wizerunek człowieka

Wizerunek Człowieka

Prezentacja sztuki

od starożytności

do baroku

Prezentację przygotowała nauczycielka plastyki Zofia Greniuk, według Encyklopedii multimedialnej Sztuka Wydawnictwa Naukowego PWN 1999

Kanon

• Kanon – zespół wzorców, reguł i metod wytwarzania obowiązujących w danym okresie w odniesieniu do przedstawiania ludzkiej postaci, stylu architektonicznego, lub wszelkich form artystycznych na określonym obszarze i w danej epoce.

Sumeryjski posąg Gudei z Lagasz

Posąg królowej Hatszepsut z jej świątyni grobowej w Deir el-Bahari,

XV w. p.n.e.

Sztukę cechował monumetalizm i ustalony kanon, który wprowadzał elementy kompozycyjne i sposoby przedstawiania postaci zależnie od

przynależności klasowej; w rzeźbie — królowie w postawie siedzącej lub

kroczącej, w „bezczasowej młodości”, urzędnicy — realistycznie, lud — przy

pracy; w rysunku i reliefie — głowa i kończyny ujmowane z profilu, barki

i oko — frontalnie; kompozycje w układzie pasowym; w architekturze

sepulkralnej tego okresu kanon najwyraźniej zarysował się

w mastabach i piramidach.

Chłopiec w złotym wianku II w.

portret fajumski

Tak zwane portrety fajumskie zawdzięczają swą nazwę oazie Fajum, miejscu, w którym odkryto je po raz

pierwszy. Ich prawidłowa nazwa to portret mumiowy, przymocowywano je bowiem do bandaży

spowijających mumię na wysokości twarzy. Budzą one wielkie zainteresowanie badaczy ze względu na swą

wyjątkowość, stosowane były bowiem jedynie na obszarze Egiptu między I a IV wiekiem.

Portret namalowany został na drewnie. Zmarły przedstawiony w białej tunice zdobionej brązowymi pasami. W subtelnie namalowanej twarzy o wąskim

długim nosie i drobnych ustach zwracają uwagę wielkie czarne oczy o pełnym melancholii spojrzeniu. Głowę okoloną drobnymi czarnymi loczkami wieńczy złoty

laurowy wieniec. Zaistnienie tego fenomenu kulturowego w Egipcie wiązało się niewątpliwie z dostaniem się tego kraju

w obszar wpływów imperium rzymskiego.

Laookona Grupa, jedna z najsławniejszych rzeźb greckich, ok. 150 lub 50 p.n.e. — Muzeum Watykańskie

Dyskobol (kopia rzymska), ok. 450 p.n.e., rzeźba greckiego rzeźbiarza Myrona inicjatora przedstawiania postaci ludzkiej w ruchu — Museo

della Terme, Rzym

Do naszych czasów zachowało się bardzo niewiele przykładów malarstwa greckiego. O dawnej świetności tego rodzaju sztuki w starożytnej Grecji

przekonać się można, oglądając wspaniałe przedstawienia na naczyniach. Wiele dzieł poznać można także dzięki rzymskim kopiom, których część

ocalała na ścianach willi i pałaców, przede wszystkim w Herkulanum i Pompejach. Pierwowzorem dla tego malowidła było dzieło malarza

pergamońskiego, powstałe w II w. p.n.e., należące do epoki helleńskiej. Być może jednak obraz z Pergamonu miał znacznie starszy pierwowzór,

dzieło największego malarza starożytnej Grecji Apellesa, tworzącego w IV w. p.n.e. On to bowiem wprowadził do malarstwa nowe rozwiązania kompozycyjne i po raz pierwszy ukazał przedstawianą postać odwróconą

do widza plecami.

Herakles z Telefosem w Arkadii ok. 75 r. n.e. malowidło ścienne z Herkulanum, Neapol, Narodowe Muzeum Archeologiczne

Na malowidle z Herkulanum widzimy scenę rozgrywającą się w niezdefiniowanej przestrzeni; ukazanemu od tyłu Heraklesowi nimfa Arkadii ukazuje jego syna Telefosa karmionego przez łanię. Spoczywająca na tronie postać identyfikowana jest czasami jako nimfa, a czasami jako sam bóg Bachus z wieńcem z winnej latorośli na głowie, koszem owoców i wychylającym się z tyłu bożkiem z fletnią pana. U stóp Heraklesa widzimy orła, symbol Zeusa, i lwa, dodanego zapewne dopiero w kopii rzymskiej. Na rozkaz ojca Auge porzuciła dziecko w lesie, gdzie wykarmiła je łania. Telefos, gdy dorósł, odnalazł matkę i został królem Mizji. Malowidło z Herkulanum ma znakomicie wyważoną kompozycję, przemyślane ujęcie postaci i ciepłą kolorystykę. Zwraca uwagę zwłaszcza owo niezwykłe ustawienie Heraklesa w pozie zastosowanej przez Lizypa w rzeźbie Herakles Farnese.

Portret pary małżeńskiej ok. 50–70 r. malowidło ścienne

z Pompejów, Neapol, Narodowe Muzeum Archeologiczne Domy rzymskie zdobione były malowidłami tworzącymi dekoracje całych ścian, w które jakby „wprawiano” obrazy figuralne bądź pejzaże. Oprócz scen mitologicznych, często ozdabiano domy portretami właścicieli.

Mężczyzna na portrecie trzyma w ręku zwój, a kobieta rylec i tabliczkę, tzw. codex. Wszystkie te przedmioty to atrybuty ludzi wykształconych.

Drobiazgowo oddana fryzura kobiety z rzędem drobnych loczków okalających czoło pozwoliła na dokładne datowanie portretu, fryzury takie pojawiły się bowiem po połowie I w. n.e.

Twarze sportretowanej pary małżeńskiej oddane zostały z wielką prawdą psychologiczną. Mężczyzna patrzy prosto z bystrością i pewnością siebie charakterystyczną dla młodego człowieka rozpoczynającego karierę, a kobieta ma wzrok pełen nieśmiałości i zadumy.

Rzym, mozaika z 586Wniebowstąpienie, miniatura w tzw.

Ewangeliarzu Rabuli

Wniebowstąpienie jest najwcześniejszą zachowaną

w sztuce wczesnochrześcijańskiej tak rozbudowaną prezentacją tego

wydarzenia. Pośrodku uczniów Jezusa stoi w postawie modlitewnej

Matka Boska, zaś dwaj aniołowie zwracają się do zdziwionych

obserwatorów z gestem pouczenia. Chrystus, trzymający w dłoni zwój praw, unosi się do nieba otoczony

świetlistym kręgiem, zwanym mandorlą.

W narożnikach miniatury widoczne są głowy personifikacji słońca

i księżyca.

Dawid i Betsabee, tympanon, 1. połowa XIII w. kościół Cystersów, Trzebnica.

Mistrz z Trzebonia: Zmartwychwstanie, ok. 1380, fragment ołtarza — Národni galerie, Praga

Kodeks Baltazara Behema, scena Ludwisarze, ok. 1502 — Biblioteka Jagiellońska, Kraków

Iluminowany rękopis z ok. 1502–1505 zawierający odpisy przywilejów i statutów m. Krakowa, rot przysiąg i ustawy cechów krakowskich; w 1505 podarowany przez B. Behema. Karty Kodeksu zdobione bogatą ornamentyką gotycko-renesansową i 27 miniaturami nieznanego malarza krakowskiego (scena Ukrzyżowania, herb Krakowa, kompozycje herbowe oraz rodzajowe związane z życiem mieszczaństwa); jeden z najcenniejszych polskich zabytków rękopiśmiennych o wartości historycznej i wysokim poziomie artystycznym.

Leonardo da Vinci: Autoportret, ok. 1512 — Biblioteca Reale, Turyn.

LEONARDO DA VINCI (1452–1519)

Mona Lisa (Gioconda) 1503–06

olej na desce, 77 × 53 cm

Bernard Bernatowicz: Św. Eliasz, 1723 — Warszawa, kościół Karmelitów Bosych,

rzeźba w ołtarzu

Rembrandt: Portret młodej kobiety,

Zamek Królewski w Warszawie

Peter Paul Rubens: Tryptyk Św. Ildefonsa,

obraz środkowy — Kunsthistoriches Museum,

Wiedeń.

„Aby dobrze, komponować,wystarczy tylko bardzo mało elementów, ale każdy z nich powinien

stanowić jeszcze osobowość silnej osobowości. Wystarczy dwadzieścia sześć liter,

aby napisać dziesiątki tysięcy słów w pięćdziesięciu językach. Wszechświat (według naszej obecnej wiedzy)

składa się 92 prostych ciał. Cała arytmetyka jest zapisana przy pomocy dziesięciu cyfr,

muzyka zaś sześcioma nutami.Rok ma cztery pory, dwanaście miesięcy i dwudziestoczterogodzinne dni.

Z godzinami, dniami, miesiącami i latami ustalamy program naszych przedsięwzięć.

Wszystko jest owocem sprzężonych porządków, kosmicznego i ludzkiego. Porządek jest kluczem życia"

Le ColbusierModulor – studium o manierzeharmonicznej",

1949