analysis of the relationship between intellectual property rights and economic growth in selected...

نهمین جمین کنفرانس بین المللی وپن

ملی مدیریت فناوری کنفرانس

1

المللی بینکنفرانسپنجمین

اوریفنمدیریتملیکنفرانسنهمینو

کشورهایدر رشد اقتصادی وحقوق مالکیت فکری رابطه تحلیل

نتخبم

1ابراهیم آبادی مجید بابایی

[email protected], 19تهران, میرداماد, میدان مادر, خ شاه نظری, خ سپاهان, پالک

چکیده:

2013تا 2004فکری و رشد اقتصادی در پانزده کشور منتخب بین سالهای رابطه بین حقوق مالکیت در این تحقیق

کشورهای مورد مطالعه از بین اقتصادهای توسعه یافته و در حال توسعه انتخاب گردیده مورد بررسی قرار گرفته است.

یر بودن آن استفاده است. در این مطالعه به منظور محاسبه رشد اقتصادی از عامل تولید ناخالص داخلی به دلیل فراگ

گردیده است. در این تحقیق همچنین از بین پنج شاخص متعارف حقوق مالکیت فکری شاخص های حق اختراع و عالئم

تجاری بدلیل گستردگی و اهمیت آن مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد ضمن اینکه میزان

و رشد اقتصادی در بین کشورهای منتخب متفاوت بوده اما در اغلب کشورها و شدت ارتباط بین حقوق مالکیت فکری

ارتباط معنی داری به چشم می خورد. همچنین از نتایج این تحقیق می توان چنین استنباط نمود که توجه به عامل

قوق مالکیت و رشد فعالیت های نوآورانه و سرمایه گذاری در امر تحقیق و توسعه رابطه تنگاتنگی با ح ,توسعه انسانی

هند و برزیل طی سالیان اخیر ,اقتصادی دارد. این تحقیق به خوبی نشان می دهد که اقتصادهای نوظهوری نظیر چین

همزمان توجه ویژه ای به موضوع نوآوری و حقوق مالکیت داشته اند و نتایج حاکی از تاثیرپذیری رشد اقتصادی آنها از

این اقدامات می باشد.

توسعه انسانی ,نوآوری ,عالئم تجاری ,پتنت ,رشد اقتصادی ,حقوق مالکیت فکری کلیدی: واژه های

ه آزاد, واحد علوم و تحقیقات تهراندانشجوی مقطع دکترای مدیریت تکنولوژی, دانشگا 1

mailto:[email protected]



2



مقدمه: -1

بدون تردید بخش مهمی از رشد اقتصادی کشورها مرهون نوآوری و تولید دانش در حوزه های مختلف اقتصادی امروزه

نحصر به فرد خود در تولید علم ودانش همواره در خلق اقتصادهای دانش محور به واسطه برخورداری از توانایی های ممی باشد.

ثروت نیز پیشرو می باشند. این دسته از کشورها و یا بنگاه های اقتصادی همواره چندین گام اساسی از رقبای خود جلوترند و

نمایند. با مروری بر در ارائه محصوالت و خدمات نوآورانه پیشتارند و به همین واسطه نیز درآمدهای سرشاری را نصیب خود می

پرفروش ترین ها در دنیا می باشند مالحظه خواهد شد که اغلب آنها در حوزه تولید دانش و لیست بنگاه هایی که در صدر

محصوالت مبتکرانه بیشترین سرمایه گذاری را داشته و از برنامه های بلندمدت رشد و توسعه مبتنی بر اقتصاد دانش بنیان

رشد اقتصادی این ذیریمافته است. طبیعی خواهد بود که بپامر بویژه در چند دهه اخیر نمود بیشتری یبهره می برند. این

دست از کشورها در مقایسه با سایرین از کیفیت و کمیت بیشتری برخوردار باشد. روند رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته و

قوله نوآوری و تولید دانش داشته اند این فرضیه را تا حدود زیادی یا در حال توسعه ای که در دهه های اخیر توجه عمیقی به م

رابطه بین میزان سرمایه گذاری در امر تحقیق و توسعه, سهم درصدی بودجه های تحقیق و 1شکل شمار ثابت می کند.

. مالحظه می گردد که توسعه از تولید ناخالص داخلی و تعداد محققین, دانشمندان و سرمایه انسانی کشورها را نشان می دهد

عمده کشورهای توسعه یافته و همچنین برخی از اقتصادهای نوظهور نظیر چین, هند و برزیل که از رشد اقتصادی قابل توجهی

در سالیان اخیر برخوردار بوده اند توجه ویژه ای به امر سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه و توسعه انسانی داشته اند. این امر

حقوق مالکیت های ثبت و محافظت از تر اهمیت می یابد که کشورهای مورد اشاره اتفاقا بیشترین سهم را نیز از زمانی بیش

فکری به خود اختصاص داده اند.

مقایسه رابطه میزان سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه و عامل توسعه انسانی -1شکل شماره

الت و خدمات مبتکرانه به مقوله دانش و نوآوری به عنوان موتور محرک کشورهای پیشرو در امر نوآوری و تولید محصو

به دستاوردهای اقتصادی 1جدول شماره اقدامی فرو نمی گذارند.اقتصادهای خود می نگرند و لذا برای محافظت از آن از هیچ



3



5, و شاخص نوآوری4نسانی, توسعه ا3, درآمد سرانه2در خصوص شاخص های تولید ناخالص داخلی 201گروه کشورهای عضو

کشور در سطح کشورهای توسعه یافته طبقه بندی 10می پردازد. مالحظه می گردد که در بین کشورهای مورد نظر حدود

شده اند. تمامی کشورهای توسعه یافته در این گروه جزو ده کشور برتر دنیا از نگاه تولید ناخالص داخلی, درآمد سرانه و توسعه

باال بودن ضریب شاخص توسعه انسانی در کشورهای از نظر شاخص نوآوری می باشند. ی دنیاته جزو بهترین هاانسانی و الب

توسعه یافته به همراه سهم باالی تولید ناخالص داخلی این کشورها از مجموع تولید ناخالص داخلی جهان و همچنین

نوآوری گویای این مطلب است که بین تولید و خلق ثروت, کشور اول دنیا از نظر شاخص 20قرارگرفتن این کشورها در بین

همچنین شاخص سهم سرمایه گذاری در رشد اقتصادی و سطح فعالیت های نوآورانه رابطه ای معنی دار به چشم می خورد.

فته به امر حکایت از توجه بسیار بیشتر کشورهای توسعه یا 20تولید ناخالص داخلی در بین کشورهای گروه تحقیق و توسعه از

تحقیق و توسعه و در نتیجه سرمایه گذاری کالن آنها در این حوزه دارد.

]منبع: سایت ویکی پدیا[ G20مقایسه شاخص های مهم اقتصادی در کشورهای عضو -1جدول شماره

نام کشوردرجه بندی

اقتصادGDP (M$) درآمد سرانه (M$) HDI % of GDP

on R&D رتبه نوآوری*

6 %2,7 0,914 54597 17419 توسعه یافته آمریکا

2 %1,7 0,892 45653 2945 توسعه یافته انگلیس

21 %3,67 0,890 36332 4616 توسعه یافته ژاپن

13 %2,3 0,911 47590 3860 توسعه یافته آلمان

22 %1,9 0,884 44538 2847 توسعه یافته رانسهف

31 %1,1 0,872 35823 2148 توسعه یافته ایتالیا

12 %1,8 0,902 50398 1788 توسعه یافته کانادا

17 %1,7 0,933 61219 1444 توسعه یافته استرالیا

16 %4,36 0,891 28101 1417 توسعه یافته کره جنوبی

29 %2,08 0,719 7589 10380 درحال توسعه چین

61 %0,9 0,744 11604 2353 درحال توسعه برزیل

76 %0,9 0,586 1627 2050 درحال توسعه هند

49 %1 0,778 12926 1857 درحال توسعه روسیه

70 %0,4 0,808 12873 540 درحال توسعه آرژانتین

66 %0,4 0,756 10715 1283 درحال توسعه مکزیک

54 %0,92 0,759 10482 806 درحال توسعه ترکیه

53 %0,7 0,658 6483 350 درحال توسعه آفریقای جنوبی

87 %0,07 0,684 3534 889 ال توسعهدرح اندونزی

38 %0,25 0,788 24454 752 درحال توسعه عربستان

N/A 18495 36638 0,876 N/A N/A اتحادیه اروپا

استخراج گردیده است 6فکری جهانی مالکیتسازمان 2014*شاخص نوآوری از گزارش سال

1 G20 2 GDP 3 GDP per capita 4 Human Development Index 5 Innovation Index 6 World Intellectual Property Organization(WIPO)



4



فرایند رشد اقتصادی کشورها می باشد پس قائدتا ه های همچنین اگر این فرض را بپذیریم که نوآوری از مهمترین حلق

چنین رابطه ای را به خوبی نمایش می دهد 2بایستی رابطه ای مثبت و قوی بین این دو وجود داشته باشد. شکل شماره

ب بیشتر از بطوریکه سطح نوآوری و فعالیت های نوآورانه در بین کشورهایی که از درآمد سرانه باالتری برخوردارند به مرات

سایرین است. البته این رابطه به صورت دو طرفه و تعاملی عمل می نماید به نحوی که هم اقدامات نوآورانه می تواند منجر به

افزایش درآمد سرانه گردد و هم در مقابل باالبودن درآمد کشورها آنها را در توسعه و ارتقاء نوآوری بیشتر ترغیب می نماید.

ا می توان چنین نتیجه گرفت که چون بین حقوق مالکیت فکری و نوآوری رابطه ای مستقیم و معنی دار بدین ترتیب مجدد

وجود دارد لذا باید بپذیریم که بین حقوق مالکیت فکری و رشد اقتصادی نیز می تواند چنین رابطه مستقیم و معنی داری

وجود داشته باشد.

مقایسه رابطه بین شاخص نوآوری و درآمد سرانه کشورها -2شماره شکل

اما از سوی دیگر دغدغه مهم این دست از کشورها چگونگی محافظت از ابتکارات و دارایی های فکری تولید شده می

ابل از توانمندی های اولیه باشد. با وجود کشورها و بنگاه هایی که خود راسا توانمندی تولید دانش و نوآوری را ندارند اما در مق

برای استفاده رایگان از نوآوری ها و دانش تولیدشده برخوردارند, دغدغه کشورهای گروه اول چندان هم بی مورد نیست و

همین امر سبب گردیده تا از چند دهه قبل حرکت های گسترده ای برای ایجاد بسترهای قانونی محافظت از دارایی های فکری



5



در همین راستا شکل گرفته و طی دهه های اخیر در غالب 1مفهوم جدید حقوق مالکیت های فکریاین رو ازآغاز گردد.

قوانین و مقررات بین المللی از توسعه چشمگیری برخوردار گشته است. در این بین نقش محوری کشورهای مبتنی بر

از نگاه از سوی دیگر کشورها در پی داشته است. اقتصادهای دانش بنیان بسیار چشمگیر بوده و در مقابل مقاومت هایی را

حمایت از مخترعان و مبتکران و تنظیم و تدقیق قوانین حمایتی امری بسیار حیاتی برای ,کشورهای پیشرو در امر نوآوری

را رند برخوردااین موضوع نه تنها تولید محصوالت و خدماتی که از حقوق انحصاری تداوم رشد و توسعه اقتصادی می باشد.

مد قابل توجهی را هم از محل فروش حقوق مالکیت های فکری نصیب این کشورها آبلکه در ,برای این کشورها فراهم می نماید

به ترتیب کشورهای 2013در کل دنیا در سال از این محل میلیارد دالر درآمد حاصله 329می نماید بطوریکه از مجموع

2.را به خود اختصاص داده اند %1,5و کانادا و کره جنوبی هریک %6, سوئیس %10ژاپن , %37, اتحادیه اروپا %39آمریکا

همچنین در اقتصادهای دانش بنیان مقوله سرمایه گذاری امری بسیار حیاتی می باشد و ساالنه بخشی از تولید ناخالص

ظت از دارایی های فکری به معنای کم اثر داخلی این کشورها صرف امر تحقیق و توسعه می گردد و لذا کوتاهی در مقابل حفا

شدن این سرمایه گذاری ها خواهد بود. از طرف دیگر ضعف در نظام های قانونی محافظت از دارایی های فکری می تواند

موجب کاهش انگیزه نخبگان جامعه گردد که خود خطری جدی برای اقتصادهای دانش بنیان خواهد بود.

تعاریف -1-1

های های فکری در زمینهها و خالقیتی در معنای وسیع کلمه عبارت است از حقوق ناشی از آفرینشحقوق مالکیت فکر

آید. هدف از حمایت از این حقوق، تشویق و علمی، صنعتی، ادبی و هنری که از راه دانش، هنر یا ابتکار آفریننده آن پدید می

با هدف توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و بهبود زندگی هاهای فکری و آزادسازی دسترسی به آنترغیب ایجاد آفرینش

طور کلی مالکیت فکری از دو رکن مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری یعنی حق مولف تشکیل شده است. بشر است. به

است. یهای جغرافیایهای صنعتی، اسامی و عالئم تجاری و نشانهمصادیق مختلف مالکیت صنعتی شامل: حق اختراع، طرح

در یک دسته بنده کلی دو گروه اصلی را برای مالکیت فکری مد نظر قرار می دهد. سازمان جهانی مالکیت های فکری

خود به چهار که به مالکیت صنعتی محدود می گردد مرتبط بوده و گروه دوم 3گروه اول به کلیه حقوق ناشی از حق تالیف

را در بر می 7و نشانه های جغرافیایی 6, طرح های صنعتی5, عالئم تجاری4ختراعا حقکه به ترتیب شودحوزه دیگر تقسیم می

( که در حمایت از مالکیت صنعتی است مفهوم صنعت در عبارت مالکیت صنعتی اعم از 1883مطابق کنوانسیون پاریس )گیرد.

عبارتند از: گروهپنج ن ای تعاریف [1]. (1392, فراهانیگودرزی &)خلیلی عراقی صنعت, تجارت و کشاورزی است

ند برای مدت زمان معینی از منافع اقتصادی ن: حقی است که به واسطه آن خالق آثار ادبی و هنری می توا فحق تالی -

ناشی از آن بهره مند گردند. آثاری از جمله کتاب, موزیک, نقاشی, قیلم, برنامه های کامپیوتری, تبلیغات و ...

که به واسطه یک اختراع به مخترع آن اعطاء می گردد. بطور کلی این حق به حقی انحصاری است : اختراع حق -

دارنده آن این اختیار را می دهد که در خصوص نحوه و زمان استفاده از اختراع توسط دیگران تصمیم بگیرد. در

مقابل اعطاء این حق, دارنده آن موظف به افشاء کلیه اطالعات مربوط به آن اختراع می باشد.

1 Intellectual Property Rights(IPR) 2 Progressive Economy website 3 Copyright 4 Patents 5 Trademarks 6 Industrial Designs 7 Geographical Indications



6



. به کار می رود برای تمایز بین محصوالت و خدمات شرکت ها از یکدیگرکه تجاری : عالمت و نشانه ای است ئمعال -

بر روی محصوالت تاریخچه استفاده از عالئم تجاری به دوران باستان بازمی گردد که طی آن هنرمندان و صنعتگران

تولیدی خود از عالئم مخصوص استفاده می کرده اند.

هر نوع طرح جدید, اصل و تزئینی که در هر کاال به کار می رود. این طرح ها دارای خصوصیات ی صنعتی : طرح ها -

تزیینی, شکل و یا الگوی ظاهری مشخص, و یا دارای ترکیب مشخصی از خطوط و رنگ ها می باشند.

ی از کشور منتسب می سازد، نشانه های جغرافیایی : نشانی است که مبدأ کاالیی را به قلمرو، منطقه یا ناحیه ا -

مشروط بر اینکه کیفیت و مرغوبیت، شهرت یا سایر خصوصیات کاال اساساً قابل انتساب به مبدأ جغرافیایی آن باشد.

ارائه گردیده است. 3تقسیم بندی انواع حقوق مالکیت فکری در شکل شماره

WIPO دسته بندی مالکیت فکری مطابقتقسیمات حقوق -3شکل شماره

پیشینه تاریخی -1-2

حقوق مالکیت یکی از نهادهای تعیین کننده عملکرد اقتصادی است. حقوق مالکیتی که خوب ایجاد شده باشد بهره "

ر . خاصیت مهم اقتصاد های مبتنی ب[1](1392گودرزی فراهانی, &)خلیلی عراقی "وری و عملکرد اقتصادی را افزایش می دهد

و در نتیجه نیازمند تعیین سازوکارهای متناسب با خود می باشد. است دانش حرکت مداوم به سمت افزایش پیچیدگی ها

اهمیت حمایت از دستاوردهای فکری و نوآوری نخبگان به منظور محافظت از ارزش اقتصادی این دستاوردها و جلوگیری از

شرو در این عرصه را طی دهه های اخیر به سمت تعیین سازوکارهای حمایتی استفاده رایگان و غیر مجاز سایرین, کشورهای پی

به کل دارایی های برترین شرکت های 1. این امر زمانی بیشتر اهمیت می یابد که سهم دارایی های نامشهوده استترغیب نمود

ت به سمت خلق ثروت از طریق تولید دنیا در طی چهار دهه اخیر بالغ بر پنج برابر گردیده است. این بدان معنی است که حرک

دانش و نوآوری با سرعت بسیار در حال انجام است و همین موضوع اهمیت تنظیم سازوکارهای حمایتی را دوچندان نموده

می باشد می توان دریافت S&Pشرکت برتر گروه 500 که بیانگر سهم دارایی های نامشهود 1است. با مالحظه نمودار شماره

تولید دانش در پیش گرفته در استفاده از خالقیت و نوآوری و طی دهه های اخیر ای اقتصادی چرخشی راهبردی را که بنگاه ه

اند.

1 Intangible Asset

حقوق مالکیت فکری

فکری

مالکیت صنعتی کپی رایت

حق اختراع عالئم جغرافیایی طرح صنعتی عالمت تجاری



7



.

)S&P )2015-1975شرکت برتر گروه 500روند تغییرات در سهم دارایی های نامشهود -1نمودار شماره

مالکیت فکری در عرصه بین المللی تاریخچه حقوق -1-2-1

تاریخچه معاهدات و کنوانسیون های بین المللی در حوزه حقوق مالکیت فکری -2ول شماره جد

ردیفنام

کنوانسیون/معاهده

سال

تصویب شرح

1883 کنوانسیون پاریس 1این کنوانسیون پس از -سرآغاز تدوین مقررات بین المللی-حمایت از حقوق مالکیت صنعتی

شد.اصالح 1979چندین دوره بازنگری در

. ایران هنوز به این کنوانسیون ملحق نگردیده است.حمایت از آثار ادبی و هنری 1886 کنوانسیون برن 2

1891 موافقت نامه مادرید 3(, در باره ثبت بین المللی 1891در باره عالئم مبداء تقلبی یا گمراه کننده در مورد کاالها)

(1925طرح های صنعتی)(, در باره سپرده گذاری بین المللی 1891عالئم)

حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری 1961 موافقت نامه رم 4

5 TRIPS 1970 موافقت نامه جنبه های تجاری مالکیت فکری, یکی از سه رکن موافقت نامه های سازمان

شامل موافقت نامه های تجارت کاال, خدمات و مالکیت فکری است. (WTO) جهانی تجارت

6 WIPO 1970 سازمان جهانی مالکیت فکری. تبدیل وایپو به یکی از سازمان های تخصصی سازمان ملل

تحقیقمنبع: گردآوری

ایرانتاریخچه حقوق مالکیت فکری در -1-2-2

تاریخچه تصویب قوانین و الحاق ایران به معاهدات و کنوانسیون های بین المللی -3جدول شماره

شرح سال تصویب نسیون/معاهدهنام قانون/کنوا ردیف



8



شرح سال تصویب نسیون/معاهدهنام قانون/کنوا ردیف

اولین قانون در حوزه مالکیت صنعتی در ایران بوده است 1304 قانون مالکیت صنعتی 1

1310 قانون ثبت عالئم و اختراعات 2

1337 الحاق ایران به کنوانسیون پاریس 3 1377برای حمایت از مالکیت صنعتی صورت گرفت و در سال

آخرین اصالحات را پذیرفت

4 قانون حمایت از حقوق مولفان, مصنفان و

هنرمندان1348

5 قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم

افزارهای رایانه ای1379

پذیرش اساسنامه وایپو 1380 عضویت درسازمان جهانی مالکیت فکری 6

7 الحاق ایران به موافقت نامه و پروتکل

مادرید لی عالئم تجاریدر رابطه با ثبت بین المل 1382

1383 الحاق ایران به موافقت نامه مادرید 8در رابطه با جلوگیری از نصب نشانه های منبع غیرواقعی یا

گمراه کننده بر روی کاال

در رابطه با حمایت از اسامی مبداء و ثبت بین المللی آنها 1383 الحاق ایران به موافقت نامه لیسبون 9

1383 های جغرافیایی قانون حمایت از نشانه 10

11 قانون ثبت اختراعات, عالئم تجاری و طرح

های صنعتی1386

تحقیقمنبع: گردآوری

تحقیقو پیشینه مبانی نظری -2

همانطور که اشاره گردید حمایت از حقوق مالکیت فکری امری الزم و مهم در جهت تامین حقوق مبتکران و نوآوران

ردد. همچنین حرکت کشورها و بنگاه های اقتصادی به سمت توجه بیشتر به دارایی های فکری و استفاده از جامعه تلقی می گ

دانش و نوآوری در خلق ثروت در دهه های اخیر گسترش چشمگیری یافته و عاملی جهت رشد اقتصادی این کشورها بوده

با استفاده از شیوه های مختلف اندازه گیری "کیت معنوینظام بین المللی حقوق مال"در مطالعه ای با عنوان 1مسکاس"است.

تحقیق نشان می دهد ی پردازد. نتایج این معنوی روی سرمایه گذاری خارجی م حقوق مالکیت معنوی به بررسی اثر مالکیت

"که رابطه مثبتی بین فروش شعب شرکت های آمریکایی و شدت حمایت از حقوق مالکیت معنوی در کشور میزبان وجود دارد

از سوی دیگر در سالیان اخیر مطالعات زیادی در خصوص تاثیر استفاده از دانش و . [4](1388نجارزاده نوش آبادی, &)فطرس

زمان جهانی مالکیت کشورها صورت گرفته و این موضوع مورد تائید اغلب دانشمندان می باشد. سانوآوری در رشد اقتصادی

Intellectual Property, A Power Tool for Economic"تحت عنوان 2003العه ای که در سال های فکری در مط

Growth از سوی "WIPO اددانان سعی داشته اند تا انجام گردیده اذعان می دارد که در طی سالیان متمادی اقتص

توضیحی در این خصوص که چرا برخی از اقتصادها دارای رشد سریع می باشند در حالیکه سایرین از آن بی بهره اند. بطور کلی

از همین رو .بر عهده داشته استمی توان پذیرفت که دانش و نوآوری در رشد اقتصادی نقش مهمی را در طی این سالها

های اقتصادی بویژه کشورهای توسعه یافته سالیان اخیر روند چشمگیری در ثبت مالکیت های فکری داشته کشورها و بنگاه

سال به طول انجامید در حالیکه ثبت یک میلیون پنت 95اند. به عنواان نمونه در کشور ژاپن ثبت یک میلیون پتنت اول حدود

1 Maskus



9



درصد ارزش 40تحقیقات اخیر نشان می دهد که بطور متوسط سال به طول انجامیده است. همچنین نتیجه 15بعدی تنها

یک شرکت با دارایی های نامشهود آن گره خورده است که بطور مستقیم در صورت های مالی آن شرکتها قابل رویت نمی باشد

(Kamil Idris, 2003)[5].

و رشد اقتصادی تاثیر می گذارد مسکاس, معتقد است این سوال که چگونه حقوق مالکیت فکری بر فرایندهای توسعه

,Maskus) تابع شرائط متفاوت هر یک از کشورها می باشد IPRبسیار پیچیده و تابع متغیرهای مختلفی می باشد و اثربخشی

مسکاس در این تحقیق با استفاده از آنالیز رگرسیونی روابط بین شاخص پتنت و عوامل موثر بر آن را برای سالهای .[6](2000

تولید ناخالص ارزیابی می کند. نتایج تحقیق نشان می دهد اوال سایز بازار که بر اساس شاخص کشور 72در 1990و 1985

داخلی تعیین گردیده تاثیر قابل توجهی بر پتنت های صادره نداشته است در حالی که سطح درآمد سرانه و میزان توسعه

حقوق مالکیت فکری می تواند نقش تعیین کننده ای در تشویق مسکاس معتقد است کهاقتصادی اثر قابل توجهی دارد.

نوآوری, توسعه محصول و تغییرات فنی داشته باشد. کشورهای توسعه یافته تمایل به داشتن نوعی از سیستم آی پی آر دارند

که به آنها در استفاده تقلیدی از محصوالت و فناوری های خارجی کمک نماید.

تاثیر حمایت از حقوق مالکیت فکری و حق "در تحقیقی تحت عنوان [3](1393قیاسی, &فراهانی, )عباسی نژاد, گودرزی

معتقدند که نتایج این تحقیق حاکی از اثر مثبت حمایت از حق اختراع بر رشد اقتصادی دارد. "اختراع بر رشد اقتصادی ایران

ویژگی های حمایت از حقوق مالکیت فکری و رشد " ,) 2011 ,مکاران)کیونگ کیم و هبه نقل از [3](1393)عباسی نژاد و همکاران,

آنها برای تعیین میزان تاثیرگذاری ". اقتصادی در کشورهای مختلف در سطوح متفاوت توسعه را مورد بررسی قرار دادند

ان می دهد در کشور استفاده کرده اند. نتایج این تحقیق نش 70از یک مدل پنل در حق اختراع بر رشد اقتصادی شاخص

کشورهای توسعه یافته حمایت از حقوق مالکیت تاثیر بسزایی در نوآوری و افزایش اختراع داشته است. این در حالی است که

به نقل از [3](1393)عباسی نژاد و همکاران, همچنین در کشورهای در حال توسعه این تاثیر گزاری به مراتب کمتر بوده است.

ثیر حمایت از حقوق مالکیت فکری بر روی رشد اقتصادی در یک اقتصاد بسته را مورد آزمون قرار داده تا ,(2007 ,)فوروکاوا

اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد افزایش حمایت از حقوق مالکیت فکری, طول مدت انحصار فروش و انگیزه های اقتصادی

از حقوق ادی تسریع می شود. البته شدت یا ضعف در حمایتوابسته به آن ابتکار را افزایش می دهد و به تبع آن رشد اقتص

مالکیت فکری به ابتکار و رشد حاصله صدمه می زند.

رابطه حقوق مالکیت با رشد اقتصادی در "در تحقیقی با عنوان [2](1387حسین صمدی, &)رنانی, داللی اصفهانی,

ج حفاظت از حقوق مالکیت بر رشد اقتصادی پرداخته اند. نتایج تاثیر مخارمیزان به بررسی "چارچوب یک الگوی رشد درون زا

این تحقیق نشان می دهد که افزایش مخارج حفاظت از حقوق مالکیت به طور حتم نرخ رشد اقتصادی وضعیت یکنواخت را

2تصادی حداقل افزایش نمی دهد. الگوی تدوین شده بر اساس اطالعات اقتصاد ایران نشان می دهد که برای رسیدن به رشد اق

درصد نیاز است. 35درصد به سهم مخارج حفاطت از حقوق مالکیت بیش از

منتخب در کشورهای رشد اقتصادیو فکریرابطه بین حقوق مالکیت تحلیل -3

هدف اصلی این مطالعه بررسی میزان رابطه بین حقوق مالکیت فکری و رشد اقتصادی در گروهی از کشورهای منتخب

و با بهره گیری از مطالعات قبلی ضمن انتخاب شاخص های مهم در بین انواع حقوق رای رسیدن به این هدف می باشد. ب

مالکیت فکری نسبت به تعیین میزان رابطه آنها با شاخص رشد اقتصادی اقدام گردیده است.

فرضیه های آماری -3-1

ادی رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد" "بین حقوق مالکیت فکری و رشد اقتصفرضیه اصلی در این مطالعه,

.می باشد



10



آماری جامعه -3-2

کشور انتخاب 15برای جمع آوری اطالعات مربوطه از بین اقتصادهای توسعه یافته و در حال توسعه به همراه ایران تعداد

از کشورهای منتخب به جز می باشد. هیچ یک 2013تا 2004گردیده است. دوره زمانی جمع آوری داده ها بین سال های

ایران دارای اقتصادهای تک محصولی و بویژه مبتنی بر منابع طبیعی نمی باشند.

برای جمع آوری آمار مورد نیاز از دو منبع اصلی استفاده گردیده است. در خصوص آمار تولید ناخالص داخلی کشورهای

ات مربوط به حق اختراع و عالئم تجاری از طریق پایگاه آماری و اطالع 1منتخب از طریق سایت آمارهای اقتصادی بانک جهانی

استخراج گردیده است. 2سازمان جهانی مالکیت فکری

تحقیق متغیرها و مدل -3-3

در این مطالعه با استفاده از ضریب همبستگی میزان شدت و نوع رابطه بین متغیرها تعیین گردیده است. متتغیر وابسته

شاخص تولید ناخالص داخلی تعیین می گردد. برای انتخاب متغیرهای د اقتصادی است که بر اساس رشمیزان مدل در این

سایر حق اختراع و عالمت تجاری به دلیل اهمیت و گستردگی آنها نسبت به ,لکیت فکریاحقوق م پنج نوعمستقل از بین

شیوه ها انتخاب گردیده است.

نتایج تحقیق -3-4

رفتارهای متفاوتی در ,مالحظه می گردد 4همانطور که در جول شماره در بین کشورهای منتخب بر اساس نتایج حاصله

آلمان و ,رابطه بین حقوق مالکیت فکری و رشد اقتصادی مشاهده می گردد. در بین کشورهای توسعه یافته سه کشور آمریکا

مالکیت و رشد اقتصادی برخوردارند. این امر می تواند بسیار قوی در تغییرات حقوق ای یکنواخت و رابطه یکره جنوبی از روند

اوال ناشی از ثبات نسبی اقتصادی و اثرپذیری کمتر این کشورها از رکودهای اقتصادی رخ داده در ده ساله دوره تحقیق باشد.

ی این کشورها همچنین ممکن است میزان توجه و شدت حمایت از حقوق مالکیت در این کشورها تابع تغییرات شرائط اقتصاد

اما در خصوص کشور ژاپن نتایج تحقیق تفاوت های قابل توجهی با سایرین باشد و از اینرو متناسب با آن نیز تعدیل می گردد.

دارد. نتایج نشان می دهد که بین درخواست های ثبت پتنت و همچنین پتنت های تحت حمایت با رشد اقتصادی به هیچ وجه

تجاری و رشد اقتصادی رابطه ای خوب اما رد. این در حالی است که بین درخواست های ثبت عالئم رابطه معنی داری وجود ندا

بین عالئم تجاری ثبت شده و رشد اقتصادی هیچ رابطه معنی داری مشاهده نمی شود. در مورد سایر کشورهای توسعه یافته

را می توان دید. و نسبتا یکنواخت نیز رابطه ای متوسط به باال

غیر از ایران تقریبا رفتاری مشابه و رابطه ای بسیار قوی بین حقوق مالکیت و رشد خصوص کشورهای در حال توسعه در

اقتصادی به چشم می خورد. در این بین نتایج آماری کشورهایی نظیر چین که رتبه اول ثبت پتنت و عالئم تجاری در چند

هند و مکزیک که جزو اقتصادهای نوظهور می باشند کامال نشان از نقش ,اختیار داشته است و برزیل در سال اخیر را در دنیا

البته از نتایج آماری کشور ترکیه که برای ما از بارز حقوق مالکیت فکری در روند تغییرات رشد اقتصادی آنها دارد. در این بین

ه مراودات بین المللی و استقرار نظام حساسیت خاصی هم برخوردار است نباید غافل گردید. به نظر می رسد ترکیه با توسع

1 World Bank, http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG/countries?display=default

2 WIPO, http://www.wipo.int/reference/en/index.html#databases

http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG/countries?display=default

http://www.wipo.int/reference/en/index.html



11



در اقتصاد خود نموده و نتایج تحقیق حاکی از دنیا( 54)رتبه منطقی حقوق مالکیت تالش مضاعفی در توسعه انسانی و نوآوری

این واقعیت است که این کشور بخشی از رشد اقتصادی خود را مرهون توجه به این موضوع می داند.

حقیق حاکی عدم رابطه قوی بین رشد اقتصادی و حقوق مالکیت است. البته با در نظر گرفتن در خصوص ایران نتایج ت

دنیا( 120)رتبه و عمال نقش فعالیت های نوآورانهاین واقعیت که اقتصاد ایران به شدت متکی به تولید و صادرات نفت می باشد

چون ,ایران به اغلب کنوانسیون های حقوق مالکیت و از طرفی علی رغم پیوستن ,در تولید و خلق ارزش کم رنگ می باشد

به نظر می رسد نتایج تحقیق با واقعیات تطابق ,اجرای نظام های مذکور در کشور هنوز به مرحله اجرایی مناسبی نرسیده است

دارد.

نتایج آماری ضرائب همبستگی بین حقوق مالکیت و رشد اقتصادی -4جدول شماره

فی

رد

نام کشور

وضعیتتوسعه

یافتگی

تولید ناخالص داخلی

(/B$2014)

Patent

Applications &

GDP

Patent

In-Force

& GDP

Trademark

Applications

& GDP

Trademark

Registrations &

GDP

R RSQ R RSQ R RSQ R RSQ

0.73 0.86 0.97 0.98 0.84 0.92 0.96 0.98 17419 توسعه یافته آمریکا 1

0.07 0.27 0.64 0.80 0.20 0.44 0.02 0.14 4601 توسعه یافته ژاپن 2

0.67 0.82 0.89 0.95 0.80 0.90 0.92 0.96 3853 توسعه یافته آلمان 3

N/A N/A 0.71 0.50 0.55 0.30 0.29 0.54 2942 توسعه یافته انگلیس 4

0.56 0.75 0.72 0.85 0.56 0.75 0.67 0.82 2829 توسعه یافته فرانسه 5

0.60 0.77 0.94 0.97 0.37 0.60 0.18 0.42 1787 توسعه یافته کانادا 6

0.82 0.91 0.89 0.94 0.94 0.97 0.79 0.89 1410 توسعه یافته نوبیجکره 7

0.59 0.77 0.52 0.72 0.62 0.79 0.50 0.70 990 توسعه یافته استرالیا 8

0.75 0.87 0.87 0.93 0.99 0.99 0.92 0.96 10360 درحال توسعه چین 9

N/A N/A 0.95 0.91 0.33 0.11 0.95 0.98 2346 درحال توسعه رزیلب 10

N/A N/A 0.97 0.98 0.88 0.94 0.93 0.96 2067 درحال توسعه هند 11

0.86 0.93 0.92 0.96 0.70 0.84 0.97 0.98 1860 درحال توسعه روسیه 12

0.91 0.95 0.95 0.97 0.92 0.96 0.33 0.57 1282 درحال توسعه مکزیک 13

N/A N/A 0.98 0.97 0.87 0.77 0.91 0.96 800 درحال توسعه ترکیه 14

N/A N/A 0.62 0.39 0.29 0.09 0.55 0.74 415 درحال توسعه ایران 15

سازمان جهانی مالکیت فکری در مورد حقوق مالکیت –منبع: بانک جهانی در مورد تولید ناخالص داخلی

نتیجه گیری -5

در این تحقیق تالش گردید میزان رابطه حقوق مالکیت با رشد اقتصادی سنجش گردد. نتایج تحقیق گویای

میزان در این بین کشورهای توسعه یافته می باشد. اغلب نقش مستقیم حقوق مالکیت در تغییرات رشد اقتصادی

محسوب گردد. البته نتایج کشورها شدت حمایت از حقوق مالکیت می تواند یکی از عوامل موثر بر رشد اقتصادی

تحقیق در خصوص برخی از کشورهای توسعه یافته از جمله ژاپن حاکی از عدم رابطه بین رشد اقتصادی و حقوق

,توسعه انسانی ,مالکیت است در حالی که ژاپن از آن دست کشورهای توسعه یافته ای است که همواره در امر نوآوری

وسعه و تعداد درخواست های ثبت پتنت و تعداد پتنت های تحت حمایت جزو سرمایه گذاری در تحقیق و ت



12



کشورهای پیشرو می باشد. اینکه چرا نتایج تحقیق نشان از عدم رابطه ای معنی دار دارد نیازمند مطالعاتی گسترده تر

در خصوص مولفه های موثر بر اقتصاد این کشور می باشد.

می توان به نقش حقوق مالکیت های فکری در رشد چشمگیر اقتصادهای همچنین از دیگر نتایج این تحقیق

این تحقیق غیر از ایران تمامی آنها از نظر بررسی شده در نوظهور اشاره نمود. در بین کشورهای در حال توسعه

ن عامل در شاخص نوآوری در رتبه های متوسط به باال قرار گرفته اند. همانطور که قبال اشاره گردید نوآوری مهمتری

29)رتبه رشد اقتصادی کشورها در سالیان اخیر بوده است. اینکه همزمان این دسته از کشورها از جمله چین

( هم در حوزه فعالیت های نوآورانه تالش چشمگیری داشته اند و هم در 76( و هند)66مکزیک) ,(61برزیل) ,نوآوری(

اند می تواند توضیح مناسبی برای نتایج حاصله در این حوزه حقوق مالکیت فکری پیشرفت های خوبی بدست آورده

تحقیق باشد.

نتایج این تحقیق نشان می دهد علی رغم اینکه حمایت از حقوق مالیت فکری می تواند تاثیر قابل توجهی بر

حال در ,زمان و شدت حمایت از حقوق مالکیت در بین کشورهای توسعه یافته ,رشد اقتصادی داشته باشد اما نحوه

موضوع اشاره می نماید که این توسعه و توسعه نیافته متفاوت خواهد بود. همانطور که مسکاس در مطالعات خود به

برای ,استامری حیاتی و صاحب فناوری آنطوری که برای کشورهای توسعه یافته تشدت حمایت از حقوق مالکی

از نوآوری و دانش دیگران)کپی سازی( گیری کشورهای در حال توسعه که بویژه از توانمندی الزم جهت بهره

برخوردارند توصیه نمی شود.

مراجع

.2،3ص , دو فصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی حقوق مالکیت فکری بر رشد اقتصادی,تاثیر (, 1392و همکاران ) خلیلی عراقی ]1[

ص , مجله تحقیقات اقتصادی ب یک الگوی رشد درون زا,در چارچو رابطه حقوق مالکیت و رشد اقتصادی(, 1387و همکاران ) رنانی ]2[43, 4, 1.

فصلنامه پژوهش های ن,اثیر حمایت از حقوق مالکیت فکری و حق اختراع بر رشد اقتصادی ایرا(, ت1393و همکاران ) عباسی نژاد [3] .39-27,37 ,14 ,1ص , اقتصادی

اثر حقوق مالکیت معنوی روی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای بررسی(, 1388) نجارزاده نوش آبادی &فطرس, م. ح., ]4[

دانشگاه آزاد اسالمی. ,اولین همایش ملی اقتصاد ,.D8گروه

[5] Kamil Idris. (2003). Intellectual Property – A Power Tool for Economic Growth. Director General

of WIPO. Switzerland: WIPO Publication.

[6] Maskus, K. E. (2000). INTELLECTUAL PROPERTY RIGHTS AND ECONOMIC

DEVELOPMENT. Symposium on Compliance with International Intellectual Property Law (pp. 2,6).

Cox International Law Center.

[7] World Bank,


[8] WIPO, http://www.wipo.int/reference/en/index.html#databases


http://www.wipo.int/reference/en/index.html



13



Analysis of the relationship between intellectual property

rights and economic growth in selected countries

Majid Babaie Ebrahimabadi1

Azad University, [email protected]

Abstract In this study, the relationship between intellectual property rights (IPR) and economic growth in

the fifteen selected countries between 2004 and 2013 were reviewed. Among the countries studied,

developed and developing economies have been selected. In this research, Patents and Trademarks

have been chosen as intellectual property rights because of their extent and importance. The results

show a meaningful relationship between IPR and economic growth in most countries, but in some

of them there is a strong relationship. In addition, the results of this research show that IPR and

economic growth directly affected by the factors of human development, innovation and

investment in R&D activities. This research shows that emerging economies such as China as well

as India and Brazil in recent years paid special attention to innovation and IPR, and the results

show the effectiveness of these measures in their economic growth.

Keywords: Intellectual Property Rights, Economic Growth, Patents, Trademarks, Innovation,

Human Development

1 PhD student in Management of Technology, Azad University, Science & Research branch of Tehran

analysis of the relationship between intellectual property rights and economic growth in selected...

Business