1

België - BelgiquePB

1000 Brussel 11/1366

Anders omgaan met geld Afgiftekantoor 1000 Brussel 1, P2A8306 - Afzender: Netwerk Vlaanderen, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel

nieuwsbrief Netwerk Vlaanderenverschijnt driemaandelijks, 24ste jaargang, nr 4

DECEMBER 2006 - JANUARI - FEBRUARI 2007

NIETS IS WAT HET LIJKT

Anders omgaan met geld2

ACE BANK. EEN LEVENSECHT DRAMA….

Edito. ACE bank. Een levensecht drama…. 2

In de kijker. ACE bank bestaat 3

Reportage. Een kijkje in de bank 7

Interviews. Mie Demin, Afreux, Rona Kennedy 8

Achtergrond. Ruimtevaarders van een tijdperk 14

Blik op fi nancieel nieuws. ACE bank, ACE b*nk, *CE b*nk 18

Achter de schermen. Goededag/Bonjour. Kent u ACE bank al? 20

Edito

Dit voorjaar vroeg de Stad Brussel ons of we geen educatieve tentoonstelling wilden opzetten over het thema duurzaam omgaan met geld. Razend enthousiast als we waren, zette deze verrassende vraag ons ook aan het denken. Want hoe giet je publieke bewustmaking over

onverantwoorde investeringen, banken en geld in de vorm van een boeiende tentoonstelling? De uitdaging voor Netwerk Vlaanderen.

In eerste instantie leek een ‘nor-male’ expositie over geld ons ta-melijk saai. We wilden geen wij-zende vingertjes, nietszeggende foto’s of lange lappen teksten. Daarom beslisten we er een ei-gen, vernieuwende invulling aan te geven. Het moest een waar schouwspel worden. Een levens-echt interactief gebeuren. Een interactieve performance met als motto: beleef het zelf. Een voor-stelling die rauwe emoties op zou roepen. Verwarring, ongeloof,

enthousiasme, verontwaardiging, want juist dát maakt indruk. Campagnevoerders, communica-tie-experts, designers, theater-makers en andere actievelingen, allemaal hadden we zo wel onze ideeën. Samen gingen we met het concept aan de slag. Zo werd al snel de ACE bank geboren…

ACE bank, een totaal onethische bank die niet bang is voor transparantie. De bank die geen problemen heeft met investeringen in wapenproducenten, in bedrijven die mensenrechten schenden of zich schuldig maken aan milieuverontreiniging. Een aantrekkelijk ingerichte bank met een trendy lounge en hippe

3 TAM TAM ACE bank wil breken met maatschappelijk verantwoord beleggen (Het Laatste Nieuws 11-10-2006)

medewerkers. The place to be in Brussels. Een bank met een flashy website. Kortom: een levensechte bank, waarvan iedereen zou geloven dat ze echt was.

In de eerste week van de opening kreeg de pers al lucht van deze niet erg ethische bank. Zo namen zeven landelijke dagbladen het eerste bericht over de opening van ACE bank klakkeloos over van Belga. De argwaan volgde al snel. Was deze bank wel te vertrouwen? Hoe kunnen ze deze enorm hoge rendementen garanderen? Redacties economie gingen op onderzoek uit. NGO’s reageerden gechoqueerd, bankbedienden en beleggers overlegden met elkaar via digitale discussiefora. Sluwe journalisten bestookten Netwerk medewerkers met telefoontjes en vurige vragen. We beslisten om vol te houden en bleven alle betrokkenheid keihard ontkennen. “ACE bank? Of Netwerk daarachter zit? Hoe komt u daar bij?” In snel tempo nam de druk van de buitenwereld toe. Ook de bankcommissie (CBFA) kwam deze nieuwe bank op het spoor. Woedend deden ze aangifte, want ACE bank had zich niet officieel geregistreerd.

17 oktober. De klok slaat tien uur. Een tiental grote, stoere mannen bestormen de bank, vlak voor de aanvang van de persconferentie.

De eerste journalisten staan al buiten te wachten. De stoere mannen blijken politie in burger. Ze vragen naar de verantwoordelijke van deze bank. De deuren blijven gesloten, maar via de grote ramen kun je het gebeuren binnen aanschouwen. De bankmedewerkers zien er wit en geschrokken uit. Het ACE multivitaminensapje, dat ze normaliter aan hun gasten schenken, blijft in de koelkast. Vreemd, er staan ook mensen van Netwerk Vlaanderen binnen. Zouden die actie gaan voeren? Eigenaardig. Maar de mannen vertrekken plots met een glimlach op hun gezicht. Geen spoor meer van enige boosheid. De medewerkers in de bank kijken elkaar opgelucht aan. De nerveuze gezichten ontspannen. De ruimte wordt klaar gemaakt voor de persconferentie. ACE perswoordvoerder Steve roept de wachtende journalisten naar binnen. De zaal zit al snel vol. Pennen in de aanslag. Camera’s paraat. De sfeer is aardig gespannen.

Het wachten is op ACE woord-voerders Steve en Rachel. Die kijken strak voor zich uit. Jour-nalisten krijgen een persdossier. Ze luisteren naar Rachels speech over winst, investeringsvrijheid en onethisch bankieren. Darede-vil banking. Zo noemen ze dat.

Ongelooflijk. Steve zegt dat ACE bank niet veel verschilt van an-dere banken. Het enige verschil is de transparantie. ACE bank belegt in de wapenindustrie. An-dere banken doen dat ook. Alleen houden die dat liever geheim. ACE bank houdt niets geheim.

Plots komen medewerkers van Netwerk Vlaanderen binnen stormen. Ze nemen plaats achter het kolossale bureau. De camera’s draaien de andere kant op. Ze filmen de reacties op de gezichten. Goed? Grappig? Beetgenomen? Hoe voelen de journalisten zich? Het blijft muisstil in de zaal. Netwerk Vlaanderen voert nu het woord. Ze geven toelichting over ACE bank en de educatieve methodiek die er achter schuilt. De volgende dag staat de ontmaskering van de ACE bank in alle grote kranten van België.

Eindelijk kunnen we opgelucht ademhalen. Geen leugens meer. De eerste complimenten drup-pelen al binnen. Alleen de voor-bijgangers van de bank houden we nog even in de waan. Klanten mogen zelf hun conclusies trek-ken nadat ze met mini-F16 spe-lende ACE bankmedewerkers heb-ben gesproken.

Leontien Aarnoudse

Stop onverantwoord investeren en steun onze activiteiten financieel

ACE bank´s investeringen verschillen niet van de bestaande banken in ons land. Beiden investeren immers in wapens. Dat blijkt ook uit ons onlangs verschenen rapport ´Explosieve Portefeuilles´. De grote banken investeren nog altijd in clustermunitie, één van de meest controversiële wapens van deze tijd. Stop deze investeringen in wapens. Stort je bijdrage op rekeningnummer 001-1199225-90 op naam van Netwerk Vlaanderen met de mededeling: stop onverantwoorde investeringen. Zo steun je onze activiteiten en werken we samen aan een duurzame samenleving.

Anders omgaan met geld4

Een greep uit het aanbod van ACE financiële producten

*ENDURING FREEDOM FUND ™

De wapenindustrie is een duurza-me sector. Oorlogen zijn immers van alle tijden. Daarom gelooft ACE bank in de toekomstkan-sen van haar investeringsfonds dat zich toespitst op de militaire sector. ACE bankt stelt het klaar en duidelijk: bewapening is het antwoord waarvoor velen kiezen in de huidige onzekere wereldsi-tuatie. De ‘War on Terror’ wordt een uitputtingsslag. De wapen-industrie boomt. Momenteel zijn investeringen in die sector niet enkel rationeel, ze zijn ook winst-gevend. Vooral de ondernemingen die aan de VS en haar bondgenoten leveren, gaan door de recente conflicten stijl omhoog. Ze belonen de moedige belegger met een stevige return.

Het gezicht van het Enduring Freedom fund is Lockheed Mar-tin. De grootste wapenproducent ter wereld is de bevoorrechte leverancier van het Pentagon. De verhoogde defensieactivi-teiten van de VS vertalen zich in een significante omzetgroei van Lockheed Martin. De onder-neming staat ook sterk in het Midden-Oosten. Materiaal van Lockheed makelij diende in de recente verdedigingsmissies van Israël.

Een andere interessante niche-markt is die van de clusterbom-men. Door optimale versprei-ding van deze explosieven over vijandig gebied, bieden ze een zo groot mogelijke efficiëntie, tegen een zo laag mogelijke kost. Een aantal bedrijven hebben dit goed begrepen en investeren in de ont-wikkeling van dit wapensysteem. Via het Enduring Freedom fund kan de ACE bank klant een graan-tje meepikken. Een greep uit de bedrijven in de portefeuille: ATK, EADS, Finmeccanica, BAE Sy-stems en Textron. ACE bank ge-looft in deze bedrijven en staat

hierin niet alleen. Een aantal van de grootste spelers op de Belgi-sche markt kiezen eveneens re-soluut voor de topbedrijven in de militaire sector.

Bankgroep Investeringen in producenten van clustermunitie 1

(in US Dollars)

KBC 3.525.538

Dexia 51.712.492

ING 283.236.309

AXA 5.551.425.269

Fortis 151.246.452

Fortis en ING verdienen hier een speciale vermelding omwille van hun gedurfde investering in EADS. Dit bedrijf is het tweede grootste Europese defensiebedrijf en

producent van clustermunitie en kernwapens. ING en Fortis leken even toe te geven aan de politieke druk om hun investeringen in EADS stop te zetten, en tekenden een beleid uit dat het investeren in clustermunitie zou afstraffen. Dit heeft echter weinig impact op hun investeringen. In juli 2006 stapten ze in een kredietfaciliteit aan EADS van 3 miljard euro. ING neemt hierin een bedrag van 85 miljoen euro voor haar rekening, Fortis biedt 45 miljoen euro. ACE bank is aangenaam verrast met deze gedurfde aanpak.

Minder positief is het feit dat sommige banken zich wel lijken over te geven aan politiek correct handelen. Zo is er de KBC, die vindt niet te mogen investeren in controversiële wapens, zoals

landmijnen en clustermunitie. KBC gaat hierin zelfs zo ver dat ze bedrijven die deze producten op de markt brengen uitsluit van zo goed als álle investeringen. Alsof dit nog geen schade genoeg berokkent, maakt de bank ook nog eens bekend welke bedrijven zo uit de boot vallen.

De beruchte ‘black list’ van KBC bevat een aantal vooraanstaande bedrijven uit de defensie-indu-strie; ATK, BAE Systems, EADS, Finmeccanica, General Dynamics, Honeywell International, L-3 communications, Lockheed Mar-tin, Northrop Grumman, Raythe-on, Rheinmetall, Singapore Tech-nologies Engineering, Textron en Thales. Het feit dat KBC deze

Net als ACE bank, geven de andere banken zich dus ook niet over aan ethische

beslommeringen

1 Explosieve portefeuilles, dossier Netwerk Vlaanderen, juni 20062 Waar ligt de grens?, rapport Netwerk Vlaanderen, november 20053 Waar ligt de grens?, rapport Netwerk Vlaanderen, november 2005

In de kijker

ACE BANK BESTAAT

5

Bankgroep Investeringen in bedrijven actief in Myanmar (Birma) 2

(in US Dollars)

KBC 221.756.302

Dexia 263.190.614

ING 632.402.000

AXA 1.202.290.725

Fortis 207.453.796

*FREE LABOUR FUND ™

Dit fonds investeert in groeimarkten wereldwijd. De loonkosten zijn er laag en de bedrijfsresultaten vaak spectaculair. Zet miljoenen mensen aan het werk met uw beleggingsgeld en verdien nu mee aan de opgang van landen als China, India en Bangladesh. In het westen wegen loon- en arbeidsvoorwaarden te zwaar op de bedrijfswinsten, dus de slimme belegger kijkt oostwaarts.

bedrijven links laat liggen is een spijtige zaak. Het zijn stuk voor stuk bedrijven die hun sporen hebben verdiend in verschillende militaire groeimarkten en die de ACE bank klanten niet zullen te-leurstellen.

*NEW FRONTIER FUND ™

De wereldwijde oliereserves bevinden zich niet steeds in democratieën. Toch zijn er economisch rendabele projecten mogelijk en noodzakelijk om die energiebronnen te ontginnen. Het werk van ondernemingen zoals Shell en Total bewijst dat projecten in autoritaire regimes bijzonder goed renderen. De kunst is om de omstandigheden naar je hand te zetten. Dit fonds gebruikt uw kapitaal om olie aan te boren, waar ook ter wereld.

Het gezicht van het New Frontier fund: Total, het vierde grootste oliebedrijf ter wereld, met activiteiten in meer dan 130 landen. Total verwierf een goede naam bij beleggers met zijn gedurfd projecten, onder andere in Myanmar (Birma). Waar anderen risico’s mijden en de olie mislopen, bereikt Total consequent haar exploitatiedoelstellingen. Al vele jaren zijn haar energieprojecten hoog renderend. Andere bedrijven die handig gebruik maken van de marktzekerheid die geboden wordt door sterke militaire regimes zoals dat van Myanmar, zijn onder meer Nippon Oil, Mitsui en Marubeni.

Mocht je twijfelen aan de perspectieven die ACE bank biedt met haar investeringen in deze bedrijven, neem dan een kijkje bij de concurrentie.

TAM TAM Mais qui se cache derriere ACE bank ? (L’Echo 14-10-2006)

Anders omgaan met geld66 Anders omgaan met geld

Het gezicht van het Free Labour fund: Wal-Mart, de grootste distributiegroep ter wereld. Wat de supermarktketen uiterst succesvol maakt is dat ze een realistische bedrijfsfilosofie hanteren. De slogan “altijd lage prijzen” slaat aan. Om de goedkope producten toe te leveren beheert Wal-Mart duizenden productieateliers. De reden voor hun succes is eenvoudig: er wordt dag en nacht geproduceerd aan een lage kost. Andere voornaamste posities: Taiwan Semi-Conductor, Nike, Flextronics, Petrochina, Sara Lee, Bharat Heavy electricals, Pou Chen, Cintas.

Deze bedrijven hebben een sterk voordeel, omdat ze opereren in

zones waar vakbonden niet zijn toegelaten en ze zodoende hun kosten optimaal kunnen drukken. Dit betekent hogere winsten voor het bedrijf en dus meer opbrengst voor de bankklanten van ACE en haar concurrenten. Dat hebben ook KBC, Dexia, Fortis, ING en AXA goed begrepen.

Bankgroep Investeringen in bedrijven met een originele invulling van arbeidsrechten 3

(in US Dollars)

KBC 43.037.033

Dexia 46.552.657

ING 704.179.196

AXA 4.695.180.816

Fortis 28.934.001

Net als ACE bank, geven de andere banken zich dus ook niet over aan ethische beslommeringen. “Business is Business”, zoals één van de ACE bank medewerkers het mooi verwoordt. En daar schijnt ook de concurrentie zich perfect in te kunnen vinden. Een mooiere ondersteuning van haar filosofie kan ACE bank zich niet wensen.

Inez Louwagie

7TAM TAM ACE bank stunt met onethisch bankieren (De Morgen 17-10-2006)

Reportage

EEN KIJKJE IN DE BANK

ACE bank opende 10 oktober haar deuren op het Muntplein in Brussel. Vier weken lang duurde deze tweetalige performance aan het Muntplein. Doel was om duidelijk te maken dat ons geld niet slaapt bij de bank. Er gebeuren nog steeds investeringen met spaar- en beleggingsgeld die voor veel mensen onaanvaardbaar zijn. Met de ACE bankactie willen het publiek laten voelen, horen, ruiken en zien wat banken met ons geld doen.

Met een hippe look en chique maatpak speelden de acteurs vol overtuiging vier weken lang de rol van ACE bankme-dewerkers.

Na de onthulling kunnen we opgelucht kun-nen we ademhalen. Gelukkig kunnen ook de journalisten lachen. Sommigen ook niet.

Na de onthulling kunnen we opgelucht kun-

Persconferentie op 17 oktober in het kantoor van de ACE bank in Brussel. De offi-ciële bekendmaking van Netwerk Vlaanderen en haar educatieve project ACE bank.

ACE bankbedienden aan het werk. Na de ontmaskering van de ACE bank wordt hun act steeds absurder….

Klanten bezoeken nog altijd volop de bank. Sommigen blijven geloven in de mooie praatjes van de bank-bedienden.

“Investeren in wapenproducenten? Dat is pas echt winstgevend. We spelen zelf trouwens ook graag met tanks hier…”

Het is nu de vraag of banken daadwerkelijk gaan veranderen na deze ACE actie. Maar alles-zins weet het Belgische publiek nu meer over hun onverantwoorde investeringsgedrag.

Anders omgaan met geld8

en ik ging naar binnen. Men ver-telde me dat de bank pas de dag nadien openging.

En toen?M: Ik zag, vroeg en kreeg alvast een folder. Die begon ik te lezen en on-middellijk kwamen de verontwaardi-ging en vele vragen. Colonial Blues fund? Schaamteloos kiezen voor een zo hoog mogelijk rendement wars van alle ethiek? De toon van de folder deed denken aan de “Greed is good” speech die het Gekko-perso-nage aan een aandeelhoudersverga-dering geeft in de film Wall Street. “Dit kan niet echt zijn,” zei ik, “dit is way over the top.” Thuisgekomen ontdekte ik dat er die dag in De Standaard een artikel verschenen was over deze nieuwe bank met vestigingsplannen in Europa en een marktaftastend project in Brus-sel. Ik bezocht de website van ACE bank, vond er het gsm nummer van de woordvoerder en liet ‘m een be-richt met de vraag of dit een (slech-te) grap, een theaterperformance of een bewustmakingscampagne

was. De dag erna ging ik terug. De woordvoerder stond me persoonlijk te woord. Met een ijzersterke eigen logica, en onvermurwbaar toen ik

op de man af vroeg of hij een acteur was. Intussen kwamen er vele geïn-teresseerden over de vloer die zeer bereidwillig de vragen van ACE bank medewerkers in het kader van hun marktonderzoek beantwoordden.

U stond dus met uw oren te klapperen toen u hoorde over hun Colonial Blues fund? M: Ja dus, klapperende oren en gefronste wenkbrauwen. Ener-zijds het onmiddellijke intuïtieve gevoel dat hier wat anders achter schuil ging, anderzijds een on-behaaglijk gevoel in de zin van ‘stel je nu eens voor dat dit wel menens is.’ Er zijn ongetwijfeld mensen die duurzaam en ethisch beleggen betuttelend vinden en menen dat hun spaargeld zoveel mogelijk moet renderen, ook als dit betekent dat er belegd wordt in bedrijven die actief zijn in des-tructieve industrieën en/of er on-frisse arbeidsvoorwaarden op na houden. Zulke bedrijven bestaan en maken veel winst dus waarom er niet in beleggen?

Vond u de verkoop-praatjes van het bank-personeel geloofwaar-dig?M: Ik probeerde in mijn gesprekken het zeer consequent gespeelde

‘marktonderzoek’-scenario te doorprikken, daagde de ACE bank-medewerkers uit om toe te geven dat het om een bewustmakings-

Interviews over ACE bank

“STEL JE NU EENS VOOR DAT DIT WEL MENENS IS”

folder. Die begon ik te lezen en on-middellijk kwamen de verontwaardi-ging en vele vragen. Colonial Blues fund? Schaamteloos kiezen voor een zo hoog mogelijk rendement wars van alle ethiek? De toon van de folder deed denken aan de “Greed is good” speech die het Gekko-perso-nage aan een aandeelhoudersverga-dering geeft in de film Wall Street. “Dit kan niet echt zijn,” zei ik, “dit is way over the top.” Thuisgekomen ontdekte ik dat er die dag in De Standaard een artikel verschenen was over deze nieuwe bank met vestigingsplannen in Europa en een marktaftastend project in Brus-sel. Ik bezocht de website van ACE bank, vond er het gsm nummer van de woordvoerder en liet ‘m een be-richt met de vraag of dit een (slech-te) grap, een theaterperformance of een bewustmakingscampagne

was. De dag erna ging ik terug. De woordvoerder stond me persoonlijk te woord. Met een ijzersterke eigen logica, en onvermurwbaar toen ik

in bedrijven die actief zijn in des-tructieve industrieën en/of er on-frisse arbeidsvoorwaarden op na houden. Zulke bedrijven bestaan en maken veel winst dus waarom er niet in beleggen?

Vond u de verkoop-praatjes van het bank-personeel geloofwaar-dig?M: Ik probeerde in mijn gesprekken het zeer consequent gespeelde

‘marktonderzoek’-scenario te doorprikken, daagde de ACE bank-doorprikken, daagde de ACE bank-

Naam: Mie De Min

Beroep:Strategic Creativity Advocate

Werkt bij:Communicatiegroep Ogilvy

Leeftijd: 41 jaar

Betrokken-heid ACE bank:

Geïnteresseerde voorbijgangster, onder de indruk van deze onethische bank.

Hoe heeft u de ACE bank leren kennen?M: Ik leerde ACE bank kennen op een dinsdagavond, na een biblio-theekbezoek. In het leegstaande pand naast de bibliotheek waren een aantal mensen druk bezig met het nogal ‘loun-gy’ inrichten van de ruimte. ‘ACE bank, Daredevil Banking for a New Era’, zo las ik op het grote raam in een interessant lettertype. Mijn nieuwsgierigheid was geprikkeld

De woordvoerder stond me persoonlijk te woord. Met een ijzersterke eigen logica, en

onvermurwbaar toen ik op de man af vroeg of hij een acteur was.

Interview met communicatie-expert:

9ACE banque, la banque du vice (Le soir 17-10-2006)TAM TAM

campagne ging en dat ze een rol speelden. Dat lukte niet. En deed me twijfelen, dat geef ik grif toe. Alle gebruikte elementen van de communicatiemix oogden profes-sioneel en ik begon zowaar bijna te geloven dat het misschien dan toch wel een waar initiatief was. Het ACE bankconcept en –mate-riaal was glashelder en polarise-rend, met andere woorden ideaal

voor iemand die een verkennend marktonderzoek doet. Vanuit dat standpunt kon ik ook de onwet-telijkheden in de folders (bv. ge-garandeerde return) plaatsen. En toch, ‘t bleef knagen.

Hoe ontdekte u uiteindelijk dat het een educatieve opzet was?M: Euh, ik vermoedde het reeds van in het begin en was dus blij toen de ontknoping kwam n.a.v. de klacht van de CBFA (Commis-sie voor Bank-, Financie- en As-surantiewezen). Het waren dus blijkbaar niet de onderzoeksjour-nalisten van onze kwaliteitskran-ten die het initiatief ontmasker-den.

En? Teleurgesteld of gerustge-steld?M: Gerustgesteld. Dit initiatief deed me beseffen dat er onge-twijfeld een potentieel is voor dit soort banken. Als een ‘kwali-teitskrant’ als De Standaard over het initiatief bericht alsof het de normaalste zaak van de wereld is, is dit toch ergens een aanwijzing

dat de journalist van dienst het mogelijk achtte.

ACE bank is een gedurfd educa-tief project. Ze noemen het ook wel een hoax. Bent u bekend met dit begrip?M: Zulk opgezet spel is een veel-beproefde communicatiestrategie in het kader van bewustmaking-campagnes. Onder meer om ook

‘nog-niet-bekeer-den’ te bereiken, om een hogere impact te hebben. Als je een bood-schap als die van duurzaam beleg-gen onder de aan-dacht van een ruim publiek, en de mas-

samedia, wil brengen is het aan-gewezen om origineel uit de hoek te komen. Ik kan me voorstellen dat een gewoon persbericht van Netwerk Vlaanderen over dit thema amper enkele lijnen in de krant haalt. En de kosten van een meer klassieke communica-tiecampagne (incl. aankoop van mediaruimte) zouden al snel zeer hoog oplopen. De keuze voor de gehanteerde aanpak is dus zeer terecht en ook zeer geslaagd.

Denkt u dat het project effectief is geweest in die zin dat men-sen nu beter beseffen dat hun geld niet slaapt in de bank? M: Ik hoop dat dit initiatief men-sen minstens een beetje doet na-denken.

En u gaat nu binnenkort ook duurzaam sparen?M: Op het moment dat er wat te sparen/beleggen valt zal het zo duurzaam mogelijk zijn…

Als een ‘kwaliteitskrant’ als De Standaard over het initiatief

bericht alsof het de normaalste zaak van de wereld is, is dit toch ergens

een aanwijzing dat de journalist van dienst het mogelijk achtte

REACTIES

Netwerk Vlaanderen con-tacteerde ACE klanten na afloop van de perfor-mance om uit te leggen dat ze geen echt bank-kantoor bezocht had-den, maar een educatief project. Hieronder een reactie van een bezorgde bankbezoeker:

‘Graag wens ik u proficiat met uw schitterend ini-tiatief en knap opgezet spel; ik was er helemaal ingelopen en ben vrese-lijk kwaad weggelopen uit het interview met uw mannelijke collega, verontwaardigd over de manier waarop (zoge-naamd) jonge bankiers/ambtenaren denken over de wereld en investeren… Eerlijk gezegd lag het nog steeds op mijn maag, tot vandaag met deze posi-tieve mail. Zelf stort ik – sinds ik anderhalf jaar geleden gestopt ben met roken- een maandelijks bedrag aan een micro-financieringsproject van Oxfam. U hebt me van-daag met uw bericht heel gelukkig gemaakt, ook zonder geld. Ik wens u ook alle succes toe met uw verdere projecten.’

G.H.

Anders omgaan met geld10

Naam: Tobias Debruyn & Bert Depuydt

Beroep: vormgevers/stylisten

Werkt bij:beeldfabriek Afreux in Antwerpen

Leeftijd: 25 en 24 jaar

Betrokken-heid ACE bank:

inrichting, communicatie, marketing en concept.

Als ik zeg ACE bank, dan zeg jij….?B: Stress. Maar we zijn ook best een beetje trots dat het project gelukt is.T: Heel tof om te doen, omdat we al-les konden doen wat we in onze mars hadden. We hebben werkelijk mogen opbouwen vanaf de besprekingsfase. In die zin ben ik ook heel trots dat het gelukt is in wel heel korte tijd en met wel heel weinig slaap.

Hoeveel slapeloze nachten hebben jullie gehad?T: Eén dag zijn we 60 uur in de run-ning geweest, waar vier keer op en af Brussel zat. Op een gegeven mo-ment begin je dan flauwe grapjes te maken. Bert was redelijk snel uitge-vallen. Die heeft een verschot gehad toen we bezig waren met affiches plakken voor de bank in Brussel.

In de aftiteling van ACE bank staat jullie naam bij design, decor, lay-out en styling. Wat hebben jullie nu precies gedaan?

B: Vanaf het moment dat Netwerk Vlaanderen naar ons toe kwam met het idee een bankkantoor te maken, zijn wij bij het proces betrokken ge-weest. Wat dat heeft opgeleverd: een geïntegreerde mix van interieur, de communicatie en marketing. T: Het was ook tof dat wij het vertrou-wen van Netwerk Vlaanderen hebben gekregen om dit te doen.

Wat vond je de grootste uitdaging van al die verschillende werkge-bieden?T: Het zo weten te organiseren dat het er allemaal was. B: Ja.

De inrichting van de ACE bank was hip, trendy, modern en stijlvol. Hoe kregen jullie het voor elkaar om in korte tijd zo’n mooie lounge ruimte te creëren? T: Voornamelijk door de mix van ons drieën, onze goede contacten en door een aantal kennissen die ons snel konden helpen. Ik denk sowieso dat het een heel dankbare locatie was. De eerste keer zag het er niet super uit, maar met een minimale ingreep was het heel snel fancy te maken.B: Een goede planning natuurlijk (lacht). Het hele interieur is eigenlijk in ons bureautje gemaakt. Alleen ik had vooraf het pand bezocht, op-gemeten en gefotografeerd. Daarna hebben we de maten van pancartes vastgelegd, de muurschilderingen, de kleur van het tapijt en het type stickers voor de ramen uitgekozen. Alles is van hieruit gemaakt of ge-regeld, dus we hoefden niet telkens naar Brussel te reizen. Dat heeft veel tijdswinst opgeleverd. Volgens mij is

het een van de beste manieren van werken.

Een inrichting á la ACE bank kost toch handen vol met geld?B: Mensen uit de design en interi-eursector weten volgens mij wel dat het niet heel duur was. We hadden een op maat gemaakt meubel en de trendy poefjes waren tweedehands. De verlichting en de stickers op de ramen waren wel duur, maar het zag er dan ook heel mooi uit. Een ander voordeel is dat we een eigen zeef-drukkerijtje hebben. Alle naamkaart-jes, de bedrukte lampenkappen en kussens hebben we zelfgemaakt.

ACE bank is een hoax, een gedurfd educatief project. Vond je het ge-waagd om in dit project te inves-teren? B: Als je als bureau voor deze op-dracht tekent, word je geassocieerd met een bepaalde politieke denk-richting, met een bepaalde stijl en een zeker engagement. Dat vind je niet bij alle grafische, design- en evenementenbureaus terug. Maar gewaagd? Nee niet echt. T: Vooral gewaagd vond ik het voor de Stad Brussel. Die heeft politiek en financieel wereldwijd grote belan-gen. Ik vind het stoer dat ze dit aan-durfden. En van Netwerk Vlaanderen ook, ’t zal het campagnebudget en de klassieke methodiek zwaar over-stijgen. Ik denk dat dit project Net-werk Vlaanderen in de toekomst ten goede gaat komen. Ze tonen immers aan de banken dat ze niet stil zitten, maar blijven zoeken naar nieuwe in-valshoeken.

“HET HELE INTERIEUR IS EIGENLIJK IN “HET HELE INTERIEUR IS EIGENLIJK IN ONS BUREAUTJE GEMAAKT…”ONS BUREAUTJE GEMAAKT…”Interview met designtalenten:

11CBFA laat kantoor van mysterieuze ACE bank sluiten (De Standaard 17-10-2006)TAM TAM

Denk je dat we er samen in geslaagd zijn om duidelijk te maken dat geld niet slaapt in de bank? B: Er zijn mensen die kwaad zijn weggelopen met een paar ACE bank beleggingsfolders en riepen: “Hier ga ik mee naar Fortis om te vragen of zij hier óók in beleggen!” Ook weet ik uit ervaring dat ACE bank al een mythe is geworden. Zeker lokaal in Brussel. Nationaal in de pers is de hoax er wel uitgekomen, maar lokaal zijn er nog velen die niet weten dat het een edu-catief project was. Het is dus perfect mogelijk om de ACE bank opnieuw te starten in een andere stad of ergens in Brussel een jaar later. T: Ik denk dat het daar een beetje de mist in is gegaan. Vooral door de aanklachten is de nadruk bij het bankwezen terechtgekomen. Veel van de krantenartikelen zijn versche-nen in de financiële bijlagen. Dat zijn katernen die veel lezers overslaan. Maar ik denk niet dat het project daardoor minder succesvol was. Veel mensen hebben we een kleine por kunnen geven. Heel tof was dat we het publiek niet met een belerende vinger hebben gewezen. Dat is iets

waar mensen dezer dagen toch aller-gisch voor zijn?

Een normale bank mag gerust ja-loers zijn op de inrichting van ACE bank, een persoonlijke aanpak, een loungesfeer, leuk muziekje. Denk je dat je andere banken ge-inspireerd hebt?T: Ik denk het wel, of dat nou van ons komt, of vanuit de stroom hoe de dingen gaan. Banken stappen eerder naar de grootste, duurste en meest gerenommeerde communicatiebu-reaus toe, naar mannen in maatpak die daar eindeloos veel geld voor vragen en eindeloos veel over zeuren om uiteindelijk tot een zelfde soort resultaat te komen. Die mensen ko-pen ook geen tweedehands stoeltjes van 25 euro, die kopen ze nieuw voor 500 euro.

Inmiddels al veel nieuwe opdrach-ten binnengekregen?B: Nee, dat gaat altijd met een ver-traging. T: Projecten Oostende Werf heeft la-ten weten al geïnteresseerd te zijn in onze communicatieve capaciteiten.

Dat was wel naar aanleiding van de ACE bank.

Wat is de meest opvallendste reac-tie die jullie hebben gekregen?T: Het grote publiciteitsbedrijf Clear Channel dacht tot lang na de onthul-ling dat ACE bank een echte bank was. Die dachten: een mogelijke klant! Ze wilden ons spreken over mogelijke samenwerking. Die hadden de kran-ten blijkbaar niet goed gelezen, want ze hadden nog niet door dat het een hoax was. “Ah bon,” was hun reactie, “dan hebben jullie dat wel heel goed gedaan. Dan denk ik dat we uitge-praat zijn. Toch bedankt.” En dan op het einde vroeg hij nog: “Dus het is echt een nepbank?” B: En de man die gedichten is gaan schrijven op onze ACE teaserpos-ters. Deze posters zijn overal in de stad Brussel verschenen vlak voor de bank open ging. Deze stadsdichter, laten we hem zó noemen, schrijft over individuele vrijheden. Echte straatkunst.

Anders omgaan met geld12

Naam: Rona Kennedy

Beroep:theatermaker, acteur en regisseur.

Werkt bij:beeldfabriek Afreux in Antwerpen

Leeftijd: 34 jaar

Betrokken-heid ACE bank:

werving en selectie, coachen en trainen van acteurs, regie, uitwerking en concept ACE bank: hoax en educatie.

De performance duurde onge-veer vier weken. Welk moment is je het meest bijgebleven?Dramatsich spannend was het vooral in de eerste week, toen niemand mocht weten dat het geen echte bank was. Niemand mocht ons herkennen. Het top-punt was de dinsdag van de persconferentie, een week na de opening. Toen stond de pers, de politie en de CBFA op de stoep.

Was de ontmaskering een ont-lading voor jullie?

R: Ja, door de bekendmaking viel de stress van ons af. Je merkte dat de acteurs losser werden. Het geheimzinnige was er niet meer.

Hoe gaven jullie vorm aan de performance?R: We hadden het idee om twee weken hoax te doen en twee we-ken educatief luik, waarin we na afloop van onze act de klanten vertelden dat het een project van Netwerk Vlaanderen was. Bin-nen deze vier weken hanteerden we een crescendo effect. Dit be-tekent dat we meer en meer ab-surde dingen integreerden in onze performance. Zo gingen we de laatste weken, niet alleen ver-baal maar ook visueel extreem. Soldaten, tanks, oorlogje spelen, onnozel doen voor het raam, lied-jes zingen, geld strooien in de gang. Noem maar op. Hoe absurd we ook deden, sommige mensen geloofden nog altijd dat het een bank was. Verbazingwekkend was dat. De hoax werd uiteinde-lijk een week korter, vanwege de klacht van de bankencommissie CBFA. Dat is jammer, maar dank-zij de CBFA hebben we meer pers-aandacht gekregen. Daar zijn we de CBFA weer dankbaar om.

Mensen verschillen nogal on-derling. Hadden jullie een indi-viduele klantgerichte strategie ontwikkeld?R: Acteurs kregen vooraf een training over inhoud wat betreft

“HOE ABSURD WE OOK DEDEN, SOMMIGE MENSEN GELOOFDEN NOG ALTIJD DAT HET EEN BANK WAS”

economische en psychologische kennis omtrent klantbenadering. Voor dit laatste hadden we een soort van kader, geschikt voor elk individueel gesprek. In dit geval was het kader de enquête. We hanteerden de regel van het gouden kwartiertje. Eerst stel je simpele vragen zoals: bij welke bank bent u, doet u aan internet-bankieren? Dat stelt de klant op zijn gemak. Pas daarna branden we los met extremere vragen als: zou u niet willen beleggen in de wapenindustrie?

En hoe reageerden de klanten daarop?R: Als acteur zie je hoe klanten reageren op de bepaalde thema’s. Daar speelden we verder op in. Improviseren binnen het kader, noemen we dat. Dat werkte vrij goed. Verder wilden we kijken hoe ver we verbaal konden gaan. Zat er bijvoorbeeld iemand uit Ni-geria bij ons aan tafel, dan begon-nen we over Shell in Nigeria, die hele dorpen ontruimen om olie uit de grond te halen. Om goed te kunnen improviseren, hebben de acteurs de dossiers van Netwerk grondig bestudeerd.

Na de onthulling bleven jul-lie doorgaan met deze perfor-mance. Geloofden mensen nog altijd dat het een echte bank was?R: Voorbijgangers die ons zagen spelen en onnozel doen, dachten

Interview met regisseur en mental coach:

13TAM TAM Brussels gerecht laat zaak zeker niet blauwblauw (De Tijd 18-10-2006)

waarschijnlijk wel dat het een performance was. Maar binnen in de bank geloofden klanten ons nog altijd. De bank, het interieur, onze kostuums, ons drukwerk het zag er perfect uit. Daarom konden we ons veel permitteren. Mensen geloven je. Dat is indrukwekkend. Als je een verhaal op normale ma-nier brengt, met de juiste kleren aan, in de juiste omgeving, kun je verbaal heel ver gaan. Dat is wel een beetje eng.

Op het ene moment speel je de onverantwoorde bankier, op het andere moment hoor je bij Netwerk Vlaanderen. Konden mensen die klik maken? R: We zijn acteurs en spelen onze rol. Op het einde van het verhaal stap je uit die rol. Je legt uit: dit is geen echte bank. Ik ben geen

echte bankbediende, ik ben een acteur en dit is een bewustzijns-actie van Netwerk Vlaanderen. Ge-choqueerde klanten haalden dan vaak opgelucht adem. Voor klan-ten die niet echt gechoqueerd waren, was het moeilijker om de klik te maken. Soms moest je het wel drie keer uitleggen voordat mensen het begrepen.

Ga je nu een boek schrijven over alle ervaringen?R: We zijn van plan om een educa-tief pakket uit te werken waar wij in scholen ACE bank interventies kunnen doen. Anders omgaan met geld is een heel moeilijk thema om over te brengen, hele-maal bij jongeren. In plaats van een gewone workshop te geven, willen we een spetterende perfor-mance opvoeren.

En…is bankmedewerker wor-den niets voor jou?R: Haha, nee dat nooit. Een strak kostuum dragen is niks voor mij. En elke dag die schmink? No way!

Interviews door Leontien Aarnoudse

Wapenvrij sparen en beleggen. Het is mogelijk!

Geen geld voor geweld. Zo heet de nieuwe brochure over duurzame bankproduc-ten en wapeninvesteringen. Alle in België aangeboden duurzame financiële pro-ducten krijgen een score die aangeeft in welke mate in-vesteringen in wapenprodu-centen worden uitgesloten. De resultaten vind je kort en overzichtelijk terug in onze brochure. Wil je weten of de bank jouw spaar- of beleg-gingsgeld ook investeert in wapenproducenten? Vraag dan nu de brochure aan via info@netwerk-vlaanderen.be of tel 02/201.07.70. Binnenkort kun je de bro-chure ook downloaden op www.netwerkvlaanderen.be.

Nieuwsgierig naar de rauwe emoties die de ACE bank heeft teweeggebracht? Bekijk dan de ACE bank movie. Je kunt deze docu-mentaire downloaden op www.netwerkvlaanderen.be. Hij verschijnt ook op dvd. Die kan je bestellen via info@netwerk-vlaanderen.be of via tel: 02/2010770

Enkele shots uit het promofilmpje voor de ACE bank

Anders omgaan met geld14

Achtergrond

RUIMTEVAARDERS VAN EEN TIJDPERKHoe hoaxes een starre logica openbreken en denkruimte creëren

“There was a bizarre logic that supported colonialism too” staat ergens op de site van The Yes Men, de trendzetters in het goed-bedoeld opgezet spel. Het is iets wat we soms vergeten. Slavernij, apartheid of kolonialisme hebben eeuwenlang mensen met dezelfde emotionele en verstandelijke ver-mogens als ons kunnen bekoren. Niet enkel omwille van hun evi-dente voordelen, maar ook omdat ze ‘binnen het plaatje pasten’. Een (bizarre) lo-gica verklaarde en vergoelijkte de praktijken. Zulke denkpa-tronen opspo-ren, doorprikken en mediageniek te kijk zetten is een uitdaging voor elke cul-tuurkritische beweging. En de hoax, of het opgezet spel, blijkt er wonderwel toe in staat.

‘Red de walvissen: verkoop ze!’

Salzburg, mei 2000. Op een druk bijgewoonde conferentie over internationaal handelsrecht betreedt een spreker van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) het podium. Hij is gecontacteerd via de site www.gatt.org, een nep WTO site. Andreas Bilchbauer start zijn uiteenzetting. De voordelen van de vrije markt worden belicht, en de neoliberale logica wordt op scherp gesteld. Er volgt een pleidooi voor de

afschaffing van de siësta in Spanje en de lange lunches in Italië. Ze maken gestandaardiseerde uurroosters onmogelijk, waardoor het bedrijfsleven onnodige verliezen lijdt. Bilchbauer doet er nog een schepje bovenop: de vrije markt kan ook naar de verkiezingen worden uitgebreid. Zo wordt de efficiëntie in het stemproces verhoogd. Mensen die niet geïnteresseerd zijn in

het bolletjescircus kunnen hun stem per opbod verkopen op het internet. Het publiek reageert kalm, enkel de opmerking over hun eetgewoonten schiet sommige Italianen in het verkeerde keelgat. De video die de voordracht en de reacties documenteert, gaat nadien de wereld rond.

Zes jaar later. Hanniford Schmidt spreekt op een bijeenkomst over zaken doen in Afrika. In de zaal zit onder andere Laurie Ann Agama, de speciale gezant voor Afrika van het handelsdepartement in de VS. Een echt bestaand neoliberaal opinieartikel, getiteld ‘Red de

Vervormd zie je er lachwekkend uit, en komen je lelijke kantjes te voorschijn.

Nochtans ben jij het die gespiegeld wordt, maar de overdrijving zorgt voor

het bizarre resultaat. En net zoals mensen dol zijn op spiegelpaleizen, omdat ze

vermakelijk en confronterend zijn, zo ook zijn de media dol op hoaxes

15TAM TAM Grootbanken beleggen in vuile aandelen (De Morgen 19-10-2006)

walvissen: verkoop ze’, dient ter inspiratie voor de speech van Hanniford. Elk goed dat niet in de markten verhandeld en geprijsd wordt, is slachtoffer van overexploitatie. Zo gaat het ook met levende wezens die niet verhandelbaar zijn. Walvissen sterven uit, in tegenstelling tot kanaries. Ze zijn niet te koop,

en missen de bescherming onder eigendomsrecht. Daarom zou er een markt voor levende walvissen moeten komen, pleit het opinieartikel op policynetwork.net. Schmidt trekt dat marktdenken door tot haar extremen. Misschien is dát wel de tragedie van de hongerlijdende Afrikaan: pas als hij terug als slaaf verhandelbaar is, zal er aandacht zijn voor zijn hele welzijn. Nu sterft hij aan geneesbare ziektes, en heeft hij niet genoeg te eten. Maar als slaaf zal hij beter af zijn. Want een eigenaar is gebaat bij gezond en doorvoed humaan kapitaal. “This is what free trade’s all about,” zei Schmidt. “It’s about the freedom to buy and sell anything, even people.” Het publiek reageert rustig, op een enkeling na.

Beide speeches zijn hoaxes. Opgezet spel. De schrijvers en performers zijn van het Britse collectief The Yes Men. Ze stelden de hoax op punt om de dominante logica van onze tijd in het absurde te trekken. Ze vertrekken bij de vrije markt ideologie zoals die gepresenteerd wordt in de teksten van haar apologeten. Dan keren ze die logica tegen zichzelf, door haar door te trekken tot een voor

een normaal mens belachelijk en absurd resultaat.

Belangrijk daarbij is dat het brede publiek kan zien hoe een hele groep mensen meegaat in de logica. Het is hét bewijs dat het over een dominant denkpatronen van een bepaald tijdperk gaat. Eenmaal is aangetoond dat een

logica als een ideologie te veel geesten heeft ingepalmd, kunnen ook de gevolgen van die verstarring worden blootgelegd. The Yes

Men maken door hun hoaxes duidelijk dat het marktdenken winst laat voorgaan op mens en milieu. Als valse woordvoerders van de WTO, Halliburton of DOW Chemicals ontmaskeren ze de logica die de hebzucht van deze instellingen en ondernemingen vergoelijkt. Zo onstaat er ruimte om over een andere economie voor onze tijd na te denken.

Spiegels in de ideeënstrijd: de werking van een hoax

“You know how a funhouse mirror exaggerates your most hideous features? We do that kind of exaggeration operation, but with ideas,” aldus The Yes Men. Hoaxes doen met ideeën wat de spiegels in een spiegelpaleis met mensen doen. Vervormd zie je er lachwekkend uit, en komen je lelijke kantjes te voorschijn. Nochtans ben jij het die gespiegeld wordt, maar de overdrijving zorgt voor het bizarre resultaat. En net zoals mensen dol zijn op spiegelpaleizen, omdat ze vermakelijk en confronterend zijn, zo ook zijn de media dol op hoaxes.

Bij een geslaagde hoax gebeu-ren er drie mediastrategische

Banken praten doorgaans niet over hun investeringen: het is een

verborgen realiteit

manoeuvres in één beweging: je haalt de media, je doorprikt voor het oog van het publiek de logica van je tegenstander, en je domineert de discussie over een realiteit die je opponent liever verborgen houdt.

Over het tweede manoeuvre hadden we het hierboven, maar om het laatste te begrijpen kunnen we teruggaan naar de vervormende spiegel. Stel je voor dat je zwaarlijvig bent en in zo een spiegel nog dikker wordt afgebeeld. Dan kan je moeilijk naar de spiegel wijzen, en beweren: hé maar ik ben helemaal niet dik. Dat is ook het probleem waarmee de doelwitten van een hoax, geconfronteerd worden. Omdat de overdrijving van het opgezet spel inspeelt op een realiteit waarover de opponent het liever niet heeft, staat hij al bij aanvang van de discussie in een zeer slechte positie. Elk debat dat wordt aangegaan om de overdrijving te ontkrachten, zou alleen maar een vervelende realiteit steeds meer ‘in the picture’ brengen.

Een voorbeeld daarvan is te vinden in de ACE bank hoax van Netwerk Vlaanderen. Banken praten doorgaans niet over hun investeringen: het is een verborgen realiteit. Over hun renderende onethische investeringen hebben ze het nog minder. Die kunnen hen in een slecht daglicht brengen bij het publiek. Het opgezet spel van Netwerk Vlaanderen, de ACE bank, nam reële bestaande onethische investeringen als startpunt, maar

Wie uit de financiële wereld is niet geïnteresseerd in wat een woordvoerder in maatpak van een concurrerende bank

te zeggen heeft?

overdreef ze wat, en stelde ze uitvoerig in de kijker. De banken reageerden niet. Waarschijnlijk omdat ze bij een reactie niets te winnen hadden. De media zou er enkel op uitkomen dat ze daadwerkelijk ook onethisch investeren, net als de ACE bank. Op die manier kon Netwerk Vlaanderen dankzij de hoax haar campagneboodschap terug in de media brengen en de discussie domineren. Een artikel in De Morgen dat een overzicht gaf van

de onethische investeringen van de grootbanken, was de kers op de taart. De journalist keek niet meer naar de spiegel, maar naar de realiteit.

Het belang van rolverandering

Een sociale beweging kampt vaak met een centraal probleem. Ze bereikt de mensen niet, omdat ze uit de media blijft. De zeldzame keren dat ze wel de media haalt, kampt ze met imagoproblemen. De taal en uitstraling van haar woordvoerders nodigen uit tot stigmatiserende etiketten. Ze zijn wereldvreemd, belerend, intellectualistisch, saai of klein links. De boodschap komt niet over, omdat de boodschapper door de mediaconsumenten direct in een vakje wordt gestopt. Zo zou Augusto Boal het met de hoax nauw verwante ‘Invisible Theatre’ hebben uitgewerkt op het ogenblik dat hij merkte dat zijn eigen verschijning in de weg stond van zijn boodschap: “He

16 Anders omgaan met geld

TAM TAM ACE stunt krijgt juridisch staartje (FET 18-10-2006)

found that his attempts to inspire the people living in poor or ‘slum’ areas to rise up against racial and class inequality was inhibited by his own racial and class background (himself being white and comparatively financially comfortable).”

De oplossing was om realiteitsgetrouw in de huid van iemand anders te kruipen, zodat de stoorzender van de eigen identiteit en culturele achtergrond wordt opgeheven. Zo ook met het opgezet spel. Doordat in een opgezet spel de boodschap in de outfit van de opponent verschijnt, wordt het imagoprobleem doorbroken. Kijken we terug naar het voorbeeld van de ACE bank. Wie uit de financiële wereld is niet geïnteresseerd in wat een woordvoerder in maatpak van een concurrerende bank te zeggen heeft? De woordvoerders van de ACE bank vonden vlot hun weg naar de Belgische media, en werden niet scheef bekeken vanuit de zakenwereld. Ze kregen zelf schouderklopjes. Op het ogenblik dat hun rol is uitgespeeld, omdat het opgezet spel onthuld wordt, komen de media en mediaconsumenten idealiter direct op de boodschap uit, geformuleerd in de taal van elk medium dat de hoax onthult. De taal en uitstraling van de echte boodschaper is onzichtbaar gebleven.

Perfect is niet goed genoeg

Ondanks de strategische voordelen van de hoax als methodiek voor cultuurkritische en sociale bewegingen, zijn er ook talloze moeilijkheden en beperkingen. De belangrijkste is dat spelen met ‘waarheid’ als

spelen met vuur is. Voor hetzelfde geld vallen heel je boodschap en geloofwaardigheid samen met de hoax door de mand. Mensen worden niet graag bedot, en al evenmin worden ze graag te kijk gezet. Netwerk Vlaanderen kreeg naar aanleiding van de ACE bank hoax bijvoorbeeld voorgeschoteld dat ze misschien wel tegen onethische investeringen zijn, maar dat ze zich alleszins aan onethische communicatie schuldig hadden gemaakt. Om zo een reactie op te vangen en te beantwoorden moet de reden om de hoax te doen voldoende sterk zijn. Zodat het publiek de balans opmaakt en denkt: oké we zijn misschien wel beetgenomen, maar om zo iets belangrijk te onthullen mag dat wel.

Een ander evident nadeel is dat een hoax opzetten ontzettend moeilijk is. Je hebt kennis en inzicht nodig in de logica die je wil doorprikken, de werking van de media, de mogelijke reacties van betrokken partijen, en je moet alles geheim kunnen houden. Een gouden tip van John Jordan, die al jarenlang actief is op het raakvlak van kunst en activisme, is dat een hoax tot in de puntjes uitgewerkt dient te zijn. Ook adviseert hij dat je ongeacht de reacties van pers en publiek, moet volhouden met acteren. Een perfecte uitwerking betekent dat er over alle vormelijke aspecten zoals kostuums, drukwerk, lay-out en inkleding wordt nagedacht, en dat de inhoud zo goed mogelijk de grens opzoekt tussen geloofwaardigheid en absurditeit. Humor staat dan ook centraal bij een opgezet spel. De acteurs moeten goed getraind worden, en de teksten moeten op punt staan. Een hoax is als een

ketting die onder spanning komt te staan, en die mislukt op het ogenblik dat de zwakste schakel knakt.

Tot slot

Elk investering die opbrengt, is verantwoord. Dat lijkt de dominante logica in de financiële wereld. Dat is de reden waarom investeringen in Total, een onderneming die de dictatuur in Birma onderhoudt, niet worden teruggeschroefd. Het is die logica die de ACE bank hoax van Netwerk Vlaanderen mediageniek doorprikte en te kijk zette. Of de banken nu gaan veranderen is nog de vraag, maar alleszins weten ze dat pers en publiek steeds meer af weten van hun investeringsgedrag. Daarin bewees de hoax haar nut als educatieve methodiek.

Mathias Bienstman

17

Anders omgaan met geld18

Blik op financieel nieuws

ACE BANK WORDT *CE B*NKHet juridische verhaal achter ACE bank

Dinsdag 10 oktober. Brussel, Muntplein. 11.00. ACE bank gooit haar deuren open, de website is online, het kantoor ziet er blits uit, de acteurs staan volledig klaar voor een performance zonder voorgaande in Belgenland. Bij Netwerk Vlaanderen is de spanning groot: geen versprekingen aan de telefoon graag, er is toch nergens een Netwerk logootje over het hoofd gezien, is er ergens een foutje gemaakt dat overduidelijk naar Netwerk als initiatiefnemer wijst, … en vooral: ligt het onethische karakter er niet zo dubbeldik op, dat het opgezet spel heel snel zal ontmaskerd worden? Paniek en schaduwgevechten

Vrijdag 13 oktober. Brussel, Muntplein.18.00. ACE woord-voerder Steve Smith sluit met voldoening zijn eerste werkweek af. Honderden klanten hebben al kennisgemaakt met ACE bank. Het staat vast dat ACE bank niemand onberoerd laat. Als hij de sleutel in het slot draait om af te sluiten, hoort hij plots luid gebonk op het raam. De late bezoeker op de vierde dag is CBFA adjunct-directeur Luc Roeges. CBFA (Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen, ook wel bankcommissie genoemd) is de enige toezichthouder op de Belgische financiële sector. Kortom: de flikken van de bankwereld. Roeges laat er geen

gras over groeien. ACE bank heeft geen licentie aangevraagd en mag dus geen bankactiviteiten verrichten. Smith, wetende dat ACE bank geen echte bank is, speelt zijn rol voortreffelijk. Woedend verlaat Roeges daarop het kantoor. Even later is een nieuwsitem gecreëerd: CBFA dient klacht in tegen ACE bank wegens illegale bankactiviteiten.

Zaterdag 14 oktober. Gent, geheime locatie. 8.30. Netwerk Vlaanderen houdt spoedberaad. Hoe moeten we nu verder? Alle mogelijke scenario’s houden we tegen het licht. We danken de CBFA op onze blote knieën voor wat op groene velden overal te lande een ‘perfecte voorzet’ heet. We beslissen de keeper toch nog te dribbelen en de kans tergend traag in doel te werken. Twee uur later ligt het onthullingscenario voor de ACE bank op tafel.

Dinsdag 17 oktober. Brussel, Munt-plein 10.00. Ternauwernood gaat de persconferentie door, want de procureur heeft een indrukwek-kende groep rechercheurs ge-vraagd de bank net voor de con-ferentie te ontruimen. Als we hen in uitzonderlijke preview uitleg-gen dat dit opgezet spel is, ver-laten ze al lachend het kantoor

en kan de persconferentie alsnog doorgaan.

ACE bank wordt ACE b*nk

Dinsdag 17 oktober. Brussel, Paleizenstraat.15.30. Netwerk Vlaanderen stapt het stoffige he-renhuis en tevens hoofdkwartier van CBFA binnen. Rustig nemen we plaats en vertellen dat er een verschil is tussen een bank en een theaterproject. Maar CBFA voorzitter Wijmeersch, heeft daar weinig oren naar. Hij windt er geen doekjes om en zegt: “I’m not amused.”

Hoezo ‘not amused’? Slecht ge-voel voor humor? Of komt het wellicht omdat we hun ergste nachtmerrie waarmaken: je voor-doen en benoemen als bank. Tel-kens komt het gesprek terug op het heiligdom der heiligdommen, het onaantastbare woord: het be-

grip bank, die vier letters in die volgorde, is alles-zins beter beschermd dan de slachtoffers van clus-termunitie. Wapens die diezelfde heilige banken ook financieren. Want

de CBFA met een budget van 74 miljoen euro, spendeert geen één cent aan het aanklagen van of onderzoeken naar onethische investeringen van haar financiële zonen en dochters. Nee, investe-ringen in wapens, mensenrech-tenschendingen of kinderarbeid wekken geen verontwaardiging op. Maar een spel in de vorm van een bank, is juridisch strafbaar

Het begrip bank, die vier letters in die volgorde, is alleszins beter beschermd dan

de slachtoffers van clustermunitie

19TAM TAM Door de bank genomen: hoe de hele financiële wereld een week lang bleef

geloven in ACE bank (Humo 7-11-2006)

aldus CBFA. Bovendien vindt Wij-meersch: “ACE bank is geen the-aterproject, want theater hoort thuis in een schouwburg.” Dus, theatermakers in België, binnen-blijven hé. Goed, einde discussie. ACE bank wordt ACE b*nk met de ondertitel: ‘This is not a bank’.

“Het siert Eddy Wymeersch dat hij zijn job ernstig neemt. Het is zijn taak spaarders en beleggers te beschermen tegen kwaadaardige lui die op hun geld uit zijn. Maar hij zou toch wel een beetje gevoel voor humor moeten hebben. Wymeersch zou beter eens goed lachen omdat de jongens en meisjes van Netwerk Vlaanderen de CBFA bij de neus konden nemen, en de zaak voor de rest blauw-blauw laten. Want er is niemand benadeeld, en de actie was toch voor het goede doel?”

Bron: De Tijd, 21 oktober 2006

Hallo Bermuda? ACE b*nk wordt *CE b*nk

Woensdag 18 oktober. Brussel, Vooruitgangstraat. 9.30. De telefoon rinkelt. “Hallo meneer, u spreekt met de advocaat van Ace Insurance Group. Indien u deze middag niet bevestigt dat jullie de naam ACE niet meer zullen gebruiken, doen we jullie onmiddellijk een proces aan. Wat nu, weer een aanklacht? De termen ACE, Ace Insurance en Ace Group blijken beschermde merknamen. Netwerk schikt zich en stelt voor er ‘*CE’ van te maken (hoe hilarisch kan een asteriks worden?). ACE b*nk wordt dus *CE b*nk. Welke producten

van Ace Group voor verwarring zorgen, is ons overigens niet duidelijk. Zij hebben enkel verzekeringsproducten, wij enkel spaar- en beleggingsproducten. Bovendien communiceren we duidelijk dat ACE geen bank is. Wat was nu eigenlijk het onderwerp van deze dreigende klacht? “Wij worden onder druk gezet door CBFA om de klacht in te dienen,” verklaart de advocaat van de tegenpartij. Onmiddellijk bellen we naar CBFA, die deze informatie (natuurlijk) ontkent. Dat valt immers buiten de bevoegdheid van een autoriteit als CBFA.

Waar is die Ace Group eigenlijk gevestigd? De advocaat blijft ons het antwoord schuldig. Gelukkig weten wij het wel: Bermuda! Bermuda? Wat doet een verzekeringsgroepje op het eiland Bermuda? Slachtoffers van vallende kokosnoten verzekeren? Nee. We weten alleen dat Bermuda een gekend fiscaal paradijs is, handig om belastingen te ontduiken en niet koosjere inkomsten met de mantel der geheimhouding te verbergen. Misschien interessant voor een Netwerkonderzoek?

Nee, investeringen in wapens, mensenrechtenschendingen of kinderarbeid wekken geen

verontwaardiging op. Maar een spel in de vorm van een bank, is juridisch

strafbaar aldus CBFA

We are amused!

Donderdag 16 november. Brus-sel, Vooruitgangstraat. Ace bank (we zijn de asteriksen onder-tussen beu), was een 100% ge-slaagd project. Met voldoening en veel plezier kijken we op de ACE bank terug. ACE blijft leven en wij broeden alweer op nieuwe ideeën: via Amerikaanse verhuis-firma Ace Deliveries tien bakken Looza Ace drank laten transpor-teren naar Bermuda als cadeautje voor de Ace Insurance Group, of management advies vragen voor onze nieuwe bank bij ACE! Ma-

nagement Partners in Nederland, of de CBFA verrassen met een blitse Ace ligfiets. De advocaat van ACE Insurance group zal nog veel werk krijgen!

Christophe Scheire

“Goedendag mevrouw. Bonjour monsieur. Kent u

ACE bank al?” Indien u op een doordeweekse dag in

oktober over het Muntplein in Brussel liep, zou de

kans reëel zijn dat ik u met deze vraag confronteerde.

Als een sympathiek glimlachende promoboy, die met

een vlotte beweging een flashy folder tevoorschijn

toverde. Indien ik uw nieuwsgierigheid voor een

fractie van een seconde had opgewekt, zou ik ‘mijn mentaal opgenomen

bandje ‘ weer verder kunnen afspelen.

Nu heb ik sinds mijn prille bestaan op de arbeidsmarkt, al heel wat

verscheidene baantjes uitgevoerd. Ik communiceer vaak duidelijk naar mijn

interim-werkgever dat ze mij nooit moeten proberen in te schakelen in één of

ander promotieteam, laat staan voor een bank. Nu ja, er zijn tegenwoordig

weinig zekerheden in het leven. Dus daar stond ik nu in mijn beste broek

met hip kaptruitje van ACE bank en nog hippere knalrode ‘basketsloefkes’

op het Muntplein. Feit dat dit echter allemaal onderdeel uitmaakte van één

grote performance, verlichtte de pijn wel aanzienlijk. Meer nog, eigenlijk

had ik plezier in het houden van mijn verkooppraatjes.

Misschien zwichtte u voor mijn aanbod, zodat u ‘slechts twee minuutjes

van uw tijd’ wilde afstaan voor ons marktonderzoek in het bankkantoor.

Dan liet ik u hoffelijk voorgaan bij de ingang. U belandde dan in een

rustgevende omgeving. Mogelijk viel het hippe interieur met designlampen

u op of kon u de sfeervolle lounge muziek op de achtergrond wel appreciëren.

Ondertussen dronk u een ACE fruitsapje dat ik u had ingeschonken en

werd u korte tijd later verder geholpen door andere medewerkers. Mijn taak

was dan volbracht. Ik bevond mij ondertussen weer terug op straat, speurend

naar een volgend doelwit.

Met een heel team promojongens en - meisjes vormden we het sympathieke

gezicht van ACE bank. We pasten een gekende marketingtactiek toe en

spraken mensen rechtstreeks aan: we maakten ACE bank toegankelijk.

Onze taak was eenvoudig maar essentieel. En we deden het speciaal voor uw

reactie. Met dat idee ratelde ik voor de zoveelste maal mijn bandje af. Met

een ondeugende glimlach weliswaar.

Achter de schermen

GOEDENDAG/BONJOUR. KENT U ACE BANK AL?

COLOFON

Anders Omgaan met Geld.De nieuwsbrief van Netwerk Vlaanderen

Verschijnt vier maal per jaar

REDACTIE EN ADMINISTRATIEVooruitgangstraat 333/9

1030 BrusselTel: 02/201 07 70, Fax: 02/201 06 02

info@netwerk-vlaanderen.bewww.netwerkvlaanderen.be

WERKTEN MEE AAN DIT NUMMERInez Louwagie, Christophe Scheire, Mathias

Bienstman, Leontien Aarnoudse, Johan Diels

(EIND)REDACTIELeontien Aarnoudse, Christophe Scheire

VERANTWOORDELIJKE UITGEVERKristien Vermeersch

Vooruitgangstraat 333/91030 Brussel

DRUKKERDruk in de weer, Gent

ONTWERP EN LAY OUTIguane, Brussel

Tel. 0498 14 16 64

ABONNEMENTENJaarabonnement: 10 euro

Contacteer ons tel. 02/201 07 70info@netwerk-vlaanderen.be

Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaan met geld. Geld is een instrument dat een duurzame en eerlijke samenleving kan bevorderen als het goed wordt aangewend. Netwerk voert campagne met de slogan ‘Mijn geld. Goed geweten?’ en wil zo het investeringsbeleid van de banken publiek maken en inspraak afdwingen voor de spaarder/belegger in de bestemming van zijn geld. Netwerk is een wegwijzer op de markt van ethische en duurzame spaar-en beleggingsvormen.Netwerk Rentevrij ondersteunt, adviseert en fi nanciert organisaties en bedrijven die mens- en milieuvriendelijk omgaan met geld.

20 Anders omgaan met geld

De nieuwsbrief wordt gedrukt op kringlooppapier, met vegetale inkten.

Steun de activiteiten van Netwerk Vlaanderen en stort uw gift op 001-1199225-90 (met mededeling: gift NB). Bij 30 euro of meer bezorgt Netwerk Vlaanderen u automatisch een fi scaal attest.