anna tambaki_moliere e la cultura fanariota

8/19/2019 Anna Tambaki_Moliere e la cultura fanariota.

1/252

KENTPON ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Τ ΙΔ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ Ε Ρ Ε Τ Ν Ω Ν

τ ε τ ρ ά δ ι α ε ρ γ α σ ί α ς

Α Ν Ν Α Τ Α Μ Π Α Κ Η

Ό Μ ο λ ιέ ρ ο ς

σ τ ή φ α ν α ρ ι ώ τ ι κ η π α ι δ ε ία

Τ ρ ε ι ς χ ε ιρ ό γ ρ α φ ε ς μ ε τ α φ ρ ά σ ε ις

Α Θ Η Ν Α 1988


2/252


3/252


4/252

Σ Υ Ν Τ Α Κ Τ Ι Κ Η Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η

Π Α Ν Α Γ Ι Ώ Τ Η Σ Δ . Μ Ι Χ Α Η Λ Α Ρ Η Σ , Τ Ρ Ι Α Ν Τ Α Φ Υ Λ Λ Ο Σ Ε . Σ Κ Λ Α Β Ε Ν Ί Τ Η Σ

Μ Α Ρ Ί Α Χ Ρ Ι Σ Τ Ί Ν Α Χ Α Τ Ζ Η Ι Ω Α Ν Ν Ο Υ

Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Ο Σ

Τ Ρ Ι Α Ν Τ Α Φ Υ Λ Λ Ο Σ Ε . Σ Κ Λ Α Β Ε Ν Ί Τ Η Σ

Κ έ ν τ ρ ο Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ώ ν ' Ε ρ ε υ ν ώ ν Ε θ ν ι κ ο ύ ' Ι δ ρ ύ μ α τ ο ς ' Ε ρ ε υ ν ώ ν

Β .

Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο υ 4 8 , 116 35 ' Α θ ή ν α , τ η λ . 7 2 2 9 8 1 1 -1 5 , 7 2 1 0 5 5 4

ISBN 960-7094-02-6

ISSN 1105-0845


5/252

KENTPON ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

Ε Θ Ν ΙΚ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ Ε Ρ Ε Υ Ν Ω Ν

τ ε τ ρ ά δ ι α ε ρ γ α σ ί α ς

Α Ν Ν Α Τ Α Μ Π Α Κ Η

Ό Μ ο λ ιέ ρ ο ς

σ τ η φ α ν α ρ ι ώ τ ι κ η π α ι δ ε ία

Τ ρ ε ι ς χ ε ιρ ό γ ρ α φ ε ς μ ε τ α φ ρ ά σ ε ις

Α Θ Η Ν Α 1988


6/252


7/252

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Α Ν Ν Α Τ Α Μ Π Α Κ Η , Ό Μ ο λ ι έ ρ ο ς σ τ ή φ α ν α ρ ι ώ τ ι κ η π α ιδ ε ί α

Π ρ ό λ ο γ ο ς 7

Ε ι σ α γ ω γ ή 9

Μ έ ρ ο ς π ρ ώ τ ο : "Ο ψ ε ις τ η ς έ λ λ η ν ίκ η ς π ν ε υ μ α τ ικ ή ς δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α ς

κ α τ ά τ ό ν 18ο α ιώ ν α 11

α . Ο ί ιδ ε ο λ ο γ ι κ έ ς ζ υ μ ώ σ ε ις 11

β . Ή «π ε ρ ι έ ρ γ ε ια » κ α ί ή «φ ιλ ο μ ά θ ε ι α »: ό γ λ ω σ σ ικ ό ς π α ρ ά γ ο ν τ α ς 13

γ .

Ε π α φ έ ς μ έ τ ή δ υ τ ικ ή λ ο γ ο τ ε χ ν ία σ τ ό φ α ν α ρ ι ώ τ ικ ο π ε ρ ι β ά λ λ ο ν . Ή ο ι κ ο γ έ

ν ε ια τ ω ν Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ω ν 17

δ . Ή μ ε τ ά φ ρ α σ η , φ α ιν ό μ ε ν ο π ο λ υ δ ι ά σ τ α τ ο 24

ε . Ή χ ε ιρ ό γ ρ α φ η φ α ν α ρ ιώ τ ικ η π α ρ α γ ω γ ή κ α ί ή θ έ σ η τ η ς θ ε α τ ρ ικ ή ς μ ε τ ά φ ρ α σ η ς 27

Μ έ ρ ο ς δ ε ύ τ ε ρ ο : Ή π ρ ώ τ η «σ τ ιγ μ ή » τ ο ν Μ ο λ ιέ ρ ο υ σ τ α ν έ α ε λ λ η ν ικ ά 33

Τ ά χ ε ι ρ ό γ ρ α φ α 3 5

α . Ο ί κ ώ δ ι κ ε ς τ ο υ B ritish M u se um 82 42 ,8 24 3. Ή

κ ω μ ω δ ία

τ ο ΰ Ά

ν α ι σ θ ή τ ο υ

κ α ί Ό κ α τ ά φ α ν τ α σ ί α ν κ ε ρ α τ ο φ ό ρ ο ς 35

β . Ό κ ώ δ ικ α ς 1030 τ η ς Β ιβ λ ιο θ ή κ η ς τ η ς Ρ ο υ μ α ν ι κ ή ς 'Α κ α δ η μ ία ς . Ύ ό Σ χ ο

λ ε ίο ν τ ω ν σ ν ζ ύ γ ω ν 40

Ή μ ε τ α φ ρ α σ τ ικ ή α π ό π ε ιρ α 43

" Ε κ δ ο σ η τ ώ ν κ ε ι μ έ ν ω ν 51

Ι . Ή «Κ ω μ ω δ ία τ ο ϋ α ν α ίσ θ η τ ο υ » (L'Étou rdi) 53

II . « Ό κ α τ ά φ α ν τ α σ ία ν κ ε ρ α τ ο φ ό ρ ο ς » (Sganarelle ou le cocu im aginaire) 121

III .

(Τ ό Σ χ ο λ ε ίο ν τ ώ ν σ υ ζ ύ γ ω ν .

L École

des maris) 147

Σ χ ό λ ια 185

Γ λ ω σ σ ά ρ ι 231

Φ ω τ ο γ ρ α φ ίε ς τ ώ ν χ ε ιρ ο γ ρ ά φ ω ν 235

Ré s um é 243


8/252


9/252

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ

Ό τ ίτ λ ο ς κ α ί τ ό π ε ρ ιε χ ό μ ε ν ο τ η ς π α ρ ο ύ σ α ς ε ρ γ α σ ί α ς ε ί ν α ι, ν ο μ ί ζ ω , ε ύ γ λ ω τ τ α

κ α ί α π ο κ α λ υ π τ ικ ά τ ό σ ο τ ο ΰ π ν ε υ μ α τ ικ ο ύ κ λ ίμ α τ ο ς α π ό τ ό ό π ο ι ο α π ο ρ ρ έ ε ι ό σ ο

κ α ί τ ώ ν ο φ ε ιλ ώ ν π ο ύ φ έ ρ ε ι. Ή σ υ γ κ ρ ι τ ικ ή έ ρ ε υ ν α , τ η ς ό π ο ι α ς έ ν α τ μ ή μ α τ η ς

π α

ρ ο υ σ ι ά ζ ε τ α ι έ δ ώ , σ χ ε τ ικ ά μ έ τ ή ν τ ύ χ χ \ ή ίσ ω ς τ ις δ ι α δ ο χ ι κ έ ς τ ύ χ ε ς τ ο ΰ Μ ο λ ιέ ρ ο υ

σ τ ή ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή π α ιδ ε ία , ξ ε κ ί ν η σ ε ώ ς μ ε τ α π τ υ χ ια κ ή ε ρ γ α σ ί α σ τ ή Γ α λ λ ία έ δ ώ

κ α ί α ρ κ ε τ ά χ ρ ό ν ια . Ή π ρ ώ τ η κ α ί μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ο φ ε ιλ ή α ν ή κ ε ι α ν α μ φ ισ β ή τ η τ α

σ τ ο ν Κ .Θ . Δ η μ α ρ ά κ α ί σ τ η ν α τ μ ό σ φ α ιρ α π ο ύ κ α λ λ ιέ ρ γ η σ ε σ τ ό Ν ε ο ε λ λ η ν ικ ό

'Ι ν σ τ ιτ ο ύ τ ο τ η ς Σ ο ρ β ό ν ν η ς . Ε κ ε ί σ υ ν έ β η κ ε ή π ρ ώ τ η , κ α ίρ ι α μ α θ η τ ε ία . Ν ω ρ ί τ ε

ρ α σ τ ο ν π ρ ω τ ο π ο ρ ι α κ ό γ ιά τ ά δ ε δ ο μ έ ν α τ η ς ε π ο χ ή ς χ ώ ρ ο τ ο ΰ Κ έ ν τ ρ ο υ Ν ε ο ε λ λ η

ν ικ ώ ν 'Ε ρ ε υ ν ώ ν , ό Κ .Θ . Δ η μ α ρ ά ς κ α ί π ά λ ι ε ίχ ε σ τ ρ έ ψ ε ι τ ή ν π ρ ο σ ο χ ή κ α ί τ ό ε ν

δ ια φ έ ρ ο ν τ ώ ν σ υ ν ε ρ γ α τ ώ ν τ ο υ σ έ π α ρ ό μ ο ια θ έ μ α τ α κ α ί π τ υ χ έ ς τ ή ς ε π ο χ ή ς τ ο ΰ

Δ ια φ ω τ ισ μ ο ύ . 'Α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς κ α ρ π ο ύ ς α υ τ ή ς τ ή ς ε π ι σ τ η μ ο ν ικ ή ς π ο λ ιτ ικ ή ς κ α ί

τ ο ΰ π ρ ο σ α ν α τ ο λ ι σ μ ο ύ ή τ α ν ή α ν α κ ο ί ν ω σ η τ ή ς Λ ο υ κ ί α ς Δ ρ ο ύ λ ι α σ τ ό

Σ υ μ π ό σ ιο

« Ή ε π ο χ ή τ ώ ν Φ α ν α ρ ιω τ ώ ν »,

«Molière traduit en grec -1741, Présentation de

deux manuscrits».

Τ ή ν κ υ ρ ία Λ ο ύ κ ια Δ ρ ο ύ λ ια , Δ ιε υ θ ύ ν τ ρ ια τ ο ΰ Κ έ ν τ ρ ο υ Ν ε ο ε λ

λ η ν ι κ ώ ν 'Ε ρ ε υ ν ώ ν , ε υ χ α ρ ι σ τ ώ θ ε ρ μ ά κ α ί α π ό έ δ ώ γ ιά ό λ ε ς τ ις ε υ κ ο λ ίε ς π ο ύ μ ο ΰ

π α ρ ε ίχ ε π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν ά σ υ ν ε χ ίσ ω κ α ί ν ά ο λ ο κ λ η ρ ώ σ ω σ τ ά π λ α ί σ ι α τ ο ΰ Κ έ ν

τ ρ ο υ τ ή μ ε λ έ τ η μ ο υ γ ιά τ ή ν χ ε ιρ ό γ ρ α φ η π α ρ ά δ ο σ η σ τ ις 'Η γ ε μ ο ν ί ε ς κ α ίτ ή θ έ σ η

τ ώ ν π ρ ώ τ ω ν μ ο λ ιε ρ ι κ ώ ν μ ε τ α φ ρ ά σ ε ω ν σ έ α υ τ ή ν .

Ή Ι δ έ α ν ά α ξ ιο π ο ι η θ ε ί τ ό υ λ ικ ό π ο ύ π α ρ ο υ σ ι ά ζ ω , ν ά κ ο ιν ο π ο ι η θ ο ύ ν δ η λ α δ ή

σ τ η ν ε υ ρ ύ τ ε ρ η ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ή κ ο ιν ό τ η τ α α υ τ ά τ ά τ ρ ί α χ ε ιρ ό γ ρ α φ α -α π ό τ ά π α

λ α ι ό τ ε ρ α μ ε τ α φ ρ ά σ μ α τ α α π ό δ υ τ ικ έ ς γ λ ώ σ σ ε ς σ τ ο ν φ α ν α ρ ι ώ τ ικ ο χ ώ ρ ο κ α ί τ ά

π ρ ώ τ α δ ε ίγ μ α τ α α π ό π ε ιρ α ς μ ε τ α φ ο ρ ά ς σ τ ά ν έ α ε λ λ η ν ικ ά κ ε ιμ έ ν ω ν τ ή ς δ υ τ ικ ή ς

δ ρ α μ α τ ο υ ρ γ ία ς σ τ ις Π α ρ α δ ο υ ν ά β ι ε ς 'Η γ ε μ ο ν ίε ς - π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ν ά χ ρ η σ ι μ ε ύ σ ο υ ν

σ έ π ε ρ α ι τ έ ρ ω σ υ γ κ ρ ί σ ε ις κ α ί ε μ β ά θ υ ν σ η σ τ ις α ισ θ η τ ικ έ ς κ α ί ιδ ε ο λ ο γ ικ έ ς α ν α ζ η

τ ή σ ε ις τ ή ς π ρ ώ ιμ η ς π ε ρ ιό δ ο υ τ ο ΰ Δ ια φ ω τ ισ μ ο ύ , μ ο ΰ γ ε ν ν ή θ η κ ε π α ρ α κ ο λ ο υ θ ώ ν

τ α ς τ ή δ ι α μ ό ρ φ ω σ η

ràv

Τ ε τ ρ α δ ίω ν Ε ρ γ α σ ί α ς

τ ο ΰ Κ Ν Ε σ 'έ ν α π ε ρ ι ο δ ι κ ό ό ρ γ α ν ο

ε υ έ λ ικ τ ο , π ρ ό θ υ μ ο ν ά φ ιλ ο ξ ε ν ή σ ε ι τ ή δ η μ ο σ ί ε υ σ η π η γ ώ ν , α ρ χ ε ια κ ο ύ ύ λ ικ ο ΰ ,


10/252

κ . α ., α ν ο ιχ τ ό σ έ ν έ ε ς π ρ ο τ ά σ ε ι ς . Τ ά μ έ λ η τ ή ς Σ υ ν τ α κ τ ικ ή ς Ε π ιτ ρ ο π ή ς , τ ό κ α θ έ

ν α μ έ τ ό ν τ ρ ό π ο τ ο υ , σ υ ν έ β α λ α ν σ τ η β ε λ τ ίω σ η τ ή ς π α ρ ο υ σ ί α σ η ς : Τ ο υ ς ε υ χ α ρ ι

σ τ ώ θ ε ρ μ ά α π ό τ ή θ έ σ η α υ τ ή , κ α ί ιδ ι α ίτ ε ρ α τ ο ν Τ ρ ι α ν τ ά φ υ λ λ ο Σ κ λ α β ε ν ίτ η , π ο

λ ύ τ ιμ ο σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή τ ή ς σ ε ιρ ά ς , π ο ύ σ τ ά θ η κ ε α π α ρ α ίτ η τ ο ς σ ύ μ β ο υ λ ο ς γ ιά τ ή ν

π ρ α γ μ α τ ο π ο ί η σ η τ ο υ τ ό μ ο υ .

Ε π ί σ η ς ο φ ε ίλ ω ν ά ε κ φ ρ ά σ ω ό λ ε ς μ ο υ τ ις ε υ χ α ρ ι σ τ ίε ς σ τ ή Γ ε ω ρ γ ία Π α π α -

γ ε ω ρ γ ίο υ γ ιά τ ή ν ο υ σ ια σ τ ικ ή β ο ή θ ε ια π ο ύ μ ο υ π ρ ο σ έ φ ε ρ ε σ τ η ν π α ρ α β ο λ ή τ ο υ

κ ε ιμ έ ν ο υ τ ώ ν τ ρ ι ώ ν χ ε ιρ ο γ ρ ά φ ω ν κ α ί τ ή σ υ μ β ο λ ή τ η ς σ τ η ν ε κ δ ο τ ικ ή ε π ι μ έ λ ε ια

τ ο υ τ ό μ ο υ , σ τ η ν κ υ ρ ί α Έ λ λ η Ζ α χ α ρ ο π ο ύ λ ο υ , δ ι ε υ θ ύ ν τ ρ ι α τ ώ ν ε κ δ ό σ ε ω ν

«Ι .

Ζ α

χ α ρ ό π ο υ λ ο ς » γ ιά τ ή φ ρ ο ν τ ίδ α μ έ τ ή ν ο π ο ί α π ε ρ ι έ β α λ ε τ ή ν ε ρ γ α σ ί α μ ο υ κ α ί σ τ ις

κ υ ρ ί ε ς Γ ε ω ρ γ ία Ά π ο σ τ ο λ ό γ λ ο υ κ α ί Μ α ρ ί α Σ τ α μ π ο ύ ζ ο υ γ ιά τ ό μ ό χ θ ο τ ο υ ς κ α ί τ ό

π ρ α γ μ α τ ικ ό μ ε ρ ά κ ι π ο ύ έ δ ε ιξ α ν γ ιά τ ή ν ά ρ τ ια ε μ φ ά ν ι σ η τ ο υ β ιβ λ ίο υ .

'Α θ ή ν α , Ν ο έ μ β ρ ι ο ς 1988

A T .


11/252

Ε ισ α γ ω γ ή


12/252


13/252

Μ Ε Ρ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο

Ο Ψ Ε Ι Σ Τ Η Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Σ Π Ν Ε Υ Μ Α Τ Ι Κ Η Σ Δ Ρ Α Σ Τ Η Ρ Ι Ο Τ Η Τ Α Σ

Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 18ο Α Ι Ω Ν Α

Ο ι ιδ ε ο λ ο γ ικ έ ς ζ υ μ ώ σ ε ις

Ό 18ο ς α ι ώ ν α ς α π ο τ ε λ ε ί γ ι ά τ ό ε λ λ η ν ι κ ό σ τ ο ι χ ε ί ο τ η ς ' Ο θ ω μ α ν ι κ ή ς α υ τ ο κ ρ α τ ο

ρ ί α ς μ ί α π ε ρ ί ο δ ο κ α τ ε ξ ο χ ή ν κ ρ ι τ ι κ ή . Μ ι ά α λ υ σ ί δ α α λ λ η λ ο ε ξ α ρ τ ώ μ ε ν ω ν γ ε γ ο

ν ό τ ω ν θ ά π ρ ο κ α λ έ σ ο υ ν π ο λ λ α π λ έ ς ρ ή ξ ε ι ς τ η ς π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η ς ι σ ο ρ ρ ο π ί α ς . Δ ι ό τ ι

δ έ ν ε ίν α ι μ ό ν ο ο ί δ ι α δ ι κ α σ ί ε ς τ η ς ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς δ ι ε ύ ρ υ ν σ η ς π ο ύ θ ά α ν α σ τ α τ ώ σ ο υ ν

τ ό ν π α λ α ι ό κ ό σ μ ο κ α ί σ υ ν α κ ό λ ο υ θ α τ ό σ ύ σ τ η μ α τ ώ ν κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν κ α ι η θ ι κ ώ ν τ ο υ

ά ξ ι ω ν . Π ρ ό κ ε ι τ α ι τ ώ ρ α γ ι ά τ ή ν α ν α θ ε ώ ρ η σ η τ ώ ν π α ρ α π ά ν ω ά ξ ι ω ν , γ ι ά τ ή γ έ ν ε σ η

ν έ ω ν π ν ε υ μ α τ ικ ώ ν α ν α γ κ ώ ν , ν έ ω ν π ε ρ ι ε ρ γ ε ιώ ν . " Ε τ σ ι ώ σ τ ε ν ά μ π ο ρ ο ύ μ ε ν ά π ο ύ

μ ε π ώ ς έ ν α ς κ α ι ν ο ύ ρ γ ι ο ς κ ό σ μ ο ς μ ο ρ φ ο π ο ι ε ί τ α ι , ε ν α ν έ ο « m o d u s v ivend i» δ η

μ ι ο υ ρ γ ε ί τ α ι , δ ι ε ρ γ α σ ί ε ς π ο ύ α σ φ α λ ώ ς δ έ ν ε ί ν α ι ε ν τ ε λ ώ ς ξ έ ν ε ς π ρ ο ς δ λ α ο σ α σ υ ν

τ ά ρ α ξ α ν κ α ι ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν ν ά σ υ ν τ α ρ ά ζ ο υ ν κ α τ ά τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α τ ο υ 18ο υ a i . τ ό ν δ υ

τ ι κ ό κ ό σ μ ο

1

.

' Α σ φ α λ ώ ς έ χ ο υ μ ε ν ά κ ά ν ο υ μ ε μ έ μ ι ά μ ε τ α β α τ ικ ή π ε ρ ί ο δ ο , ο π ο ύ δ έ ν μ π ο ρ ο ύ μ ε

1. Ό Κ .Θ . Δ η μ α ρ ά ς , («Τ ό σ χ ή μ α τ ο υ Δ ια φ ω τ ισ μ ο ύ » σ τ ό Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ό ς Δ ια φ ω τ ισ μ ό ς ,

'Α θ ή ν α '1977, σ . 23-119) μ α ς δ ί ν ε ι ό χ ι μ ό ν ο μ ιά σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ικ ή ε ικ ό ν α τ ώ ν π ν ε υ μ α τ ικ ώ ν α

ν α ζ η τ ή σ ε ω ν τ η ς ε π ο χ ή ς , ά λ λ α κ α ί π ρ ο β α ί ν ε ι σ τ η ν π ε ρ ιγ ρ α φ ή τ ο υ τ ρ ό π ο υ μ έ τ ό ν ό π ο ι ο α ρ

θ ρ ώ ν ο ν τ α ι ο ρ ι σ μ έ ν α φ α ι ν ό μ ε ν α κ ο ιν ω ν ικ ή ς τ ά ξ η ς , π ο ύ σ υ ν έ β α λ α ν σ τ ό ν ά δ ια μ ο ρ φ ω θ ε ί ή

α ν ά γ κ η κ α τ α σ κ ε υ ή ς ε ν ό ς ν έ ο υ κ ώ δ ικ α «η θ ι κ ή ς » κ α ί τ ο ϋ «γ ο ύ σ τ ο υ » τ ή ς ε π ο χ ή ς .

Π ρ β λ . μ έ τ ις ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ ε ς α π ό ψ ε ις π ο ύ ε κ φ ρ ά ζ ε ι ό Φ ί λ ι π π ο ς Ή λ ι ο υ σ χ ε τ ι κ ά μ έ τ ίς «ά -

ν α ν τ ισ τ ο ι χ ί ε ς » μ ε τ α ξ ύ τ ώ ν κ ο ιν ω ν ι κ ο -ο ι κ ο ν ο μ ικ ώ ν δ ο μ ώ ν κ α ί τ ώ ν κ ο ι ν ω ν ικ ο - ιδ ε ο λ ο γ ι κ ώ ν

σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ώ ν κ α τ ά τ ό ν «α κ ίν η τ ο », σ ύ μ φ ω ν α μ έ τ ά π ο ρ ί σ μ α τ α ο ρ ι σ μ έ ν ω ν ε ρ ε υ ν ώ ν ο ι κ ο ν ο

μ ικ ή ς ι σ τ ο ρ ί α ς , 18ο α ιώ ν α , ό ό π ο ιο ς ω σ τ ό σ ο ε ί ν α ι π λ ο ύ σ ιο ς σ έ «π ο λ ι τ ισ μ ικ ή » κ α ί «ιδ ε ο λ ο

γ ικ ή » κ ι ν η τ ι κ ό τ η τ α κ α ί ε π α ν α π ρ ο σ δ ιο ρ ισ μ ο ύ ς . Ph. Iliou, «D iscordances entre structures

socio-économiques et comportements socio-idéologiques» σ τ ό Actes du Ile Colloque inter

national d'Histoire (Athènes, 18-25, septembre, 1983) Économ ies méditerranéennes. Équi

libres et intercom mu nications, X ffle-XIXe siècles,

τ . I l l , 'Α θ ή ν α , Κ Ν Ε /Ε Ι Ε , 1986, σ .

13-21.

Β λ . κ α ί τ ή ν π α ρ έ μ β α σ η τ ο ϋ Ν . Σ β ο ρ ώ ν ο υ σ τ ή σ υ ζ ή τ η σ η π ο ύ α κ ο λ ο ύ θ η σ ε , δ .π ., σ . 70-71.


14/252

12

Ο Μ Ο Λ Ι Ε Ρ Ο Σ Σ Τ Η Φ Α Ν Α Ρ ΙΩ Τ Ι Κ Η Π Α Ι Δ Ε Ι Α

ν ά α π ο ρ ρ ί ψ ο υ μ ε κ α ί τ ή ν κ α θ υ σ τ ε ρ η μ έ ν η α ν τ α ν ά κ λ α σ η α ύ τ ο ϋ π ο ύ ό P aul Hazard

ο ν ό μ α σ ε ε ύ σ τ ο χ α « κ ρ ίσ η τ η ς ε υ ρ ω π α ϊ κ ή ς σ υ ν ε ίδ η σ η ς », τ η ς ο π ο ί α ς τ ό κ υ ρ ι ό τ ε

ρ ο χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ικ ό υ π ή ρ ξ ε ή ά ρ ν η σ η τ ο υ « σ τ α τ ικ ο ύ » σ ' δ ,τ ι ά φ ο ρ α ο π ο ι α δ ή π ο

τ ε ε κ δ ή λ ω σ η τ ή ς ζ ω ή ς , «π ε ρ ιπ έ τ ε ια » π ο ύ β ρ ί σ κ ε τ α ι σ τ ή β ά σ η τ ή ς δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ς

τ ο υ π ν ε ύ μ α τ ο ς τ ω ν Φ ώ τ ω ν

2

.

Τ ό α ν τ ί σ τ ο ι χ ο δ ι α φ ω τ ι σ τ ι κ ό κ ί ν η μ α σ τ η ν Ε λ λ ά δ α χ ρ ω σ τ ά ε ι τ ό μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο

μ έ ρ ο ς τ ή ς ζ ω τ ικ ό τ η τ α ς τ ο υ σ τ ή γ ν ω ρ ι μ ί α μ έ τ ή δ υ τ ι κ ή σ κ έ ψ η , α υ τ ό ε ίν α ι α ν α μ φ ι

σ β ή τ η τ ο . Έ ξ α λ λ ο υ ή δ υ τ ι κ ή π α ι δ ε ία ε ί χ ε α π ο κ τ ή σ ε ι τ ά π ι ό α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ά τ η ς

δ ι ά μ ε σ α

(intermédiaires) α ν ά μ ε σ α α κ ρ ι β ώ ς σ τ ά π ι ό δ υ ν α μ ικ ά σ τ ο ι χ ε ία τ ο υ ε λ λ η

ν ισ μ ο ύ : α ρ χ ι κ ά σ τ ο υ ς Φ α ν α ρ ιώ τ ε ς , κ α ί έ π ε ιτ α σ τ η ν ε μ π ο ρ ι κ ή α σ τ ικ ή τ ά ξ η κ α ί

σ τ ο ν ε λ λ η ν ι σ μ ό τ ή ς Δ ι α σ π ο ρ ά ς . Ά π ό ε ν ω ρ ί ς ό φ α ν α ρ ι ώ τ ι κ ο ς π ε ρ ί γ υ ρ ο ς α ρ χ ί ζ ε ι

ν ά ε ν δ ι α φ έ ρ ε τ α ι έ ν τ ο ν α γ ι ά τ ή ν π ν ε υ μ α τ ικ ή π α ρ α γ ω γ ή τ ή ς Δ ύ σ η ς . Κ α τ έ χ ε ι δ ύ ν α

μ η κ α ί ε π ι ρ ρ ο ή , κ α ί έ χ ε ι ε π ι π λ έ ο ν σ τ ή δ ι ά θ ε σ η τ ο υ μ ιά δ ι ό λ ο υ ε υ κ α τ α φ ρ ό ν η τ η

δ υ ν α τ ό τ η τ α π ρ ω τ ο β ο υ λ ι ώ ν σ ' έ ν α ν γ ε ω γ ρ α φ ι κ ό χ ώ ρ ο

-

ε ν ν ο ώ τ ίς 'Η γ ε μ ο ν ί ε ς κ α ί

τ ίς α υ λ έ ς τ ώ ν 'Η γ ε μ ό ν ω ν π ο ύ έ γ ιν α ν β α θ μ ια ί α α λ η θ ι ν ο ί π υ ρ ή ν ε ς δ ε κ τ ι κ ό τ η τ α ς

τ ώ ν ε υ ρ ω π α ϊκ ώ ν π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ώ ν σ τ ο ι χ ε ίω ν

3

. Δ έ ν χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι ε δ ώ ν ά α ν α φ ε ρ θ ώ

σ τ ο ν δ ε ύ τ ε ρ ο κ α θ ο ρ ι σ τ ι κ ό π α ρ ά γ ο ν τ α , τ ή σ η μ α σ ί α δ η λ α δ ή τ ή ς δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ς τ ή ς

ε μ π ο ρ ι κ ή ς α σ τ ι κ ή ς τ ά ξ η ς κ α ί τ ώ ν ε λ λ η ν ι κ ώ ν π α ρ ο ι κ ι ώ ν τ ή ς Ε υ ρ ώ π η ς . Ή π ο ι ό

τ η τ α κ α ι ή σ υ χ ν ό τ η τ α τ ώ ν ε π α φ ώ ν τ ώ ν δ ύ ο α υ τ ώ ν φ ο ρ έ ω ν μ έ τ ή δ υ τ ικ ή γ ν ώ σ η

κ α θ ό ρ ι σ α ν , ό π ω ς ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό , τ ή γ έ ν ε σ η κ α ί τ ή ν ε ξ έ λ ι ξ η τ ο υ Δ ι α φ ω τ ισ μ ο ύ

σ τ η ν 'Ε λ λ ά δ α

4

. Σ έ μ ι ά τ έ τ ο ι α π ρ ο ο π τ ικ ή έ ρ ε υ ν α ς , δ ύ ο ε ρ ω τ ή μ α τ α ε ϊ ν α ι κ α τ ά τ ή

γ ν ώ μ η μ ο υ ο υ σ ι α σ τ ικ ά : κ α τ α ρ χ ή ν α υ τ ό π ο ύ σ χ ε τ ί ζ ε τ α ι μ έ τ ή

γ λ ω σ σ ο μ ά θ ε ια

τ ο ΰ

ά τ ο μ ο υ . Γ ια τ ί ε ϊν α ι φ α ν ε ρ ό π ώ ς μ ό ν ο ή κ α τ ο χ ή , σ έ μ ι ά π ρ ώ τ η φ ά σ η , τ ο υ α π α ρ α ί

τ η τ ο υ γ λ ω σ σ ι κ ο ύ ο ρ γ ά ν ο υ , θ ά ε π ι τ ρ έ ψ ε ι σ τ ό ά τ ο μ ο ν ά ρ ι χ τ ε ί σ τ η ν π ε ρ ι π έ τ ε ι α

τ ή ς ν έ α ς γ ν ώ σ η ς , ν ά ι κ α ν ο π ο ι ή σ ε ι τ ίς α ν ά γ κ ε ς ε π ι κ ο ι ν ω ν ί α ς τ ο υ μ έ τ ίς ν έ ε ς μ ο ρ

φ έ ς π ο λ ι τ ισ μ ο ύ π ο ύ ε π ι θ υ μ ε ί ν ά π ρ ο σ ε γ γ ί σ ε ι, ν ά ε ν η μ ε ρ ω θ ε ί, κ α ι τ έ λ ο ς , ν ά δ ρ ά

σ ε ι, ν ά α υ τ ε ν ε ρ γ ή σ ε ι. Τ ό ζ ή τ η μ α τ ή ς

μ ε τ ά φ ρ α σ η ς

έ ρ χ ε τ α ι ύ σ τ ε ρ α , ι κ α ν ο π ο ι ώ ν

τ α ς μ ιά ο υ σ ι α σ τ ικ ή λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α , α υ τ ή ν τ ή ς μ ε τ α φ ο ρ ά ς , τ ή ς μ ε τ α γ ε ν έ σ τ ε ρ η ς κ ο -

ρ α ϊ κ ή ς «μ ε τ α κ έ ν ω σ η ς », τ ώ ν ν έ ω ν π ο λ ι τ ισ μ ι κ ώ ν ε ν ν ο ι ώ ν . Κ α ί σ ' α υ τ ό ν τ ό ν τ ο μ έ α

ή δ ι ά θ ε σ η τ ώ ν 'Ε λ λ ή ν ω ν ν ε ω τ ε ρ ι σ τ ώ ν λ ο γ ί ω ν δ έ ν δ ι α φ ο ρ ο π ο ι ε ίτ α ι ά π ό τ ή δ ι ά -

2.

Τ ό έ ρ γ ο τ ο υ Paul Hazard,

La crise de la conscience

européenne

1680-171S,.

Π α ρ ίσ ι

1935, π ο ύ έ χ ε ι ζ ω ή ή δ η μ ισ ο ύ α ιώ ν α , α π ο τ ε λ ε ί ω σ τ ό σ ο ε ν α β α σ ικ ό θ ε ω ρ η τ ικ ό ε ρ γ α λ ε ίο ,

ε ύ χ ρ η σ τ ο α κ ό μ η , π ο ύ μ α ς β ο η θ ά ε ι σ τ η ν α ν α σ ύ σ τ α σ η τ ή ς π ν ε υ μ α τ ικ ή ς α τ μ ό σ φ α ι ρ α ς π ο ύ

π ρ ο ε τ ο ίμ α σ ε τ ό ν ε υ ρ ω π α ϊκ ό Δ ια φ ω τ ισ μ ό .

3.

Ν . Iorga,

Études Roum aines. I. Influences étrangères sur Ja nation roumaine,

Π α ρ ίσ ι

1923, σ . 87, 89.

Β λ . ε π ίσ η ς

Δ η μ .

Κ α τ α ρ τ ζ ή ς ,

Δ ο κ ίμ ι α , έ π ιμ .

Κ .Θ . Δ η μ α ρ ά ς , 'Α θ ή ν α , Ε ρ μ ή ς ,

1974, σ .ξ γ '.

4.

Γ ιά τ ό ν α π ο φ α σ ισ τ ικ ό ρ ό λ ο τ ώ ν ε μ π ο ρ ι κ ώ ν σ υ ν α λ λ α γ ώ ν μ έ τ ή Δ ύ σ η μ έ σ α σ τ ή δ ια δ ι

κ α σ ία β ε λ τ ίω σ η ς τ ή ς η θ ικ ή ς κ α ί π ν ε υ μ α τ ικ ή ς κ α τ ά σ τ α σ η ς

το ϋ

υ π ό δ ο υ λ ο υ Γ έ ν ο υ ς , ν ο μ ίζ ω

ο τ ι ε ίν α ι ιδ ια ίτ ε ρ α ε ν δ ια φ έ ρ ο ν ν ά π α ρ α π έ μ ψ ε ι κ α ν ε ίς σ έ ε κ φ ρ α σ μ έ ν ε ς σ χ ε τ ικ ά μ έ τ ό θ έ μ α

α π ό ψ ε ις ά π ό λ ο γ ίο υ ς π ο ύ ε κ π ρ ο σ ω π ο ύ ν ο ι ίδ ιο ι ε ν ε ρ γ ά τ ό κ ίν η μ α τ ο υ Δ ια φ ω τ ισ μ ο ύ . Β λ .

π .χ . Ad. Coray,

M émoire sur

l'état

actuel de la civilisation dans la Grèce,

Π α ρ ίσ ι

1803,

σ .

17

κ .έ . κ α ί α ρ γ ό τ ε ρ α Jacovaky Rizo Néroulo,

Cours de littérature grecque moderne,

Γ ε ν ε ύ η

1827,

σ . 95κ .έ .


15/252

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

13

χ υ τ ή σ τ ο ν 18ο α ιώ ν α τ ά σ η τ ο υ «λ ο γ ο τ ε χ ν ι κ ο ύ κ ο σ μ ο π ο λ ι τ ισ μ ο ύ » (cosmopoliti

sm e littéraire) κ α ί ά π ό τ ή ν α υ ξ α ν ό μ ε ν η σ η μ α σ ί α τ η ς μ ε τ ά φ ρ α σ η ς σ τ η ν Ε υ ρ ω

π α ϊ κ ή «R épublique des Lettres»

5

.

Ή ε ξ έ λ ι ξ η τ ο υ ε λ λ η ν ι κ ο ύ κ ι ν ή μ α τ ο ς , δ η λ α δ ή ή γ έ ν ε σ η τ ο υ ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ο ύ Δ ια

φ ω τ ι σ μ ο ύ κ α ί ή σ τ α θ ε ρ ο π ο ί η σ η τ ο υ , ε γ γ ρ ά φ ε τ α ι κ α τ ά τ ό ν Κ .Θ . Δ η μ α ρ ά , σ τ ά δ ύ ο

τ ρ ί τ α τ ο υ α ιώ ν α , α ν ά μ ε σ α σ τ ό 1709 κ α ί σ τ ό 1774 -τ ό 1750 δ ε ίχ ν ε ι ν ά σ η μ α ί ν ε ι μ ιά

τ ο μ ή σ τ η ν ε κ δ ή λ ω σ η τ ώ ν ε ν δ ια φ ε ρ ό ν τ ω ν π ο ύ μ α ς α π α σ χ ο λ ο ύ ν έ δ ώ

6

. Ο ί δ ύ ο χ ρ ο

ν ο λ ο γ ί ε ς π ο ύ ο ρ ι ο θ ε τ ο ύ ν τ ό ε ξ ε τ α ζ ό μ ε ν ο φ α ι ν ό μ ε ν ο έ χ ο υ ν σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ε ς ισ τ ο

ρ ι κ έ ς α ν τ ι σ τ ο ι χ ί ε ς . Τ ό έ τ ο ς 1709 δ η λ ώ ν ε ι τ ή ν έ λ ε υ σ η τ ο υ Ν ι κ ο λ ά ο υ Μ α υ ρ ο κ ο ρ

δ ά τ ο υ σ τ ό α ξ ίω μ α τ ο υ η γ ε μ ό ν α τ ή ς Μ ο λ δ α β ί α ς , γ ε γ ο ν ό ς π ο ύ ε γ κ α ι ν ιά ζ ε ι μ ιά μ α

κ ρ ά π ε ρ ί ο δ ο φ α ν α ρ ι ώ τ ικ η ς ε ξ ο υ σ ί α ς σ τ ίς Π α ρ α δ ο υ ν ά β ι ε ς 'Η γ ε μ ο ν ί ε ς . Τ ό έ τ ο ς

1774,

ά π ό τ ή ν π λ ε υ ρ ά τ ο υ , θ υ μ ίζ ε ι τ ή σ υ ν θ ή κ η τ ο υ Kutchuk-Kaïnardji, τ ή ς ό

π ο ι α ς τ ις ε υ ν ο ϊ κ έ ς σ υ ν έ π ε ι ε ς δ έ ν ν ο μ ίζ ω ό τ ι χ ρ ε ι ά ζ ε τ α ι ν ά ε π α ν α λ ά β ο υ μ ε έ δ ώ .

Ή «π ε ρ ιέ ρ γ ε ια » κ α ί ή «φ ιλ ο μ ά θ ε ια »: ό γ λ ω σ σ ι κ ό ς π α ρ ά γ ο ν τ α ς

« Ό "Α ν θ ρ ω π ο ς ε ίν α ι κ α τ ά φ ύ σ ι ν τ ό σ ο ν ε π ι ρ ρ ε π ή ς ε ί ς τ ή ν π ε ρ ι έ ρ γ ε ια ν , ό π ο υ

π ά ν τ ο τ ε ε π ιθ υ μ ε ί ν ά ά ν ι χ ν ε ύ η τ ά α π ό κ ρ υ φ α , π ά ν τ ο τ ε α γ α π ά ν ά π ο λ υ π ρ α γ μ ο ν ή

ό σ α ε ι ς α υ τ ό ν ε ίν α ι λ ε λ η θ ό τ α κ α ι ά γ ν ω σ τ α ( ...) Π ο ί ο ς τ ό ν β ιά ζ ε ι ν ά ά φ ή ν η τ ή ν

π α τ ρ ί δ α τ ο υ , ν ά π α ρ α β λ έ π η τ ή ν ή σ υ χ ί α ν τ ο υ , ν ά ύ σ τ ε ρ ή τ α ι τ ο υ ς φ ί λ ο υ ς τ ο υ , ν ά

α π ο χ ω ρ ί ζ ε τ α ι ά π ό τ ο υ ς σ υ γ γ ε ν ε ί ς τ ο υ , κ α ι ν ά τ α ξ ι δ ε ύ η ε ίς δ ι ε σ τ ώ σ α ς κ α ί ά λ λ ο -

δ α π ε ΐς ε π α ρ χ ί α ς ; ή η δ ο ν ή ό π ο υ έ χ ε ι ν ά β λ έ π η κ α ί ν ά ά κ ο ύ η ν έ α π ρ ά γ μ α τ α . Π ο ί ο ς

τ ό ν π α ρ α κ ι ν ε ί ν ά έ ν α σ χ ο λ ή τ α ι ε ίς τ ή ν μ ά θ η σ ι ν τ ώ ν ε π ι σ τ η μ ώ ν , ν ά κ ο π ι ά ζ η ε ις

τ ή ν έ π ί δ ο σ ι ν τ ώ ν δ ια λ έ κ τ ω ν , κ α ί ν ά φ θ ε ί ρ η τ ή ν ζ ω ή ν τ ο υ ε ί ς τ ή ν ά ν ά γ ν ω σ ιν τ ώ ν

ε π ι τ η δ ε ίω ν σ υ γ γ ρ α φ έ ω ν κ α ί ι σ τ ο ρ ι κ ώ ν ; ή η δ ο ν ή ό π ο υ έ χ ε ι ν ά β λ έ π η κ α ί ν ά ά

κ ο ύ η ν έ α π ρ ά γ μ α τ α . "Ε ν α Β ι β λ ί ο ν ό π ο υ σ υ ν τ ε θ ώ , ή μ ε τ α φ ρ α σ θ ή ά π ό μ ία ν ε ις ά λ -

λ η ν Δ ι ά λ ε κ τ ο ν , κ α ί έ π ε ι τ α έ κ δ ο θ ή , π α ρ α κ ι ν ε ί μ ε γ ά λ ω ς τ ή ν π ε ρ ι έ ρ γ ε ι α ν τ ώ ν α ν

θ ρ ώ π ω ν ε ίς τ ή ν τ ο ύ τ ο υ ά ν ά γ ν ω σ ι ν ...»

7

.

Ή ε κ μ ά θ η σ η τ ώ ν σ ύ γ χ ρ ο ν ω ν ε υ ρ ω π α ϊ κ ώ ν γ λ ω σ σ ώ ν θ ά α π ο τ ε λ έ σ ε ι τ ό ν β α σ ι

κ ό ε ξ ο π λ ι σ μ ό τ ο υ «φ ω τ ισ μ έ ν ο υ » ά τ ο μ ο υ π ο ύ θ ά π ρ ο σ δ ι ο ρ ι σ θ ε ί α κ ρ ι β ώ ς γ ύ ρ ω

σ τ ά τ έ λ η τ ο υ 18ο υ α ι ώ ν α ώ ς «φ ιλ ο μ α θ έ ς » κ α ί «π ε ρ ί ε ρ γ ο » κ α τ ε ξ ο χ ή ν σ τ ίς κ α ι ν ο

τ ο μ ί ε ς τ ο υ π ν ε ύ μ α τ ο ς κ α ί δ ε κ τ ικ ό σ ' ο , τ ι ά φ ο ρ α τ ή δ ιε ύ ρ υ ν σ η τ ο υ γ ν ω σ τ ικ ο ύ τ ο υ

π ε δ ί ο υ . "Ε τ σ ι ο ί έ ν ν ο ι ε ς «φ ιλ ο μ α θ ή ς », «φ ιλ ο π ε ρ ΐ ε ρ γ ο ς » σ έ σ υ ν ά ρ τ η σ η μ έ τ ό

«φ ιλ ο γ ε ν ή ς » α ν α δ ε ικ ν ύ ο ν τ α ι σ έ σ τ α θ ε ρ έ ς τ ο υ λ ε ξ ι λ ο γ ί ο υ τ ο υ ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ο ύ Δ ια

φ ω τ ισ μ ο ύ . Σ τ ά 1779 σ υ ν α ν τ ά μ ε π .χ . τ ή χ ρ ή σ η τ ο υ ο ρ ο ύ « π ε ρ ί ε ρ γ ο ς », «φ ι λ ο π ε -

ρ ίε ρ γ ο ς » σ τ ο ν Π ρ ό λ ο γ ο τ ή ς π ρ ώ τ η ς σ η μ α ν τ ικ ή ς έ κ δ ο σ η ς σ τ ά ν έ α ε λ λ η ν ι κ ά ε ρ -

5.

Daniel Mornet,

La

pensée

rançaise

au XVIIIe siècle, Π α ρ ίσ ι, Armand Colin,

1923,

σ .

72-73.

6. Κ .Θ . Δ η μ α ρ ά ς ,

δ .π .,

σ . 27.

7. Τ ρ α γ ω δ ία ι

τ ο υ Σ ιν ιό ρ Ά μ π ά τ ε Π έ τ ρ ο υ Μ ε τ α σ τ α σ ίο υ , Μ ε τ α φ ρ α σ θ ε ΐσ α ι έ κ τ ή ς ιτ α λ ι

κ ή ς ε ίς τ ή ν ή μ ε τ έ ρ α ν ά π λ ή ν Δ ιά λ ε κ τ ο ν . Β ιβ λ ίο ν π ρ ώ τ ο ν , α ψ ο θ ' Έ ν ε τ ίη σ ιν 1779 Π α ρ ά Δ η -

μ η τ ρ ίψ Θ ε ο δ ο σ ίο υ τ φ έ ξ 'Ι ω α ν ν ίν ω ν ...,

Π ρ ο ο ιμ ι ο ν ,

σ . γ ', δ '.


16/252

14 Ο Μ Ο Λ Ι Ε Ρ Ο Σ Σ Τ Η Φ Α Ν Α Ρ ΙΩ Τ Ι Κ Η Π Α Ι Δ Ε Ι Α

γ ω ν τ ο ϋ Μ ε τ α σ τ α σ ί ο υ

8

. Τ ό α ν ή σ υ χ ο π ν ε ύ μ α τ ο ΰ α ν ώ ν υ μ ο υ μ ε τ α φ ρ α σ τ ή

9

δ ι α

γ ρ ά φ ε ι μ ε τ ό λ μ η , ό π ω ς φ α ί ν ε τ α ι κ α ί α π ό τ ό π α ρ ά θ ε μ α π ο ύ π ρ ο τ ά σ σ ε τ α ι σ τ ό κ ε

φ ά λ α ι ο , τ ό ε υ ρ ύ π ε δ ί ο μ ι α ς « α ι σ ι ό δ ο ξ η ς , θ ε τ ι κ ή ς π ε ρ ι έ ρ γ ε ι α ς » κ α ί α ν α ζ η τ ά τ ή

« γ ν ώ σ η » σ τ η ν π ι ό α ν ο ι χ τ ή , σ τ η ν π ι ό π λ α τ ιά τ η ς μ ο ρ φ ή . Ό λ α α υ τ ά α ν τ α ν α κ λ ο ύ ν

τ ή ν π ν ε υ μ α τ ικ ή α τ μ ό σ φ α ι ρ α κ α ί τ ις δ ε κ τ ι κ ό τ η τ ε ς τ ο ΰ φ α ν α ρ ι ώ τ ι κ ο υ κ ύ κ λ ο υ

1 0

.

Σ τ ά 1794 π ά λ ι , ό Π ο λ υ ζ ώ η ς Λ α μ π α ν ι τ ζ ι ώ τ η ς π ρ ο τ ά σ σ ε ι σ τ η ν έ κ δ ο σ η τ η ς ε λ λ η

ν ι κ ή ς μ ε τ ά φ ρ α σ η ς τ ο ϋ Δ η μ ο φ ό ν τ η τ ο ΰ Μ ε τ α σ τ α σ ί ο υ μ ι ά Ε ί δ η σ η « π ρ ο ς τ ο υ ς π ε

ρ ι έ ρ γ ο υ ς κ α ί φ ι λ ο μ α θ ε ί ς ά ν α γ ν ώ σ τ α ς »

1

'. Α σ φ α λ ώ ς δ έ ν ε π ι λ έ χ θ η κ α ν τ υ χ α ί α έ δ ώ

δ ύ ο τ ί τ λ ο ι . Τ ά π ρ ο τ ε ι ν ό μ ε ν α κ ε ί μ ε ν α π ρ ο ς τ ο υ ς « φ ι λ ο μ α θ ε ί ς α ν α γ ν ώ σ τ ε ς » ε ί ν α ι

δ ρ α μ α τ ικ ά έ ρ γ α κ α ί μ ά λ ι σ τ α ε ν ό ς κ α τ α ξ ι ω μ έ ν ο υ θ ε α τ ρ ι κ ο ύ σ υ γ γ ρ α φ έ α , τ ό έ ρ γ ο

τ ο ΰ ό π ο ι ο υ γ ν ω ρ ί ζ ε ι τ ή ν ίδ ι α ε π ο χ ή τ ή ν α π ο δ ο χ ή τ ο ΰ ε ύ ρ ω π α ϊ κ ο ΰ κ ο ι ν ο ΰ . ' Α π ό

τ ή ν ά λ λ η , κ α ί σ τ ί ς δ ύ ο π ε ρ ι π τ ώ σ ε ι ς ή λ ο γ ο τ ε χ ν ι κ ή π ε ρ ι έ ρ γ ε ι α ε ν ι σ χ υ μ έ ν η ά π ό

τ ή ν ε π ι θ υ μ ί α τ ή ς π λ η ρ ο φ ό ρ η σ η ς , θ ά τ ρ ο φ ο δ ο τ η θ ε ί μ έ σ ω μ ι α ς μ ε τ ά φ ρ α σ η ς . ' Α γ

γ ί ξ α μ ε δ η λ α δ ή ε ν α δ ε υ τ ε ρ ο γ ε ν ή τ ο μ έ α , π ο ύ π ρ ο σ δ ι ο ρ ί ζ ε τ α ι ά π ό τ ή ν π ρ ο σ π ά θ ε ι α

ε κ λ α ΐ κ ε υ σ η ς κ ε ι μ έ ν ω ν τ ή ς δ υ τ ι κ ή ς π ν ε υ μ α τ ικ ή ς π α ρ α γ ω γ ή ς π ρ ο ς χ ρ ή σ η ε ν ό ς

ε λ λ η ν ό γ λ ω σ σ ο υ κ ο ι ν ο ΰ , ε ν ώ μ α ς ε ν δ ι α φ έ ρ ε ι π ρ ώ τ ισ τ α , θ ά έ λ ε γ α , ν ά σ τ α θ μ ί σ ο υ

μ ε τ ή γ έ ν ε σ η κ α ι τ ή ν ε μ β έ λ ε ι α τ ή ς δ ι α δ ι κ α σ ί α ς π ο ύ ο δ η γ ε ί τ ό κ α λ λ ι ε ρ γ η μ έ ν ο ά

τ ο μ ο σ τ η ν α π ό λ α υ σ η τ ο ΰ π ρ ω τ ο τ ύ π ο υ , σ τ ά δ ι ο α π ό λ υ τ α ε ξ α ρ τ ώ μ ε ν ο ά π ό τ ή

γ λ ω σ σ ο μ ά θ ε ι α .

Ό A b b é D e s f o n ta i n e s μ α ς π α ρ έ χ ε ι , σ τ ά 1743, μ ί α ε ύ γ λ ω τ τ η ο σ ο κ α ί ε ν θ ο υ

σ ι ώ δ η μ α ρ τ υ ρ ί α . Σ τ η ν α φ ι έ ρ ω σ η τ ο υ π ρ ο ς τ ό ν η γ ε μ ό ν α Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο Μ α υ ρ ο

κ ο ρ δ ά τ ο π ο ύ π ρ ο τ ά σ σ ε ι σ τ ή γ α λ λ ι κ ή μ ε τ ά φ ρ α σ η τ ο ΰ Β ι ρ γ ι λ ί ο υ

1 2

, μ α ς β ε β α ι ώ ν ε ι

ό τ ι ό Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο ς , μ ε γ ά λ ο ς φ ί λ ο ς τ ω ν Γ ρ α μ μ ά τ ω ν κ α ι τ ώ ν

Ε π ι σ τ η μ ώ ν , η γ ε μ ο ν ε ύ ε ι «dans u n pays où tant de langues ont cours , où la langue

Françoise , r egardée comme une langue savante e t p r é fé rée à tou tes le s l angues

modernes , es t cul t ivée par les nobles , a ins i que le Lat in e t le Grec l i t téra l». Τ ή ν Ί

δ ι α ε π ο χ ή , έ ν α ς έ λ λ η ν α ς τ α ξ ι δ ι ώ τ η ς , ό ε π τ α ν ή σ ι ο ς ε υ γ ε ν ή ς Μ ά ρ κ ο ς ' Α ν τ ώ ν ι ο ς

Κ α τ σ α ΐ τ η ς , σ υ γ γ ρ α φ έ α ς μ ι α ς Γ ε ω γ ρ α φ ία ς ̂ κ α ί π ν ε ΰ μ α α ν ή σ υ χ ο , π ε ρ ν ώ ν τ α ς

8. Σ τ ό ίδ ι ο , σ . γ ' , δ ', ζ ' .

9. Ό Γ ε ώ ρ γ ι ο ς Ζ α β ί ρ α ς (Ν έ α Ε λ λ ά ς , 'Α θ ή ν α

1872,

σ . 241 ) α π ο δ ίδ ε ι τ ή μ ε τ ά φ ρ α σ η σ τ ο ν

Ν . Σ ο ύ τ σ ο ε ν ώ ό Ί α κ ω β ά κ η ς Ρ ίζ ο ς Ν ε ρ ο υ λ ό ς (Cours, ö.π ., σ . 39) τ ή ν α π ο δ ί δ ε ι σ τ ο ν Θ ω μ ά

τ ό Ρ ό δ ιο . Ή δ ε ύ τ ε ρ η ε κ δ ο χ ή θ ε ω ρ ε ίτ α ι π ι ό π ιθ α ν ή ά π ό τ ό ν Φ ί λ ι π π ο , Ή λ ι ο υ , Π ρ ο σ θ ή κ ε ς

σ τ η ν Ε λ λ η ν ι κ ή Β ιβ λ ι ο γ ρ α φ ία , 'Α θ ή ν α 1973, σ . 205.

10. Κ .Θ . Δ η μ α ρ ά ς , 'Ι σ τ ο ρ ία τ ή ς ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς λ ο γ ο τ ε χ ν ία ς , 'Α θ ή ν α

7

1985, σ . 144.

11.

Ό Δ η μ ο φ ό ν τ η ς , ό π ε ρ α ή τ ο ι Δ ρ ά μ α ή ρ ω ϊκ ό ν τ ο ΰ Κ υ ρ ίο υ Ά β β α Μ ε τ α σ τ α σ ίο υ κ α ι

σ α ρ ικ ο ύ Π ο ι η τ ο ϋ . Μ ε τ α φ ρ α σ θ ε ίσ α Έ κ τ ή ς ιτ α λ ι κ ή ς δ ια λ έ κ τ ο υ ε ίς τ ή ν ή μ ε τ έ ρ α ν ά π λ ή ν

φ ρ ά σ ιν μ ε τ ά σ τ ιχ ο υ ρ γ ί α ς - ν υ ν π ρ ώ τ ο ν Τ ύ π ο ι ς ε κ δ ο θ ε ίσ α δ α π ά ν η κ α ί ε π ιμ έ λ ε ια Π ο λ υ ζ ώ η

Λ α μ π α ν ιτ ζ ι ώ τ η τ ο ϋ έ ξ 'Ι ω α ν ν ίν ω ν (...) 1794, σ . [6].

12. Les

Œuvres de Virgile,

traduites en françois, le texte vis-à-vis la traduction (...) avec

des remarques par l 'Abbé des Fontaines. Tome premier. Π α ρ ί σ ι 1743. Ή α φ ιέ ρ ω σ η σ τ ο ν

Κ . Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο π ε ρ ιέ χ ε τ α ι σ τ ίς σ ε λ ίδ ε ς 308-309.

13.

Geogra fia in dialogo, con moltissime notizie, istoriche, chronologiche di Marco An

tonio Cazzaiti, nobile di Corfu, Z ante e Cefalonia, de dicata al serenissimo doge di Venezia

Alvise Pisani. In Venezia, MDCCXXXVIII (1738).


17/252


15

ά π ό τ ό ' Ι ά σ ι ο , μ ε τ α φ έ ρ ε ι σ τ ό 'Η μ ε ρ ο λ ό γ ιο π ο ύ κ ρ α τ ά ε ι σ τ ά ι τ α λ ι κ ά , μ ι ά ε ν δ ι α

φ έ ρ ο υ σ α μ α ρ τ υ ρ ί α γ ι ά τ ό ν Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο , « q u e s to p r in c ip e» π ο ύ ε ί ν α ι « p e r a l t ro

mol to e rud i to consumando tu t te l e o re oz iose de l g io rno , e una g ran par te de l la

no t te in con t inua le t tu ra , aman te de i l e t te r a t i f acendo l i

à se venire con grossi sti-

p e n d j , e possesso re d i mol t i linguaggi c ioè Gre co volg are , Grec o l i t t é r a le , Turc o ,

L a t i no , I t a l i a no , F r a nc e s e , M o lda vo e V a l a c c o . . . »

1 4

. Ό Κ α τ σ α ΐ τ η ς σ κ ι α γ ρ α φ ε ί

τ η ν π ρ ο σ ω π ι κ ό τ η τ α τ ο υ η γ ε μ ό ν α « a m a n te de lla novi tà» π ο ύ ε ίν α ι τ α υ τ ο χ ρ ό ν ω ς

τ ό σ ο α π α ι τ η τ ι κ ό ς κ α ι δ ι ε ι σ δ υ τ ι κ ό ς σ τ ο ν τ ο μ έ α τ η ς ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ή ς έ ρ ε υ ν α ς . Τ έ

λ ο ς ή ε μ π ε ι ρ ί α τ η ς « α υ λ ή ς » τ ο ΰ η γ ε μ ό ν α σ τ ό ' Ι ά σ ι ο μ ε τ α φ έ ρ ε τ α ι σ τ ά γ ρ α π τ ά , δ ί

ν ο ν τ α ς μ α ς μ ι ά γ ε ύ σ η τ η ς π ν ε υ μ α τ ι κ ή ς α τ μ ό σ φ α ι ρ α ς π ο ύ κ α λ λ ι ε ρ γ ο ύ σ ε ό Κ ω ν

σ τ α ν τ ί ν ο ς Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο ς .

Φ α ί ν ε τ α ι ό τ ι σ τ ο ν τ ο μ έ α τ ή ς ε κ μ ά θ η σ η ς τ ω ν δ υ τ ι κ ώ ν γ λ ω σ σ ώ ν τ ό ν κ ύ ρ ι ο ρ ό λ ο

γ ι ά τ ά π ρ ώ ι μ α χ ρ ό ν ι α έ π α ι ξ α ν ο ί ο ί κ ο δ ι δ ά σ κ α λ ο ι - ο ί π α ι δ α γ ω γ ο ί κ α ί γ ρ α μ μ α τ ε ίς

π ο ύ π ρ ο σ λ α μ β ά ν ο ν τ α ν ά π ό τ ίς η γ ε μ ο ν ι κ έ ς φ α ν α ρ ι ώ τ ι κ ε ς ο ι κ ο γ έ ν ε ι ε ς κ α ί τ ο υ ς

β ο γ ι ά ρ ο υ ς . Γ ι α τ ί ε ν ώ ή ε π ί σ η μ η δ ι δ α σ κ α λ ί α τ ώ ν λ α τ ιν ικ ώ ν π . χ . ε γ κ α ι ν ι ά σ θ η κ ε

γ ύ ρ ω σ τ ά 1740 σ τ η ν Η γ ε μ ο ν ι κ ή ' Α κ α δ η μ ί α τ ο υ Β ο υ κ ο υ ρ ε σ τ ί ο υ , ή ε ι σ α γ ω γ ή μ α

θ η μ ά τ ω ν ιτ α λ ι κ ή ς κ α ί γ α λ λ ι κ ή ς γ λ ώ σ σ α ς σ τ ό π ρ ό γ ρ α μ μ α τ ώ ν ' Α κ α δ η μ ι ώ ν δ έ ν

μ ν η μ ο ν ε ύ ε τ α ι π α ρ ά σ χ ε τ ι κ ά α ρ γ ά ( γ ι ά π ρ ώ τ η φ ο ρ ά σ τ ό δ ι ά τ α γ μ α π ο ύ ε κ δ ί δ ε ι ό

Ά λ . ' Υ ψ η λ ά ν τ η ς σ τ ά 1776 κ α ι α ν α φ έ ρ ε τ α ι σ τ ή Β λ α χ ί α ) . ' Ω σ τ ό σ ο , π ρ έ π ε ι ν ά

υ π ο θ έ σ ο υ μ ε , σ ύ μ φ ω ν α κ α ι μ έ τ ή ν ά π ο ψ η τ ή ς Α . C a m a r i a n o - C io ra n , π ώ ς α υ τ έ ς ο ί

δ ύ ο γ λ ώ σ σ ε ς , ι δ ι α ί τ ε ρ α τ ά γ α λ λ ι κ ά , α π ο τ ε λ ο ύ σ α ν α ν τ ικ ε ί μ ε ν ο σ ο β α ρ ή ς δ ιδ α

σ κ α λ ί α ς ά π ό π ο λ ύ ε ν ω ρ ί τ ε ρ α

1 5

. Κ α τ ά τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α τ ή ς δ ε ύ τ ε ρ η ς η γ ε μ ο ν ί α ς τ ο υ

σ τ ή Μ ο λ δ α β ί α , ό Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ς Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο ς ε ισ ά γ ε ι σ τ ό π ρ ό γ ρ α μ μ α τ ή ς

' Α κ α δ η μ ί α ς τ ο υ ' Ι α σ ί ο υ τ ά λ α τ ιν ι κ ά ^

6

. Τ ό τ έ λ ο ς τ ή ς π ρ ώ τ η ς δ ε κ α ε τ ί α ς τ ο ΰ 19ο υ

α ι ώ ν α θ ά δ ε ι μ ά λ ι σ τ α κ α ί τ ή ν ε ι σ α γ ω γ ή τ ώ ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν κ α ί τ ώ ν ρ ω σ σ ικ ώ ν σ τ ό

π ρ ό γ ρ α μ μ α τ ώ ν δ ι δ α σ κ ο μ έ ν ω ν μ α θ η μ ά τ ω ν τ ή ς ' Α κ α δ η μ ί α ς τ ο υ Β ο υ κ ο υ ρ ε σ τ ί ο υ

( α ν α δ ι ο ρ γ ά ν ω σ η τ ο υ 1 810). Π ρ έ π ε ι ω σ τ ό σ ο ν ά σ η μ ε ι ώ σ ο υ μ ε π ώ ς τ ό μ ά θ η μ α τ ώ ν

γ α λ λ ικ ώ ν ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί ν ά ε ίν α ι σ ' α υ τ ή ν τ ή ν π ε ρ ί ο δ ο τ ό π ρ ώ τ ο σ έ α κ ρ ο α τ ή ρ ι ο

1 7

.

" Ε τ σ ι , ή ε ξ ο ι κ ε ί ω σ η τ ή ς φ α ν α ρ ι ώ τ ι κ η ς α ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ί α ς κ α τ ά κ ύ ρ ι ο λ ό γ ο , κ α ί τ ή ς

μ ο λ δ ο β λ α χ ι κ ή ς α ρ γ ό τ ε ρ α , π ε ρ ί π ο υ ά π ό τ ό 1 770 κ . έ ., μ έ τ ή γ α λ λ ι κ ή γ λ ώ σ σ α ε ίν α ι

α ν α μ φ ι σ β ή τ η τ η

1 8

. Π α ρ ό λ α α υ τ ά , ή γ α λ λ ι κ ή γ λ ώ σ σ α π ο ύ α π ο λ α μ β ά ν ε ι κ α τ ά

τ ό ν 18ο α ι ώ ν α τ ή ν α π ό λ υ τ η ε υ ρ ω π α ϊ κ ή α ί γ λ η - ό B a y le β ε β α ι ώ ν ε ι ή δ η σ τ ά 1685

σ τ η ν République des Lettres π ώ ς « ή γ α λ λ ι κ ή γ λ ώ σ σ α έ γ ι ν ε π ι ά τ ό σ η μ ε ί ο ε π ι κ ο ι

ν ω ν ία ς ό λ ω ν τ ώ ν λ α ώ ν τ ή ς Ε υ ρ ώ π η ς »

1 9

- δ έ χ ε τ α ι σ τ ο υ ς " Ε λ λ η ν ε ς τ ό ν σ η μ α ν τ ι κ ό

14. Φ ί λ ι π π ο ς Κ . Φ ά λ μ π ο ς , Μ ά ρ κ ο υ 'Α ν τ ω ν ίο υ Κ α τ σ α ΐ τ η . Τ α ξ ίδ ι σ τ ή Μ ο λ δ ο β λ α χ ία τ ό

έ τ ο ς 1742. Ε ι σ α γ ω γ ή . Κ ε ίμ ε ν ο . Μ ε τ ά φ ρ α σ η . Σ χ ό λ ια . Π ίν α κ ε ς . 'Α θ ή ν α 1979, σ . 39.

15. Ariadna Camariano-Cioran,

Les

Académies princières de Bucarest et de Jassy et

leurs professeurs, Θ ε σ σ α λ ο ν ί κ η , 1974, σ . 253.

16. Σ τ ό ίδ ι ο , σ . 252 .

17. Σ τ ό ίδ ι ο , σ . 254-255.

18.

Louis

Réau, L'Europe française au temps des Lumières,

Π α ρ ί σ ι , A lb in Miche l, 1938,

σ . 58.

19. Σ τ ό ίδ ι ο , σ . 3 κ α ί τ ό κ ε φ ά λ α ιο II π ο ύ μ ε λ ε τ ά τ ή ν «Η γ ε μ ο ν ί α » τ ή ς γ α λ λ ι κ ή ς γ λ ώ σ σ α ς

σ τ η ν Ε υ ρ ώ π η κ α τ ά τ ό ν 18ο α ι ώ ν α .


18/252

16

ο Μ Ο Λ Ι Ε Ρ Ο Σ Σ Τ Η Φ Α Ν Α Ρ ΙΩ Τ Ι Κ Ή Π Α Ι Δ Ε Ί Α

α ν τ α γ ω ν ι σ μ ό τ ή ς ι τ α λ ι κ ή ς γ λ ώ σ σ α ς . Σ τ ά 1780 π . χ . ό Μ ο ι σ ι ό δ α κ α ς μ α ς π λ η ρ ο

φ ο ρ ε ί σ τ η ν

Α π ο λ ο γ ία

τ ο υ π ώ ς ο ι ε υ γ ε ν ε ίς ν έ ο ι τ ή ς Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο ύ π ο λ η ς μ α θ α ί

ν ο υ ν σ τ ο ν κ α ι ρ ό τ ο υ ι τ α λ ι κ ά κ α ί γ α λ λ ι κ ά

20

. Π ρ ά γ μ α τ ι, ο ι ε μ π ο ρ ι κ έ ς σ χ έ σ ε ι ς , ή

π α ρ ο υ σ ί α ε π ί σ η ς τ ο ο β ε ν ε τ ικ ο ύ σ τ ο ι χ ε ί ο υ σ τ ό Λ ε β ά ν τ ε , ή γ ε ω γ ρ α φ ι κ ή γ ε ιτ ν ία

σ η μ έ ό λ ε ς τ ί ς σ υ ν έ π ε ι ε ς π ο ύ ε π ι φ έ ρ ε ι (π . χ . κ α θ ι ε ρ ω μ έ ν ε ς π α ν ε π ι σ τ η μ ι α κ έ ς

σ π ο υ δ έ ς ε ν ό ς μ ε γ ά λ ο υ α ρ ι θ μ ο ύ ν έ ω ν Ε λ λ ή ν ω ν σ τ η ν Ι τ α λ ί α . . .) σ υ ν έ β α λ α ν ο υ

σ ι α σ τ ικ ά σ τ η δ ι ά δ ο σ η τ ή ς ι τ α λ ι κ ή ς γ λ ώ σ σ α ς α ν ά μ ε σ α σ τ ίς π ρ ο ν ο μ ι ο ύ χ ε ς τ ά ξ ε ις

α υ τ ώ ν τ ω ν π ε ρ ι ο χ ώ ν

21

.

' Ω σ τ ό σ ο , έ ά ν ή δ υ ν α μ ι κ ή τ ο ΰ φ α ι ν ο μ έ ν ο υ π ο ύ ε ξ ε τ ά ζ ο υ μ ε ιδ ω θ ε ί μ έ σ α ά π ό τ ή ν

π ι ό σ ύ ν θ ε τ η λ ε ιτ ο υ ρ γ ι κ ό τ η τ α τ η ς , δ η λ α δ ή σ έ σ υ ν ά ρ τ η σ η μ έ τ ό ν π ο λ υ δ ι ά σ τ α τ ο

π ο λ ι τ ισ μ ι κ ό ρ ό λ ο π ο ύ κ λ ή θ η κ ε ν ά π α ί ξ ε ι ή γ λ ω σ σ ο μ ά θ ε ια , θ ά ο δ η γ η θ ο ύ μ ε ν ο

μ ίζ ω σ έ σ κ έ ψ ε ις κ α ί δ ι α π ι σ τ ώ σ ε ις ε ν δ ι α φ έ ρ ο υ σ ε ς . Γ ια τ ί τ ο υ λ ά χ ι σ τ ο ν ώ ς τ ό τ έ

λ ο ς τ ο ΰ π ρ ώ τ ο υ μ ι σ ο ύ τ ο ΰ 18ο υ α ι ώ ν α , κ α ί π ο λ ύ α ρ γ ό τ ε ρ α α κ ό μ α , π α ρ ά λ λ η λ α μ έ

τ ή ν α υ ξ α ν ό μ ε ν η δ ι ά δ ο σ η τ ή ς γ α λ λ ι κ ή ς γ λ ώ σ σ α ς , ή ι τ α λ ι κ ή θ ά δ ι α δ ρ α μ α τ ίσ ε ι

έ ν α σ η μ α ν τ ικ ό ρ ό λ ο , θ ά γ ί ν ε ι α κ ρ ι β ώ ς έ ν α ε ν ε ρ γ η τ ικ ό

δ ι ά μ ε σ ο

τ ή ς γ α λ λ ι κ ή ς

π α ι δ ε ί α ς

22

. Μ ε τ ά τ ό 1750, ε π ι σ η μ α ί ν ε ι ό Κ .Θ . Δ η μ α ρ ά ς , ή ι τ α λ ι κ ή γ λ ώ σ σ α θ ά

δ ι α τ η ρ ή σ ε ι τ ή ν κ υ ρ ι α ρ χ ί α τ η ς σ τ ο ν β α λ κ α ν ι κ ό χ ώ ρ ο κ α ι θ ά χ ρ η σ ι μ ε ύ σ ε ι ώ ς «α

γ ω γ ό ς » σ τ ή ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή π α ι δ ε ί α γ ι ά ν ά ι κ α ν ο π ο ι ή σ ε ι τ ίς ν έ ε ς α ν ά γ κ ε ς π ο ύ δ η

μ ιο υ ρ γ ο ύ ν τ α ι . "Ε τ σ ι α υ ξ ά ν ε ι α ι σ θ η τ ά μ ε τ ά τ ό 1750 ό α ρ ι θ μ ό ς γ α λ λ ι κ ώ ν έ ρ γ ω ν ή

γ ρ α μ μ έ ν ω ν σ έ ά λ λ ε ς γ λ ώ σ σ ε ς π ο ύ ε μ φ α ν ί ζ ο ν τ α ι σ τ ή γ ρ α μ μ α τ ε ία μ α ς μ ε τ α φ ρ α

σ μ έ ν α ά π ό τ ά ιτ α λ ι κ ά

23

. "Α ς θ υ μ η θ ο ύ μ ε έ δ ώ π ώ ς σ τ ή σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν η π ε ρ ί π τ ω σ η

τ ή ς ε ισ δ ο χ ή ς τ ο ΰ έ ρ γ ο υ τ ο ΰ Μ ο λ ι έ ρ ο υ σ τ ή ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή π ν ε υ μ α τ ικ ή ζ ω ή , ο ί

π ρ ώ τ ε ς α π ό π ε ιρ ε ς α π ό δ ο σ η ς τ ώ ν κ ω μ ω δ ιώ ν τ ο υ σ τ ή γ λ ώ σ σ α μ α ς - π ο ύ έ μ ε ιν α ν

α ν έ κ δ ο τ ε ς κ α ί, δ π ω ς θ ά δ ο ύ μ ε π ι ό κ ά τ ω , ε κ φ ρ ά ζ ο υ ν τ ό π ν ε ύ μ α κ α ί τ ά ζ η τ ο ύ μ ε ν α

τ ο ΰ έ λ λ η ν ι κ ο ΰ 18ο υ α ι ώ ν α , π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ή θ η κ α ν μ έ σ ω τ ο ΰ ά γ ω γ ο ΰ τ ή ς ι τ α λ ι κ ή ς

π α ι δ ε ία ς , ά φ ο ΰ χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ή θ η κ ε μ ιά ι τ α λ ι κ ή έ κ δ ο σ η τ ώ ν έ ρ γ ω ν τ ο ΰ Μ ο λ ι έ ρ ο υ

20. Ί ώ σ η π ο ς Μ ο ισ ι ό δ α ξ ,

'Α π ο λ ο γ ία ,

Β ιέ ν ν η 1780, σ . 32. Ό Κ ο ρ α ή ς ε π ιβ ε β α ιώ ν ε ι σ τ ά

1803 (Mémoire, δ .π .,

σ .

53) π ώ ς έ ν ώ π ρ ιν ά π ό 30 χ ρ ό ν ια σ π ά ν ια σ υ ν α ν τ ο ύ σ ε ς σ τ ίς τ έ σ σ ε ρ ις -

π έ ν τ ε μ ε γ ά λ ε ς π ό λ ε ις το ΰ Λ ε β ά ν τ ε δ ύ ο μ έ τ ρ ε ις α ν θ ρ ώ π ο υ ς π ο ύ ν ά κ α τ α λ α β α ίν ο υ ν κ α ί ν ά μ ι

λ ο ύ ν υ π ο φ ε ρ τ ά τ ά γ α λ λ ι κ ά , σ ή μ ε ρ α ή γ α λ λ ι κ ή γ λ ώ σ σ α ε ίν α ι δ ια δ ε δ ο μ έ ν η σ χ ε δ ό ν ό σ ο κ α ί

ή ιτ α λ ικ ή κ α ί α υ τ ή ή γ ν ώ σ η π α ρ έ χ ε ι σ τ ο υ ς "Ε λ λ η ν ε ς μ ιά ε ξ ο ικ ε ίω σ η μ έ τ ο υ ς Γ ά λ λ ο υ ς κ α ί

τ ά β ιβ λ ί α τ ο υ ς .

21. Έ κ π α ρ α λ λ ή λ ο υ σ τ ίς π ε ρ ιο χ έ ς ό π ο υ ό ο ι κ ο ν ο μ ικ ό ς π α ρ ά γ ο ν τ α ς ε υ ν ο ή θ η κ ε ά π ό τ ό

ε μ π ό ρ ιο μ έ τ ή ν Κ ε ν τ ρ ικ ή Ε υ ρ ώ π η κ α ί τ ίς κ α τ ε ξ ο χ ή ν γ ε ρ μ α ν ό φ ω ν ε ς χ ώ ρ ε ς , δ ό θ η κ ε , ό π ω ς

ή τ α ν φ υ σ ικ ό , έ μ φ α σ η σ τ η ν ε κ μ ά θ η σ η τ ή ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς . Β λ . γ ιά π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ ή γ ε ω γ ρ α φ ικ ή

α ν ά π τ υ ξ η το ΰ ε μ π ο ρ ίο υ σ τ ά 'Α μ π ε λ ά κ ια κ α ί τ ή ν α π α ρ α ί τ η τ η γ ν ώ σ η τ ή ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς γ λ ώ σ

σ α ς ά π ό τ ο υ ς έ μ π ο ρ ο υ ς κ α ί τ ο υ ς κ α τ ο ί κ ο υ ς Ά μ π ε λ α κ ιώ τ ε ς . Β λ . J.L.S. Bartholdy,

Voyage

en Grèce fait dans les années 1803

et 1804, Π α ρ ίσ ι 1807, σ . 104 κ α ί William Martin Leake,

Travels in Northen Greece,

Λ ο ν δ ίν ο 1835, τ . III, σ . 386.

22.

Ο ί μ ε λ έ τ ε ς π ο ύ α φ ο ρ ο ύ ν τ ή ν ε ισ α γ ω γ ή το ΰ γ α λ λ ικ ο ΰ π ν ε ύ μ α τ ο ς σ τ η ν 'Ι τ α λ ία , π ισ τ ο

π ο ιο ύ ν τ ο υ ς σ τ ε ν ο ύ ς δ ε σ μ ο ύ ς π ο ύ ε ν ώ ν ο υ ν τ ή ν ιτ α λ ικ ή μ έ τ ή γ α λ λ ικ ή π α ιδ ε ία κ α τ ά τ ό ν 18ο

α ιώ ν α .

Β λ .

L.

Réau,

δ .π .,

ο . 78-79.

Κ α ί 6 Paul Hazard τ ο ν ίζ ε ι τό γ ε γ ο ν ό ς α υ τ ό τ ή ς σ τ ε ν ή ς

ε

ξ ά ρ τ η σ η ς κ α ί τ ή ς γ α λ λ ι κ ή ς ε π ί δ ρ α σ η ς

-

P. Hazard,

δ .π .,

II, σ . 213.

23.

C. Th. Dimaras,

La Grèce au temps des

Lumières, Γ ε ν ε ύ η , Droz, 1969, σ . 139.


19/252


17

π ο ύ υ π ή ρ χ ε σ τ ι ς Η γ ε μ ο ν ί ε ς . Τ ό ϊ δ ι ο σ υ μ β α ί ν ε ι , ό π ω ς σ υ ν ά γ ε τ α ι ά π ό τ η μ ε λ έ τ η

τ ο υ χ ε ι ρ ο γ ρ ά φ ο υ , κ α ί μ ε τ η ν π ρ ώ τ η μ ε τ ά φ ρ α σ η τ ο υ Δ ό ν Κ ιχ ώ τ η σ τ ά ν έ α ε λ λ η ν ι

κ ά , κ ε ί μ ε ν ο κ α θ α ρ ά φ α ν α ρ ι ώ τ ι κ η ς π ρ ο έ λ ε υ σ η ς κ α ι α υ τ ό

2 4

. Κ α μ ί α φ ρ ο ν τ ί δ α π ι

σ τ ό τ η τ α ς , σ ε β α σ μ ο ύ σ τ ό π ρ ω τ ό τ υ π ο , α ν ά γ κ η ς γ ι ά α ν τ ι π α ρ α β ο λ ή , δ έ ν φ α ί ν ε τ α ι

ν ά α π α σ χ ο λ ε ί τ ο υ ς μ ε τ α φ ρ α σ τ έ ς . Π ρ ο β λ ή μ α τ α θ ε ω ρ η τ ικ ά κ α ί α ι σ θ η τ ικ ά σ χ ε τ ι

κ ά μ έ τ ή ν α π ό δ ο σ η τ ο υ α ρ χ ι κ ο ύ κ ε ι μ έ ν ο υ δ έ ν β α σ α ν ί ζ ο υ ν τ ό ν β α λ κ ά ν ι ο μ ε τ α

φ ρ α σ τ ή . Γ ι α τ ί ά λ λ ω σ τ ε ; Ο ί έ ν ν ο ι ε ς π ο ύ χ ρ η σ ι μ ο π ο ί η σ α π ι ό π ά ν ω ε ϊ ν α ι π ρ ο ϊ ό ν τ α

τ ή ς α ι σ θ η τ ι κ ή ς τ ο υ ρ ο μ α ν τ ισ μ ο ύ . ' Ο λ ό κ λ η ρ ο ς ό 18ο ς α ι ώ ν α ς σ φ ρ α γ ί σ τ η κ ε ά π ό

τ ι ς « έ λ ε υ θ ε ρ ι ά ζ ο υ σ ε ς » μ ε τ α φ ρ ά σ ε ι ς , τ ι ς π ε ρ ί φ η μ ε ς «be lles inf idèles»

25

. Ε κ ε ί ν η

τ ή ν ε π ο χ ή , μ έ σ α σ τ ό φ α ν α ρ ι ώ τ ι κ ο π ε ρ ι β ά λ λ ο ν , κ α λ λ ι ε ρ γ ε ί τ α ι , ό π ω ς ε ίν α ι γ ν ω

σ τ ό ,

κ α τ ά κ ό ρ ο , ή μ ε τ ά φ ρ α σ η . Α π ό ρ ρ ο ι α τ ή ς γ λ ω σ σ ο μ ά θ ε ι α ς , ή μ ε τ ά φ ρ α σ η ,

δ ι α δ έ χ ε τ α ι τ ή ν π ρ ο σ έ γ γ ι σ η τ ο υ π ρ ω τ ο τ ύ π ο υ , τ ο ύ ξ ε ν ό γ λ ω σ σ ο υ κ ε ι μ έ ν ο υ . Π ρ ώ τ η

έ κ φ ρ α σ η μ ι α ς σ υ σ τ η μ α τ ι κ ή ς δ ι ά θ ε σ η ς τ ο ύ φ α ν α ρ ι ω τ ισ μ ο ϋ ε κ δ η λ ώ ν ε τ α ι κ υ ρ ί ω ς

ώ ς π ν ε υ μ α τ ι κ ή κ α ί γ λ ω σ σ ι κ ή ά σ κ η σ η , κ α ί ώ ς π ρ ο σ ω π ι κ ή τ έ ρ ψ η . Θ ά σ τ α θ ο ύ μ ε

α ρ γ ό τ ε ρ α μ έ α φ ο ρ μ ή τ ό ν Μ ο λ ι έ ρ ο σ τ ή θ ε μ α τ ο λ ο γ ί α , σ τ ά θ έ μ α τ α δ η λ α δ ή π ο ύ

π ρ ο σ ε λ κ ύ ο υ ν τ ο υ ς φ α ν α ρ ι ώ τ ε ς μ ε τ α φ ρ α σ τ έ ς , ά ν δ ρ ε ς κ α ί γ υ ν α ί κ ε ς , κ α ί σ τ ά ι δ ε ο

λ ο γ ι κ ά μ η ν ύ μ α τ α π ο ύ τ ά ε π ι λ ε γ ό μ ε ν α έ ρ γ α , ε ν δ ε χ ο μ έ ν ω ς , π ε ρ ι έ χ ο υ ν .

Ε π α φ έ ς μ έ τ η δ υ τ ικ ή λ ο γ ο τ ε χ ν ία σ τ ό φ α ν α ρ ι ώ τ ικ ο π ε ρ ιβ ά λ λ ο ν .

Ή ο ι κ ο γ έ ν ε ια τ ω ν Μ α ν ρ ο κ ο ρ δ ά τ ω ν

Σ τ ό γ ύ ρ ι σ μ α τ ο ύ 1 7ο υ α ι ώ ν α ε γ γ ρ ά φ ο ν τ α ι σ τ ό ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ό π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ό π ε δ ί ο τ ά

π ρ ώ τ α α ι σ θ η τ ά μ η ν ύ μ α τ α τ ο υ α ν ο ί γ μ α τ ο ς π ο ύ π ρ α γ μ α τ ο π ο ι ε ί τ α ι π ρ ο ς τ ό ν κ α ι

ν ο ύ ρ γ ι ο κ ό σ μ ο τ ο υ π ν ε ύ μ α τ ο ς π ο ύ δ ι α μ ό ρ φ ω σ ε ή δ υ τ ι κ ή π α ι δ ε ί α . Ή φ α ν α ρ ι ώ τ ι

κ η ο ι κ ο γ έ ν ε ια τ ω ν Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ω ν π α ρ ά λ λ η λ α μ έ τ ή ν ε κ δ ή λ ω σ η τ ή ς κ ο ι ν ω ν ι

κ ή ς κ α ί π ο λ ι τ ι κ ή ς ι σ χ ύ ο ς τ η ς - μ ι ά π ο ύ π ρ ο σ έ φ ε ρ ε σ τ η ν ' Υ ψ η λ ή Π ύ λ η δ ι α δ ο χ ι

κ ά υ ψ η λ ο ύ ς α ξ ι ω μ α τ ο ύ χ ο υ ς τ ο υ Ν τ ι β α ν ι ο ϋ ( Δ ι ε ρ μ η ν ε ίς ) , κ α ι α ρ γ ό τ ε ρ α Κ υ β ε ρ -

24.

Π ρ ό κ ε ι τ α ι γ ιά κ ώ δ ικ α α κ έ φ α λ ο τ ο υ 18ο υ α ι ώ ν α π ο ύ α π ό κ ε ιτ α ι ώ ς σ ή μ ε ρ α σ ε ι δ ιω τ ι

κ ή α θ η ν α ϊ κ ή σ υ λ λ ο γ ή . Μ ικ ρ ο τ α ι ν ία τ ο υ χ ε ι ρ ο γ ρ ά φ ο υ κ α τ έ χ ε ι τ ό Κ Ν Ε . Β λ . Τ ρ . Ε . Σ κ λ α β ε

ν ί τ η ς ,

Κ α τ ά λ ο γ ο ς Μ ικ ρ ο τ α ιν ιο θ ή κ η ς . Φ ω τ ο γ ρ α φ ή σ ε ις έ γ γ ρ α φ ω ν , κ α τ ά σ τ ιχ ω ν , χ ε ιρ ο

γ ρ ά φ ω ν , έ ν τ υ π ω ν κ α ί π ρ ο σ ω π ο γ ρ α φ ιώ ν 1960-1980,

«Τ ε τ ρ ά δ ι α Ε ρ γ α σ ί α ς 1», 'Α θ ή ν α ,

Κ Ν Ε /Ε Ι Ε , 1982, σ . 34-35. Π ε ρ ιγ ρ α φ ή κ α ί π α ρ ο υ σ ία σ η τ ο ΰ κ ώ δ ι κ α έ γ ιν ε ά π ό τ ή ν Λ ο ύ κ ι α

Δ ρ ο ύ λ ι α , « Ε λ λ η ν ι κ ή μ ε τ ά φ ρ α σ η τ ο υ Δ ό ν Κ ι χ ώ τ η (Π ε ρ ιγ ρ α φ ή ε ν ό ς κ ώ δ ικ α )», Ό Ε ρ α ν ι

σ τ ή ς , 4 (1966), σ . 25-29.

25. Β λ . π .χ . τ ά ά ρ θ ρ α τ ω ν J.A . Béreaud, «La traduction en France à l 'époque roman

tique», Comparative Literature Studies, 8 (1971), σ . 224-244, κ υ ρ ίω ς σ . 227-228 κ α ι José

Lambert, «La traduction en France à l 'époque romantique à propos d'un article récent»,

Revue de littérature comparée,

XLIX (1975), σ . 396-412. Ε ιδ ι κ ό τ ε ρ α τ ώ ρ α γ ι ά τ ό ν Μ ο λ ιέ

ρ ο κ α ί τ ό ν τ ρ ό π ο «δ ε ξ ίω σ η ς » τ ο υ σ ' έ ν α ν π ρ ο η γ μ έ ν ο χ ώ ρ ο τ ή ς Β α λ κ α ν ικ ή ς - τ ή Ρ α γ ο ύ ζ α -

κ α τ ά τ ό ν 18ο α ιώ ν α , β λ . τ ι ς ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ ε ς α π ό ψ ε ι ς τ ο ΰ M irco Tomasovic, «Aspects de la

réception croate de Molière au XVIIIe siècle»,

Les C roates et la civilisation du livre, Actes

du 1 er Symposium international d'études sur l'aire culturelle croate...,

publiés par Henrik

Heger et Janine Matillon,

Π α ρ ί σ ι , Presses de

l'Université de Paris-Sorbonne, 1986,

σ . 75-

90.

Ε υ χ α ρ ισ τ ώ τ ή ν κ υ ρ ία Λ ο υ κ ία Δ ρ ο ύ λ ια γ ιά τ ή ν υ π ό δ ε ιξ η τ ή ς π α ρ α π ά ν ω μ ε λ έ τ η ς .


20/252

18

Ο Μ Ο Λ Ι Ε Ρ Ο Σ Σ Τ Η Φ Α Ν Α Ρ Ι Ω Τ Ι Κ Η Π Α Ι Δ Ε Ι Α

ν ή τ ε ς , π ο ύ έ φ ε ρ α ν τ ό ν τ ί τ λ ο τ ο υ 'Η γ ε μ ό ν α , τ ω ν Π α ρ α δ ο υ ν ά β ιω ν χ ω ρ ώ ν - σ υ ν έ

β α λ ε ε ν ε ρ γ ά σ τ ό ν ά σ τ α θ ε ρ ο π ο ι η θ ε ί ή π ν ο ή τ η ς δ υ τ ικ ή ς π α ι δ ε ία ς τ ό σ ο σ τ η ν

Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο ύ π ο λ η ο σ ο κ α ί σ τ ή Μ ο λ δ α β ί α κ α ι τ ή Β λ α χ ί α . Ό 'Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς

Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο ς , «ιδ ρ υ τ ή ς τ η ς δ υ ν α σ τ ε ί α ς », ε ξ έ χ ω ν ά ν δ ρ α ς κ α ί «γ ν ω σ τ ό ς σ τ ή

Δ η μ ο κ ρ α τ ία τ ω ν Γ ρ α μ μ ά τ ω ν ά π ό τ ι ς σ π ο υ δ έ ς τ ο υ σ τ η ν Π ά δ ο β α κ α ι α π ό τ ί ς σ ο

φ έ ς ε ρ γ α σ ί ε ς τ ο υ » (connu dans la Répu blique des Lettres par ses études à P adoue

et par ses savants écrits)

26

φ έ ρ ε ι σ τ ά σ υ γ γ ρ ά μ μ α τ α τ ο υ τ ά ε μ φ α ν ή ϊ χ ν η τ ω ν «α ν α

γ ν ώ σ ε ω ν τ ο υ »· π ρ ά γ μ α τ ι, ό π ω ς π α ρ α τ ή ρ η σ ε π ρ ώ τ ο ς ό Κ .Θ . Δ η μ α ρ ά ς , ή π α ρ ο υ

σ ία τ ο ύ Μ α κ ι α β έ λ ι κ α ί τ ο υ La Rochefoucauld ε ίν α ι α π ο φ α σ ι σ τ ι κ ή σ ' α υ τ ά

27

.

Σ τ ά 1704 ό Audry de La M otraye, κ α τ ά τ ή δ ι ά ρ κ ε ι α τ η ς π α ρ α μ ο ν ή ς τ ο υ σ τ η ν

Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ο ύ π ο λ η , β ο ή θ η σ ε τ ό γ ι ό τ ο υ 'Α λ έ ξ α ν δ ρ ο υ Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο υ , τ ό ν Ν ι

κ ό λ α ο , ν ά τ ε λ ε ι ο π ο ι ή σ ε ι τ ά γ α λ λ ι κ ά τ ο υ . Μ ό λ ι ς 24 ε τ ώ ν , ό μ ε λ λ ο ν τ ικ ό ς η γ ε μ ό

ν α ς ε κ π λ ή σ σ ε ι ε υ χ ά ρ ι σ τ α τ ό ν ξ έ ν ο π α ρ α τ η ρ η τ ή μ έ τ ό ε ύ ρ ο ς τ ώ ν γ ν ώ σ ε ω ν τ ο υ .

Ε ϊ χ ε μ ιά τ ό σ ο δ υ ν α τ ή μ ν ή μ η π ο ύ ό π α τ έ ρ α ς τ ο υ τ ό ν α π ο κ α λ ο ύ σ ε σ υ χ ν ά « ή β ι

β λ ι ο θ ή κ η μ ο υ » κ α ί ή τ α ν ε κ π λ η κ τ ι κ ή ή π ο λ υ μ ά θ ε ι α τ ο υ σ τ ο ν τ ο μ έ α τ ώ ν γ λ ω σ

σ ώ ν . Ό Ν ι κ ό λ α ο ς κ α τ ε ίχ ε ή δ η σ ' α υ τ ή ν τ ή ν η λ ι κ ί α σ ύ μ φ ω ν α μ έ τ ή μ α ρ τ υ ρ ί α τ ο υ

de La M otraye, τ έ λ ε ι α τ ά α ρ α β ι κ ά κ α ί τ ά α ρ χ α ί α ε λ λ η ν ι κ ά

-

ή ξ ε ρ ε ε π ί σ η ς λ α τ ιν ι

κ ά , ι τ α λ ι κ ά κ α ί γ α λ λ ι κ ά

28

. Σ χ ε τ ι κ ά μ έ α υ τ ό τ ό θ έ μ α τ η ς γ λ ω σ σ ο μ ά θ ε ι α ς , μ ιά μ α ρ

τ υ ρ ία τ ο ύ 1722 μ α ς π λ η ρ ο φ ο ρ ε ί π ώ ς ή ξ ε ρ ε σ τ η ν ε ν τ έ λ ε ι α ε λ λ η ν ι κ ά , λ α τ ιν ι κ ά κ α ί

γ α λ λ ι κ ά ά λ λ α α κ ό μ η κ α ί τ ο ύ ρ κ ι κ α , α ρ α β ι κ ά κ α ί π ε ρ σ ι κ ά . 'Ε ξ ά λ λ ο υ φ α ί ν ε τ α ι

π ώ ς π ε ρ ί π ο υ τ ό 1721 ό Ν ι κ ό λ α ο ς ε κ δ η λ ώ ν ε ι τ ή ν ε π ιθ υ μ ία ν ά μ ε λ ε τ ή σ ε ι τ ή ν ε

β ρ α ϊ κ ή γ λ ώ σ σ α

29

.

"Ε τ σ ι , π α ρ ά λ λ η λ α μ έ τ ή ν ά σ κ η σ η τ ώ ν η γ ε μ ο ν ικ ώ ν τ ο υ κ α θ η κ ό ν τ ω ν - α ν ώ τ α τ η

ε ξ ο υ σ ί α γ ι ά έ ν α ν "Ε λ λ η ν α σ τ ά π λ α ί σ ι α τ ο ύ δ ι ο ι κ η τ ικ ο ύ μ η χ α ν ι σ μ ο ύ τ η ς 'Ο θ ω

μ α ν ικ ή ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ί α ς , π ο ύ σ τ η ν π ε ρ ί π τ ω σ η τ ο ύ Ν ι κ ο λ ά ο υ δ ι α τ α ρ ά χ θ η κ ε κ υ

ρ ίω ς μ έ τ ό γ ε γ ο ν ό ς τ ή ς α ι χ μ α λ ω σ ί α ς τ ο υ ά π ό τ ο υ ς Α υ σ τ ρ ι α κ ο ύ ς (1716-1718)- ό

Ν ι κ ό λ α ο ς Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο ς έ χ ε ι ν ά ε π ι δ ε ίξ ε ι ε ν α π ν ε ύ μ α γ ε ρ ά σ υ γ κ ρ ο τ η μ έ ν ο ,

δ ι α π ο τ ισ μ έ ν ο ά π ό τ ίς π ε ρ ι έ ρ γ ε ι ε ς κ α ι τ ό π ν ε υ μ α τ ικ ό κ λ ί μ α π ο ύ υ π α γ ο ρ ε ύ ε ι ό α ρ

χ ό μ ε ν ο ς α ι ώ ν α ς τ ώ ν 'Ε γ κ υ κ λ ο π α ι δ ι σ τ ώ ν ε κ δ η λ ώ ν ε ι τ ό ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν τ ο υ γ ι ά φ ι

λ ο σ ο φ ι κ ά έ ρ γ α ά λ λ α α κ ό μ η κ α ί γ ιά τ ίς φ υ σ ι κ έ ς ε π ι σ τ ή μ ε ς , τ ά π ο λ ι τ ικ ά κ α ι θ ρ η

σ κ ε υ τ ικ ά ζ η τ ή μ α τ α

30

. Σ τ ο χ α σ τ ή ς κ α ι λ ό γ ι ο ς , ό Ν ι κ ό λ α ο ς μ α ς κ λ η ρ ο δ ό τ η σ ε έ ρ γ α

π ο λ ι τ ι κ ή ς θ ε ω ρ ία ς , τ ό

Π ε ρ ί Κ α θ η κ ό ν τ ω ν

κ α ι τ ό

Θ έ α τ ρ ο ν Π ο λ ι τ ικ ό ν ^.

Έ π ι -

26.

Audry de La Motraye,

Voyages (...) en Europe, Asie et Afrique,

La Haye 1727,

τ .

Ι,

σ . 374.

27.

C. Th. Dimaras, «Alexandre Mavrocordato, Machiavel et La Rochefoucauld»,

La

Grèce au temps des Lumières, ο .π ., σ . 21 κ .έ . 'Α ν α φ ο ρ ικ ά μ έ τ ίς ε π ιδ ρ ά σ ε ις τ ο υ ε υ ρ ω π α ϊκ ο ύ

π ν ε ύ μ α τ ο ς σ τ ή δ ια μ ό ρ φ ω σ η τ ή ς σ κ έ ψ η ς τ ο υ 'Α λ έ ξ α ν δ ρ ο υ Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο υ , β λ . Δ .Γ . Ά π ο -

σ τ ο λ ό π ο υ λ ο ς ,

Ή ε μ φ ά ν ισ η τ ή ς Σ χ ο λ ή ς τ ο ν Φ υ σ ι κ ο ύ Δ ικ α ίο υ σ τ η ν «τ ο υ ρ κ ο κ ρ α τ ο ύ μ ε ν η »

ε λ λ η ν ι κ ή

κ ο ι ν ω ν ία ,

Ι , II, Α θ ή ν α , 1980, 1983.

28. Α . de La Motraye, ο .π ., σ . 374.

29.

Β λ . Jacques Bouchard, «Les relations épistolaires de Nicolas Mavrocordato avec

Jean Le Clerc et William Wake»,

Ό Ε ρ α ν ισ τ ή ς ,

12

(1977),

σ .

70-71.

30. J. Bouchard, ο .π ., σ . 76 κ .έ .

31. Τ ό

Π ε ρ ί τ ώ ν Κ α θ η κ ό ν τ ω ν ,

γ ν ώ ρ ισ ε μ ία π ρ ώ τ η έ κ δ ο σ η σ τ ά 1719· Legrand,

Bibliogra-


21/252


22/252

20

ο Μ Ο Λ Ι Ε Ρ Ο Σ Σ Τ Η Φ Α Ν Α Ρ Ι Ω Τ Ι Κ Ή Π Α Ι Δ Ε Ί Α

1726 — δ ι α κ ρ ί θ η κ ε σ τ ά γ ρ ά μ μ α τ α π α ρ ά τ ό ν ε α ρ ό τ η ς η λ ι κ ί α ς τ ο υ . Π ρ ά γ μ α τ ι ,

ε ίμ α σ τ ε ή δ η μ π ρ ο σ τ ά σ τ ά π ρ ώ ι μ α σ η μ ά δ ι α τ η ς « φ ω τ ισ μ έ ν η ς » δ ι ά θ ε σ η ς τ ο υ

Σ κ α ρ λ ά τ ο υ Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο υ , δ τ α ν , σ τ ά 1716, π α ρ α χ ω ρ ε ί τ ή ν π ρ ο σ τ α σ ί α τ ο υ

σ τ ο ν Χ ρ ύ σ α ν θ ο Ν ο τ α ρ ά π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ ν ά ε κ δ ώ σ ε ι τ ή ν Ε ισ α γ ω γ ή ε ις τ ά Γ ε ω γ ρ α

φ ικ ά κ α ι Σ φ α ιρ ι κ ά

40

. Μ ε ρ ι κ ά χ ρ ό ν ι α α ρ γ ό τ ε ρ α , σ τ ά 1720, ό Σ κ α ρ λ ά τ ο ς , έ φ η β ο ς

α κ ό μ η , μ α ς π ρ ο σ φ έ ρ ε ι ό ϊ δ ι ο ς τ ή ν α π ό δ ε ι ξ η τ η ς μ ε θ ο δ ι κ ή ς γ ν ώ σ η ς π ο ύ π ρ ο σ π α

θ ο ύ σ ε ν ά α π ο κ τ ή σ ε ι γ ι ά τ ή ν ε υ ρ ω π α ϊ κ ή λ ο γ ο τ ε χ ν ί α . Τ ό ν δ ι α κ ρ ί ν ε ι μ ι ά ε π ι μ έ λ ε ι α

σ υ ν ε χ ή ς κ α ί μ ε θ ο δ ι κ ή - α π ό τ ή ν ο π ο ί α δ έ ν λ ε ί π ε ι κ α ί ή δ ι ά θ ε σ η « τ α ξ ι ν ό μ η σ η ς »

κ α ι π ο ι ο τ ι κ ή ς ι ε ρ ά ρ χ η σ η ς τ ω ν « α ν α γ ν ώ σ ε ω ν » τ ο υ - κ α θ ώ ς κ α ί μ ι ά ι σ χ υ ρ ή ε π ι θ υ

μ ί α ν ά π λ η ρ ο φ ο ρ η θ ε ί τ ά λ ο γ ο τ ε χ ν ι κ ά σ υ μ β ε β η κ ό τ α τ ή ς Ε υ ρ ώ π η ς . Π η γ ή γ ι ά ο ρ ι

σ μ έ ν ε ς ά π ό ε ν δ ι α φ έ ρ ο υ σ ε ς δ ι α π ι σ τ ώ σ ε ι ς ε ίν α ι μ ι ά ε π ι σ τ ο λ ή π ο ύ ό μ π ε ϊ ζ α δ έ ς

Σ κ α ρ λ ά τ ο ς α π ε υ θ ύ ν ε ι σ τ ό Θ ω μ ά Τ ε σ τ α μ π ο ύ ζ α , π ι θ α ν ό δ ι δ ά σ κ α λ ο τ ο υ , γ ρ α μ μ έ ν η

κ α τ ά π ά σ α π ι θ α ν ό τ η τ α π ρ ο ς τ ό τ έ λ ο ς τ ο υ 1720 - ή α π ά ν τ η σ η τ ο υ Τ ε σ τ α μ π ο ύ ζ α

ε ίν α ι χ ρ ο ν ο λ ο γ η μ έ ν η 21 ' Ι α ν ο υ α ρ ί ο υ

1721

41

.

Σ τ η ν ε π ι σ τ ο λ ή τ ο υ Σ κ α ρ λ ά τ ο υ α ν

τ α ν α κ λ ά τ α ι ό λ η ή ζ έ σ η τ ο υ ν ε ο φ ώ τ ι σ τ ο υ . Π υ κ ν ό σ έ π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς τ ό κ ε ίμ ε ν ο

α υ τ ό μ π ο ρ ε ί ν ά ε ρ μ η ν ε υ θ ε ί σ έ π ο λ λ ά ε π ί π ε δ α . Σ υ μ β ά λ λ ε ι κ υ ρ ί ω ς σ έ μ ε γ ά λ ο β α θ

μ ό σ τ η ν α ν α σ ύ ν θ ε σ η τ ή ς λ ο γ ο τ ε χ ν ι κ ή ς α τ μ ό σ φ α ι ρ α ς - α ν α γ ν ώ σ ε ι ς , δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς

ε ν η μ έ ρ ω σ η ς , τ ί τ λ ο ι π ο ύ π ε ρ ι έ χ ο ν τ α ι σ τ ή β ι β λ ι ο θ ή κ η ε κ ε ί ν η τ ή σ τ ι γ μ ή - κ α ί τ ω ν

π ν ε υ μ α τ ι κ ώ ν δ ι α θ έ σ ε ω ν π ο ύ κ α λ λ ι ε ρ γ ο ύ σ α ν ο ί Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο ι . "Α ς ε π ι σ η μ ά ν ω

ω σ τ ό σ ο , μ ε ρ ι κ ά , κ α τ ά τ ή γ ν ώ μ η μ ο υ , ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν τ α σ η μ ε ί α :

' Α π ό τ ή ν α ρ χ ή τ ή ς ε π ι σ τ ο λ ή ς τ ο υ ό Σ κ α ρ λ ά τ ο ς δ ι α β ε β α ι ώ ν ε ι τ ό ν α λ λ η λ ο γ ρ ά

φ ο τ ο υ ό τ ι ε ί χ ε κ α ι έ χ ε ι « μ ε γ ά λ η α φ θ ο ν ί α β ι β λ ί ω ν »

4 2

. Ό σ ο γ ι ά τ ή ν ε ν η μ έ ρ ω σ η

τ ο υ σ χ ε τ ι κ ά μ έ τ ις ν έ ε ς ε κ δ ό σ ε ι ς α λ λ ά κ α ί τ ή ν α π ο τ ί μ η σ η τ ω ν α ν α γ ν ώ σ ε ω ν τ ο υ ό

38.

Eugène Rizo-Rangabé,

Livre d'or de la noblesse phanariote et des familles princières

de Valachie et de Moldavie,

'Α θ ή ν α , 1904, σ . 126. Ε π ί σ η ς E mile L egra nd,

Généalogie des

Mavrocordato de Constantinople et autres documents concernant cette famille,

Π α ρ ίσ ι

1886, σ . 3.

39. Σ τ ό ίδ ιο .

40 .

Χ ρ ύ σ α ν θ ο υ Ν ο τ α ρ ά , Ε ισ α γ ω γ ή ε ις τ ά Γ ε ω γ ρ α φ ικ ά κ α ί Σ φ α ι ρ ι κ ά , 'Α ξ ιώ σ ε ι τ ο ν Έ -

κ λ α μ π ρ ο τ ά τ ο υ κ α ί Π ε ρ ι β λ έ π τ ο υ κ υ ρ ί ο υ Σ κ α ρ λ ά τ ο υ Μ α υ ρ ο κ ο ρ δ ά τ ο υ (...). Π α ρ ί σ ιο ι 1716

(Legrand, ο .π ., Ι , 107, σ . 137-140). Μ ία δ ε ύ τ ε ρ η έ κ δ ο σ η π ρ α γ μ α τ ο π ο ιε ί τ α ι σ τ ή Β ε ν ε τ ί α , τ ό

1718 (Legrand, ο .π ., 122, σ . 151). Γ ιά τ ή ν π α ρ α π ά ν ω π ρ ω τ ο β ο υ λ ία τ ο υ Σ κ α ρ λ ά τ ο υ , β λ . κ α ί

Α . Camariano-Cioran ,

Le s

Académies princières..., ο .π ., σ . 246.

Έ ξ α λ λ ο υ ό Σ κ α ρ λ ά τ ο ς ε π ι σ η μ α ίν ε τ α ι α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς ε π ισ τ ο λ ο γ ρ ά φ ο υ ς τ ο ϋ Χ ρ . Ν ο τ α

ρ ά . Β λ . E m ile Le gr an d, Έ λ λ η ν ικ ό ν Έ π ι σ τ ο λ ά ρ ι ο ν

Épistolaire grec, ou recueil de lettres a-

dressées pour la plupart à Chrysanthe Notaras, Patriarche de Jérusalem par les princes de

Valachie et d e Moldavie,...

Π α ρ ίσ ι, 1888, σ . 146-147, ε π ι σ τ ο λ ή τ ο υ Σ κ α ρ λ ά τ ο υ Μ α υ ρ ο κ ο ρ

δ ά τ ο υ σ τ ο ν Χ ρ . Ν ο τ α ρ ά χ ρ ο ν ο λ ο γ η μ έ ν η 'Α π ρ ί λ ι ο ς 1715.

41 .

Ο ί δ ύ ο ε π ι σ τ ο λ έ ς σ τ ις ό π ο ιε ς α ν α φ έ ρ ο μ α ι π ε ρ ι έ χ ο ν τ α ι σ τ ό χ ε ι ρ ό γ ρ α φ ο 15

3

τ ή ς Β ι

β λ ιο θ ή κ η ς τ ή ς Ρ ο υ μ α ν ικ ή ς ' Α κ α δ η μ ία ς . Β λ . σ χ ε τ ικ ά Cornelia Papacostea-Danielopolu,

«Manuscrits italo-grecs de la

Bibliothèque de l'Académie de la République Socialiste de

Roumanie»,

Ό Ε ρ α ν ισ τ ή ς ,

12(1977), σ . 126-127.

42 . Mss 15

3

, φ . 2 Γ : «Ε ίχ α κ α ί ε χ ω μ ε γ ά λ η ν ά φ θ ο ν ία ν β ι β λ ίω ν ό π ο υ ά μ π ο τ ε ς ν ά η μ π ο

ρ ο ύ σ α ν ά κ ά μ ω τ ή ν π ρ έ π ο υ σ α ν ά ν ά γ ν ω σ ι ν ».


23/252

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η 21

Σ κ α ρ λ ά τ ο ς δ ε ν ε π α φ ί ε τ α ι μ ό ν ο σ τ η ν π ρ ο σ ω π ι κ ή τ ο υ κ ρ ί σ η . 'Α ν τ λ ε ί τ ή ν π λ η ρ ο

φ ό ρ η σ η τ ο υ ά π ό τ ίς σ τ ή λ ε ς κ ρ ι τ ικ ή ς τ ω ν έ γ κ υ ρ ω ν π ε ρ ι ο δ ι κ ώ ν ε κ δ ό σ ε ω ν τ ή ς ε

π ο χ ή ς , τ ο υ

Journal des Savants

κ α ί τ ο υ

Nouvelles de la

République des Lettres

42 1

.

Ο ί μ ν ε ίε ς π ο ύ α φ ι ε ρ ώ ν ο ν τ α ι σ τ ο υ ς σ υ γ γ ρ α φ ε ίς τ ω ν ο π ο ίω ν τ ό έ ρ γ ο έ χ ε ι μ ε λ ε

τ ή σ ε ι ό Σ κ α ρ λ ά τ ο ς δ ε ν σ τ ε ρ ο ύ ν τ α ι ά π ό μ ία α π ό π ε ι ρ α λ ο γ ι κ ή ς ε π ε ξ ε ρ γ α σ ί α ς τ ο υ

γ ν ω σ τ ι κ ο ύ π ε δ ίο υ π ο ύ ε κ π ρ ο σ ω π ο ύ ν κ α θ ώ ς κ α ί ά π ό μ ί α τ ά σ η τ α ξ ι ν ό μ η σ η ς τ ο υ ς .

'Α κ ό μ η δ ι α π ι σ τ ώ ν ο υ μ ε , κ α ί α υ τ ό φ α ί ν ε τ α ι ι δ ι α ι τ έ ρ ω ς ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν , π ώ ς ή π ρ ο σ ο

χ ή τ ο υ Σ κ α ρ λ ά τ ο υ δ ι ο χ ε τ ε ύ ε τ α ι ε ξ ίσ ο υ π ρ ο ς ο λ α τ ά π ε δ ία λ ο γ ο τ ε χ ν ι κ ή ς π α ρ α γ ω

γ ή ς . 'Α ν ά μ ε σ α σ τ ο υ ς σ υ γ γ ρ α φ ε ίς π ο ύ α ν α φ έ ρ ε ι, ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι β έ β α ια ο ί κ λ α σ ι

κ ο ί κ α ι κ α τ έ χ ο υ ν τ ή ν π ρ ώ τ η θ έ σ η · π α ρ ό λ α α υ τ ά τ ο π ο θ ε τ ο ύ ν τ α ι δ ί π λ α τ ο υ ς , χ ω ρ ί ς

δ ι ά κ ρ ι σ η , α ρ κ ε τ ο ί σ υ γ γ ρ α φ ε ίς ή σ σ ο ν ε ς π ο ύ κ υ ρ ι α ρ χ ο ύ ν ε φ ή μ ε ρ α σ τ ό λ ο γ ο τ ε

χ ν ι κ ό σ τ ε ρ έ ω μ α τ ο υ 18ο υ α ιώ ν α , ό π ω ς τ ό ν ι σ ε ε ύ σ τ ο χ α κ α ί ή π ρ ώ τ η σ χ ο λ ι ά σ τ ρ ι α

τ ο ΰ χ ε ι ρ ο γ ρ ά φ ο υ

44

. 'Α ν α φ έ ρ ε τ α ι ό Β ο κ κ ά κ ι ο ς κ α ί ό L a Fontaine, ή Mme de Sévi-

gné,

ή Mlle de

Scudéry,

ό M ontaigne κ α ί ό La R ochefoucauld, ό Ό ρ ά τ ι ο ς κ α ί ό

Τ ά κ ι τ ο ς ά λ λ α κ α ί ό B occalini, baroque σ υ γ γ ρ α φ έ α ς τ ή ς μ ό δ α ς . Τ έ λ ο ς τ ο ν ί ζ ε τ α ι

ά π ό τ ό ν Θ ω μ ά Τ ε σ τ α μ π ο ύ ζ α ή ω φ έ λ ε ια π ο ύ μ π ο ρ ε ί ν ά φ έ ρ ε ι ή α ν ά γ ν ω σ η «κ ά

π ο ι ω ν ρ ο μ ά ν τ ζ ω ν »

-

ή σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν η α ν α φ ο ρ ά τ ο υ θ ά ε ίν α ι ό

Δ ό ν Κ ιχ ώ τ η ς

45

.

Ό σ ο γ ιά τ ις α ν α φ ο ρ έ ς τ ο ΰ Σ κ α ρ λ ά τ ο υ σ έ έ ρ γ α τ ή ς ε υ ρ ω π α ϊ κ ή ς δ ρ α μ α τ ο υ ρ γ ί α ς ,

σ υ γ κ ρ α τ ο ύ μ ε κ α τ α ρ χ ή ν τ ή ν ε π α ι ν ε τ ικ ή π α ρ ο υ σ ί α σ η τ ο υ C orneille: « Ό Κ ο ρ ν έ -

λ ιο ς κ α ι α υ τ ό ς π ο ι η τ ή ς ε ις τ α ΐ ς τ ρ α γ ω δ ΐ α ι ς π ο λ λ ά ε π ι τ ή δ ε ι ο ς , φ έ ρ ε ι τ ό ν ά ν α γ ν ώ -

σ κ ο ν τ α ε ίς μ ε γ ά λ η ν σ υ μ π ά θ ε ια ν , κ α θ ώ ς τ ό ν κ ρ ίν ο υ ν ο ί φ ι λ ό σ ο φ ο ι τ ή ς Ε υ ρ ώ π η ς ·

μ ά λ ι σ τ α ε ί ς τ ή ν τ ρ α γ ω δ ί α ν ό π ο υ ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι

Σ ή θ [:

Le Cid] β α ρ ύ ν ε ι π ο λ λ ά ε ι ς τ ά

ν ο ή μ α τ α »

46

. Τ ή δ ε ύ τ ε ρ η θ έ σ η κ α τ α λ α μ β ά ν ε ι ό J.-B . Rousseau, π ο ύ ε ί ν α ι ε π ί σ η ς

γ ν ω σ τ ό ς σ τ ο ν Σ κ α ρ λ ά τ ο γ ι ά τ ίς

Ω δ έ ς

κ α ι τ ά

Ε π ι γ ρ ά μ μ α τ α τ ο υ :

« Ό 'Ρ ο υ σ ό ς ε ίς

τ α ί ς τ ρ α γ ω δ ΐ α ι ς κ α ι κ ο μ ω δ ΐ α ι ς δ έ ν ε ίν α ι τ ό σ ο ν ε π ι τ ή δ ε ι ο ς · ό μ ω ς ε ίς τ α ί ς ώ δ α ΐς

κ α ι τ ά ε π ι γ ρ ά μ μ α τ α έ χ ε ι μ ε γ ά λ η ν λ ε π τ ό τ η τ α κ α ί γ λ υ κ ύ τ η τ α , α ν κ α λ ά κ α ι έ φ θ ε ιρ ε

τ ή ν ε ύ φ υ ΐ α ν τ ο υ ε ις α ί σ χ ρ ά ν ϋ λ η ν »

47

. 'Α κ ο λ ο υ θ ε ί ή κ ρ ί σ η τ ο ΰ Σ κ α ρ λ ά τ ο υ γ ιά τ ό ν

Μ ο λ ι έ ρ ο : «μ ο υ λ ι έ ρ η ς κ α ι α υ τ ό ς έ ν τ α ί ς κ ω μ ω δ ΐ α ις έ π ι τ η δ ε ιό τ α τ ο ς , τ ό ν ό π ο ι ο ν

τ ό ν ε χ ο μ ε ν κ α ί 'Ι τ α λ ι κ ά κ α ί φ ρ α ν τ ζ έ ζ ι κ α

-

τ ό ν έ π α ι ν ο κ α ι ό μ π ο ε λ ό ς »

48

.

Ή

τ ε λ ε υ

τ α ί α π λ η ρ ο φ ο ρ ί α π ο ύ α ν τ λ ο ύ μ ε έ χ ε ι δ ι π λ ή σ η μ α σ ί α . Π ρ ώ τ ο ν μ α ς π α ρ έ χ ε ι τ ή ν ά -

43.

Τ ό Journal des

Savants

ιδ ρ ύ θ η κ ε τό 1655 ά π ό τ ό ν Denis de Sallo κ α ί ε ίχ ε ώ ς σ τ ό χ ο ν ά

κ ο ι ν ο π ο ι ε ί σ τ ο υ ς α ν α γ ν ώ σ τ ε ς τ ο υ ο ,τ ι κ α ιν ο ύ ρ γ ιο σ υ μ β α ίν ε ι"σ τ η ν

République des Lettres.

Β λ . π ρ ό χ ε ιρ α Ρ . Brunei, D. Madélénat, J.-M. Gliksohn, D. Couty, La Critique littéraire,

Π α ρ ίσ ι, PUF, 1977, σ .

63.

Τ ό

Nouvelles de la

République des Lettres, π ε ρ ι ο δ ικ ό π ο ύ κ ά ν ε ι

α ν ε ξ ά ρ τ η τ η φ ιλ ο λ ο γ ικ ή

κ ρ ιτ ικ ή ,

ά ρ χ ισ ε ν ά δ η μ ο σ ιε ύ ε τ α ι σ τ η ν 'Ο λ λ α ν δ ία ά π ό τ ό 1684· έ κ

δ ο τ η ς τ ο υ ή τ α ν ό Pierre Bayle. "Α σ κ η σ ε σ η μ α ν τ ικ ή ε π ίδ ρ α σ η . Β λ . L. Réau,

δ .π .,

σ . 85 κ α ί

Pierre Moreau,

La critique littéraire en France,

Π α ρ ίσ ι 1960, σ . 62.

44.

anna tambaki_moliere e la cultura fanariota

Documents