angarishi-tamriko layout 1 - ifhhro · 2017. 12. 7. · adamianis uflebebi aris tavisuflebata da...
TRANSCRIPT
nabijebicvlilebebisTvis
adamianis uflebaTa dacvis samoqmedo saxelmZRvanelo jandacvis muSakebisTvis
Internatoinal Federation of Health and Human Rights Organizations
madlierebis sityvebi
madlobas vuxdiT yvelas, vinc gamoZebna dro am
saxelmZRvanelos proeqtis wasakiTxad da sasargeblo
komentarebi da rCevebi mogvawoda. gansakuTrebul
madlierebas gamovxatavT samedicino saswavleblebis
studentTa asociaciis saerTaSoriso federaciis
kopenhagenis 2011 wlis generaluri asambleis monawile
samedicino fakultetebis studentTa da
janmrTelobis da adamianis uflebaTa organizaciebis
saerTaSoriso federaciis mier 2011 wels utrextSi
Catarebuli trenerTa treningis monawileTa mimarT,
vinc saxelmZRvanelos adrindeli versia gamoscada.
janmrTelobis da adamianis uflebaTa organizaciebis
saerTaSoriso federaciis (IFHHRO) staJorTa da
moxaliseTa daxmarebis gareSe am saxelmZRvanelos
Seqmna SeuZlebeli iqneboda.
janmrTelobis da adamianis uflebaTa organizaciebis
saerTaSoriso federacia
saavtoro ufleba © 2012 janmrTelobis da adamianis
uflebaTa organizaciebis saerTaSoriso federacia
am saxelmZRvaneloSi mocemuli masalebis
gamoyenebisas aucilebelia wyaroze miTiTeba
avtorebi: alisa dibetsi, rozalinda terhorsti
grafikuli dizaini: pirana, utrexti
dabeWdilia: fonten jorjia, Tbilisi
garekani: arita Caroensukis ilustracia
ISBN 978-90-814072-5-0
Tqven jandacvis
muSaki xarT?diax
diax
diax
diax
diax
diax
diax
diax
diax
diax
ara
ara
ara
ara
ara
ara
ara
ara ara
ara
ara
diax
Tqven janmrTelobis
muSakebTan muSaobT, Tu
janmrTelobis arasamTavrobo
organizaciaSi?
maSin es saxelmZRvanelo
uSualod TqvenTvis
ar aris gaTvaliswinebuli
waikiTxe I ganyofileba, raTa
gaigo janmrTelobis da adamianis
uflebebis, da jandacvis muSakTa
rolis Sesaxeb
waikiTxe saxelmZRvanelos III
nabiji, raTa gansazRvro
ratom xdeba ase.
waikiTxe saxelmZRvanelos IV
nabiji, raTa gaigo vin aris
CarTuli
waikiTxe saxelmZRvanelos V
nabiji moqmedebis tipebis
Sesaxeb
waikiTxe saxelmZRvanelos I da II
nabijebi, raTa gaigo, Tu rogor
SeiZleba jandacvis sistemis
SezRudvebi miekuTvnos adamianis
uflebebis sakiTxebs
Tqvens janmrTelobis
sistemaSi aris raime, rac
uaryofiTad moqmedebs
pacientisTvis maRali
xarisxis momsaxurebis
gawevaze?
aris igi aRiarebuli
problemad?
amrigad, jandacvis sistema,
sadac Tqven muSaobT,
absoluturad
srulyofili unda iyos
amrigad, aris raRac, rac
unda Seicvalos,
raTa pacientebze zrunva
gaumjobesdes
gaqvT cvlilebebTan
dakavSirebiT ideebi an
alternativebi?
iciT ra SeiZleba iyos
Tqveni roli?
keTdeba rame mis
Sesacvlelad?
gaqvT naTeli warmodgena
ra iwvevs problemas?
aqvs mas Sedegi?
TqvenTvis cnobilia
yvela CarTuli subieqtis
Sesaxeb?
SesaniSnavia!
daiwyeT da imoqmedeT!
Tu gWirdebaT damatebiTi ideebi an STagoneba, an Tu gsurT gegmebis
dakonkreteba, waikiTxeT saxelmZRvanelo.
Sinaarsi
winasityvaoba 5
damatebiTi wyaroebi 35
leqsikoni 36
ganyofileba I adamianis uflebebi janmrTelobis muSakTaTvis 7
ganyofileba I nabijebi cvlilebebisTvis 17
ra aris adamianis uflebebi? 8
rogor aris dakavSirebuli adamianis uflebebi
janmrTelobasTan? 8
ra zegavlenas axdenen jandacvis muSakebi
adamianis uflebebze? 12
rogor SeiZleba adamianis uflebebis gamoyeneba
jandacvis gaumjobesebisTvis? 14
nabiji 1 raSi mdgomareobs sakiTxi? -
adamianTa perspeqtiva 18
nabiji 2 adamianis romeli uflebebi irRveva? 20
nabiji 4 vin aris CarTuli? - aqtorebi 28
nabiji 5 ra SemiZlia gavakeTo me? - moqmedeba 30
nabiji 3 ratom xdeba es? - mizezebi 26
es
saxelmZRvanelo
es saxelmZRvanelo gankuTvnilia janmrTelobis sferos muSakebisTvis - visac surs adamianis
uflebebis gamoyeneba maTi jandacvis sistemis gaumjobesebisTvis. saxelmZRvanelos Seqmna
ganapiroba SekiTxvam, romelic xSirad warmoiSoba Cvens mier jandacvis muSakebTan Ca ta rebul
treningebze, romlebic janmrTelobisa da adamianis uflebaTa urTierTkavSirs exeba.
rogor SemiZlia gamoviyeno adamianis uflebebi Cems samuSao adgilze problemebis mo sag -
vareblad?
ra Tqma unda am SekiTxvaze pasuxi jandacvis TiToeuli muSakisTvis gansxvavebulia. jan -
dacvis erTi konkretuli muSakis moqmedebis Sedegi mraval faqtorzea damokidebuli,
SesaZleblobebis, kavSirebis da jandacvis muSakis Tanamdebobis, konetqstis an situaciis,
da ada mianis uflebebis sakiTxis
CaTv liT.
amavdroulad, jandacvis TiTo -
eul muSaks sruliad gansakuT -
rebuli pozicia ukavia, radgan
isini uSualod ganicdian da xe -
daven jandacvis sistemis im as peq -
tebs, romlebic ar Seesabameba
adamianis uflebebs. jandacvis
mu Sakebi, maTi profesiidan gamom -
dinare, udaod asruleben gansa -
kuT rebul rols janmr T e lobas-
Tan dakavSirebuli adamianis uf -
lebebis dacvaSi da realizebaSi.
treningis kursebis Catarebisas
Cven vexmarebiT jandacvis mu Sa -
kebs gaiTavison, Tu rogor ukav -
Sirdeba maTi profesia adamianis
uflebebs, SeZlon jandacvis sis -
temaSi adamianis uflebaTa sakiT -
xebis amocnoba da icodnen, rom
adamianis uflebebs SeuZlia jan -
dacvis muSaks rTul situaciebSi
daxmareba gauwios.
es saxelmZRvanelo Semdgomi win -
gadadgmuli nabijia. igi adamianis
uflebebs ganixilavs sasargeblo
meqanizmad, romelic xels uwyobs
usamarTlo qmedebebis aRkveTas,
aiZulebs adamianebs moisminon,
aumjobesebs mxardaWeris mobi li -
zebis process da exmareba maT gan -
sazRvron, Tu risi Secvlaa
sa Wi ro.
sabaziso informacia da mizani
IFHHRO-steps for change 5
„rodesac saxelmwifos uSiSroebis Zalebis mier
umowyalod nacemi da dasaxiCrebuli adamianebis
gasasinjad pirvelad damiZaxes, es CemTvis xmamaRali
gafrTxileba iyo. am nawameb adamianebze zrunva
tkivilis gayuCebidan da Wrilobebis moSuSebidan
uxeSi darRvevebis da sastiki mopyrobis
SemTxvevebSi Carevad gadaiqca. da maSin me Semecvala
warmodgena Cemi, rogorc klinicistis rolze. me
SemeZlo amerCia mdumare eqimis roli, an
gamomeyenebina Cemi unari, raTa damefiqsirebina da
win aRvdgomodi darRvevebs. yoveldRiurad me
swored meores vamjobineb.“
eqimi ioan nianiuki, kenia
„me mivxvdi, rom adamianis uflebebi Zlieri
meqanizmia janmrTelobis uflebis realizebisTvis.
Cven, jandacvis muSakebs, didi samuSaos gakeTeba
gvixdeba, da cota dro gvaqvs adamianis uflebaTa
Teoriebisa da misi gamoyenebis meqanizmebis
detaluri SeswavlisTvis. me vfiqrob, erT-erTi
ZiriTadi problema is aris, rom mraval eqims
adamianis uflebebisa da janmrTelobis uflebis
Sesaxeb arc samedicino skolaSi swavlisas gaugia
raime da arc rezidenturis wlebSi. Cven xazgasmiT
unda mivuTiToT samedicino skolebis programaSi
adamianis uflebebis CarTvis aucileblobaze.“
eqimi nazmi zengini, TurqeTi
6 IFHHRO-steps for change
sqema da Sinaarsi
saxelmZRvanelo Sedgeba ori ZiriTadi ganyofilebisgan, damatebiTi wyaroebis Camona Tva -
lisgan da leqsikonisgan.
pirvel ganyofilebaSi mocemulia ZiriTadi informacia jandacvisa da adamianis uflebaTa
urTierTdamokidebulebis Sesaxeb. pirveli ganyofileba amomwuravi ar aris, magram igi meore
ganyofilebis ukeT aRqmaSi gvexmareba. damatebiT wyaroebSi miTiTebulia publikaciebze,
romlebic ufro detalur informacias iZleva adamianis uflebebisa da janmrTelobis
xelSewyobis Sesaxeb. leqsikonSi mocemulia Sesabamisi terminebi, romlebsac SesaZloa da -
matebiTi ganmarteba dasWirdes.
meore ganyofilebaSi mocemulia
pra qtikuli nabijebi, romlebic aR -
wers, Tu rogor unda moxdes jan -
dacvis problemebis Camoyalibeba
adamianis uflebaTa sakiTxebis kon -
teqstSi da ra nabijebi unda ga da -
idgas cvlilebebis ganxorcielebis
mizniT. es nabijebi gamoyenebuli
unda iqnes konkretuli proble mis -
Tvis, romelic jandacvis sistemaSia
identificirebuli. es nabijebi erT -
maneTis mimdevrobiT unda gadai -
dgas; wina nabijis Sedegi momdevno
nabijis Sedegs ganapirobebs. TiTo -
eul nabijTan dakavSirebuli nimu -
Sebi SegiZliaT ixiloT vebgverdze
www.ifhhro-training-manual. SesaZ lebe -
lia dawyeba meore ganyofilebaSi mo -
cemuli xuTi nabijiT, romelic
cvli lebebs emsaxureba, xolo miTi -
TebebisTvis, saWiroebis SemTxvevaSi,
SeiZleba gamoyenebuli iqnes pir -
veli ganyofileba.
sqema da Sinaarsi
saxelmZRvanelo Sedgeba ori ZiriTadi ganyofilebisgan, damatebiTi wyaroebis Camona Tva -
lisgan da leqsikonisgan.
pirvel ganyofilebaSi mocemulia ZiriTadi informacia jandacvisa da adamianis uflebaTa
urTierTdamokidebulebis Sesaxeb. pirveli ganyofileba amomwuravi ar aris, magram igi meore
ganyofilebis ukeT aRqmaSi gvexmareba. damatebiT wyaroebSi miTiTebulia publikaciebze,
romlebic ufro detalur informacias iZleva adamianis uflebebisa da janmrTelobis
xelSewyobis Sesaxeb. leqsikonSi mocemulia Sesabamisi terminebi, romlebsac SesaZloa da -
matebiTi ganmarteba dasWirdes.
meore ganyofilebaSi mocemulia
pra qtikuli nabijebi, romlebic aR -
wers, Tu rogor unda moxdes jan -
dacvis problemebis Camoyalibeba
adamianis uflebaTa sakiTxebis kon -
teqstSi da ra nabijebi unda ga da -
idgas cvlilebebis ganxorcielebis
mizniT. es nabijebi gamoyenebuli
unda iqnes konkretuli proble mis -
Tvis, romelic jandacvis sistemaSia
identificirebuli. es nabijebi erT -
maneTis mimdevrobiT unda gadai -
dgas; wina nabijis Sedegi momdevno
nabijis Sedegs ganapirobebs. TiTo -
eul nabijTan dakavSirebuli nimu -
Sebi SegiZliaT ixiloT vebgverdze
www.ifhhro-training-manual. SesaZ lebe -
lia dawyeba meore ganyofilebaSi mo -
cemuli xuTi nabijiT, romelic
cvli lebebs emsaxureba, xolo miTi -
TebebisTvis, saWiroebis SemTxvevaSi,
SeiZleba gamoyenebuli iqnes pir -
veli ganyofileba.
„rogorc fsiqiatrs, me miwevda muSaoba fsiqikuri
aSlilobis mqone da unarSezRudul adamianebTan,
omis Sedegad dazaralebul da iZulebiT
gadaadgilebul pirebTan, wamebagamovlil
adamianebTan, patimrebTan da sxva. yvela am sferoSi
adamianis uflebebi zogadad Selaxulia.
fsiqikuri janmrTeloba es is sferoa, romelic
savsea adamianis tanjviTa da ZaladobiT. rodesac
adamianis uflebaTa koncefcias gavecani da misi
meqanizmis Seswavla daviwye, me mivxvdi, rom vipove
myari dasayrdeni, struqtura, instrumenti
araqmediTi sistemis winaaRmdeg sabrZolvelad da
reformistuli praqtikisTvis.
adamianis uflebebma mogvca sayrdeni, rac Zalze
mniSvnelovani gaxda Cveni yoveldRiuri
muSaobisTvis:
- Cvens beneficiarebTan; raTa xeli SevuwyoT
pativiscemas, konfidencialobas, inkluziurobas
- masmediasTan; raTa xeli SevuwyoT uflebebs da
aradiskriminaciul formulirebebs
- oficialur pirebTan; raTa propaganda gavuwioT
maqsimalurad kargi jandacvis uzrunvelyofas an
rekomendacia gavuwioT zrunvis saTanado
stadartebsa da wesebs
- sazogadoebasTan; raTa amaRldes cnobiereba
Semwynareblobis, stigmis, efeqtiani da
xelmisawvdomi mkurnalobis Sesaxeb da a.S.“
eqimi nino maxaSvili, saqarTvelo
IFHHRO-steps for change 7
bebnjbojt!
vgmfcfcj
kbonsUfmpcjt
nvTblfcjtUwjt
ganyofileba I
am ganyofilebaSi aRwerilia saxelmZRvanelos midgoma da mimarTuleba da
mocemulia sabaziso informacia meore ganyofilebaSi Camoyalibebuli cvlilebis
nabijebis Sesaxeb. ganmartebulia kavSiri janmrTelobas, adamianis uflebebsa da
janmrTelobis muSakebs Soris, raTa naTlad gamoCndes, Tu rogor unda iqnes
gamoyenebuli es urTierTkavSiri moqmedebisTvis. adamianis uflebaTa Sesaxeb
damatebiTi wyaroebis nusxa mocemulia saxelmZRvanelos boloSi.
ამ განყოფილებაში განხილულია შემდეგი ოთხი საკითხი:
ra aris adamianis uflebebi?
rogor ukavSirdeba adamianis uflebebi janmrTelobas?
ra zemoqmedebis moxdena SeuZliaT jandacvis muSakebs adamianis uflebebze?
rogor SeiZleba iqnes gamoyenebuli adamianis uflebebi jandacvis
gaumjobesebisTvis?
12
3
4
8 IFHHRO-steps for change
ra aris adamianis uflebebi?
adamianis uflebebi aris TavisuflebaTa da uflebaTa CamonaTvali, romelic miniWebuli aqvs
yovel adamians, miuxedavad misi warmoSobisa, mdgomarebisa Tu rwmenisa. isini asaxavs im
Rirebulebebs, romlebic sayovelTaoa adamianis RirsebisTvis, ganviTarebisTvis da ga -
darCenisTvis. adamianis uflebebisadmi pativiscema pirs da pirTa jgufs usamarTlobisgan
icavs da Zalauflebis gadametebis Tavidan acilebas uzrunvelyofs.
adamianis uflebebi kanoniTaa daculi, saerTaSoriso da regionuli xelSekrulebebisa da
erovnuli kanonebis meSveobiT. es samarTlebrivi dokumentebi mTavrobas akisrebs val de -
bulebebs pativi sces, daicvas da Seasrulos individualur pirTa uflebebi. es imas niSnavs,
rom adamianis uflebebi moTxovnebs uyenebs mTavrobas.
adamianis uflebebis ganxorcielebas mxars uWers angariSvaldebulebis meqanizmebi, rom -
lebic afasebs mTavrobis mier adamianis uflebaTa sferoSi nakisri valdebulebebis Ses -
rulebis xarisxs. es sasamarTloebi, komitetebi da sxva procedurebi mTavrobebisgan
mo i Txovs uCvenon, axsnan da daasabuTon, Tu ra gaakeTes maT adamianis uflebaTa rea -
lizebisTvis. angariSvaldebulebis meqanizmebs miekuTvneba adaminis uflebaTa erovnuli ins -
titutebi, adamianis uflebaTa regionuli sasamarTloebi da gaerTianebuli erebis
or ga nizaciis saxelSekrulebo organoebi da specialuri momxseneblebi.
ra kavSirSia adamianis uflebebi janmrTelobasTan?
janmrTelobasa da adamianis uflebebs Soris urTierTkavSirs sami ganzomileba aqvs:
adamianis uflebebi jandacvis sistemis farglebSi
adamianis uflebebi, romlebic janmrTelobaze moqmedebs
adamianis uflebaTa darRvevebi, romlebic janmrTelobis gauaresebas iwvevs
rogor axdens zemoqmedebas jandacvis muSakis yoveldRiur saqmianobaze es sami faqtori?
jandacvis sistemis farglebSi politikam, praqtikam da situaciam SesaZloa uar -
yofiTad imoqmedos adamianis uflebebze, magaliTad, rogoricaa, janmrTelobis uf -
leba, piradi cxovrebis ufleba, an informaciis ufleba.
adamianis uflebebi, rogoricaa, saTanado sursaTis da kvebis ufleba, sasmeli wylis
ufleba da ganaTlebis ufleba, zemoqmedebas axdens adamianTa avadobaze, janmr Te -
lobasTan dakavSirebul problemebze; aseve mniSvnelovania, SeuZliaT Tu ara maT
mimarTon jandacvis dawesebulebas.
adamianebi, romlebsac janmrTelobis problemebi aqvT adamianis uflebaTa darRvevis
Sedegad, magaliTad, rogoricaa, wameba an Zaladoba qalTa mimarT, SeiZleba moxvdnen
samedicino dawesebulebaSi da maT profesiuli daxmareba dasWirdeT.
miuxedavad imisa, rom TiToeuli ganzomileba Tanabrad relevanturia, am saxelm ZR -
vaneloSi ZiriTadi aqcenti pirvel ganzomilebazea gakeTebuli.
1
2
3
1
2
3
IFHHRO-steps for change 9
=ar
aad
amia
nuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobis dauSvebloba =diskriminaciis dauSvebloba=monawil
eobisu
fl
eba
=wylisufleba
=ganaT
l
ebis
uf
leb
a=
sakv
ebis
uf
leb
a=
sac
xo
vr
eb
lis
uf
le
ba
=qal
Ta
mimar
TZ
alad
ob
a=
mavnesamu
Saopir
obebi
=saziano
t
radiciulipraqtika
=wameba
=janmrTelobis ufleba =informaciis ufleba =piradi cxovrebis ufleba
=Tavisuflebis ufleba
12 3
adamianis uflebaTa da
janmrTelobis sami ganzomileba
janmrTelobaze
zemoqmedebis
mqone adamianis
uflebebi
janmrTelobis
problemebis
gamomwvevi
adamianis
uflebaTa
darRvevebi
adamianis uflebebi
jandacvis sistemaSi
diagramis Seqmnas xeli Seuwyo: jandacvis msoflio organizaciam; 25 kiTxva da pasuxi
janmrTelobis da adamianis uflebebis Sesaxeb, janmrTelobis da adamianis uflebaTa
publikaciis seriuli gamoSveba #1, 2002 wlis ivlisi, gv.8 ‘janmrTelobasa da adamianis
uflebebs Soris kavSirebis damadasturebeli magaliTebi’
10 IFHHRO-steps for change
adamianis uflebaTa samarTlebrivi resursebi jandacvis sistemaSi
es saxelmZRvanelo mimoixilavs adamianis Svid uflebas, romlebic garkveul rols asrulebs
jandacvis sistemaSi (ix. diagrama qvemoT). es uflebebi sxvadasxva saerTaSoriso da regionul
xelSekrulebebSia CarTuli. qvemoT mocemuli mimoxilva uCvenebs sad SeiZleba am uflebaTa
naxva Sesabamis xelSekrulebebSi da miuTiTebs angariSvaldebulebis Sesabamis meqanizmebze.
am uflebebsa da jandacvas Soris urTierTkavSiris Sesaxeb damatebiTi informacia SegiZliaT
naxoT II ganyofilebis me-2 nabijSi.
afrikuli qartia
adamianis da xalxTa
uflebebis
Sesaxeb
adamianis da xalxTa
uflebebis komisia;
adamianis da xalxTa
uflebebis afrikuli
sasamarTlo
=janmrTelobis ufleba, muxli 16
=informaciis ufleba, muxli 9(1)
=Tavisuflebis ufleba, muxli 6
=sastiki, araadamianuri da Rirsebis
Semlaxveli moyrobis dauSvebloba,
muxli 5
amerikuli konvencia
adamianis uflebaTa
Sesaxeb
adamianis uflebaTa
inter-amerikuli
komisia;
adamianis uflebaTa
inter-amerikuli
sasamarTlo
=informaciis ufleba, muxli 13
=piradi cxovrebis ufleba, muxli 11
=Tavisuflebis ufleba, muxli 7
=sastiki, araadamianuri da Rirsebis
Semlaxveli moyrobis dauSvebloba,
muxli 5
=diskriminaciis dauSvebloba, muxli 1(1), 24
evropis socialuri
qartia
socialur uflebaTa
evropuli komiteti
=janmrTelobis ufleba, muxli 11
adamianis uflebaTa
Sesaxeb amerikuli
konvenciis
damatebiTi oqmi
ekonomikuri,
socialuri da
kulturuli
uflebebis sferoSi
adamianis uflebebis
inter-amerikuli
komisia
=janmrTelobis ufleba, muxli 10
adamianis uflebaTa
da ZiriTad
TavisuflebaTa
dacvis evropuli
konvencia
adamianis uflebaTa
evropuli sasamarTlo
=informaciis ufleba, muxli 10(1)
=piradi cxovrebis ufleba, muxli 8(1)
=Tavisuflebis ufleba, muxli 5(1)
=sastiki, araadamianuri an Rirsebis
Semlaxveli moprobis dauSvebloba, muxli 3
=diskriminaciis dauSvebloba, muxli 14
adamianis uflebaTa
xelSekruleba
angariSvaldebulebis
meqanizmi
adamianis uflebebi jandacvis
sistemaSi
IFHHRO-steps for change 11
adamianis uflebaTa
xelSekruleba
samoqalaqo da
politikuri
uflebebis
saerTaSoriso paqti
adamianis uflebaTa
komiteti
=informaciis ufleba, muxli 19(2)
=piradi cxovrebis ufleba, muxli 17(1)
=Tavisuflebis ufleba, muxli 9(1)
=sastiki, araadamianuri da damamcirebeli
mopyrobis dauSvebloba, muxli 7
=diskriminaciis dauSvebloba, muxli 2(1), 26
ekonomikur,
socialur da
kulturul uflebaTa
saerTaSoriso paqti
ekonomikuri,
socialuri da
kulturuli uflebebis
komiteti
=janmrTelobis ufleba, muxli 12
=diskriminaciis dauSvebloba, muxli 2(2)
konvencia rasobrivi
diskriminaciis yvela
formis aRkveTis
Sesaxeb
rasobrivi
diskriminaciis yvela
formis aRkveTis
komiteti
=janmrTelobis ufleba, muxli 5 (e)(iv)
=diskriminaciis dauSvebloba, muxli 1
konvencia qalTa
mimarT
diskriminaciis yvela
formis aRmofxvris
Sesaxeb
qalTa mimarT
diskriminaciis yvela
formis aRmofxvris
komiteti
=janmrTelobis ufleba, muxli 12
=informaciis ufleba, muxli 10 (T), 16 (e)
=diskriminaciis dauSvebloba, muxli 1
konvencia wamebis da
sxva sastiki,
araadamianuri an
Rirsebis Semlaxveli
mopyrobis da dasjis
winaaRmdeg
wamebis sawinaaRmdego
komiteti
sastiki, araadamianuri da damamcirebeli
mopyrobis dauSvebloba
konvencia bavSvis
uflebebis Sesaxeb
bavSvis uflebebis
komiteti
=janmrTelobis ufleba, muxli 24, 25
=informaciis ufleba, muxli 17
=piradi cxovrebis ufleba, muxli 16(1)
=Tavisuflebis ufleba, muxli 37 (b)(g)(d)
=sastiki, araadamianuri da damamcirebeli
mopyrobis dauSvebloba, muxli 37(a)
=diskriminaciis dauSvebloba, muxli 2
konvencia
unarSezRudul pirTa
uflebebis Sesaxeb
unarSezRudul pirTa
uflebebis komiteti
=janmrTelobis ufleba, muxli 25
=piradi cxovrebis ufleba, muxli 22
=Tavisuflebis ufleba, muxli 14
=sastiki, araadamianuri da damamcirebeli
mopyrobis dauSvebloba, muxli 15
diskriminaciis dauSvebloba, muxli 2
angariSvaldebulebis
meqanizmi
adamianis uflebebi jandacvis
sistemaSi
12 IFHHRO-steps for change
rogor SeiZleba janmrTelobis sferos muSakebma zemoqmedeba iqonion adamianis uflebebze?
am saxelmZRvaneloSi ganviTarebulia sami sxvadasxva sfero, romelTa farglebSic
janmrTelobis sferos muSakebs SeuZliaT zemoqmedeba iqonion adamianis uflebebze
jandacvis sistemaSi.
Tumca pacientze zrunvis Sida wre gare samyarosgan izolirebuli ar aris. samuSaos gare
da Sida sferoebSi SeiZleba iyos sakiTxebi, romlebic pacientis zrunvis procesSi
uaryofiTad moqmedebs adamianis uflebebze da dabrkolebas uqmnis jandacvis muSakebs
maRali standartis zrunvis uzrunvelyofaSi. Tu mesame mxare zewolas axdens jandacvis
muSakze am ukanasknelis mier misi valdebulebebis Sesrulebis miznT, aseTma zewolam
SesaZloa uaryofiTi zegavlena iqonios pacientis momsaxurebaze. aseT situacias ormagi
erTgulebis situacias uwodeben.
SesaZlo dabrkolebebi, romlebic zemoqmedebas axdens pacientis adamianis uflebebze,
SeiZleba moicavdes Semdegs:
amgvar dabrkolebaTa arseboba niSnavs, rom SesaZloa saWiro iqnes moqmedeba sxvadasxva
sferoebSi, raTa jandacvis muSakebs saSualeba mieceT pativi scen adamianis uflebebs
TavianTi samuSaos farglebSi. am saxelmZRvanelos meore ganyofilebaSi yuradReba eqceva
im gzebs, romlebsac aseTi moqmedebisken mivyavarT.
jandacvis muSakis upirvelesi rolia konkretul pacientze zrunva. jandacvis muSaki,
romelic umaRlesi SesaZlo standartis Sesabamis zrunvas uzrunvelyofs, ukve icavs
adamianis uflebebs. pacientze zrunvis sferoSi adamianis uflebaTa dacva niSnavs:1
= pacientze zrunva xorcieldeba diskriminaciis gareSe
= daculia pacientis damoukidebloba da Rirseba
= mkurnalobis dawyebamde xdeba pacientisgan informirebuli Tanxmobis miReba
= gadawyvetilebis miRebis xelSesawyobad pacients miewodeba yvela saWiro
= xdeba pacientis konfidencialobis pativiscema
= gaTvaliswinebulia pacientis istoria
= SenarCunebulia profesiuli unar-Cvevebis maRali done
samuSao sferos SigniT
= instituciuri wesebi da regulaciebi
= jandacvis muSakTa codnis arasaTanado done
= jandacvis muSakTa piradi mosazrebebi da damokidebulebebi
= jandacvis muSaksa da pacients Soris urTierTobebSi ZalTa araTanabari ganawileba
= instituciuri diskriminacia
samuSao sferos gareT
= janmrTelobasTan dakavSirebuli kanonebi da politika
= saWiro resursebis ararseboba an simwire
= sazogadoebaSi gavrcelebuli mosazrebebi da damokidebulebebi
IFHHRO-steps for change 13
individualur
pacientze
zrunva
zemoqmedebis sferoTa
diagrama
pasiuri
aqtiuri
samuS
aosfero
samuSao
sf
e
ros
gareT
= Sida wre moicavs janmrTelobis sferos muSakebs, romlebic individualur pacientebs
emsaxurebian.
= Sua wre, romelic wyvetili wris gareT mdebareobs (uSualod muSaobis sfero) moicavs
samuSaos areals, sadac janmrTelobis muSaki aris aqtiuri, kolegebis, zemdgomebis,
pacientebis da maTi ojaxebis CaTvliT. kveTa wertilovani xazis gaswvriv (arapirdapiri
muSaobis sfero) moicavs samuSao garemos, sadac janmrTelobis muSaki pirdapir ar aris
CarTuli. am sferos Sesabamisi aqtorebi arian saavadmyofos xelmZRvaneloba da
profesiuli gaerTianebebi. pirdapiri da arapirdapiri samuSao sferos zusti Sinaarsi
sxvadasxva iqneba jandacvis sxvadasxva muSakisTvis, da igi damokidebuli iqneba mis
Tanamdebobaze, pasuxismgeblobebze da profesiul saqmianobaze.
= gare wre moicavs nebismier aqtors, instituts da gaerTianebas, romelic samuSao sferos
gareT mdebareobs, rogoricaa, mTavrobis oficialuri pirebi, masmedia an sazogadoeba.
jandacvis
muSakebis
winaSe
mdgar
dabrkolebaTa
sami
magaliTi
janmdacvis muSaki saTanadod ver mkurnalobs diabetiT daavadebul
xandazmul adamians, radgan bolo Tveebis ganmavlobaSi saafTiaqo qsels
ara aqvs insulini.
jandacvis muSaki axalgazrda qals ver awvdis informacias
kontraceptivebis Sesaxeb, radgan kanoniT dauSvebelia aseTi
informaciis miwodeba dauqorwinebeli wyvilebisTvis.
jandacvis muSaki ver axerxebs, rom Tavisi pacienti, romelic adamianis
imunodeficitis virusiTaa inficirebuli, erT-erTi piveli Caweros
Tirkmlis dializis momlodineTa siaSi, radgan prioriteti eniWebaT
adamianebs, romlebsac es daavadeba ara aqvT.
14 IFHHRO-steps for change
rogor SeiZleba gamoyenebuli iqnes adamianis uflebebi jandacvis gasaumjobeseblad?
arsebobs mravali sxvadasxva gza, sadac adamianis uflebaTa meSveobiT SesaZlebelia jan -
dacvis sistemebSi arsebuli xarvezebis da darRvevebis winaaRmdeg brZola. am saxel mZR -
vaneloSi mocemulia praqtikuli midgoma, romelic miiCnevs, rom adamianis uflebebi aris
meqanizmebi, romlebic jandacvis gasaumjobeseblad SeiZleba iqnes gamoyenebuli. es ‘ada mi -
anis uflebaTa meqanizmebi’ moqmedebis xuT kategoriadaa dayofili, romlebic qvemoTaa
aRwerili. TiToeuli kategoriisTvis damaxasiaTebeli moqmedebis tipebis konkretuli
magaliTebi II ganyofilebis me-5 nabijSia mocemuli.
dacva
adamianis uflebebi SeiZleba gamoyenebuli iqnes jandacvis sistemebSi xar -
vezebis Tavidan asacileblad da individualur pirTa arasaTanado mo pyro -
bisagan dasacavad. adamianis uflebebi, romlebic saerTaSorisod aRiarebuli
da kanoniT uzrunvelyofili Rirebulebebis nakrebia, myar safuZvels qmnis
usamarTlo situaciebis an praqtikis SesaCereblad, Tavidan asacileblad da
gamosasworeblad.
dokumentacia
janmrTelobasTan dakavSirebuli adamianis uflebebi saSualebas iZleva war -
modgena Segveqmnas, Tu rogori unda iyos jandacvis idealuri sistema. am gziT
adamianis uflebebi qmnis CarCos, romlis farglebSic xdeba monacemTa Seg -
roveba jandacvis sistemaSi dasaSvebi da dauSvebeli movlenebis Sesaxeb.
adamianis uflebebi miuTiTebs informaciis saxeebze, romlebic saWiroa jan -
dacvis sistemebSi progresis monitoringisTvis. analogiurad, adamianis uf -
lebebi SeiZleba gamoyenebuli iqnes janmrTelobis sferos politikisa da
programebis individualur pirze zemoqmedebis sazom instumentad.
gavrceleba
jandacvis sistemaSi konkretuli problemisadmi gaZlierebuli yuradRebis
misaqcevad SesaZlebelia gamoyenebuli iqnes misTvis adamianis uflebaTa sa -
kiTxis formis micema. adamianis uflebebi wonas matebs diskusias da uzrun -
velyofs Zlier gzavnils imasTan dakavSirebiT, rom arsebuli problemis
ig norireba dauSvebelia.
adamianis uflebebi axal saSualebas gvTavazobs jandacvis sistemaSi arsebuli
sirTuleebis Sesaxeb informaciis gasavrceleblad. adamianis uflebaTa dacvis
saerTaSoriso, regionuli da erovnuli institutebi gadaWriT moiTxoven de -
talur informacias praqtikaSi mimdinare movlenebis Sesaxeb, raTa saSualeba
hqondeT pasuxi mosTxovon mTavrobebs.
adamianis uflebebi SeiZleba gamoyenebuli iqnes jandacvis sistemaSi kon k -
retul sakiTxebze ganaTlebis miRebisa da cnobierebis amaRlebis safuZvlad.
adamianis uflebebi, alternatiuli perspeqtivebis SeTavazebis meSveobiT,
SeiZleba gamoyenebuli iqnes cvlilebebis saWiroebis ganmartebisTvis.
IFHHRO-steps for change 15
mobilizeba
adamianis uflebebi SeiZleba gamoyenebuli iqnes jandacvis sistemebSi prob -
lemebis mosagvareblad, kerZod, mas SeuZlia sxvadasxva dainteresebul subi -
eqtTa Sekreba da maTi konsolidireba saerTo sakiTxis garSemo. adamianis
uflebebs SeuZlia gamoaCinos sakiTxis gamomwvevi mravali mizezi, riTac ada -
sturebs, rom cvlilebisTvis sxvadasxva adamianebsa da jgufebs Soris Tanam -
Sromlobaa saWiro.
adamianis uflebebi aris kanonieri moTxovna. swored amitom, isini uzrun vel -
yofs xelmisawvdomobas forumebsa da individualur pirebze, ramac Sesa Zloa
xeli Seuwyos cvlilebebis dawyebas jandacvis sistemaSi.
Seqmna
adamianis uflebaTa CarCo uzrunvelyofs standartebs rogorc saboloo
SedegisTvis, ise am Sedegis misaRwevad saWiro procesisTvis. am gziT adamianis
uflebebs SeuZlia mimarTuleba misces axali praqtikisa da procedurebis
Camoyalibebas jandacvis sistemaSi.
16 IFHHRO-steps for change
IFHHRO-steps for change 17
obcjkfcj
dwmjmf
cfcjtUwjtganyofileba II
cvlilebisken mimarTuli nebismieri qmedebis dawyebamde saWiroa Camoyalibdes
azri, rom jandacvis sistemaSi adgili aqvs raRac movlenas, rac ar unda xdebodes.
zogjer problemac da misi gadawyvetac dResaviT naTelia, magram zogjer
problemas imdeni maxasiaTebeli axlavs, rom Znelia garkveva, saidan unda daiwyos
misi mogvareba. am ganyofilebaSi aRwerilia, rogor unda iqnes gamoyenebuli
adamianis uflebebis meTodi problemis gasaazreblad, raTa ganisazRvros
moqmedebis sawyisi wertili. sakiTxis adamianis uflebaTa perspeqtiviT ganxilvis
meSveobiT problema midis im pirebame, viszedac igi uSualod axdens zemoqmedebas.
es saSualebas iZleva dadgindes, Tu ratom xdeba igi da vin arian masSi CarTuli.
am xuTi nabijis gavlamde saWiroa jandacvis sistemaSi SeirCes problema, romlis
mogvarebacaa saWiro.
saxelmZRvaneloSi mocemulia saswavlo magaliTi, romelic uCvenebs TiToeuli
nabijis gamoyenebis magaliTs.
nabijebis dasrulebis nimuSebi xelmisawvdomia vebgverdze:
www.ifhhrotrainingmanual.org under Health Workers and Human Rights – Steps for Change
am ganyofilebaSi aris xuTi nabiji:
sakiTxis gansazRvra
adamianis im uflebaTa dadgenTa, romelTa darRvevac moxda
mizezebis gamomJRavneba
sakiTxSi CarTuli aqtorebis dadgena
moqmedeba
1
23
4
5
18 IFHHRO-steps for change
nabiji 1ra aris problema/sakiTxi? — adamianTa perspeqtividan gamomdinare
imisaTvis, rom jandacvis problema adamianis uflebaTa WrilSi Camoyalibdes, saWiroa
ganisazRvros, vin aris uSualod zemoqmedebis qveS, ra saxis zemoqmedebis qveS arian es
adamianebi, da sad xdeba es.
vin aris uSualod
zemoqmedebis
qveS?
gansazRvreT vis ze axdens zemoqmedebas es problema.
daadgineT, ekuTvnian Tu ara es adamianebi gansakuTrebiT mowyvlad
jgufs raime konkretuli niSniT, magaliTad, rogoricaa, eTnikuri
warmoSoba, sqesi, socialur-ekonomikuri mdgomareoba, an janmrTelobis
mdgomareoba.
ra aris adamianis
uflebaTa
sakiTxi?
am nabijis dasasruls CamoayalibeT sakiTxi erTi winadadebiT, sadac
CarTuli iqneba pasuxebi zemoT mocemul samive SekiTxvaze.
es centraluri sakiTxi aris simptomi an signali yvela Zireuli
problemis, romlebic me-2 da me-3 nabijebSi iqneba ganxiluli.
sad xdeba es? daadgineT, problema mTel qveyanaSi SeiniSneba, qalaqis tipis
dasaxlebebSi Tu soflad, Tu romelime konkretul samedicino
dawesebulebaSi.
ra saxis
zemoqmedebis qveS
arian isini?
aRwereT ra zemoqmedebas axdens problema am adamianebze.
gansazRvreT SesaZlo gamomwvevi mizezebi, rogoricaa, momsaxurebis
ararseboba, araqmediTi politika an struqturuli diskriminacia.
yuradReba unda mieqces im adamianTa gamocdilebas, romlebzedac
problema uSualod moqmedebs.
IFHHRO-steps for change 19
dasrulebuli nabiji 1 raSi mdgomareobs sakiTxi?
vin aris
dazaralebuli?
dabali socialur-ekonomikuri statusis mqone adamianebi
nigeriis jandacvis muSakTa mier cvlilebis mizniT gadadgmuli nabijebi
raSi mdgomareobs
adamianis
uflebis sakiTxi?
magaliTi mogvawoda
eqimma igboekvi
Cukvumuaniam,
organizaciidan
eqimebi socialuri
samarTlianobisTvis.
maSegus sasoflo dasaxlebis jandacvis dawesebulebebSi dabali
socialur-ekonomikuri statusis mqone adamianebi iRupebian
daavadebebiT, romlebic maRali albaTobiT gankurnebadia.
sad xdeba es? es xdeba sahon-ramis soflis saavadmyofoSi, xolo sxva
pirveladi jandacvis dawesebuleba aris maSeguSi, nigeriaSi.
ra zemoqmedeba
xdeba maTze?
maT stanjavT da isini iRupebian daavadebebiT, romlebic maRali
albaTobiT gankurnebadia.
situacia
„samedicino skolis damTavrebis Semdeg samuSaod nigeriis
CrdiloeTSi, maSegus sasoflo saavadmyofoSi gamagzavnes. me
vmuSaobdi pirveladi daxmarebis eqimad axalgazrdobis
momsaxurebis erovnuli sqemis farglebSi. saavadmyofo naxevrad
dangreuli iyo. ramdenime Tvis ganmavlobaSi mivxvdi, rom
soflis mkvidrTa didi nawili, romelsac saavadmyofo unda
momsaxureboda, saavadmyofoSi ar modiodnen.
iyo erTi SemTxveva, rodesac saavadmyofoSi sami wlis gogona
moiyvanes. mas mwvave dehidratacia hqonda da ise iyo
dasustebuli, rom tirilic ki ar SeeZlo; ukve mexuTe dRe iyo,
rac igi faRaraTisgan itanjeboda. samwuxarod, saavadmyofoSi
moyvanidan ramdenime wuTSi igi gardaicvala. im momentidan me
mivxvdi, rom unda memoqmeda, raTa aRar ganmeorebuliyo
praqtikulad gankurnebad daavadebaTa mizeziT pacientTa
gardacvaleba. me, rogorc eqims, pasuxismgeblobis mZafri
gancda gamiCnda. me mivxvdi, rom msgavsi SemTxvevis gameoreba
aRar unda dameSva. bolos da bolos, me maswavlidnen adamianTa
sicocxlis gadarCenas, da ara imas, rom vmdgariyavi da mecqira,
rogor iRupebodnen adamianebi. me mivxvdi, rom unda gamekeTebina
yvelaferi, rac ki SemeZlo, maSegus sasoflo dasaxlebaSi
adamianTa janmrTelobis mdgomareobis gasaumjobeseblad.“
20 IFHHRO-steps for change
nabiji 2adamianis romeli uflebebi irRveva?
pirveli nabijis dasrulebis Semdeg ganisazRvra jandacvis problema. sawyis wertilad
miCneuli iqna is adamianebi, romlebzedac problema uSualo zemoqmedebas axdenda.
Semdegi nabiji iTvaliswinebs adamianis im uflebaTa gansazRvras, romlebic ilaxeba
mimdinare movlenaTa gamo.
pirveli nabiji gvexmareba gavigoT, rom is, rac xdeba, ar aris mxolod samwuxaro situacia,
aramed igi aris adamianis uflebebTan dakavSirebuli sakiTxi, romelsac cvlileba
sWirdeba. sasurvel cvlilebebze pirvel miniSnebas swored
adamianis Sesabamisi uflebebi iZleva.
momdevno gverdebze mocemul cxrilebSi aris informacia janmrTelobis uflebis da sxva
eqvsi uflebis Sesaxeb, romlebic relevanturia jandacvis sistemisTvis. TiToeuli
uflebisTvis mocemulia zogadi gansazRvreba da is detalebi, romlebic uCvenebs, Tu
rogor ukavSirdeba es uflebebi jandacvis sistemas. informacia adamianis uflebaTa
Sesabamisi xelSekrulebebis da angariSvaldebulebis meqanizmebis Sesaxeb mocemulia
pirvel ganyofilebaSi (gv. 10-11).
gamoiyeneT cxrilebi, raTa naxoT, adamianis romeli uflebebi irRveva mocemuli
problemis Sedegad da aRwereT, ratom aris TiToeuli ufleba mocmuli sakiTxis
relevanturi.
IFHHRO-steps for change 21
janmrTelobis ufleba2g
an
ma
rt
eb
ad
am
ok
id
eb
ul
eb
a j
an
da
cv
as
Ta
n
sxvadasxva dawesebulebebiT, saqonliT, momsaxurebiT da pirobebiT sargeblobis
ufleba, romlebic saWiroa janmrTelobis umaRlesi SesaZlo standartebis
realizebisTvis. igi moicavs rogorc janmrTelobisTvis zrunvas, ise ZiriTad
ganmsazRvrelebs, rogoricaa, uvnebeli wyali da sanitaruli pirobebi.
am uflebis Sesabamisad, janmrTelobis dawesebulebebi, saqoneli da
momsaxureba unda:
iyos sakmarisi raodenobis
es niSnavs, rom unda arsebobdes:
= jandacvis dawesebulebebi, rogoricaa saavadmyofobi da klinikebi
= naswavli jandacvis muSakebi
= ZiriTadi medikamentebi
= samedicino mowyobilobebi da masalebi
= ZiriTadi ganmsazRvrelebi
yvelasTvis xelmisawvdomi
es moicavs:
= fizikur xelmisawvdomobas
mosaxleobis yvela seqtoris usafrTxo fizikuri xelmisawvdomoba
unarSezRuduli pirebis xelmisawvdomoba Senobebze
= finansur xelmisawvdomobas
yvelasaTvis xelmisawvdomi finansuri TvalsazrisiT
= diskriminaciis dauSveblobas
yvelasTvis xelmisawvdomi diskriminaciis gareSe
= xelmisawvdomobas janmrTelobasTan dakavSirebul informaciaze
janmrTelobis sakiTxebze informaciis moZiebis, miRebis da gavrcelebis
ufleba
es ar unda moxdes piradi cxovrebis da konfidencialobis xarjze
dasaSvebi
es moiTxovs, rom:
= daculi iqnes samedicino eTika
= momsaxureba akmayofilebdes adgilobriv saWiroebebs
= momsaxureba iyos genderulad mgrZnobiare da iTvaliswinebdes moTxovnebs
adamianis mTeli sicocxlis ganmavlobaSi
kargi xarisxi
igi moicavs:
= Tanamedrove unarebisa da codnis mqone jandacvis muSakebs
= mecnierulad dasabuTebul da vadagausvlel medikamentebsa da
mowyobilobebs
= usafrTxo sasmel wyals da saTanado sanitarul pirobebs
= uwyvet eletqromomaragebas da sakmaris ganaTebas
22 IFHHRO-steps for change
informaciis ufleba
ga
nm
ar
te
ba
da
mo
ki
de
bu
le
ba
ja
nd
ac
va
sT
an
informaciis moZiebis, miRebis da gavrcelebis ufleba. igi saxelmwifos akisrebs
veldebulebas uzrunvelyos informaciaze xelmisawvdomoba.
es moicavs:
= informacias jandacvis arsebuli samsaxurebis Sesaxeb
= informacias janmrTelobis xelSewyobis, daavadebaTa profilaqtikis da
mkurnalobis Sesaxeb
= informacias sxvdasxva enebze, wera-kiTxvis ucodinarTaTvis, mxedveloba da
smenadaqveiTebuli pirebisTvis
= diskriminaciisgan, stigmisgan da stereotipebisagan Tavisufal informacias
= pacientTa xelmisawvdomobas avadmyofobis pirad istoriebze
= informacias individualuri diagnozisa da prognozis Sesaxeb
= informacias, romelmac unda uzrunvelyos pacientisgan informirebuli
Tanxmobis miReba
piradi cxovrebis ufleba
ga
nm
ar
te
ba
da
mo
ki
de
bu
le
ba
ja
nd
ac
va
sT
an
pirad cxovrebaSi TviTneburi an ukanono Carevisgan dacvis ufleba. igi moicavs
piris informaciis saidumloebas, mis fizikur xelSeuxeblobas, misi komunikaciis
saidumloebas da teritoriis xelSeuxeblobas.
igi moiTxovs:
= avadmyofobis istoriis saidumlod Senaxvas
= adamianis janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb informaciis
konfidencialurad Senaxvas
= samedicino gasinjvisa da mkurnalobis dros privatulobis dacvas
= samedicino mkurnalobisTvis sruli, Tavisufali da informirebuli
Tanxmobis miRebas
IFHHRO-steps for change 23
Tavisuflebis uflebag
an
ma
rt
eb
ad
am
ok
id
eb
ul
eb
a j
an
da
cv
as
Ta
n
piris ufleba, ar iqnes dapatimrebuli TviTneburad. es niSnavs, rom Tavisuflebis
aRkveTa ar SeiZleba iyos TvalsaCinod araproporciuli, usamarTlo,
araprognozirebadi an diskriminaciuli. Tavisuflebis aRkveTa unda moxdes kanoniT
dadgenili proceduriT.
igi krZalavs:
= pacientis dakavebas dadgenili proceduris dacvis gareSe
= pacientis institucionalizaciis sakiTxis ganxilvis dagvianebas
= institucionalizebuli pacientis ganTavisuflebis dagvianebas
= arasaWiro karantinebs
= pacientTa zedmet SezRudvas
igi moiTxovs:
= samarTlebriv procedurebs isntitucionalizaciisTvis
= savadmyofoSi aranebayoflobiTi moTavsebis gasaCivrebis saSualebebs
sastiki, araadamianuri da Rirsebis Semlaxveli mopyrobis dauSvebloba
ga
nm
ar
te
ba
da
mo
ki
de
bu
le
ba
ja
nd
ac
va
sT
an
piris ufleba, ar daeqvemdebaros mopyrobas, romelic iwvevs mwvave fizikur tkivils
da sulier tanjvas da mkurnalobas, romelic aris gansakuTrebiT Seuracxmyofeli da
Rirsebis Semlaxveli.
igi krZalavs:
= pacientis mimarT sastik fizikur an fsiqikur mopyrobas
= pacientis zedmetad ugulvebelyofas
= jandacvis institutebSi arasaTanado sacxovrebel pirobebs
= arasamkurnalo da xangrZliv izolacias an gancalkevebiT moTavsebas
= samedicino da samecniero eqsperimentebs informirebuli Tanxmobis gareSe
= invaziur da Seuqcevad samedicino mkurnalobas informirebuli Tanxmobis gareSe
= mkurnalobaze uaris Tqmas da dagvianebas
igi moiTxovs:
= damoukidebel samedicino samsaxurebs dakavebuli pirebisTvis
24 IFHHRO-steps for change
diskriminaciis dauSvebloba
ga
nm
ar
te
ba
da
mo
ki
de
bu
le
ba
ja
nd
ac
va
sT
an
es sakvanZo principia, romelic adamianis yvela uflebasTanaa dakavSirebuli.
diskriminacia niSnavs nebismier gansxvavebas, gamoricxvas an SezRudvas akrZaluli
safuZvlebis mixedviT, romlebic miznad isaxavs an spobs, an xels uSlis adamianis
uflebebis aRiarebas, am uflebebiT sargeblobas an ganxorcielebas3.
diskriminaciis akrZaluli safuZvlebia rasa, sqesi, asaki, ena, religia, politikuri
Tu sxva Sexeduleba, janmrTelobis mdgomareoba, unarSezRuduloba, erovnuli an
socialuri warmomavloba, sqesobrivi orientacia, socialur-ekonomikuri da sxva
niSnebi.
diskriminaciis dauSvebloba moicavs jandacvis yvela aspeqts, maT Soris:
= jandacvis samsaxurebze xelmisawvdomobas
= janmrTelobasTan dakavSirebul informaciaze xelmisawvdomobas
= janmrTelobis momsaxurebaTa xarisxs
= janmrTelobis momsaxurebis miwodebas
= jandacvis muSakTa damokidebulebebs
monawileobis ufleba4
ga
nm
ar
te
ba
da
mo
ki
de
bu
le
ba
ja
nd
ac
va
sT
an
saWiroa janmrTelobasTan dakavSirebuli gadawyvetilebebis miRebis procesSi
monawileoba, raTa jandacvis sistemebi konkretuli jgufebis saWiroebebsa da
problemebze reagirebas uzrunvelyofdes.
es sakvanZo principia, romelic adamianis yvela uflebasTanaa dakavSirebuli.
monawileoba niSnavs adamianTa da jgufebis aqtiur da informirebul CarTvas im
gadawyvetilebaTa miRebaSi, romlebic maTze axdens zemoqmedebas.
monawileoba unda iyos xelmisawvdomi da inkluziuri, samarTliani da gamWvirvale.
IFHHRO-steps for change 25
dasrulebuli nabiji 2 adamianis romeli uflebebi irRveva?
janmrTelobis
ufleba
nigeriis jandacvis muSakTa mier cvlilebis mizniT gadadgmuli nabijebi
informaciis
ufleba
sastiki,
araadamianuri da
Rirsebis
Semlaxveli
mopyrobis
dauSvebloba
diskriminaciis
dauSvebloba
monawileobis
ufleba
pirveli nabijis ganxorcielebisas ganisazRvra adamianis xuTi ufleba, romlebic
sakiTxTanaa dakavSirebuli. TiToeuli uflebis mimarT miTiTebuli iqna detalebi,
romlebic akonkretebs, Tu ratom aris igi relevanturi.
magaliTebi mogvawoda eqimma igboekvu Cukvumuaniam. saqmis aRwera mocemulia
me-20 gverdze.
maSegus sasoflo dasaxlebaSi adamianebs ara aqvT finansuri
SesaZleblobebi, ris gamoc xeli ar miuwvdebaT samedicino
momsaxurebaze.
hospitali aris Zalian Sors
janmrTelobis muSakTa uaryofiTi damokidebulebis gamo
adamianebs aqvT gancda, rom maT uxalisod xvdebian
maSegus sasoflo dasaxlebaSi adamianebs ara aqvT informacia
janmrTelobis samsaxurebis Sesaxeb
adamians uars eubnebian mkurnalobaze, radgan mas ar SeuZlia
momsaxurebis safasuris gadaxda
adamianebi ganicdian diskriminacias maTi socialur-ekonomikuri
mdgomareobis safuZvelze.
mosaxleobasTan konsultaciis gareSe miiRes „momsaxurebis
gadasaxadis“ politika, Tumca es politika swored maTze axdens
zemoqmedebas
26 IFHHRO-steps for change
nabiji 3 ratom xdeba es? - mizezebi
mas Semdeg rac ganisazRvreba ra xdeba adamianis uflebaTa TvalsazrisiT, unda gadaidgas
Semdegi nabiji imis gasarkvevad, Tu ratom xdeba es. am nabijis ganxorcielebisas
gamoiyeneba zemoqmedebis sferoTa diagrama, raTa Seiqmnas sxvadasxva problemaTa ruka,
romlebic uaryofiTad moqmedebs adamianis uflebebze. diagramis axsna ixileT qvemoT
daiwyeT pirveli nabijis dros gansazRvruli adamianis uflebis sakiTxiT da ifiqreT
yvela SesaZlo faqtoris Sesaxeb, romlebic situaciaze moqmedebs rogorc samuSao sferos
SigniT, ise mis gareT. sakiTxi moaTavseT zemoqmedebis diagramis centrSi. ganaTavseT
diagramaSi yvela cnobili mizezi, raTa Seiqmnas im faqtorTa sturqturuli suraTi,
romlebic centralur sakiTxTanaa dakavSirebuli. siRrmiseulad ganixileT detalebi da
TiToeul damatebiT mizezs dausviT SekiTxva - ratom. es saSualebas mogcemT
gansazRvroT ufro siRrmiseuli mizezi. CawereT mizezi Sesabamis sferoSi da daakavSireT
is mizezebi, romlebic erTmaneTs iwveven, rogorc qvemoTaa naCvenebi.
adamianis
uflebaTa
sakiTxi
zemoqmedebis sferoTa diagrama
gamomwvevi mizezebiTurT
dakavSir
ebul
i
miz
ezi
mizezi
dakavSir
ebul
i
dakavSirebul
imizezi
dakavSirebu
l
imizezi
mizezi
mizezi
mizezi
mizezi
mizezi
dakavSire
bul
imiz
ezimizezi
dakavSir
ebul
i
mizezi
IFHHRO-steps for change 27
dasrulebuli nabiji 3 ratom xdeba es?nigeriis jandacvis muSakTa mier cvlilebis mizniT gadadgmuli nabijebi
es diagrama Seicavs yvela mizezs, romlebic cnobilia sakiTxSi CarTuli jandacvis
muSakebisTvis. pirveli nabijis dros gansazRvruli sakiTxi diagramis centrSia
moTavsebuli. rogorc diagramidan Cans, ramdenime mizezs erTze meti masTan
dakavSirebuli mizezi aqvs.
maSegus janadcvis
samsaxurebSi dabali
socialur-ekonomikuri
statusis adamianebi
iRupebian daavadebebiT,
romelTa
profilaqtikac
advilia
jand
acvis
muS
akebma
aric
ian
hospitali Sorsaa; ard
adis
pacientis
ufl
ebe
bi
sareiso transporti
jand
acvis
muSakebis
jand
acvis
s
eqtoris
jandacvis arsebuli
politikis Sesabamisad
momsaxureba fasiania
adamianebi ver Rebul
obe
n
maTTvis saWiro mkurnalo
bas
ad
amianebis ver ixdian momsaxurebis
safasurs
1eqimi
an
nakl
ebi
100.0
00
mo
saxl
eze
saerT
osiR
aribe ar
asaT
anad
o
sabiujeto
daf
inan
seba
so
fl
ad
muSao
bisT
vis
dabal
istimul
ir
eba
med
ikamentebis
fasi
da
ganawil
ebis
daniSnul
ijand
acvismuSak
Tauar
yof
iTi
ad
amianebi
ar
sargebl
obe
n
saavad
myo
foTi
pacientebi saavadmyof
oSi
didi dagvianebiTmidian
dam
okid
ebu
leb
a
pacient
ebi
sad
mi
med
ikamentebi
Zal
ian
Zvir
ia
Z
iriTad
imed
ikamentebi
xSirad
gayid
vaSi
ar
ar
is
sistema
es magaliTi
mogvawoda eqimma
igboekvu
Cukvumuaniam.
saqmis aRwera
ix. me-19 gverdze.
28 IFHHRO-steps for change
adamianis
uflebaTa
sakiTxi
dakavSir
ebul
i
miz
ezi
mizezi
dakavSir
ebul
i
dakavSirebul
imizezi
dakavSirebu
l
imizezi
mizezi
mizezi
mizezi
mizezi
mizezi
dakavSire
bul
imiz
ezimizezi
dakavSir
ebul
i
mizezi
nabiji 4 vin aris CarTuli? - aqtorebi
axla, rodesac adamianis uflebaTa sakiTxis gamomwvev faqtorTa erTobliobis ruka
cnobilia, Semdegi nabijiT unda ganisazRvros Sesabamisi aqtorebi. eseni arian adamianebi,
romlebzec uSualod zemoqmedebs sakiTxi, aseve is aqtorebi, romlebic sakiTxis gamomwvev
sxvadasxva mizezTan arian dakavSirebuli. am nabijis ganxorcielebisas moxdeba mesame
nabijis dros Seqmnili rukis dasruleba, zegavlenis sferoTa diagramaze aqtorTa
monacemebis damatebiT.
daiwyeT konkretuli urTierTobiT, romelic saukeTesod gamoaCens sakiTxs; umravles
SemTxvevaSi es aris jandavis muSaki da pacienti. eseni arian adamianebi (an adamiani),
romlebzedac sakiTxi uSualo zemoqmedebas axdes, da aqtorebi, romlebic uSualod arian
CarTuli sakiTxSi. Semdeg CawereT SigniT yvela aqtori, vinc dakavSirebulia zemoqmedebis
sferoTa diagramaSi mocemul gamomwvev mizezebTan. dasrulebuli ruka unda moicavdes
yvela aqtors, romlebic zegavlenas axdenen an dainteresebuli arian centraluri
sakiTxiT.
zemoqmedebis sferoTa diagrama
aqtorebiTurT
aqtori
aqtori
aqtori
aqtori
aqtori
aqtori
aqtori
aqto
ri
aqtori
aqtori
aqtori
aqtori
maSegus janadcvis
samsaxurebSi dabali
socialur-ekonomikuri
statusis adamianebi
iRupebian daavadebebiT,
romelTa
profilaqtikac
advilia
jand
acvis
muS
akebma
aric
ian
hospitali Sorsaa; ard
adis
pacientis
ufl
ebe
bi
sareiso transporti
jand
acvis
muSakebis
jand
acvis
s
eqtoris
jandacvis arsebuli
politikis Sesabamisad
momsaxureba fasiania
adamianebi ver Rebul
obe
n
maTTvis saWiro mkurnalo
bas
ad
amianebis ver ixdian momsaxurebis
safasurs
1eqimi
an
nakl
ebi
100.0
00
mo
saxl
eze
saerT
osiR
aribe ar
asaT
anad
o
sabiujeto
daf
inan
seba
so
fl
ad
muSao
bisT
vis
dabal
istimul
ir
eba
med
ikamentebis
fasi
da
ganawil
ebis
daniSnul
ijand
acvismuSak
Tauar
yof
iTi
ad
amianebi
ar
sargebl
obe
n
saavad
myo
foTi
pacientebi saavadmyof
oSi
didi dagvianebiTmidian
dam
okid
ebu
leb
a
pacient
ebi
sad
mi
med
ikamentebi
Zal
ian
Zvir
ia
Z
iriTad
imed
ikamentebi
xSirad
gayid
vaSi
ar
ar
is
sistema
IFHHRO-steps for change 29
ganaTlebissaministro
saavadmyo
fo
s
TanamSro
mlebi
samoqalaqo
organizaciebi
samoqalaqo
organizaciebi
pacientiebis ojaxebi
samoqalaqo organizaciebi
janmrTelobissaministro
medicinis
muSaki
adgilobrivixelisufleba
ja
nd
ac
vi
sp
ol
it
ik
is
Se
mq
mn
el
eb
i
afTiaqebi
pacienti
mTavr
oba
mTavro
ba
samedicinogaerTianebebi
samedicino
gaerTianebebi
janmrTelobissaministro
finansTa
saministro
dasrulebuli nabiji 4 vin aris CarTuli?nigeriis jandacvis muSakTa mier cvlilebis mizniT gadadgmuli nabijebi
am diagramaze wina nabijis dros gansazRvrul mizezebze damatebulia aqtorebi. aseve
mocemulia is aqtorebic, romlebic romelime konrketul mizezTan ar arian
dakavSirebuli.
es magaliTi mogvawoda eqimma igboekvu Cukvumuaniam.
saqmis aRwera ix. me-20 gverdze.
30 IFHHRO-steps for change
nabiji 5 ra SemiZlia me gavakeTo? - moqmedeba
gegma
sakiTxis (nabiji 1) da adamianis Sesabamis uflebaTa (nabiji 2) identificirebis da cnobil
mizezTa (nabiji 3) da CarTul aqtorTa (nabiji 4) struqturuli suraTis Seqmnis Semdeg
unda ganisazRvros saWiro moqmedeba.
mniSvnlovania, rom SerCeuli moqmedeba iyos Sesrulebadi da realisturi. cvlilebisken
mimarTuli mcire da piradi moqmedeba xSirad ufro advilia da ufro kargia sawyisi
etapisTvis. aseT SemTxvevaSi aucilebeli ar aris dauyovnebeli fiqri proeqtebis an
programebis Sesaxeb.
moqmedeba iwvevs reaqcias, es imas niSnavs, rom SeiZleba misi gafarToveba; igi SeiZleba
daiwyos individualuri pacientis mkurnalobis sferoSi da gavrceldes mTel samuSao
sferoze, an samuSao sferos gareTac ki. moqmedebis ganviTreba sxvadasxva individualur
faqtorze iqneba damokidebuli, maT Soris, situaciaze, mdgomareobaze, SesaZleblobebze,
droze, finansur resursebze da informaciaze.
SeavseT qvemoT mocemuli kiTxvari, raTa dagegmoT Tqveni konkretuli moqmedeba da
moifiqreT, ra aris saWiro misi ganxorcielebisTvis.
romeli mizezis
aRmofxvra
SegiZliaT?
SexedeT mesame nabijis dros Seqmnil rukas da SearCieT mizezi, sadac
cvlilebis Setana SegiZliaT.
ra wvlilis Setana
SegiZliaT Tqven?
ra moqmedebebi unda ganaxorcieloT Tqven imisTvis, rom daiwyoT
muSaoba situaciis gasaumjobeseblad?
ifiqreT SedarebiT mcireze: daiwyeT ganxorcielebadi moqmedebiT,
romelsac mkafio Sedegi eqneba. sxvadasxva sferoebSi SesaZlebeli
moqmedebebis mimoxilva SegiZliaT naxoT momdevno gverdze.
ra unda
Seicvalos?
gansazRvreT, ra unda Seicvalos situaciis gaumjobesebis mizniT.
IFHHRO-steps for change 31
saWiroebebi
romeli aqtorebi
arian CarTuli?
ganixileT meoTxe nabijis dros identificirebuli aqtorebi.
= gWirdebaT Tqven isini Tqveni moqmedebisTvis? Tu asea, gamoikvlieT
maTTan Tqveni pirdapiri da arapirdapiri kavSirebi.
= rogor SeZlebT kontaqtebis damyarebas, rodesac kavSiri ara gaqvT?
ra informcia
gWirdebaT?
SeadgineT informaciis CamonaTvali, romelic gWirdebaT da miuTiTeT
rogor an sad SegiZliaT misi mopoveba.
= SegiZliaT informacia TviTon SeagrovoT Tu daxmareba gWirdebaT?
= romeli wyaroebi arsebobs da romelia xelmisawvdomi?
= arseboben adamianebi an organizaciebi, romlebsac Tqven SegiZliaT
daxmarebisTvis mimarToT?
gaqvT Tqven
SesaZlebloba?
ganixileT konkretuli SesaZleblobebi, romlebic Tqvens mier
dagegmili moqmedebisTvis gWirdebaT.
= gaqvT Tqven saTanado unar-Cvevebi?
= gaqvT survili da SesaZlebloba axali unar-Cvevebis SesaZenad?
= gaqvT sakmarisi dro imisTvis, rom moqmedeba Tqven TviTon
ganaxorcieloT?
= gWirdebaT adamianuri resursebi?
= gWirdebaT finansuri resursebi?
= SegiZliaT Tqven TviTon gauwioT organizeba moqmedebas Tu
daxmareba gWirdebaT?
ra Tanamdeboba/
pozicia gaqvT
Tqven?
gaiTvaliswineT Tqveni profesiuli Tanamdeboba.
ganixileT is SesaZleblobebi da SezRudvebi, romlebic Tqveni
TanamdebobisTvisaa damaxasiaTebeli.
= Tqveni Tanamdeboba gaZlevT saSualebas TviTon daasruloT
cvlileba?
= Tqveni Tanamdebobidan gamomdinare, gWirdebaT sxvebis daxmareba?
= Tqvens Tanamdebobas safrTxe daemuqreba Tuki moqmedebas
ganaxorcielebT?
= gWirdebaT raime dacva?
32 IFHHRO-steps for change
sa
mu
Sao
sfer
os gareT
samu
Saosfero
arapir
dapir
i
pird
apiri
individualurpacientze
zrunva
am mimoxilvaSi mocemulia moqmedebis sxvadasxva magaliTebi
zemoqmedebis sam sferoSi. magaliTebi dayofilia adamianis uflebaTa
moqmedebis xuT kategoriad, romlebic I ganyofilebaSia aRwerili (ix.
gv. 16). es mimoxilva SeiZleba gamoyenebuli iqnes STagonebis wyarod
cvlilebisTvis gansaxorcielebeli nabijebisTvis.
adamianis uflebaTa darRvevebis
SeCereba, Tavidan acileba an gamosworeba
Cawera, monitoringi da Sefaseba
SesaZlo moqmedebebi
dacva dokumentacia
= adamianis uflebebis dacva
pacientis mkurnalobis periodSi.
= CauRrmavdiT gare faqtorebs, romlebic
zemoqmedebas axdens pacientis janmrTelobis
mdgomareobaze
= gansazRvreT pirebi an pirTa jgufebi,
romlebsac ara aqvT saTanado xelmisawvdomoba
janmrTelobis dawesebulebaze
= daadgineT maxasiaTeblebi da daukavSireT isini
adamianis uflebebs
= SeadgineT pacientTa sia, romelTa uflebebic
safrTxis qveSaa
= kolegebTan erTad ganixileT:
praqtika an regulaciebi, romlebic
adamianis uflebebs ewinaaRmdegeba
= pasuxi mosTxoveT kolegebs, Tuki
maTi qceva ar Seesabameba adamianis
uflebebs
= awarmoeT Canaweri Tqvens jandacvis institutSi
adamianis uflebebTan dakavSirebuli
problemebis Sesaxeb
= awarmoeT moqmedebaTa Canaweri, romlebic
ganxorcielda adamianis uflebaTa problemebis
mosagvareblad
= SeagroveT monacemebi, raTa gazomoT adamianis
uflebaTa moTxovnebis dakmayofilebis done
Tqvens jandacvis institutSi
= acnobeT zemdgomebs praqtikisa da
regulaciebis Sesaxeb, romlebic ar
Seesabameba adamianis uflebebs
= gaasaCivreT SemTxvevebi, romlebmac
safrTxis qveS daayena pacientis
adamianis uflebebi
= pacientebis dacvisas
daxmarebisTvis mimarTeT
profesiul gaerTianebebs
= gaakeTeT profesiuli gaerTianebebis mier
SemuSavebuli strategiebisa da direqtivebis
CamonaTvali
= SeadareT arsebuli strategiebi da direqtivebi
yoveldRiur praqtikas
= SeafaseT, Seesabameba Tu ara strategiebi da
direqtivebi adamianis uflebebs
= sasamarTloSi gamodiT mowmis
statusiT
= mxari dauWireT strategiul
sarCelebs
= sasamarTlos wesiT ganixileT is
regulaciebi, romlebic ar
Seesabameba adamianis uflebebs
= gare wyaroebidan SeagroveT damatebiTi
informacia Tqvens jandacvis institutSi
adamianis uflebaTa sakiTxis Sesaxeb
= gaakeTeT erovnuli jandacvis politikis
mimarTulebaTa CamonaTvali
= SeamowmeT, ramdenad sworad xorcieldeba
janmrTelobis erovnuli politika yoveldRiur
praqtikaSi
= SeafaseT, aris Tu ara janmrTelobis erovnuli
politika SesabamisobaSi adamianis uflebebTan
= SeadgineT sxva qveynebis kargi gamocdilebis
katalogi
IFHHRO-steps for change 33
propaganda, moxseneba da cnobierebis
amaRleba
monawileoba, stimulireba da
dakavSireba
axali ideebis da
alternativebis SemuSaveba
gavrceleba mobilizeba Seqmna
= aamaRleT informirebuloba
janmrTelobis arsebuli
samsaxurebis Sesaxeb
= gaagzavneT pacienti sxva
organizaciaSi, Tu es saqmes
gamoasworebs
= saWiroebis SemTxvevaSi acnobeT
pacientebs TavianTi uflebebis
Sesaxeb
= waaxaliseT pacientebi, raTa
isini SeuerTdnen im Zalebs,
romlebic msgavsi problemebis
winaSe dganan
= waaxaliseT pacientebi, raTa maT
moiTxovon TavianTi uflebebis
dacva
= CamoayalibeT
pacientebisTvis gasaCivrebis
meqanizi
= uzrunvelyaviT farTobi
pacientTa mxardamWeri
jgufisTvis, romlebic
msgavsi problemebis winaSe
dganan.
= ganixileT kolegebTan adamianis
uflebaTa Sesaxeb Tqvens mier
gakeTebuli daskvnebi
= ganixileT pacientTa
ojaxebTan/pacientTa jgufebTan
adamianis uflebaTa Sesaxeb Tqvens
mier gakeTebuli daskvnebi
= adamianis uflebaTa Sesaxeb
masalebi daarigeT Tqvens
jandacvis institutSi
= moaxdineT kolegebis mobilizeba,
raTa maT yuradReba miaqion
adamianis uflebaTa sakiTxebs
= moaxdineT pacientTa ojaxebis
motivireba, raTa maT ibrZolon
adamianis uflebaTa dasacavad
= kolegebTan erTad CamoayalibeT
samoqmedo jgufi
= SeqmeniT pacientisadmi
keTilganwyobili garemo
= SemoiReT perioduli
Sexvedrebi, sadac ganixilavT
adamianis uflebaTa
sakiTxebs
= SeimuSaveT sainformacio
masala pacientebisa da
kolegebisTvis.
= miswereT profesiul gaerTianebebs
= miawodeT informacia jandacvis
gavlenian muSakebs
= aswavleT adamianis uflebebi
jandacvis sxva muSakebs
= adamianis uflebebis Sesaxeb
masalebi gaavrceleT jandacvis
seqtorSi
= xeli SeuwyveT adamianis uflebebis
CarTvas samedicino saswavleblebis
programebSi
= moawyveT mrgvali magidis
diskusia jandacvis muSakebisa da
pacientebis monawileobiT
= waaxaliseT jandacvis gavleniani
muSakebi, raTa maT mxari dauWiron
cvlilebas
= SesTavazeT profesiul
gaerTianebebs Seqmnan adamianis
uflebaTa komitetebi
= daagzavneT
= mimarTeT jandacvis muSakebs
= SeaTanxmeT saWiro
medikamentebis, mowyobilobebisa
da TanamSromelTa sakiTxi
= SeimuSaveT procedurebi da
direqtivebi
= gaxseniT cxeli xazi
= SeqmeniT gasaCivrebis
meqanizmi kolegebisTvis
= SeqmeniT jandacvis
muSakebisTvis konkretuli
saganmanaTleblo masalebi
janmrTelobis da adamianis
uflebebis sakiTxebze
= adamianis uflebaTa sferos
mdgomareobis Sesaxeb Tqvens mier
gakeTebuli daskvnebi acnobeT
mTavrobas, adamianis uflebaTa
institutebs, arasam-Tavrobo
organizaciebs, masmedias.
= piradad SexvdiT gavlenian aqtorebs da
gauziareT maT Tqveni, rogorc
jandacvis muSakis gamocdileba
= moiwvieT masmedia interviusTvis
= dawereT statia
= SeecadeT politikosebi da iuristebi
mgrZnobi-are gaxdnen janmrTelo-bis da
adamianis ufle-bebis sakiTxebisadmi
= moawyveT RonisZiebebi cnobierebis
amaRlebis mizniT
= SeuerTdiT arsebul moqmed
jgufebs
= gaagzavneT Txovnebi
= moawyveT demonstraciebi
= moaxdineT skolebis motivireba,
raTa sakiTxs yuradReba miaqcion
= daamyareT urTierTobebi
politikis SemqmnelebTan
= uzrunvelyaviT lobireba
politikis Secvlisa da kanonis
reformisaTvis
= moawyveT mrgvali magidis
diskusia politikis Semqmnelebis,
jandacvis muSakebis da
pacientebis monawileobiT
= monawileoba miiReT
janmrTelobis politikis
SeqmnaSi
= SeqmeniT saCivris meqanizmi
Temis, regionis an erovnul
doneze
= SeqmeniT sainformacio
furceli an vebgverdi
adamianis uflebebis da
jandacvis Sesaxeb.
34 IFHHRO-steps for change
dasrulebuli nabiji 5 ra SemiZlia me gavakeTo?nigeriis jandacvis muSakTa mier cvlilebis mizniT gadadgmuli nabijebi
qvemoT cxrilSi aRwerilia moqmedebebi, romlebic nigeriis SemTxvevaSi ganxorcielda 7
dRis ganmavlobaSi. moqmedebebi gaerTianebulia Sesabamis kategoriebSi, romlebic
identificirebulia pirvel ganyofilebaSi (gv. 16)
cvlilebisTvis gadadgmuli es nabijebi naTeli magaliTia qmedebis, romelsac reaqcia
mosdevs. yvelaferi daiwyo mcire da SedarebiT martivi nabijiT - dialogis organizebiT,
raTa garkveuliyo, ratom ar iyenebda adgilobrivi mosaxleoba soflis saavadmyofos. es
martivi nabiji droTa ganmavlobaSi struqturirebul da warmatebul saqmianobaSi
gadaizarda, romelic xangrZlivi periodis ganmavlobaSi gagrZelda da dResac mimdinareobs.
„rodesac 2005 wels ufro ukeT Seviswavle adamianis uflebaTa sfero, me gamiCnda
motivacia, memuSava erT welze meti, romelic erovnuli axalgazrduli momsaxurebis
sqemiT iyo gansazRvruli. 2011 wels 7 weli gaxdeba rac me maSeguSi Cavedi. me miWirs
masTan ganSoreba. adamianis uflebaTa sferoSi codnis SeZenam Secvala Cemi cxovreba, Cemi
xedva da pacientebisadmi Cemi midgoma. dRes me mxolod eqimi ar var, me aseve adamianis
uflebaTa damcveli var, da janmrTelobis da adamianis uflebaTa ukrTierTgadamkveT
sferoSi vmuSaob“.
eqimi Cukvumuania igboekvu, nigeria
Segroveba
gavrceleba
mobilizeba
Seqmna = ganaxlda klinika
= dawyebulia jandacvis mobiluri klinikis funqcionireba, raTa
moemsaxuron adamianebs Soreul dasaxlebebSi
= erToblivad Seiqmna arasamTavrobo organizacia (eqimebi
socialuri samarTlianobisTvis), romelic propagandas uwevs
janmrTelobis uflebebs soflis marginalizebul TemebSi
= moxda sazogadoebis wevrTa da jandacvis muSakTa mobilizeba
saTemo jandacvis asociaciis Seqmnis mizniT, romelic asrulebs
platformis rols adgilobriv xelisuflebaSi ZiriTadi
medikamentebisa da samedicino saSualebebis uzrunvelyofis
propagandis mizniT
= kolegebze ganxorcielda zemoqmedeba, raTa maT isaubron an
imoqmedon momxmareblis gadasaxadis politikis Sesacvlelad
= klinikis TanamSromlebs CautardaT swavleba pacientis uflebebis
sakiTxebze
= soflis Raribma mosaxleobam miiRo informacia janmrTelobis
uflebebis Sesaxeb
= daiwera statia klinikebis gamouyeneblobis Sesaxeb, informaciis
gavrcelebis mizniT
= Catarda dialogi sazogadoebasTan, raTa dadgeniliyo jandacvis
samsaxurebis iSviaTi gamoyenebis mizezebi
= moxda monacemebis Segroveba, Sejereba da gaanalizeba soflad
mcxovrebi Raribi momxmareblisTvis jandacvis momsaxurebis
safasuris politikis Sesaxeb
IFHHRO-steps for change 35
damatebiTi wyaroebi
publikaciebi
organizaciebi
janmrTeloba da adamianis uflebebi
= 25 kiTxva-pasuxi janmrTelobis da
adamianis uflebebis sakiTxebze,
jandacvis msoflio organizacia, 2002
= janmrTeloba da adamianis uflebebi:
resursebis gzamkvlevi, fondi ‘Ria
sazogadoeba’, 2007
= janmrTelobis ufleba: saxelmZRvanelo
arasamTavrobo organizaciebisTvis, j.
aSeri, 2004
= janmrTelobis ufleba: damxmare
saxelmZRvanelo jandacvis
profesionalebisTvis, britaneTis
samedicino asociacia, janmrTelobis da
adamianis uflebaTa organizaciebis
saerTaSoriso federacia (IFHHRO), 2007
= ormagi erTguleba da adamianis uflebebi
janmrTelobis profesionalTa
praqtikaSi, eqimebi adamianis
uflebebisTvis, keiptaunis
universiteti, 2002
= gaerTianebuli erebis organizaciis
specialuri momxsenebli adamianis
uflebaTa sakiTxebSi: saxelmZRvanelo
miTiTebebi samoqalaqo
sazogadoebisTvis, janmrTelobis da
adamianis uflebaTa organizaciebis
saerTaSoriso federacia, 2009
jandacvis sakiTxebis xelSewyoba
= janmrTelobis xelSewyoba: xelSewyobis
saxelmZRvanelo miTiTebebi jandacvis
profesionalTaTvis, meddaTa
saerTaSoriso sabWo, 2008
= sazogadoebrivi janmrTelobis
xelSewyobis damxmare saxelmZRvanelo,
2007
= sqesobrivi da reproduqciuli
janmrTelobisa da uflebebis
xelSewyobis saxelmZRvanelo miTiTebebi,
mSoblobis dagegmvis saerTaSoriso
federacia, 2001
= usafrTxo abortisTvis zrunvis
xelSewyoba: treningis saxelmZRvanelo,
qalTa janmrTelobis dacva, 2009
publikaciebi xelmisawvdomia
sainformacio centris vebgverdze:
www.ifhhro.org
treningis masalebi
= treningis masalebi jandacvis
muSakebisTvis adamianis uflebebis
swavlebisTvis gamoqveynebulia
janmrTelobis da adamianis uflebaTa
organizaciebis saerTaSoriso
federaciis mier momzadebul treningis
saxelmZRvaneloSi: adamianis uflebebi
jandacvis muSakebisTvis (ix. vebgverdze
www.ifhhrotrainingmanual.org)
= saxelmZRvaneloSi mocemulia treningis
sxdomaTa gegmebi, romlebic am
saxelmZRvanelos wardgenisTvis iqneba
gamosayenebeli. igi SegiZliaT ixiloT
ganyofilebaSi „jandacvis muSakebi da
adamianis uflebebi“.
saxelmwifoTaSorisi organizaciebi
gaeros adamianis uflebaTa umaRlesi
komisris ofisi
www.ohchr.org
jandacvis msoflio organizacia
www.who.int
saerTaSoriso profesiuli asociaciebi
msoflio samedicino asociacia
www.wma.net
meddaTa saerTaSoriso sabWo
www.icn.ch
Sesabamisi arasamTavrobo organizaciebis
Sesaxeb informaciis mopoveba SesaZlebelia
vebgverdze www.ifhhro.org; amave gverdze
ganTavsebulia janmrTelobis da adamianis
uflebaTa saerTaSoriso organizaciebis
wevrebisa da damkvirveblebis sia.
vebgverdebi
ekonomikur, socialur da kulturul
uflebaTa qselis precedentebis monacemTa
baza - moicavs janmrTelobis uflebis
SemTxvevebs mTeli msoflios masStabiT
www.escrnet.org/caselaw/
gaeros moqmedi specialuri momxsenebeli
janmrTelobis uflebis sakiTxebSi
unsrhealth.org
janmrTelobis uflebis ganyofilebis
arqivi, eseqsis universiteti, adamianis
uflebaTa centri
www.essex.ac.uk/human_rights_centre/research/rth/
adamianis uflebaTa gasaRebi: janmrTelobis
da adamianis uflebebis swavlebis da
SeswavlisTvis, veronika miCeli, keiptaunis
universiteti, 2011
36 IFHHRO-steps for change
leqsikoni
angariSvaldebulebis meqanizmi
komiteti, komisia, sasamarTlo, uwyeba an
sxva procedura, romelic axorcielebs
mTavrobis mier adamianis uflebebis
sferoSi nakisri valdebulebebis
Sesrulebis minitorings.
propaganda
mtkicebulebaze dafuZnebuli
strategiuli moqmedeba, romlis mizania
kanonze, politikaze, praqtikaze,
sazogadoebriv azrsa da
damokidebulebebze zemoqmedebis moxdena.
gasaCivrebis meqanizmi
mkafio, xelmisawvdomi, misaRebi,
konfidencialuri da struqturirebuli
procedura jandacvis sistemaSi saCivris
Sesatanad.
ormagi erTguleba
konfliqti, romelic warmoiSoba jandacvis
muSakis pacientis mimarT movaleobebsa da
mesame mxaris (magaliTad, damsaqmeblis an
saxelmwifos) mimarT valdebulebebs Soris.
es valdebulebebi SeiZleba iyos aSkarad
gamoxatuli, navaraudevi, realuri an
nagulisxmevi. rodesac jandacvis muSaki
prioritets mesame mxaris interesebs
aniWebs, amiT SeiZleba dairRves
individualuri pacientis adamianis
uflebebi.
ZiriTadi medikamentebi
medikamentebi, romlebic akmayofilebs
mosaxleobis prioritetuli jandacvis
moTxovnebs. jandacvis moqmed sistemaSi
ZiriTadi medikamentebi unda arsebobdes
mudam, saWiro raodenobiT, saTanado
doziT SefuTuli, saimedo xarisxis da
adekvaturi informaciis TanxlebiT,
individisTvis da TemisTvis xelmisawvdom
fasad. (msoflio jandacvis organizacia)
jandacvis sistema
yvela dawesebuleba, organizacia,
samsaxuri, momsaxureba da individualuri
piri, romlebic uzrunvelyofen zrunvas
janmrTelobis aRdgenis an SenarCunebis
mizniT.
jandacvis politika
janmrTelobasTan dakavSirebuli
strategia, gegma an programa, romelic
SeTanxmebulia adgilobrivi xelisuflebis,
dawesebulebis an organizaciis mier.
jandacvis muSaki
yvela piri, romelic, jandacvis kerZo da
sazogadoebriv seqtorebSi monawileobas
Rebulobs janmrTelobis profilaqtiuri,
samkurnalo da reabilitaciuri
procesebis ganviTarebaSi, marTvaSi,
momsaxurebaSi da SefasebaSi, tradiciul
mkurnalTa CaTvliT. (gaeros
janmrTelobis uflebis sepcialuri
momxsenebeli).
adamianis uflebaTa sasamarTlo
saxelmwifoTa mier dafuZnebuli
sasamarTlo, sadac individualur pirs
SeuZlia Seitanos sarCeli mTavrobis mier
adamianis uflebaTa Sesabamisi
xelSekrulebis darRvevis SemTxvevaSi.
sasamarTlos mier miRebuli
gadawyvetileba samarTlebrivad
savaldebuloa. adamianis uflebaTa sami
regionuli sasamarTlo arsebobs: adamianis
da xalxTa uflebebis afrikuli
sasamarTlo, adamianis uflebaTa inter-
amerikuli sasamarTlo da adamianis
uflebaTa evropuli sasamarTlo.
adamianis uflebaTa xelSekruleba
or an met saxelmwifos Soris
samarTlebrivi Zalis mqone SeTanxmeba,
romelSic adamianis uflebebi kanoniTaa
daculi.
lobireba
oficialuri pirebis, umravles
SemTxvevaSi, kanonmdeblebis an
maregulirebeli uwyebebis wevrTa
darwmuneba konkretuli kanonis an
saxelmZRvanelo miTiTebis Secvlis mizniT.
IFHHRO-steps for change 37
monitoringi
dakvirvebis an mudmivad Semowmebis
procesi, raTa Segrovdes informacia,
romelic saWiroa adamianis uflebebTan
Sesabamisobis Sesafaseblad da moxsenebis
warsadgenad.
adamianis uflebaTa erovnuli institutebi
instituti, romelsac aqvs konstituciiT
da/an kanoniT miniWebuli mandati, raTa
daicvas da xeli Seuwyos adamianis
uflebebs. adamianis uflebaTa erovnuli
institutebi aris damoukidebeli,
avtonomiuri institutebi, romlebic
erovnul doneze saqmianoben. (gaeros
adamianis uflebaTa umaRlesi komisris
ofisi)
pacientis damoukidebloba
pacientis ufleba, miiRos gadawyvetileba
misi samedicino mkurnalobis Sesaxeb.
jandacvis muSaks SeuZlia informacia
miawodos pacients da aswavlos mas, magram
mas ar SeuZlia pacientis nacvlad miiRos
gadawyvetileba.
pacientis konfidencialoba
es aris wesi, romlis Tanaxmadac, pacientis
Sesaxeb informacia inaxeba saidumlod,
vidre pacienti Tanxmobas ar ganacxadebs
informaciis gamJRavnebis Taobaze. es
pacients saSualebas aZlevs sruli da
gulaxdili informacia miawodos Tavis
eqims, rac mniSvnelovania saTanado
mkurnalobisa da diagnostirebisTvis.
profesiuli gaerTianeba
organizacia, romelic Seqmnilia erTi da
imave profesiis mqone adamianTa
gaerTianebisTvis. Cveulebriv, aseTi
organizacia uzrunvelyofs
saxelmZRvanelo miTiTebebis SemuSavebas,
raTa konkretul profesiaSi daculi iqnes
garkveuli standartebi.
pativiscema, dacva, Sesruleba
mTavrobis valdebulebebi, romlebic
adamianis uflebebTanaa dakavSirebuli.
pativiscema: mTavrobam Tavi unda Seikavos
adamianis uflebebis darRvevisagan. dacva:
mTavroba valdebulia daicvas sxvebi
adamianis uflebebis darRvevisagan.
Sesruleba: mTavrobam unda ganaxorcielos
RonisZiebebi, romlebic saWiroa adamianis
uflebaTa realizebisaTvis.
janmrTelobis ZiriTadi ganmsazRvrelebi
pirobebi, romlebic aucilebelia jansaRi
garemosTvis da adamianTa
janmrTelobisTvis; igi moicavs usafrTxo
da sasmel wyals, saTanado sanitarul
pirobebs, uvnebeli sakvebis saTanado
raodenobas, sacxovrebels, jansaR samuSao
da bunebriv garemos da janmrTelobasTan
dakavSirebul ganaTlebasa da
informaciaze xelmisawvdomobas.
gaeros specialuri momxsenebeli
gaeros adamianis uflebaTa sabWos mier
daniSnuli piri, romelmac unda
uzrunvelyos adamianis uflebebTan
dakavSirebuli sakiTxebis gamoZieba,
monitoringi, rCevebis SemuSaveba da
moxsenebebis wardgena.
gaeros saxelSekrulebo organo
damoukidebel eqspertTa komiteti,
romelic amowmebs mTavrobis moxsenebebs,
raTa Sefasdes adamianis uflebaTa
Sesabamisoba konkretul
xelSekrulebasTan. mravali komiteti
amavdroulad Rebulobs individualur
saCivrebs adamianis uflebaTa darRvevebis
Sesaxeb.
mowyvladi jgufebi
adamianTa jgufebi, romlebsac specialuri
dacva esaWiroebaT, radgan,
marginalizaciis, socialuri gariyvis,
mikerZoebis, diskriminaciis an naklebi
SesaZleblobebis da Semosavlis gamo maTi
adamianis uflebebi maRali xarisxis riskis
qveS dgas. mowyvladi jgufebis
magaliTebia: umciresobebi,
unarSezRuduli adamianebi, xandazmulebi,
bavSvebi, ltolvilebi, aiv-iT
inficirebuli adamianebi, patimrebi.
38 IFHHRO-steps for change
1 safuZveli: britaneTis samedicino asociacia, janmrTelobis ufleba: saxelmZRvanelo
jandacvis profesionalebisTvis, 2007 wlis ivnisi, gv. 14
2 gaeros ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti, zogadi komentari #14,
janmrTelobis umaRlesi SesaZlo standartis ufleba (ekonomikur, socialur da
kulturul uflebaTa saerTaSoriso paqtis me-12 muxli), 2000 wlis maisi
3 gaeros ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti, zogadi komentari #20,
diskriminaciis dauSvebloba ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis
ganxorcielebisas (ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa saerTaSoriso
paqtis me-2 muxlis me-2 punqti), 2009 wlis maisi
4 doqtori helen potsi, monawileoba da janmrTelobis umaRlesi SesaZlo standartis
ufleba, adamianis uflebaTa centri, eseqsis universiteti, 2008.
sqolio
janmrTelobis da adamianis uflebaTa organizaciebis saerTaSoriso federacia (IFHHRO) qmnis
aqtiuri organizaciebis unikalur qsels, romelic janmrTelobasTan dakavSirebuli
adamianis uflebebis dacvasa da xelSewyobas emsaxureba. federaciaSi dReisaTvis 31 wevri
da damkvirveblis statusis mqone organizaciaa gaerTianebuli msoflios sxvadasxva
kuTxidan. es wevrebi da damkvirveblebi arian adamianis uflebaTa jgufebi, romlebic
ganixilaven janmrTelobasTan dakavSirebuli uflebebis darRvevebs, aseve samedicino
gaerTianebebi, romlebic adamianis uflebaTa sferoSi muSaoben da organizaciebi,
romlebic specialurad Seiqmna adamianis jandacvis muSakTa mobilizebisTvis adamianis
uflebaTa dasacavad.
xedva: janmrTelobis da adamianis uflebaTa organizaciebis saerTaSoriso federacia
iRwvis imisTvis, rom janmrTelobasTan dakavSirebuli adamianis uflebebiT yvelas
SeeZlos sargebloba.
misia: janmrTelobis da adamianis uflebaTa organizaciebis saerTaSoriso federacia
jandacvis muSakebs aerTianebs janmrTelobasTan dakavSirebuli adamianis uflebebis
realizaciisTvis xelSesawyobad.
am saxelmZRvanelos asli ix. vebgverdze: www.ifhhro.org
saxelmZRvanelo aseve xelmisawvdomia inglisur, espanur, frangul, rusul da
portugaliur enebze
janmrTelobis da adamianis uflebaTa organizaciebissaerTaSoriso federacia (IFHHRO)
www.ifhhro.org