yağ gülü yetiştiriciliği - arastirma.tarimorman.gov.trŸtiricilik... · koşullarda 900–1000...
Post on 17-Oct-2019
13 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Lütfen Dikkat!...
Gül yağı, parfüm ve kozmetik sanayinin yanında
antibakteriyel ve antioksidan özelliği nedeniyle ilaç
sanayinde ve likör, pasta, sakız, reçel vb. ürünlerde katkı
maddesi olarak da gıda sanayinde kullanılmaktadır.
Türkiye yılda ortalama 1,5 ton gülyağı ve 4 ton kadarda gül
konkreti üretimi ile dünya gülyağı üretiminin yaklaşık %
50’sini karşılamaktadır.
Yayın No: 45 Yayın Tarihi: 15.11.2011
Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Yağ Gülü
Yetiştiriciliği Rafet SARIBAŞ, Hasan ASLANCAN
Sayfa 2
Giriş
Gül, süs bitkisi, kesme çiçek ve yağ gülü olarak yetiştirilen önemli bir kültür
bitkisidir. Yağ gülü taze çiçekleri için yetiştirilir. Çalı formunda ve dikenli olup, 2
m.’ye kadar boylanabilir (Şekil 1).
Parfüm ve kozmetik sanayinin en önemli hammaddelerinden biri gül yağıdır.
Bu iki sektör dışında antibakteriyel ve antioksidan özellikleriyle ilaç sanayinde ve
likör, pasta, sakız, reçel ve katkı maddesi vb. olarak da gıda sanayinde
kullanılmaktadır.
Türkiye yılda ortalama 1,5 ton gülyağı ve 4 ton kadarda gül konkreti üretimi
ile dünya gülyağı üretiminin yaklaşık % 50’sini karşılamaktadır. Üretilen gül
yağının tamamına yakını ihraç edilmektedir.
İklim ve Toprak İsteği
Yağ gülü ılıman iklim bitkisidir. Ancak özellikle çiçeklenme dönemi kurak
geçen ve ilkbahar erken ve geç donlarının yaşandığı bölgeler yağ gülü
yetiştiriciliği için uygun değildir. Gül bahçeleri güneye bakan, hafif meyilli araziler
Şekil 1. Gül Bahçesi
Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Sayfa 3
üzerine, soğuk ve sert esen rüzgârlara kapalı olacak şekilde tesis edilmelidir. Yağ
gülü yeterli organik maddeye sahip, kumlu-tınlı topraklarda iyi gelişme gösterse
de toprak yönünden çok fazla seçiciliği olmayan bir bitkidir. Kireçli ve süzek
topraklarda da iyi gelişme gösterir.
Bahçe Tesisi
Yağ gülü bitkileri vegetatif bir üretme yöntemi olan çelikle üretilir. Bu amaçla
7–12 yaşlarında verimi azalmış gül bahçelerinden alınan çelikler kullanılır. Bahçe
tesisi kurulmadan önce arazi sonbaharda derin olarak işlenmeli ve yüzeyi
düzeltilmelidir. Daha sonra 3 m sıra arası mesafede iki kulaklı çizi pulluğu ile 40–
50 cm derinliğinde dikim arkları açılır. Kasım-Aralık ayları içerisinde açılan dikim
arklarına yaşlı bahçelerden elde edilen ortalama 50–100 cm uzunluğundaki
çelikler yatırılır ve üzeri çiftlik gübresi ile karıştırılmış toprakla kapatılarak
güzelce sıkıştırılır. Bu şekilde
köklendirilen bitkiler mevcut
yerlerinde büyütülerek yağ gülü
üretimi gerçekleştirilir. Bunun
yanında köklenen bitkiler aynı
yılın sonbaharında tüplenerek bir
sonraki yıl tüplü, aşısız yağ gülü
fidanı olarak bahçe tesisinde
kullanılabilir. Bir dekar gül bahçesi
tesis etmek için ortalama 350–
450 kg gül çeliği kullanmak
gerekir. Son yıllarda yağ gülü
yetiştiriciliğinde, doku kültürü ile
üretim, aşıyla üretim ve anaç kullanımı ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır (Şekil 2).
Bakım, Sulama ve Gübreleme
Yeni tesis edilmiş bir gül bahçesinde en önemli bakım işlemi ilkbahar
aylarında köklenerek toprak yüzeyine çıkan gül bitkilerini yabancı otlardan
Şekil 2. Yağ Gülü Yetiştiriciliğinde Bahçe Tesisi
Sayfa 4
kurtarmaktır. Bu amaçla ilk çıkış döneminde yeni köklenmiş olan bitkilerin
köklerine zarar vermemek için yabancı ot mücadelesi elle yapılır (Şekil 3).
Yabancı ot mücadelesine bitkiler belirli bir boya ve kök yapısına ulaşana
kadar genellikle 2–3 defa olmak üzere bu şekilde devam edilir. Bitkilerin
kuvvetlendiği ileriki dönemlerde yabancı ot mücadelesi çapa ile yapılır ve
çapalama işlemiyle birlikte aynı zamanda bitki kök boğazları da doldurulur.
Boğaz doldurma işlemi bitki gelişimini hızlandırarak daha hızlı bir büyüme
sağladığı için son derece büyük bir önem arz eder. Verim çağındaki gül
bahçelerinde özellikle hasat dönemi öncesinde tüm sıra arası ve sıra üzerindeki
yabancı otların temizlenmesi, gül hasadını kolaylaştırır ve bitki gelişimini olumlu
yönde etkiler.
Yağ gülü bitkileri susuz koşullarda rahatlıkla yetiştirilebilirse de, dekara çiçek
verimi düşük kalmaktadır. Sulama yaparak dekara çiçek verimini artırmak
mümkündür. Ancak sulu koşullarda gül verimi artarken gül yağı randımanı
azalmaktadır.
Şekil 3. Yeni Kurulmuş Gül Bahçesinde Yabancı Ot Temizliği
Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Sayfa 5
Kaliteli ve yüksek verim alabilmek için gül bahçelerinin düzenli olarak
gübrelenmesi gerekir. Yapılacak gübreleme yaprak ve toprak analiz sonuçlarına
göre belirlenmelidir. Bölgemiz şartlarında dekara ortalama 8–10 kg N, 9–12
kg P2O5 gübrelemesi yeterli olmaktadır. Salma sulama yapılan bahçelerde genel
olarak geç sonbahar ve erken ilkbahar döneminde kompoze gübreler
gübrelemede kullanılabilir. Damla sulama yapılan bahçelerde ise fertigasyon ile
bitkinin ihtiyacı olan gübreyi her zaman vermek mümkündür.
Budama
Yağ gülü yetiştiriciliğinde 3 farklı budama uygulanır. Bunlardan birincisi
“çırpma budama” olarak tabir edilen budama şekli olup, bitkilerin o yılki
sürgünlerinin ortalama 5–8 göz bırakılarak kesilmesi ve bu şekilde bir toplama
tablasının oluşturulmasını esas alır. Her ne kadar çırpma budamada ortalama 5–
8 göz bırakılması esas ise de pratikte bu standardı yakalamak çok zordur. Çırpma
budama, bitkilerin kış dinleme sezonunda ve bitkiler uyanmadan önce Şubat-
Mart ayları içerisinde çit budama makası kullanılarak yapılabilir. Bir diğer budama
şekli “kuru ayıklama” dır. Kuru ayıklama, her yıl düzenli olarak bitkilerin kış
dinlenme sezonunda kurumuş ve kırılmış dallarının bitkiden uzaklaştırılması
işlemidir. Son budama şekli ise yaşlanarak verimden düşmüş gül bahçelerinde
uygulanır. “Gençleştirme budaması” olarak tabir edilen bu budama yönteminde,
yaşlı bitkilerin kök boğazları bir çapa yardımıyla açılır ve bitkiler toprağın 5–10 cm
altından budama makası ile kesilir. Budama artıkları araziden uzaklaştırıldıktan
sonra çapa ile açılan kısımlar tekrar kapatılır. Gençleştirme budaması sonucu
ortaya çıkan bitki parçaları yeni bahçelerin tesis edilmesinde kullanılır ya da
yakılarak araziden uzaklaştırılır.
Hasat ve İşleme
Yağ gülü bitkisinde hasat, Mayıs ayı içerisinde başlar ve Haziran ayının son
haftasına kadar süren yaklaşık 40 günlük çiçeklenme döneminde yapılır. Gül
çiçeklerinin düzenli olarak her gün sabahın erken saatlerinde toplanması gerekir.
Gün içerisindeki toplanma zamanı geciktikçe gül yağı verimi düşer. Çünkü yağ
Sayfa 6
gülü bitkisi “diurnal varyabilite” (bitkideki etken maddenin günlük hatta saatlik
değişimini ifade eden bir terimdir) gösterir (Şekil 4).
Sabahın erken saatlerinde toplanan gül çiçeklerinin mümkün olabilecek en
kısa sürede işlemeye alınması gerekir. Aksi taktirde işleme süresi geciktikçe gül
yağı miktar ve kalitesinde önemli ölçüde azalma ve bozulma meydana gelir.
Bir gül bahçesinden ortalama susuz koşullarda 350–500 kg/da, sulu
koşullarda 900–1000 kg/da verim elde edilir.
Gül çiçeklerinden farklı yöntemlerle gül yağı çıkarmak mümkündür. İnce gül
yağı elde edilmesinde kullanılan yöntem, su veya buhar distilasyonu yöntemidir.
Bunun dışında gül konkreti (katı gül yağı) ve absolüt üretimi için organik
çözücüler (hekzan, kloroform, petrol eteri, etil alkol vb.) kullanılır. 1 kg gül yağı
Şekil 4. Yağ gülü hasadı
Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Sayfa 7
elde etmek için yaklaşık 3500–4000 kg. 1 kg gül konkreti üretmek için ise 350–
400 kg. taze gül çiçeği kullanılır (Şekil 5).
Gül yağı eldesi dışında gül çiçekleri farklı işleme yöntemleriyle gıda sanayinde
(gül lokumu, gül çayı, gül reçeli vb.), hediyelik eşya sanayinde (tespih vb.) ve
kurutulmuş gül olarak da değerlendirilmektedir.
Hastalık ve Zararlılar
Yağ gülü bahçelerinde en fazla yaprak biti, kırmızı örümcek, koşnil, gül filiz
burgusu, gül filiz arısı, kabuklu bit, gül gal böceği ve gül hortumlu böceği zarar
yapar. Hastalık olarak ise en fazla gül pası ve gül küllemesi görülür. Hastalık ve
zararlılarla mücadelede dikkat edilmesi gereken en önemli husus ilaçlama
zamanı ve ilaçlama dozudur. Bu husus gerek mücadele etkinliği açısından,
Şekil 5. Gülyağı çıkarılması
Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
gerekse insan sağlığı açısından
son derece büyük önem arz
eder. Son yıllarda yüksek dozda
ve yanlış zamanda yapılan
ilaçlamalardan dolayı ilaç kalıntı
miktarları yüksek bulunmuş, bu
durum tamamına yakını ihraç
edilen gül yağı ticaretini olum-
suz etkilemiştir. Bu sebeple
hastalık ve zararlılarla mücade-
lede ilaçlama dozuna ve zamanı-
na dikkat etmek gerekir. Müm-
kün olduğunca çiçeklenme
döneminde ilaçlama yapılma-
malıdır. Çiçeklenme dönemi
öncesinde yapılacak ilaçlama-
larda ya kontak etkili ilaçlar
kullanılmalı, ya da sistemik
ilaçların kullanılması zorunlu ise
etki süresi çiçek açma
zamanından önce sona eren
ilaçlar tercih edilmelidir.
Şekil 6. Başlıca Yağ gülü hastalık ve zararlıları
Telefon : 0 246 313 24 20 - 21
Faks : 0 246 313 24 25
E-posta : marem@gthb.gov.tr
İnternet : www.arastirma.tarim.gov.tr/marem
Adres
Kızılçubuk Mah. 2. Sok. No: 46
32500 Eğirdir / Isparta
top related