолжат добрите односи меѓу тие два народа во добро и во лошо.

Се договориле да си помагаат во сите нешта кои се од доменот на државните односи. По таквата спогодба и разбирање, на радоста и немало крај, а таа се пренела и во народот, така што поединци почнале како и кралот да плачат и да ронат солзи радосници. Врз основа на оваа случка, и поради тоа што се излеале многу солзи, се формирал поток - рекичка, кој тогашните мештани го нарекле Плачковица, а пак, на планината и го промениле името во Плачковица, имиња кои останале до денес.

Постои и друга легенда во која се зборува за името на планината Плачковица.

Според неа, татко му на Александар III, кралот на Македонците, Филип II го донел синот на планината Плачковица, која пред тоа имала друго име, кај некоја жена која знаела да лекува за да го излекува од преголемото плачење, кое го обземало идниот крал на Македонија.

Таа жена живеела во градот на Плачковица кој се викал Свет Град.

Откако го донеле принцот Александар во придружба на татко му, кралот Филип II, и й кажале на жената за што се работи, таа им одговорила дека детето е сосема здраво, а плаче затоа што во себе поседува преголема енергија и на тој начин мора да се ослободува од неа, при што им

рекла да не се возбудуваат, треба да го остават на мира и дека наскоро, штом ќе почне да оди, ќе престане со плачењето и му предвидела дека ќе стане голем цар и ќе ја надмине славата на татко му.

Кога ова го слушнал Филип II, кој бил во придружба на месниот крал Липиј, кој престојувал во Светиот Град на Плачковица, од радост се расплакал како и неговиот домаќин, и по нивното плачење името на планината й го замениле й ја нарекле Плачковица.

Според третата легенда, името на таа планина е променето по средбата на кралот Александар III Македонски и кралот на Паонија, Лангар.

Средбата на двата крала била на т.н. планина во населеното место Свет Град.

На неа Александар, како македонски крал, и Лангар, како крал на Паонците, се договориле да се воспостават што подобри државни односи од оние меѓу татко му Филип II додека бил жив и кралот Лангар.

Разбирањето за државните работи меѓу кралевите било на завидно ниво, по што на двајцата почнале да им течат солзи радосници, толку многу солзи што се формирал поток, кој месното население го нарекло Плачковица, бидејќи кралевите плачеле од радост.

Обичаите на античките Македонци_01

Tuesday, December 26, 2006 2:03:06 PM

Како несомнено наследство од антиката секако дека треба да го сметаме и принесувањето жртви по повод разни свечености.

Дека жртвувањето по повод свеченостите било мошне присутно кај античките Македонци, постојат повеќе сведоштва.

Како покарактеристично ќе го наведеме сведо штвото што го дава Вилкен.

Во неговото дело Александар Македонски" читаме дека по повод влегувањето во Суса на Македонската војска, биле принесени жртви на македонските богови:

"Влегувањето во Суса беше проследено со голема свеченост.

Александар им приложи жртва на македонските богови според прадедовскиот ритуал и нареди да се одржи трка со факели и гимнастички натпреварувања."

Принесувањето жртви по повод разни свечености во изменета форма (но не и суштина) е останато до денес кај Македонците, дури и покрај тоа што сегашните Македонци се православни христијани, а според христијанската наука убивањето животни е најстрого забрането.

Да се потсетиме само дека денес се коле (жртвува) јагне за време на свеченоста на ставање темели на нова куќа.

Потоа, по повод свеченоста за вселување во стан се коле (жртвува) петел и така натаму.

Македонците од 19. век вршеле жртвување на животни дури и за време на некои христијански празници.

Ова го пишува Стефан Верковиќ за селаните од солунската каза.

Во врска со ова читаме:

"Годишно на четири празника се прават тие жртви, кои селаните ги именуваат ипсома... На овие празници во многу куќи има од тие жртвувања, што прават и колат курбан, се овни, не друг добиток."

ВЕСЕЛЕЊЕ CO ЗВУКОТ НА ШУПЕЛКАТА

Античките Македонци своите веселби ги правеле со играње и пеење.

Притоа најчест инструмент била шупелката и флејтата, а имале и жичани инструменти.

Античкиот хроничар Плутарх, во глава 67 на својата биограсрија за Александар Македонски, вака ја опишува веселбата на македонските војници, што се одржала некаде на патот по враќањето од Индија.

Овде читаме:

"Свиреле многу шупелки и флејти, а низ целиот крај се разнесувало пеење, удирање во жичани инструменти и разуздани женски извици."

Дека шупелката и денес е еден од најпрепознатливите македонски народни инструменти, исто така мислам дека нема потреба да докажувам.

Кога сме кај музиката, да го спомнеме и тоа дека и во времето на античките Македонци постоел обичај за опејување на јуначките дела, исто како што било со векови подоцна кај Македонците.

На крајот од 14 глава Плутарх пишува дека пред битката против Персијанците кај реката Граник на Александар Македонски му се јавиле неколку знаци, но неговиот гаталец му рекол дека тој ќе изврши такви дела кои (цитат) "...ќе бидат достојни за опејување и раскажување, поради што ќе видат многу мака и ќе ги облее многу пот поетите и музичарите кои ќе ги опеваат тие дела."

И кај античките Македонци постоел обичај на крстење на своите деца по имињата на татковците и дедовците.

Доволно е да се погледне списокот на имињата од династиите на македонските кралеви од пред и по владеењето на Александар Македонски.

Ист е случајот и со денешните Македонци и мислам дека и за ова нема потреба да приложувам повеќе докази.

Инаку, и овој обичај не е застапен кај сите балкански народи, барем не со толкав интензитет како кај Македонцит

БАРАЊЕ СОГЛАСНОСТ ОД РОДИТЕЛИТЕ (СТАРАТЕЛИТЕ) НА НЕВЕСТАТА ПРЕД МАЖЕЊЕТО

Барањето согласност од родителите, односно старателите на идната невеста пред нејзиното мажење од страна на идниот младоженец, е уште еден обичај што денешните Македонци директно го наследиле од античките Македонци.

Мислам дека нема потреба да објаснувам дека овој обичај, во една современа и симболична варијанта, се применува и денес во Македонија, посебно кај патријахално воспитаните семејства, како и кај оние што држат до традицијата за време на мажењето/женењето.

Инаку, точно е дека овој обичај го има и кај други народи (не кај сите), но мислам дека би било нелогично да се тврди дека денешните Македонци го прифатиле овој обичај од некој странски народ, а не од античките Македонци, кои живееле со векови на истата оваа територија, на која денес ние живееме.

Но, да презентираме сведоштва според кои овој обичај го имало кај античките Македонци. Н. Г. Л. Хамонд во својот труд под наслов:

Тхе гениус оф Алеџандер тхе Греат (Тне Университѕ оф Нортх Царолина пресс, преземено од веб-страница: Македоника на Славко Манговски), во врска со ова пишува:

"Мораме да знаеме дека не само во Македонија, туку и во останатите држави давањето на девојката за мажење било организирано од страна на човекот, кој бил 'одговорен' за неа."

Античкиот биограф на Александар Македонски, Плутарх исто така го споменува овој обичај кај античките Македонци.

Во својот опис на женидбата на македонскиот крал Филип Втори со Олимпија - идната мајка на Александар Македонски, Плутарх пишува:

"Филип... се уште младо момче, а таа девојка без родители, се вљубил во неа и стапиле во брак, откако за тоа добил согласност од нејзиниот брат."

Потполно идентичен опис на овој обичај среќаваме во делото на Стефан Верковиќ, каде во неговиот опис на свадбените обичаи во серското село Брод, читаме:

"Кога некое момче ќе реши да си побара невеста, тој прво во домот на невестата праќа една стројничка... Ако родителите на девојката се согласни, тогаш стројничката се враќа во домот на младеоженецот со радосна вест и му вели:

"Радувај се сине мој!

Тие се согласни да ја дадат девојката за тебе."

Во истата книга за Верковиќ повторно се среќаваме со овој обичај.

Во врска со свадбените обичаи од Серес и Неврокоп, читаме:

"Кога го канат таткото на невестата на свадба, му бараат да им ја даде невестата."

Ист опис на овој обичај имаме и во Зборникот на браќата Миладиновци.

Во нивниот опис за свадбените обичаи во Кукуш, читаме:

"На такви народни опшчи ора, неженатите си се избирает, и по татковското согласје стројниците приготват армасот."

Потсетуваме дека записите од Верковиќ и од Миладиновци датираат од средината на 19. век.

Значи, суштината на овој обичај е во тоа што момчето на симболичен начин бара дозвола од родителите или (до колку ги нема) од блиските роднини на девојката, да му ја дадат за невеста.

Притоа, барањето на девојката се врши преку други луѓе (стројници), кои, во име на момчето ја бараат девојката.

Така било кај античките Македонци, а така е и до денес, без

разлика за потеклото на овој обичај и без разлика на неговата присутност и кај некои други народи.

ОДДЕЛНО СЕДЕЊЕ НА МАЖИТЕ И ЖЕНИТЕ

Одделното седење на мажите и жените за време на веселбите во минатото во Македонија е добро познат обичај, кој дури и се уште се има задржано по селата.

За овој обичај мнозина кај нас погрешно сметаа дека е обичај поврзан со турското ропство, т.е. дека истиот сме го наследиле од Турците.

Ова мислење секако дека беше резултат на односот на тогашните Турци (но и на Исламот воопшто) кон жените.

Но, ваквото толкување за потеклото на овој обичај воопшто не одговара на вистината. Одделното седење на мажите и жените за време на веселбите или свеченостите се среќава у ште кај античките Македонци и тоа најрано уште во шестиот век п.н.е. Дециден опис на овој античко-македонски обичај постои кај античкиот историчар Херодот. Опишувајќи ја посетата на персиските пратеници на Македонскиот двор во времето на кралот Аминта (кој владеел околу 503 година п.н.е.), Херодот ги цитира зборовите на овој македонски крал, во кои, Аминта сосема јасно го споменува овој обичај.

Еве како ја опишал Херодот оваа ситуација:

"И така Персијанците... беа доведени пред Аминта, замолувајќ и го да му отстапи вода и копно на кралот Дарие.

Аминта, не само што им го вети тоа што го бараа, туку и ги покани на гозба, по што тој направи богата трпеза, со цел Персијанците убаво да се забавуваат.

Откако заврши вечерата, Персијанците продолжија да пијат, обраќајќи му се на кралот со зборовите:

Драг Македонецу, ние Персијанците имаме обичај, кога правиме голема гозба да ги водиме со нас и нашите жени или љубовници, кои на гозбата седат заедно со нас.

Сега, откако Вие не примивте нас толку љубезно, откако не нагостивте и откако ни ветивте дека на кралот Дарие ќе мудадете земја и вода, направете го и овој наш обичај во наша чест.

Аминта им одговори:

Драги Персијанци!

Кај нас не постои таков обичај, туку кај нас мажите седат одвоени од жените.

Но, бидејќи вие го барате тоа, ќе ви ја исполнам оваа желба.

Откако го кажа ова Аминта нареди да ги повикаат жените.

Жените дојдоа на неговиот повик и се наредија наспроти Персијанците.

Персијанците видоа дека овие жени се многу убави и згодни и повторно му се обратија на Аминта, велејќи му дека она што го направил не било сосема доволно и дека подобро би било овие жени воопшто да не доаѓале, отколку што дошле на ваков начин, без да седнат крај нив, тукуда останат отспротива и да им ги мачат очите. (Подвлекувањата се мои, з. м.)"

(Инаку, епилогот на оваа интересна случка е тоа што Аминта им дозволил на македонските жени да седнат крај Персијанците, но тие се опиле и почнале да ги задеваат со непристојни зборови и постапки, поради што платиле со глава, а подоцна случајот бил забошотен пред персиските власти).

Но, да се вратиме на зборовите на македонскиот крал Аминта, кои гласат:

"Кај нас не постои таков обичај, туку кај нас мажите седат одвоени од жените", како и на продолжението на описот од случката, според кое: "Жените дојдоа на неговиот повик и се наредија наспроти Персијанците.

" Целосно идентичен опис на овој обичај се среќава кај повеќемина наши собирачи на народни умотворби од 19. век.

Така, на пример, браќата Миладиновци, опишувајќи ги свадбените обичаи во Кукуш, во својот Зборник, запишале:

"Стигвеешчем у момата, мажите седвет на една страна, a жените на друга стоет простум."

Познатиот босанско-сопски собиоач на македонски наоодни умотворби Стефан Верковиќ, опишувајќи ги свадбените обичаи во околината на Серез и Неврокоп, во врска со ова ќе запише:

"Штом ќе влезат во домот на невестата, таткото на младоженецот и мажите влегуваат во една соба, а жените остануваат надвор во друга соба, во која се наоѓа и невестата со девојките."

Овој античко-македонски обичај не се задржал кај Македонците од 19. век само за време на свадбите. Напротив, тој бил застапуван и за време на обичните заеднички свечени ручеци (посебно на оние на кои присуствувале поголем број припадници на машкиот и на женскиот пол, каков што е впрочем и случајот со веселбата што ја приредил кралот Аминта).

Верковиќ, во врска со обичаите на Македонците од југозападна Македонија, што се одржуваат за време на свечени ручеци, пишува:

"На трпезата во горниот крај, на првото место седи дедото (најстариот родоначелник), окружен од двете страни со членовите од машкиот пол; на другиот крај на трпезата седи бабата, исто така окружена со членовите од женскиот пол."

Гледаме дека овде е опишана потполно истата ситуација како кај Херодот.

Имено, таму Македонките, на повикот на својот крал, влегле во одајата и, во склад со своето воспитание, т.е. во склад со единствениот начин на однесување што го знаеле за во такви ситуации, се наредиле наспроти Персијанците, т.е. наспроти мажите.

Значи, за време на веселбите во античка Македонија жените седеле во одделна просторија од мажите, но кога требало да седат во иста просторија, тога ш тие седеле наспроти мажите, што значи дека пак биле дистанцирани од нив.

Во описите на Верковиќ го гледаме сосема истото.

Кај Верковиќ (т.е. за време на свадбените обичаи од Серез и Неврокоп) мажите влегувале во една соба, а жените во друга.

Но, кога требало да престојуваат во заедничка просторија тогаш мажите седнувале, а жените застанувале наспроти нив.

Истата состојба ја имаме и во описот на Миладиновци во врска со свадбената веселба во Кукуш.

И во описот на Верковиќ за свечениот ручек во југозападна Македонија,за време на кој мажите и жените морале да седат (јадат) во заедничка просторија, тие седеле одвоенод.е. едни наспроти други, исто како што седеле и Македонците и Македонките за време на свеченостите во античка Македонија.

Целосната идентичност на овој македонски обичај уште од античко време, па се до не така одамна, мислам дека е повеќ е од очигледна.

Инаку, да потсетиме дека описите на овој обичај од страна на Верковиќ и на Миладиновци датираат од средината на 19. век, а да спомнеме и дека овој обичај го има до денес во повеќе села низ Македонија (според лични сведоштва дадени од учесници на неколку вакви свадби и веселби на авторот на овој труд).

Уште посилен доказ дека овој обичај кај Македонците од 19. век претставува директно наследство од античките Македонци, претставува едно многу интересно сведоштво од страна на самиот запишувач на овој обичај, Стефан Верковиќ.

Имено, за Македонците од југозападна Македонија Верковиќ тврди дека во најголем број му припаѓале на "коленото Пуливаковци".

Ова "колено" (пошироко семејство, род), според Верковиќ, го опфаќало целото население од повеќе македонски градови од југозападна Македонија.

Токму таму Верковиќ ги запишал овие обичаи.

Пишувајќи за народносната свест на Пуливаковци (некаде во шеесеттите години на 19. век), Верковиќ запишал:

"Кај Пуливаковците постои предание дека се чисти Македонци и потомци на Александар Велики.

Долно-Поленците, а особено тие што живеат во околината на Пазар се гордеат со старата столица, т.е. со градот Бела, од кој останале само една кула и една карпа, висока пет аршина."

Значи, воопшто не е случајно тоа што овој античко-македонски обичај преку 25 векови се задржал во Македонија, посебно во оние краеви, каде населението (и покрај сите пропаганди и притисоци од страна) си ја задржало својата македонска етничка свест.

Обичаите на античките Македонци_02

Tuesday, December 26, 2006 2:07:49 PM

КРШЕЊЕТО ПОГАЧА ЗА ВРЕМЕ НА СВАДБИТЕ Е АНТИЧКО-МАКЕДОНСКИ ОБИЧАЈ

Обичајот на кршењето или сечењето леб (погача) од страна на младоженецот за време на свадбените веселби апсолутно го има во сите краеви на Македонија.

Дури и денес, речиси нема македонска свадба (во која учесниците барем малку држат до традицијата) на која не се прави овој обичај.

Меѓутоа, малку е познато дека овој обичај претставува чист античко-македонски обичај.

За античко-македонското потекло на овој обичај, имаме сведоштво кај латинскиот хроничар Куртиус Руф.

Овој хроничар е дециден во тврдењето дека кршењето леб за време на свадбената церемонија претставува чист македонски обичај, кој дури го одразувал и најсвечениот миг во свадбените ритуали на Македонците. Конкретно Куртиус Руф го споменува овој обичај во својот опис на свадбата на Александар Македонски со убавата Персијанка Роксана.

Иако, за да им угоди на Персијанците, Александар се согласил свадбата да биде извр шена според персиските обичаи, во еден миг, тој не можел да се воздржи, а да не го направи овој најсвечен македонски обичај.

Во врска со ова Куртиус Руф пишува:

"Татко и на Роксана беше пријатно изненаден и неочекувано восхитен кога ги слушна зборовите на Александар, кој тогаш, во мигови на страст, нареди лебот да се скрши, во склад со сопствената традиција. Тоа беше најсвечениот ритуал за време на веридбата меѓу Македонците."

И добриот познавач на животот и делото на Александар Македонски, германскиот историчар Урлих Вилкен, во своето дело "Александар Македонски", опишувајќи ја свадбата на Александар и Роксана, пишува:

"Александар и Роксана јадеа од еден сомун леб што тој го пресече на два дела со својата сабја, што бездруго беше стихиен додаток на Александар во ритуалот, а тоа токму нему му прилегаше. "

Значи, суштината на овој обичај е кршењето, т.е. сечењето на погачата (лебот) за време на свадбениот ритуал.

Симболиката на овој обичај тешко дека може да биде протолкувана, но факт е дека станува збор за автохтон античко-македонски обичај.

Иако рековме дека овој обичај се применува до денес меѓу Македонците, нема да го одбегнеме неговото одбележување и од страна на запишувачите на народни умотворби од 19.век.

Стефан Верковиќ, опишувајќи ги свадбените обичаи во серското село Брод, пишува:

"Тогаш носат баница и еден кравај што младоженецот го сече на мали парчиња."

Значи, во ова село во 19. век се задржал потполно истиот обичај, кога младоженецот е тој што го сече лебот (кравајот, сомунот).

Христодул Божиков во својот труд:

"Свадбени обичаи во селото Висока и околните села", објавен во неговиот зборник:

Lidove povidky jihomakedonske, исто така опишува една варијанта на овој античко-македонски обичај.

Овде читаме:

"Потоа во една одаја ставаат трпеза со леб, сол и друго јадење. Таму го земаат зетот и го гостат.

Зетот кога ќе седне на стол, мудаваат нож, чопнува три хупки леб, става внатре сол и тој јаде тамо некоја мрва."

Во својот опис на свадбените обичаи од Серез и Неврокоп, Стефан Верковиќ пишува:

"Тогаш мајката на невестата му донесува на младоженецот две големи чинии баница; младоженецот ја сече баницата и откако врз неа ќе истури една чаша вино, зема едно парче и чаша со вино и и ги дава на невестата."

Значи, овде станува збор за варијанта на овој обичај, каде, наместо леб, момчето сече баница.

Во описите на свадбените обичаи во Кукуш и браќата Миладиновци, спомнуваат варијанта на овој обичај.

Во нивниот Зборник, читаме:

"По ним момчевиот татко земват погачата, шчо месиха

раното... и ходит y момата.

Тамо им давает да јадет и таткото скршвит погачата на винено грне."

Во вака опишаната варијанта на овој обичај гледаме дека таткото на невестата (а не младоженецот) ја крши погачата, но и овде елементот "кршење (сечење) на лебот"се задржал.

Општ заклучок од ова компарирање е фактот дека античко-македонскиот обичај за сечење (кршење) леб (погача) за време на свадбената церемонија, целосно или делумно, од древните времиња на антиката, останал до денес меѓу Македонците.

ДАВАЊЕ ГАРАНЦИЈА ПРЕКУ ПРУЖАЊЕ РАКА

Веќе рековме дека дури и навидум "најобичните"гестови не се исти кај сите народи.

Така, на пример, мнозинството европјани кога покажуваат на себе со показалецот покажуваат во своите гради (Јас?).

Но, кај далечните азиски народи воопшто не е така.

Јапонците кога покажуваат на себе, не покажуваат во своите гради, туку во својот нос (!?).

Следниов гест сигурно дека го има и кај други народи, но факт е дека истиот е регистриран кај античките Македонци, a го има и кај денешните Македонци.

Се работи за пружање рака во знак на гаранција за дадениот збор.

Овде не се работи за некаков заемен договор, кој завршува со заемно поздравување (ракување), туку станува збор за еднострана гаранција од оној што ветува, а чие исполнување не зависи од оној кому му се ветува.

Хроничарот Диодор, опишувајќи ја средбата на Александар Македонски со семејството на поразениот персиски цар Дарие, го опишал овој гест на македонскиот цар.

Имено, познато е дека Александар, откако ги заробил, ги повикал кај себе мајката, сопругата и децата на Дарие и им ветил дека и натаму ќе ги уживаат своите највисоки привилегии и дека воопшто нема да бидат третирани како заробеници.

Тие многу се израдувале на овие зборови на Александар и почнале да го фалат, а тој, за да ги убеди уште повеќе во својата искреност им ја пружил својата рака.

Во врска со ова кај Диодор (17.38.3) читаме:

"Тој им ја пружи својата рака во знак за гаранција дека сето ова не го прави само поради нивните пофалби затоа што им помогнал, тукудека за тоа има широка поддршка од својата војска."

Истиот ваков гест со истото значење го има и кај денешните Македонци ("Еве ти рака дека ќе го исполнам тоа што го ветувам').

ИСТУРАЊЕ ТЕЧНОСТ ПРЕД ПОАЃАЊЕ НА ПАТ

Истурањето течност пред поаѓање на пат е обичај што до денес се применува меѓу Македонците.

И денес, кога некој тргнува на подалечен пат, роднините кои остануваат, истураат вода по него.

Многу сличен ваков обичај постоел и кај античките Македонци (без разлика на неговото потекло).

Во веќе цитираната книга на Вилкен е опишано пловењето на Александар Македонски и на дел од неговата војска по реката Инд, за време на кое тие стигнале и до Океанот.

За ова патување Македонците долго време се подготвувале, т.е. правеле бродови и тоа за нив бил огромен предизвик.

Цитирајќи постари антички извори за овој настан, Вилкен ја опишува состојбата пред свеченото поаѓање на бродовите и притоа јасно пишува дека Александар истурил течност (пијалак) пред самото поаѓање.

Овде читаме:

"Кога Александар отиде на палубата на својот брод истури пијалак од златниот пехар како подарок на истите богови на морето и реките. На неговиот 'прадедо'и неговиот 'татко' Амон им беше оддадена иста чест."

Вилкен не кажува за каков пијалак станувало збор (можеби било вино, но можеби била и вода?).

Од друга страна гледаме дека овој обичај Александар го направил подеднакво во чест на двете тогашни големи религии од неговата империја: грчката и египетската, што може да асоцира дека овој обичај не е посебно поврзан со некоја од овие религии, туку дека можеби станува збор за стар македонски обичај.

Впрочем, овој обичај до денес останал кај Македонците со тоа што сега

течноста ја истураат оние кои остануваат во чест на оние кои патуваат.

Но, суштината на овој обичај е токму во истурањето на течноста и таа до денес се задржала.

Конечно, и Александар не ја истурил течноста само за себе, туку и за сите оние кои патувале со него, што значи дека и за нив друг ја истурил течноста пред патување, слично како што е и денес.

ЧЕСТИТАЊЕ CO ПОЗДРАВУВАЊЕ И БАКНУВАЊЕ

Личното честитање на поединци и поздравувањето со блиските (посебно со оние со кои одамна се немаме видено), кај нас Македонците денес обично се врши со ракување со десната рака, проследено со меѓусебно бакнување трипати во образите, почнувајќи од левиот образ.

Ова се врши подеднакво кај обата пола.

Можеби некој ќе забележи дека ова е банално да се опишува и дека така прават сите народи во светот, но тоа воопшто не е точно или, подобро речено, само делумно е точно.

Така, на пример, западните народи (Англичани, Германци, Холанѓани...), за време на личното честитање, само се поздравуваат (ракуваат) со десната рака или евентуално се прегрнуваат, но никогаш не се бакнуваат.

Хрватите се ракуваат и се бакнуваат, но само двапати.

Арапите и Турците се ракуваат и се бакнуваат најмалку трипати (а честопати и повеќепати), но бакнувањето го почнуваат од десниот образ.

Источноазиските народи (Кинези, Јапонци, Кореанци...), за време на личното честитање, воопшто не се ни поздравуваат, т.е. тие воопшто не се ракуваат, а за бакнување не станува ни збор.

Наместо тоа ти си прават метании (поклонувања) во знак на радост и почит.

Колку побројни и подлабоки се овие метании(поклонувања), толку поголема е искажаната радост и почит.

Што се однесува до античките Македонци, се знае дека тие исто така си ги честитале личните успеси со ракување и со бакнување.

Кај Плутарх (67 глава), е забележано честитањето што Александар Македонски му го упатил на танцувачот Баго, кој освоил прво место на еден натпревар во танцување, што се одиграл во Гедросија, на патот назад од Индија.

Овде читаме:

"Неговиот миленик Баго, кој победил во танцување, откако поминал преку сцената во свечена облека, седнал до него.

Кога Македонците го виделе тоа, почнале да ракоплескаат и да извикуваат, барајќи од него да го бакне, и не престанале се додека не го изгушкал и избакнал."

Значи, од овде гледаме дека и античките Македонци (машки со машки) си честитале со бакнување, исто како што правиме и ние денес.

Дека притоа и се ракувале со десната рака, сведочи Вилкен, кој ја опишува трогателната средба помеѓу Александар Македонски и неговиот пријател Неарх, за кого се сметало дека се изгубил за време на патувањето со бродови.

Овде читаме:

Александар муја пружил десната рака на својот пријател Неарх, го фатил отстрана и долго плачел.

Значи, факт е дека и денешните и античките Македонци личното честитање и поздравување со блиските го вршеле со ракување со десната рака проследено со бакнување.

Единствено останува непознат бројот на бакнежите кај античките Македонци, но тоа и не е толку важно, поради фактот што денешните три бакнежи кај Македонците се поврзани со христијанската вероисповед, која на античките Македонци им била непозната.

Сепак, од описот на Плутарх гледаме дека и кај античките Македонци се работи за неколку бакнежи.

Обичаите на античките Македонци_03

Tuesday, December 26, 2006 2:12:16 PM

МАШКИОТ ПОЈАС - СИМБОЛ ЗА МАШКОСТ

Појасот,како дел од машката облека,бил присутен и кај античките Македонци, а добро е познато дека е присутен и во денешната македонска машка народна носија. Меѓутоа, малку е познато дека токму појасот кај античките Македонци претставувал симбол на машкоста. Младите момчиња не смееле да носат појас додека не се докажат како мажи. Ова го опишуваат повеќе истражувачи на античко-македонската историја.

Така, на пример, Џ. Елис, во врска со овој обичај кај античките Македонци, во својата книга "Македонскиот империјализам", пишува:

"Во поранешно време, кога имало помала префинетост, оној што не го убил својот прв непријател, морал да носи улар (еден вид презрамки, з.м.) наместо појас."

Хамонд пишува дека прв овој македонски обичај го опишал Аристотел:

"Аристотел... споменува само еден македонски обичај во својата 'Политика', кој се однесувал на носењето презрамки, наместо појас, од страна на секој Македонец, кој се уште немал убиено непријател."

Значи, овде станува збор за еден постар автентичен античко-македонски обичај, поврзан со суровите дамнешни времиња, кога убиството на човекот било единствениот "доказ"за машкоста.

Оној антички Македонец што ќе убиел непријател, станувал "маж", и добивал право да носи појас.

Секако дека со текот на времето овој суров обичај се модифицирал, но не исчезнал сосема.

Со текот на цивилискиот напредок во Македонија исчезнала суровата причина за докажување на машкоста преку убиството на непријателот, но останал симболот на машкоста олицетворен преку машкиот појас.

Знаеме дека во мирните и поцивилизирани подоцнежни времиња, момчињата машкоста ја докажувале оној миг кога стапувале во брак.

Тогаш тие се "докажувале", не само преку (најчесто) првиот сексуален акт, туку и како глави на своето новоформирано семејство, што значи дека дури во бракот тие за првпат станувале"'вистински мажи".

Во ваквото "докажување" натаму останал појасот како симболичен показател за"преобразувањето" на момчињата во мажи.

Во некои македонски села,за време на свадбените обичаи, на младоженецот му врзувале појас како симбол дека станал маж.

Кај Стефан Верковиќ, во описот на свадбените обичаи од југозападна Македонија, читаме:

"Во домот на невестата брат и му опашува на свршеникот појас."

Повеќе од јасно е дека симболот на појасот, како симбол за машкост, уште од античко време останал меѓу Македонците.

Доказ за ова е и срактот што на младоженецот, не случајно друг маж му го врзува појасот (братот на невестата).

Значи, добивањето појас е "машка работа", исто како што било и во античка Македонија, кога мажите биле тие кои, преку дозволата да носи појас, го прогласувале момчето за "маж", достоен да седи заедно со нив.

ПОГРЕБНИТЕ ОБИЧАИ КАЈ АНТИЧКИТЕ МАКЕДОНЦИ

Карактерот и формата на погребните обичаи кај секој народ најмногу зависат од вероисповедта на тој народ.

Погребните обичаи се поврзани со симболичното заминување на покојникот на "оној свет", а тој "свет" (иако во суштина е ист за сите покојници) различно е третиран од различните вероисповеди низ историјата и денес.

Така, на пример, луѓето со христијанска вероисповед главно се погребувани во согласност со христијанските закони; муслиманите во согласност со исламските закони и така натаму.

Секако дека ова се однесува и за Македонците (во зависност кој кон која вероисповед припаѓа).

Но, и покрај доминантната соодветна религиозна компонента, кај денешните Македонци останале погребни народни обичаи уште од времето на античките Македонци, т.е. уште од времето на нивните тогашни религиозни погребни ритуали. Овие обичаи се апсорбирале во православните обреди, но секој православен теолог сосема прецизно ги детектира истите.

Инаку, погребните обичаи и ритуали биле посебно почитувани од страна на античките Македонци.

Поради тоа што тие честопати војувале, најголема должност на преживеаните им била погребувањето на загинатите.

Еуген Борза (цитиран според веб-страницата на Јосиф Грезловски од САД), пишува дека разлики во погребните обичаи помеѓу античките Македонци и Грците имало дури и во четвртиот век пред Христа, а тоа е времето кога на македонскиот двор веќе нашироко била прифаќана грчката култура.

Значи и во екот на прифаќањето на оваа култура Македонците се уште си вршеле сопствени погребни обичаи, различни од грчките.

Еуген Борза пишува:

"Еклектизмот од четвртиот век и раната хеленистичка македонска практика на погребување и поставеноста на гробовите е многу послична на римската практика во средниот и подоцнежниот републикански период, отколку на што и да било соодветно во грчкиот свет.

Според тоа, поставеноста и големите димензии на поголем број македонски гробови се различни од грчките погребни обичаи, кои се карактеризираат со поскромни гробови, групирани во гробишта."

Понатаму, Еуген Борза е уште подециден:

"Погребните обичаи, евидентирани од гробовите, ни покажуваат дека станува збор за нешто сосема поинакво од грчките."

Еуген Борза дава компаративен опис на погребните обичаи во Грција и во Македонија, при што пишува:

"Нормална практика во класичниот грчки свет било мртвите да се закопуваат надвор од градските ѕидини, a ce што било внатре BO градскиот округ било сметано дека е под надзор на локалните божества.

Според тоа, луѓето во антиката правеле сосема јасна одвоеност помеѓу градот на животот и смртта.

Според тоа, обично се наоѓаат гробници групирани надвор од градските ѕидини во грчките градови...

Но во Македонија постоела навистина многу покомплексна ситуација."

Во продолжение Борза пишува дека Македонците погребувањето го вршеле и во градовите, за разлика од Грците, за кои градовите биле резервирани за нивните храмови.

Во продолжение ќе наведеме два погребни обичаи кои останале до денес уште од времето на античките Македонци.

ПОКРИВАЊЕ НА ЛИЦЕТО НА ПОКОЈНИКОТ

Една од карактеристиките на античко-македонскиот погребен обичај од 6. век пред Христа било покривањето на лицето на мртовецот.

Имено, пред да биде погребан, на лицето на мртовецот му била ставана златна маска.

И овој обичај бил спротивен на хеленскиот дух (подетално кај: д-р Наде Проева, "Студии за античките Македонци", стр. 186).

Интересно е што овој обичај (се разбира со изменета форма) останал до денес кај Македонците.

Денес (поради разбирливи причини) не се употребува златна маска, но покривањето на лицето на мртовецот - останало! Во врска со овој обичај, дипломираниот теолог од Штип

Николче Горѓев, за потребите на овој труд, ја даде следнава изјава:

"Некои Македонци му го покриваат лицето на мртовецот со крпа непосредно пред да биде закопан.

Тоа повеќепати го имам забележано во мојата досегашна практика низ неколку места во Македонија.

За ваквото покривање на лицето не постои теолошко толкување и тоа не е пропишано со православните закони за погребување.

Очигледно дека станува збор за стар народен обичај, кој се апсорбирал во православието."

Опишувајќи дел од погребните обичаи на античките Македонци, Еуген Борза, пишува:

"Повеќето од закопаните добра се поврзани со македонскиот војник: оружје, оклоп и садови за пиење вино.

Различноста и богатата измешаност на предметите што веројатно припаѓаат на личната сопственост на покојниот, повеќе потсетуваат на египетскиот и етрурскиот начин на погребување отколку на што и да било познато од грчкиот свет."

Значи, и за овој погребен обичај гледаме дека го нема во тога шниот грчки свет (без разлика на неговото потекло).

Инаку,овој обичај останал и кај денешните Македонци.

Дипломираниот теолог Николче Ѓорѓев за потребите на овој труд изјави:

"Погребувањето предмети од лична сопственост на покојникот, заедно со него, претставува неодминлив обичај во речиси секој денешен погреб кај Македонците.

Денес, заедно со покојникот, се погребуваат и предмети од неговата лична сопственост (часовник, чешел, паричник и слично), но неретко се случува да бидат погребани и покрупни предмети, како на пример скапоцени музички инструменти, накит и слично.

Ниту овој обичај не е православен.

Напротив, ние православните свештеници честопати ги тераме роднините на покојникот да не ги погребуваат овие предмети, тукуда им ги подаруваат на сиромашните.

Но, тие најчесто не ги слу шаат ваквите предлози и си тераат по овој стар народен обичај."

Без разлика што овој обичај сигурно дека го има и кај други народи, факт е дека во антиката го немало кај Грците, a останал до денес меѓу Македонците.

ПОДАРУВАЊЕ ПРСТЕН НА СВОЈОТ НАСЛЕДНИК (ПРЕД УМИРАЧКА)

Подарувањето прстен на својот наследник пред умирачка е обичај, што исто така го имало кај античките Македонци (без разлика дали е тоа нивни автохтон обичај или пак им бил прифатен од некоја друга култура).

Дециден опис на овој обичај имаме во споменатата книга од Урлих Вилкен.

Вилкен, пишувајќи за последните денови од животот на Александар Македонски, кога тој веќе бил наполно свесен дека умира, запишал:

"За нов владетел беше избран Пердика, кому кралот на умирање му го остави својот прстен."

Многу векови подоцна, овој обичај се уште се задржал меѓу Македонците.

Во многу краеви на Македонија и денес оние, кои се свесни дека се на умирање, ги подаруваат своите прстени на своите наследници.

Ваквиот обичај го инспирирал и поетот Гоце Митески од Охрид, во 1942 година, да напише песна посветена на Александар Македонски (за што пишува акад. д-р Блаже Ристовски во својата книга Македонија и македонската нација).

Во оваа песна Александар на симболичен начин му подарува прстен на Гоце Делчев.

Стиховите од оваа песна гласат:

Александар му подари прстен

и му рече да е борец крстен.

Гледаме дека овде имаме потполно иста состојба како во описот на Вилкен.

Се разбира дека овде Делчев е прикажан како симболичен (а не како вистински) наследник на Александар Македонски, но суштината е во тоа што Александар и нему овде му подарува прстен со аманет да се бори за својот народ.

Секако дека Гоце Митески воопшто ја немал прочитано книгата од Вилкен во времето кога ја напи шал оваа песна.

Книгата од Вилкен за првпат е преведена на македонски во 1988 година, цели четириесет и шест години по создавањето на песната од Гоце Митески.

Ова значи дека Митески бил инспириран токму од народниот обичај за подарување прстен на својот наследник (кој обичај ни останал уште од античко-македонскиот период), за да ги создаде овие стихови.

Инаку, и самиот Гоце Митески сведочи дека во периодот меѓу двете светски војни младината од Охрид била восхитена од култот за својот предок Александар Македонски.

Во врска со ова, овој поет од Охридско го дал следното сведоштво:

Интелектуалната младина од Дебарца пред Втората светска војна беше воодушевена од својот предок Александар Македонски.

(Акад. Блаже Ристовски, цит. дело).

И во приватното писмо што (на моја молба) ми го испрати г-дин Митески, тој ги потврдува овие констатации.