volunteer...

คมออาสาสมครในสถานการณภยพบต

"อาสาสมครสไหว เมอภยพบตมา"

คำ�นำ�

ภายใตสถานการณภยพบต อาสาสมคร ดเหมอนจะเปนสงทยนยนใหเหนคณคาทางมนษยธรรมระหวาง

เพอนมนษยดวยกนอยางชดแจง จตอาสาไดเบงบานอยางประจกษชดในหวงเวลาทอาจรายแรงทสด อยางไรกตามแมวาในสถานการณภยพบตการทำางานตางๆตองปรบเปลยนใหมความรวดเรวเพอใหตอบสนองตอความฉกเฉน แตหากอาสาสมครไมไดเตรยมความพรอมอยางเหมาะสม หรอการทำางานของอาสาสมครไมมการจดการทด อาจทำาใหอาสาสมครประสบภยอนตรายเสยกบตวเองกเปนได

คมออาสาสมครในสถานการณภยพบต จงเปนผลลพธสบเนองจากประสบการณทำางานชวงหลายปทผานมาในฐานะองคกรบรหารจดการอาสาสมครของเครอขายจตอาสา รวมทงไดรบการสนบสนนในการจดทำาคมอนโดย สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)

ดวยหวงวาอาสาสมครซงมจตอาสาทมความใสใจและความพยายามทจะชวยเหลอ

สงคมในยามเกดภยพบต จะไดใชประโยชนจากคมอเลมน สำาหรบการเตรยมความพรอมดวยตนเองในเบองตน รวมทงไดเรยนรบทบาทของการเปนอาสา-

สมครในสถานการณภยพบตอยางหลากหลายและรอบดานยงขน

เครอขายจตอาสา พฤศจกายน ๒๕๕๕

Why Volunteer?..............................................

ทำาความรจกภยภบต..................................

การเตรยมตวเปนอาสาสมคร.................................

บทบาทของอาสาสมคร..............................

การจดการกบภาวะอารมณ...................................

รายการสงของจำาเปนในสถานการณภยพบต....

ส�รบญ

4

6

16

22

26

30

VolunteerWhyอาสาสมครนนสำาคญไฉน ?ความสำาคญของอาสาสมครในสถานการณภยพบต

สถานการณพบต เปนเหตการณรนแรงทไมสามารถคาดการณได ทำาใหการทำางานของชมชนหรอสงคมไดรบผลกระทบ สรางความสญเสยทงชวต ทรพยสน เศรษฐกจ และสงแวดลอม ครอบคลมอาณาบรเวณเปนวงกวางหรออาจเกดขนพรอมๆกนในหลายๆพนท ทำาใหตองทำางานแขงกบเวลาในการใหความชวยเหลอ ผลกระทบจากความสญเสยทำาใหเกดความขาดแคลนในทรพยากรตางๆ รวมถงสงกระทบตอชวตผคนทงทางรายกายและจตใจ นบวาเปนสถานการณความไมปกตในสงคมทเกดขนและเปนสภาวะสำาคญททำาใหเหนปรากฏการณพลงของอาสาสมครทเปนกำาลงสำาคญในการทำางานชวยเหลอจากภยพบตครงทผานๆมา อาสาสมครสามารถสรางผลกระทบในเชงบวกตอสงคมมากมายโดยเฉพาะอยางยงในสถานการณภยพบต แรงใจและแรงกายของอาสาสมครสามารถสรางคณประโยชนตอสงคมไดดงตอไปน

• อาสาสมคร มบทบาทเปนผใหความชวยเหลอฟนฟสงคมทางกายภาพใน

ทกมตของการรบมอกบภยพบต ดวยทกษะความสามารถทหลากหลาย

และนำาใจทอยากจะชวยเหลอผประสบภย

• อาสาสมคร มบทบาทเปนผฟนฟทางดานจตใจ เปนตวประสานความ

สมพนธในชมชน และสรางความหวงใหกบผคนในสงคม

• อาสาสมคร มสวนชวยอยางมากในการชวยเตมเตมความตองการและถม

ชองวางดานการชวยเหลอของสวนกลางทอาจจะชวยเหลอไดไมทวถง

• อาสาสมคร มบทบาทเปนกลไกสำาคญทเชอมรอยผคนเขาไวดวยกน

สรางความเชอมนรวมกนและกอใหเกดความสมานสามคคในสงคม

• อาสาสมคร เปนสวนสำาคญทจะรวมกนสรางพลเมองทมคณภาพและ

สำานกแหงความรบผดชอบตอสงคม

• อาสาสมคร เปนสวนสำาคญของการสรางความเปลยนแปลงและชวยแก

ปญหาสงคม

4

ประโยชนของการเปนอาสาสมคร

• ไดสมผสประสบการณใหม พบเจอเพอนใหมๆ ไดทำาความเขาใจสงคม

ในมตทตางออกไป

• ไดเรยนรและเตบโต ไดรบแรงบนดาลใจจากการไดลงมอทำา

• ไดพฒนาศกยภาพของตนเอง และไดเรยนรทกษะการทำางานใหมๆ

• ไดรบความสขทางใจ ความภาคภมใจจากการไดแบงปนและชวยเหลอผอน

• ไดเหนคณคาของตนเองทเชอมโยงตอสงคม

• ไดรบความสนกสนานทาทายจากประสบการณแปลกใหมในการทำางาน

1. กจกรรมนนกระทำาโดยอสระ ไมมการขเขญหรอบงคบใหทำา2. กจกรรมนนเปนไปเพอประโยชนอน ทไมใชคาตอบแทนเปนเงนตรา3. กจกรรมนนนอกจากจะกอใหเกดประโยชนตอผกระทำา ยงกอใหเกด

ประโยชนตอผอนดวย

ดงนนอาจสรปไดวา งานอาสาสมครคองานทเกดขนโดยสมครใจของผกระทำาและเปนไปเพอประโยชนตอผอนเปนสำาคญ อกทงยงเปนประโยชนตอผกระทำาโดยไมเกยวของกบความตองการคาตอบแทน

“งานอาสาสมคร” ตามความหมายซง หนวยงานอาสาสมครแหงสหประชาชาตหรอ

The United Nations Volunteers (UNV) ไดนยามหลกการสำาคญพนฐานไวดงน

5

ทำ�คว�มรจกภยพบตท�งธรรมช�ต

ในการเตรยมความพรอมอาสาสมครเพอการเขาไปใหความชวยเหลอในสถานการณภยพบต มความจำาเปนทจะตองเรยนรทำาความเขาใจในภยพบตลกษณะตางๆทมกเกดขน หรอมความเปนไปไดทจะเกดขนในอนาคต เพออาสาสมครจะไดสามารถดแลตวเองและดแลคนรอบขางใหผานพนวกฤตภยพบตไปไดอยางปลอดภยและมประสทธภาพ

ประเภทของภยพบตทางธรรมชาตทมกเกดขนในประเทศไทย

1. พายหมนเขตรอน (Tropical Cyclone)2. แผนดนไหว (Earthquake)3. อทกภย นำาทวม (Flood)4. พายฤดรอนหรอพายฟาคะนอง (Thunderstorm)5. ดนโคลนถลม (Landslide / Mudslide)6. คลนพายซดเขาฝง (Storm Surge)7. ไฟปา (Fire)8. ฝนแลง (Drought)9. สนาม (Tsunami)

6

พายหมนเขตรอน

(Tropical Cyclone)

พายหมนเขตรอนหรอเรยกอกอยางหนงวา พายไซโคลน (Cyclone) เกดในชวง ฤดรอนและปลายฤดรอน กอตวขนเหนอทะเลทมอณหภมปกคลมสงกวา 27 C เลกนอย แนวละตจดประมาณ 5 ถง 20 องศาเหนอและใต และมชวงเวลาเกดคอนขางแนนอนของแตละป ดานการกอตวของพายหมนเขตรอนจะเรมจากหยอมความกดอากาศตำาเหนอทะเลหรอมหาสมทร มการพฒนาจนกลายเปนพายไตฝนและจะออนกำาลงจนสลายตวในทสด ขนาดของพายหมนเขตรอน แบงขนาดความรนแรงของพายตามความเรวลมสงสดรอบศนยกลาง ดงน

1. พายดเปรสชน (Depression) เปนพายหมนเขตรอนกำาลงออน ความเรวสงสดไมเกน 61 กโลเมตรตอชวโมง

2. พายโซนรอน (Tropical Storm) เปนพายทมความรนแรงปานกลาง ความเรวสงสดตงแต 62 ถง 117 กโลเมตรตอชวโมง

3. พายไตฝน (Typhoon) เปนระดบของพายหมนเขตรอนทมความรนแรงมากทสด ความเรวลมเกน 118 กโลเมตรตอชวโมงขนไป

พายหมนเขตรอนเกดขนพรอมกบลมทพดรนแรงมาก มลกษณะอากาศทเลวรายตดตามมาดวย เชนฝนตกหนกมากกวาฝนปกตธรรมดาจนอาจทำาใหเกดนำาทวมได เกดคลนพายซดฝง เกดคลนสงใหญในทะเล เกดการพงทลายของพนทลาดเอยงซงอาจเกดจากการกดเซาะของพนทชายฝงทะเล ดงนนหากเกดพายหมนเขตรอนควรตดตามสภาวะอากาศ ฟงคำาเตอนจากกรมอตนยมวทยา ไมใชอปกรณไฟฟาทกชนดขณะมฝนฟาคะนอง ไมใสเครองประดบโลหะ และอยกลางแจงขณะมฝนฟาคะนอง และควรเตรยมเครองอปโภค บรโภค ไฟฉาย แบตเตอร วทยกระเปาหวตางๆเพอตดตามขาวสาร รวมทงมการฝกซอมการปองกนภยพบต เตรยมความพรอม และวางแผนการอพยพหากจำาเปน

7

แผนดนไหว

(Earthquake)

แผนดนไหวเกดจากการเคลอนตวโดยฉบพลนของเปลอกโลก มลกษณะสำาคญคอ แผนดนเกดการสนสะเทอนอยางรนแรงโดยทไมมสงบอกเหตลวงหนา เมอเกดแผนดนไหวอยางรนแรงมกจะมแผนดนไหวตามมาอกหลายครง อาจทำาใหเกดแผนดนแยก แผนดนถลม อาจสรางความเสยหายกบอาคารบานเรอน อาคารอาจไมพงทลายในทนท แตอาจจะพงถลมในภายหลง ขอควรปฏบตเมอเกดแผนดนไหว

• ออกจากอาคารไปสทโลงแจงทนท • หากมคนอยจำานวนมากอยาแยงกนออกทประต เพราะจะเกดอนตรายจากการ

เหยยบกน • หากอยในตกสงใหอยทชนเดม อยาใชลฟต • หากออกจากอาคารไมได ใหหมอบอยใตโตะ หรอยนชดตดกบเสาทแขงแรง • คลมศรษะไวจนกระทงแผนดนไหวหยดเอง • เตรยมพรอมการใชระบบเตอนภยและระบบดบเพลง • หากขบขยานพาหนะใหรบจอดยานพาหนะในทโลงแจง หามหยดใตสะพาน

ใตทางดวน ใตสายไฟฟาแรงสง และใหอยในรถยนต • รบดบแกสเมอรสกวามแผนดนไหว เพอหลกเลยงอคคภย

สำาหรบประเทศไทยนน เราคอนขางโชคดดวยลกษณะภมประเทศ และทตงของประเทศทไมไดตงอยแนวแผนดนไหวของโลก ดงนนประเทศไทยจงถกจดอยในบรเวณทมภยแผนดนไหวระดบตำาจนถงปานกลาง อยางไรกตามแมวาไมเคยเกดแผนดนไหวขนาดใหญในประเทศไทย แตแผนดนไหวขนาดระดบปานกลาง ระดบ 6.0 รกเตอร กอาจกอใหเกดความเสยหายกบสงกอสรางทไมแขงแรงและไมไดออกแบบสรางใหตานทานตอแผนดนไหวในพนทเสยงซงสวนใหญอยใกลรอยเลอนทมพลง

8

อทกภย นำาทวม

(Flood)

สาเหตสำาคญททำาใหเกดนำาทวม ขนอยกบสภาพทองท ความผนแปรของธรรมชาต พายหมนเขตรอนลมมรสมกำาลงแรง รองความกดอากาศตำากำาลงแรง ทำาใหเกดฝนตกหนกอยางตอเนองกนเปนเวลานาน รวมไปถงการทนำาเหนอไหลหลาก เกดการพงทลายของอางเกบนำาหรอเขอนกสามารถทำาใหเกดนำาทวมไดเชนกน นำาทวมมหลากหลายประเภท ไดแก

• นำาทวมฉบพลนและนำาปา เกดขนเนองจากฝนตกหนกในพนทซงมความชนมากและมคณสมบตในการกกเกบนำาและตานนำานอย มกเกดหลงฝนตกหนกไมเกน 6 ชวโมง มความรนแรงและเคลอนทดวยความเรว โอกาสทจะปองกนและหลบหนจงมนอย ทำาใหสรางความเสยหายไดมาก

• นำาลนตลง เกดขนจากปรมาณนำาจำานวนมากทเกดจากฝนตกหนกอยางตอเนอง นำาไหลลงสแมนำามากจนระบายลงสลมนำาดานลางหรอออกสปากนำาไมทน ทำาใหเกดสภาวะนำาลนตลงเขาทวมบานเรอน

• นำาทวมขง เกดขนเนองจากระบบระบายนำาไมมประสทธภาพ มกเกดขนในบรเวณทราบลมแมนำาและบรเวณชมชนเมองใหญ

• คลนซดฝง เกดจากพายลมแรงซดฝง ทำาใหมคลนสงและนำาทวมบรเวณชายฝงทะเล

ในชวงเวลาทเกดอทกภย ควรตดตามขาวสารอยางมสตและมวจารณญาณ หากมแนวโนมวานำาจะทวมสงใหเตรยมการยายขาวของขนทสง หาอปกรณปองกน หรอวางแผนการอพยพ เตรยมอาหารแหง ยารกษาโรค ไฟฉาย และอปกรณทจำาเปนอนๆเชน โทรศพทมอถอ วทยสอสาร ปดวงจรไฟฟาเพอปองกนไฟฟาลดวงจร และไมสมผสสวทชไฟเมอตวเปยก บนทกหมายเลขโทรศพทฉกเฉนตางๆไวในกรณตองรองขอความชวยเหลอ ดแลสขภาพ รกษาสขอนามยเพอปองกนโรคตางๆ รวมถงระวงสตวอนตรายทมากบนำา

9

พายฤดรอนหรอพายฟาคะนอง

(Thunderstorm)

พายฤดรอนหรอพายฟาคะนอง (Thunderstorm) เปนพายทเกดขนในชวงฤดรอน มกเกดในราวเดอนมนาคมถงเดอนเมษายน พายฤดรอนนนจะทำาใหการหมนเวยนของอากาศแปรปรวนอยางรวดเรว จงเปนสาเหตใหเกดพายฝนฟาคะนองอยางหนก ลมพายพดอยางรนแรง โดยมฟาแลบ ฟารองและฟาผาเกดขน หรอในบางครงอาจมลกเหบตกลงมาดวย แตฝนทตกนนจะตกไมนาน เพยงแคประมาณ 2 ชวโมงกจะหยดไป และกนพนทแคบๆประมาณ 10-20 ตารางกโลเมตร เมอฝนหยดตกแลวอากาศจะเยนลง และทองฟาจะเปดอกครง สญญาณทจะบงบอกวาพายฤดรอนกำาลงจะเกดขนแลว กคอสภาพอากาศในชวงนนจะรอนอบอาวตดตอกนหลายๆ วน มความชนในอากาศสงจนรสกเหนยวตว ลมคอนขางสงบ ทองฟาขมกขมว และมเมฆมาก เมฆจะสงและมสเทาเขม ตอมาลมจะพดแรงขนไปในทศทางใดทศทางหนง กอนทเมฆจะกอตวหนาแนนอยางรวดเรว จนเกดฟาแลบ และฝนฟาคะนองในระยะไกลสดทายแลวจะกลายเปนพายฝนฟาคะนองตามมา

ในขณะปรากฏพายฝนฟาคะนองควรออกหางจากวตถทเปนสอไฟฟาทกชนด เชน ลวด โลหะ ทอนำา แนวรวบาน จกรยานยนต รางรถไฟ ตนไมสง รวมทงหลกเลยงการใสเครองประดบโลหะหรอถอวตถโลหะในทแจง และระมดระวงสงของทอาจจะหกโคนได เชน หลงคาบาน ตนไม ปายโฆษณา เสาไฟฟา เปนตน หรอหากอยในอาคารขณะทมพายฟาคะนอง ควรงดการใชอปกรณไฟฟา และหลกเลยงการใชโทรศพทชวคราว นอกจากกรณฉกเฉน

10

ดนโคลนถลม

(Landslide / Mudslide)

มลกษณะสำาคญคอการท หน ดน ทราย โคลน ซงอยบนทลาดชนสงเลอนไถลลงมายงทตำา มกเกดขนตามมาเมอเกดฝนตกหนก หรอเกดแผนดนไหว ใหสงเกตสของนำาทไหลผาน หากมสขนขนอาจเกดภยดนโคลนถลม เมอเกดดนโคลนถลม จะเปนอนตรายตออาคารสงปลกสราง เสนทางการคมนาคมถกตดขาด เสาไฟฟาและตนไมอาจลมได บรเวณทเกดดนโคลนถลมจะทำาใหโครงสรางของชนดนบรเวณนนเสยสมดลเปนเหตใหเกดดนโคลนถลมซำาได ขอสงเกตพนทเสยงภยดนโคลนถลม มดงน

• อยใกลไหลเขาทมความลาดชนสงหรอมรอยดนแยกบนไหลเขา • อยในหบเขาแคบๆ ทมทางนำาไหลผาน • เคยประสบเหตการณนำาปาไหลหลาก • อยใกลทางนำาทไหลออกมาจากหบเขา และเคยถกนำาทวม • พบตะกอนทเกดจากดนโคลนถลมในอดต

ดนถลนสามารถเกดขนไดจากสาเหตตามธรรมชาต เชน ฝนตกหนกเปนเวลานานในพนทลาดเอยง หรอบรเวณทพนดนไมแขงแรง หรออาจเปนผลกระทบจากการเกดแผนดนไหว คลนสนาม หรอภเขาไฟระเบด และยงสามารถเกดไดจากการกระทำาของนำามอมนษยทไปเปลยนแปลงธรรมชาต เชน การสบนำาจากใตดน การดดทรายจากแมนำา การขดดนบรเวณไหลเขาหรอ เชงเขา การตดไมทำาลายปา เปนตน

11

คลนพายซดเขาฝง

(Storm Surge)

คลนพายซดฝง คอคลนซดชายฝงขนาดใหญอนเนองมาจากความแรงของลมทเกดขนจากพายหมนเขตรอนทเคลอนตวเขาหาฝง โดยปกตมความรนแรงมากในรศมประมาณ 100 กโลเมตร แตบางครงอาจเกดไดเมอศนยกลางพายอยหางมากกวา 100 กโลเมตร ขนอยกบความรนแรงของพาย และสภาพภมศาสตรของพนทชายฝงทะเล ตลอดจนบางครงยงไดรบอทธพล เสรมความรนแรงจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ ทำาใหเกดอนตรายมากขน สวนใหญมสาเหตจากพายหมนเขตรอนทมความแรงในระดบพายโซนรอนขนไป ทำาใหเกดคลนขนาดใหญซดเขาหาฝง บรเวณทมความเสยงและมโอกาสเกดคลนพายซดฝงไดมากไดแก บรเวณชายฝงภาคใตฝงตะวนออก ตงแตจงหวดเพชรบรจนถงจงหวดสงขลา รวมทงภาคตะวนออก ตงแตจงหวดชลบรจนถงจงหวดตราด ผลกระทบและความเสยหายเนองจากคลนพายซดฝงทำาใหสภาพพนทบรเวณชายฝงทะเลถกทำาลายอยางรนแรง ปาชายเลนและหาดทรายถกทำาลายเปนบรเวณกวาง ตนไมขนาดใหญโคนลม ถนนชำารด สงปลกสรางบรเวณชายฝงเสยหาย

12

ไฟปา

(Fire)

ไฟปา เปนเพลงในบรเวณปาทเกดจากธรรมชาต หรอเกดจากมนษย โดยมวสดกงไม ตนไม หญาแหง เปนเชอเพลง เพลงจะลกลามกวางขวางอยางรวดเรวเมอมความแหงแลงและลมแรง ไฟปาจะลกลามตามทศทางลม สามารถลกลามขามแนวกนไฟหรอขามถนนเมอมเชอเพลงจำานวนมาก การดบ ไฟปาจะมประสทธภาพดวยการตดเชอเพลงและอยเหนอลม

ในประเทศไทยความเสยงตอการเกดไฟปามากทสด คอ ชวงเดอนพฤศจกายนถงเดอนกรกฎาคมของทกป เนองจากในฤดหนาว ความชนในอากาศจะอยในระดบตำา ทำาใหสภาพอากาศแหง จงเสยงตอการเกดไฟปาสงกวาชวงอนๆ โดยเฉพาะในชวงเดอนกมภาพนธของทกป ซงพนทเสยงไฟปาสวนใหญอยในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลางและภาคใต และสาเหตหลกของการเกดไฟปาสวนใหญเกดจากมนษยจดไฟเพอหาของปาและลาสตวรวมถงการเผาไรเพอการเพาะปลก การสบบหรและการกอกองไฟของนกทองเทยว ดงนนวธการปองกนคอหากไมจำาเปนไมควรจดไฟในปา หรอหากจำาเปนควรตรวจตราวาดบไฟสนทแลวทกครง และสำาหรบอาสาสมครทจะเขาไปชวยเหลอในการดบไฟปาควรผานการฝกซอมอยางถกวธ

13

ภยแลง

(Drought)

ภยแลงเปนสภาวะความแหงแลงผดปกตของอากาศเปนเหตใหความชนในอากาศและในดนนอยลง มผลตอปรมาณนำาเพออปโภค บรโภค และการเกษตร และมโอกาสทำาใหเกดไฟปา ภยแลงของประเทศไทยเกดขนทกป สวนใหญเกดจากฝนแลงและฝนทงชวง ประเดนทจะตองระวงคอปญหาการขาดแคลนนำาอปโภคบรโภคในบางพนท ผลกระทบทางดานเศรษฐกจ เชน จำานวนและคณภาพของผลผลตทางการเกษตรตกตำา ทำาใหราคาผลผลตลดลง ราคาสนคาแพงเนองจากตนทนการผลตสงขนเพราะตองไปซอนำาหรอสบนำาจากทอน สงผลกระทบทางดานสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต ทำาใหแหลงนำาตามธรรมชาตตนเขน ระดบนำาใตดนเปลยนแปลง เกดการกดเซาะของหนาดน และการทงรางทดนสงผลกระทบทางดานสงคม อาทเชน เกดการละทงถนฐานเขามาทำางานในเมองใหญ คณภาพชวตลดลง และเกดความขดแยงในการใชนำา

เมอเผชญภาวะภยแลงควรวางแผนการใชนำาอยางประหยด กำาจดวสด

ทจะเปนเชอเพลงเพอปองกนไฟปา และเตรยมหมายเลขฉกเฉนเพอขอความชวยเหลอเรองนำาหรอการดบไฟ

14

สนาม

(Tsunami)

แผนดนไหวทเกดขนในทองทะเล บางครงไดกอใหเกดการยกตวของพนทะเลขนหลายเมตรและทำาใหนำาไมวาจะเปนนำาทะเลหรอนำาในแมนำา ลำาคลองปรมาณมากเคลอนตวอยางทนททนใดดวยความสงทมากกวาระดบนำาปกต ทำาใหเกดกลมคลนขนาดใหญเรยกวา “สนาม” ทสรางความเสยหายรนแรงตอพนทบรเวณชายฝง และเมอสนามซดเขาชายฝงทำาใหเกดความเสยหายแกโครงสรางอาคารและระบบสาธารณปโภคทอยในบรเวณชายฝงทะเลเปนอยางมาก คลนสนามจะไมเกดเพยงระลอกเดยว และคลนลกหลงอาจจะมขนาดใหญกวาลกแรก สนามทเกดขนสามารถสงผลกระทบไดในระยะใกล ซงมเวลาในการเตอนภยลวงหนาคอนขางนอย เหตการณนมกเกดขนหลงจากเกดแผนดนไหวขนาดใหญในทะเล สญญาณเตอนภยทสำาคญคอเมอนำาทะเลลดลงหรอเพมขนอยางรวดเรวผดปกต

ขอควรปฏบต • หากอยในพนทชายฝง ควรศกษาถงเสนทางการหน หรอสญลกษณ

เตอนภยตางๆ และไมควรละเลยการซอมหนภย • ตดตามขอมลขาวสาร หากมการเตอนภยใหรบอพยพ • การอพยพ ควรหนออกจากบรเวณชายฝงในทนท ไปยงพนทสง

หากอยบนเรอใหออกจากฝงไปยงทะเลลก

อางองขอมลจาก • ศนยเตอนภยพบตแหงชาต

• กรมอตนยมวทยา

• โครงการพฒนาการจดการภยพบตภาคประชาชน มลนธกระจกเงา

• คมอการจดการภยพบตทองถน วทยาลยพฒนาการปกครองทองถนสถาบนพระปกเกลา

15

ก�รเตรยมคว�มพรอมเพอก�รทำ�ง�นอ�ส�สมครในสถ�นก�รณภยพบต

สำารวจตนเอง

สำารวจจตใจตนเองวาทำาไมเราถงอยากมาเปนอาสาสมคร และนำาคำาตอบทไดมาเปนพลงใจใหเรามงมนทำางานอยางตงใจ

สำารวจวาเราอยากทำางานอาสาสมครในรปแบบไหน หรอสำารวจวาเรามความถนดในงานลกษณะใดทพอจะชวยไดในภาวะภยพบต

สำารวจตวเราและคนใกลตววาอยในภาวะปลอดภย ไมไดตกเปนผประสบภยเสยเอง ไมเปนภาระใหผอนและมความพรอมทจะออกไปชวยเหลอผอน

16

เตรยมคว�มพรอม กอนไปทำ�ง�นอ�ส�สมคร

ตดตามสถานการณภยพบต ใชวจารณญาณในการคดกรองและรบขอมลขาวสาร โดยเลอกแหลงขอมลทเชอถอได สำารวจวาในชวงนสถานการณเปนอยางไร

คนหาขอมลวา องคกรใดบางทตองการความชวยเหลอในสงทเราทำาได

ตดตอไปยงองคกรทรบอาสาสมครกอนไป เพอแจงความจำานงในการชวยเหลอและเพอทราบถงความตองการ และรายละเอยดเฉพาะทตองเตรยมตว เชน การเดนทาง เวลานดหมาย การแตงกาย สงทตองนำาตดตวไป

ประเมนขอจำากดและเงอนไขของตนเอง ตอสถานการณ คณสมบตทจำาเปนในการทำางานสภาพรางกายของเรา รวมถงเงอนไขในการทำางาน วาเหมาะสมกบเราหรอไม เพอชวยลดภาระของผประสานงานและจะไดทำางานไดอยางมประสทธภาพ

เตรยมรางกายใหสมบรณพรอม พกผอนใหเพยงพอ และแตงกายใหเหมาะสมกบงานททำา

แจงคนทบานไววาจะไปทไหน ไปทำาอะไร รวมถงนดแนะการตดตอสอสารกนไว

17

ขอควรปฏบตระหว�งก�รทำ�ง�นอ�ส�สมคร

เมอไปถงหนางาน ใหตดตอผประสานงาน แจงความถนด และพดคยทำาความเขาใจถงสถานการณและงานทไดรบมอบหมาย

งานชวยเหลอภยพบตบางประเภท ตองการการทำางานทตอเนอง ดงนนเราควรพจารณาและแจงเงอนไขระยะเวลาทเราทำางานไดตอ ผประสานงาน

งานบางประเภท อาจตองอาศยความชำานาญเฉพาะทาง องคกรอาจมการจดใหอาสาสมครตองเขาฝกอบรม ควรเขาฝกอบรมใหครบตามเงอนไข

เมอไดรบมอบหมายงานเปนทเรยบรอยแลว ควรทำาความเขาใจในขนตอนวธการทำางานตางๆของตน หากมปญหาสงสยควรปรกษาหรอสอบถามผประสานงาน หากสงใดเกนกำาลงของเรา ตองแจงกบผประสานงาน

เคารพ และปฏบตตามกฎกตกาตางๆ ของสวนรวมทตงไว

18

เตรยมคว�มพรอมสภ�พจตใจของตนเอง

เตรยมจตใจใหพรอมทจะเรยนรสงใหม มทศนคตทดในการทำางาน ไมดถกงานททำา

ปรบทศนคต และจดการความคาดหวงของตนวา “เราจะสามารถชวยอะไรไดบาง ทามกลางความไมพรอม”

ลดอตตาของตวเอง ไมยดถอตนเองเปนศนยกลาง เพราะในการทำางานอาจตองพบเจอทงสงทเรารสกชอบหรอไมชอบ

มองสถานการณตามความเปนจรง รกษาจตใจใหมนคง ไมตนตระหนกจนเกนไป

มความอดทนและอดกลนตอสถานการณทอาจจะมความยากลำาบาก

เปดใจในความแตกตางหลากหลาย เคารพในศกดศรของความเปนมนษยของกนและกน ปฏบตกบผอนดวยความเทาเทยม ไมยกตน วาเปนผเขาไปชวยเหลอแลวจะอยในสถานะทสงกวาผอน

อยาลมดแลจตใจของตนใหเขมแขง ทามกลางความเศรา ความหดห ในสถานการณภยพบต

19

คณลกษณะสำ�คญของก�รเปนอ�ส�สมคร

มความรบผดชอบตองานทไดรบมอบหมายและทำาอยางเตมความสามารถ

การทำางานอาสาสมครมกเปนการทำางานรวมกนกบผอน ดงนนจงควรไววางใจซงกนและกน รวมถงปฏบตตอเพอรวมงานและผทเราเขา ไปชวยเหลอดวยความเคารพ

มทกษะในการสอสาร คอสามารถสอสารความตองการของตนเอง และรจกรบฟงผอนอยางตงใจ เขาใจตนเองและมความเขาใจผอน

ทำาความเขาใจและมความละเอยดออนตอความหลากหลายทางวฒนธรรม ในสถานการณภยพบตอาจนำาพาใหเราตองทำางานกบคนในพนทอนซงมความแตกตางกบเรามากๆ ดงนนจงควรตองศกษาทำาความเขาใจวถชวตและวฒนธรรมของเขา เพอใหการทำางานเปนไปไดดวยด และไมกอใหเกดความบาดหมางจากความไมร

มความยดหยนตอสถานการณทอาจมการเปลยนแปลงไดตลอดเวลา

เปนผทตรงตอเวลา

มความซอสตยสจรต ไมเบยดเบยนซำาเตม ผทเดอดรอน

20

เมอเสรจสนภารกจการทำางานอาสาสมคร การไดหาเวลาทบทวนตนเอง เปนสงทจะชวยใน

การพฒนาจตใจตนเอง และการสะทอนขอสงเกต

หรอขอเสนอแนะตอองคกร จะเปนประโยชนใน

การทำางานใหการชวยเหลอตอไป และหากมโอกาส

อยาลมถายทอดเรองราวประสบการณ หรอความ

ประทบใจตางๆ ใหกบผอนไดรบร เพอเปนการสง

ตอแรงบนดาลใจดๆ สสงคมไดอกชองทางหนง

21

บทบ�ทของอ�ส�สมครในสถ�นก�รณภยพบต

ชวงเตรยมความพรอมกอนภยพบตเพอเตรยมรบมอและปองกนภยพบตทอาจจะเกดขนอกใน

อนาคต สงทอาสาสมครควรเตรยมตวและมสวนชวย ไดแก

เตรยมตวดานขอมลความรและทกษะตางๆ โดยการตดตาม

ขอมลขาวสารดานภยพบต รวมถงเขารบการฝกอบรมเตรยม

ความพรอมอาสาสมครในดานตางๆ

ชวยในการวางแผนเตรยมการ เกบขอมลชมชนในดานตางๆ

อาท สภาพภมอากาศ-ภมประเทศ ทรพยากร ความตองการ

พนฐาน ทำาขอมลแผนทชมชน วางแผนการเตอนภย อพยพ

เพอรบมอภยพบต ใหกบชมชน หมบาน ทมกประสบกบภย

พบตซำาๆทกปหรอมแนวโนมทจะประสบภยในอนาคต

ผทมความเชยวชาญมทกษะเฉพาะในดานตางๆ อาจชวยกน

พฒนานวตกรรมใหมๆ ทจะชวยปองกนรบมอ หรอบรรเทาทกข

ในยามทเกดภยพบต ตามสายงานทตนมความถนด

22

ชวงรบมอเผชญหนากบภยพบตจากชวงทเรมเกดภยพบตไปจนถงสนสด อาจเปนระยะเวลา

ทตอเนองยาวนาน ดงนนจงมงานหลากหลายรปแบบทอาสาสมครจะสามารถเขาไปมบทบาทชวยเหลอตามแตทกษะความชำานาญหรอความสนใจ

งานกชพกภย เปนงานชวยเหลอในชวงระยะแรกๆในการเกดขน

ของภยพบต เปนการเขาไปชวยเหลอชวตหรอชวยเหลอในการ

ขนยายอพยพคนออกจากพนททอนตรายเสยงภย ซงงานสวนน

อาสาสมครควรทำารวมกบองคกรทมทกษะความชำานาญ รจก

พนทชมชนทเขาไปชวยเหลอ และผานการอบรมในการชวย

เหลออยางถกวธเพอความปลอดภยของผประสบภย และตว

อาสาสมครเอง

งานประสานงาน คอเปนตวกลางประสานความชวยเหลอไปยง

หนวยงานทเกยวของประเภทตางๆ

งานสอสารสาธารณะ อาสาสมครสามารถมสวนชวยในการคด

กรองและยอยขอมลทเกยวกบภาวะภยพบตในมตตางๆใหเขาใจ

งาย หรอสรางสอในรปแบบตางๆ เพอสอสารกบคนทวไป สราง

ความเขาใจทถกตอง รเทาทนสถานการณ และทำาใหผคนไมตน

ตระหนกจนเกนเหต

งานการชวยเหลอในศนยพกพงตางๆ ทงการเปนอาสาสมคร

เขาไปชวยประสานงาน บรหารจดการ ทำากจกรรม รวมไปถง

ชวยฟนฟดแลจตใจของผทไดรบผลกระทบจากภยพบต

23

การระดมรวบรวมเงนหรอสงของทจำาเปนไปบรจาคใหกบ

ผประสบภยพบต ในทนควรสำารวจความตองการและสำารวจพนท

ทความชวยเหลอยงเขาไปไมถง รวมทงตดตอหนวยงานทเชอถอ

ไดวาของจะสงตรงถงผประสบภยอยางแทจรง

การชวยเหลอเปนกำาลงแรงงาน เชน การบรรจของชวยเหลอ

ผประสบภย การบรรจกระสอบทราย การชวยขนยายขาวของ

ตางๆ ชวยทำาอปกรณชวยเหลอปองกนภยพบตตางๆ เปนตน

ภยพบตสงผลกระทบตอสขภาพรางกาย ทงในแงการบาดเจบ

หรอโรคภยทมาจากภยพบต ไปจนถงเรองสขอนามยในภาวะท

อยอยางขาดแคลนทรพยากร ทำาใหภาวะนตองการบคลากรอาสา

สมครทางดานการแพทยมาชวยเหลอ รกษา และใหคำาปรกษา

ทางดานสขภาพกายและใจ

งานชวยเหลอทใชทกษะเฉพาะดาน งานทางดาน IT เทคโนโลย

ตางๆทจะมารองรบระบบความชวยเหลอ หรอผทรภาษาตาง

ประเทศอนๆ อาจสามารถชวยเปนลามใหความชวยเหลอกบ

ผประสบภยตางชาต เปนตน

งานสนทนาการ สรางความรนเรง ชวยลดความตงเครยดของ

ผประสบภย หรอชวยผอนคลายจตใจใหกบบรรดาอาสาสมครท

ทำางานรวมกน

24

ชวยทำาความสะอาดเกบกวาดเศษซากจากภยพบต

ชวยออกแบบ ไปจนถงกอสราง หรอซอมแซมสงปลก

สรางตางๆทเสยหายจากภาวะภยพบต

ชวยเยยวยาฟนฟทางดานจตใจของผคน ทผานการ

สญเสย ใหกำาลงใจและชวยสรางความหวงใหเกดขน

อกครงในชมชน

เตมเตมโดยการรวบรวมนำาสงของไปตางๆ ชวยเหลอ

ในสวนทเสยหายจากภยพบต

งานชวยเหลอฟนฟชมชนในมตทเกยวของกบสทธ

การคมครองผประสบภย อาทเชน ดานกฎหมาย

ดานสทธมนษยชน ดานทดน เหลานเปนตน

ในชวงภยพบต เปนภาวะททวมลนไปดวยขอมลขาวสาร ทงสถานการณภยพบต ไปจนถงขาวสารการขอความชวยเหลอ หรอการใหความชวยเหลอ กอนทอาสาสมครจะไปชวยเหลองานในสวนไหน ควรตรวจสอบขอมล สถานการณความชวยเหลอตางๆ เพอจะไดไมเกดความ ซำาซอน และสามารถชวยเหลอกนอยางมประสทธภาพ

ชวงฟนฟหลงเกดภยพบต

25

ก�รจดก�รภ�วะอ�รมณเพอก�รทำ�ง�นภ�ยใตสถ�นก�รณภยพบต

ภยพบตนำามาซงความสญเสยในดานตางๆ ทำาใหมผไดรบผลกระทบทงทาง

รายกายและโดยเฉพาะอยางยงทางดานจตใจซงเปนเรองละเอยดออน ตองอาศยความ

เขาใจอยางลกซง เพอทจะใหคนเหลานนสามารถฟนตวประคบประคองตนเอง และคน

รอบขางผานพนวกฤตและสามารถดำาเนนชวตตามปกตได

ภาวะความเครยด ความโกรธ ความกลว ตกใจ สนหวง เศราโศกเสยใจ

เปนภาวะทสามารถเกดขนไดทงกบผประสบภยหรอแมกระทงกบอาสาสมครทเขาไป

ใหความชวยเหลอ ภาวะในเชงลบเหลานสามารถสงผลไปยงรายกายและปฏกรยาทาง

ความคด การเรยนรทจะจดการกบอารมณความรสกเหลานจงมความสำาคญมาก เพอ

อาสาสมครจะไดมจตใจทเขมแขงสมบรณพรอมทจะประคบประคองฟนฟดแลผอนได

อยางมประสทธภาพ

26

สงทอาสาสมครจะชวยปฐมพยาบาลทางดานจตใจกบผประสบภยไดแก

การรบฟงเร องราวตางๆดวยความใสใจและตงใจ

หากผประสบภยไมพรอมทจะพดคยกอยาฝนใจ อาจใชวธการนงเงยบๆอยเปนเพอน

ปลอบประโลม ใหกำาลงใจ และสรางความเขาใจวาภาวะอารมณเชนนเปนการตอบสนองตอภยพบตเปนสงปกตทเกดขนได และชวยเสรมสรางความมนใจวาจะตองสามารถผานพนไปได

ประสานความชวยเหลอทผประสบภยตองการ เพอคลายความกงวลใจ

ใหความเปนมตรทจรงใจ

27

ก�รดแลอ�รมณและจตใจของตวอ�ส�สมครเอง

สำาหรบอาสาสมคร อาจเกดความตงเครยดจากสภาพแวดลอมทพบเจอ

บรรยากาศทหดห การเหนความทกขยากของผอน สถานการณทโกลาหลวนวาย

ความเหนอยลาจากการตองทำางานแขงกบเวลา สงเหลานสงผลกระทบตอสภาพ

รางกายและประสทธภาพในการทำางานเชนกน อาสาสมครควรหาวธดแลจตใจตนเอง

ดงตอไปน

หยดพกสกคร หายใจเขา-ออกลกๆ กำาหนดลมหายใจเรยกสตกลบมาอยกบปจจบน

เมอรสกแย อาจใชวธการพดคย ปรกษา กบผรวมงานทไววางใจ

โทรศพทพดคยกบครอบครวหรอเพอนสนท

ทำาใจยอมรบภาวะอารมณทเกดขนวาเปนเรองปกต

นกถงเปาหมาย จดหมายในการทำางานอาสาสมครทเราตงใจไวแตแรก มาสรางพลงใจในการทำางานตอไป

คนหาแงงามในสงรอบขางมาเสรมสรางความหวงและกำาลงใจของตนเอง

28

ชวงเวลางาน

ชวงนอกเวลางาน

นอกจากจะสงเกตภาวะอารมณของตวเอง

แลว อยาลมสงเกต ใสใจและชวยเหลอ เพอน

รวมงานของเราดวย เพอทเราจะไดมจตใจท

เขมแขงฝาฟนภยพบตไปดวยกน

นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ

ทำางานอดเรกทเพลดเพลน เชนออกกำาลงกาย เลนดนตร ทำางานศลปะ ฯลฯ

พดคยสงสรรคกบเพอนหรอสมาชกในครอบครว

เขยนบนทกเรองราวประสบการณตางๆทเผชญมา

ฝกเทคนคการคลายเครยดตางๆ เชนการหายใจ การผอนคลายกลามเนอ ฯลฯ

29

ก�รดแลตวเอง ใหปลอดภย

ในการทำางานโดยเฉพาะอยางยงในภาวะภยพบต หลายๆครงสถานการณได

นำาพาไปสสภาวะการชวยเหลอทอนตราย สมเสยง ดงนนอาสาสมครควรคำานงถง

เรองความปลอดภยเปนหลก และดแลรกษาตวเองใหอยรอดปลอดภย ดงน

• รจกประเมนขดจำากดของตวเอง ทงในดานพละกำาลง จตใจ รวมไปถงทกษะความเชยวชาญ หากสงใดเกนความสามารถของเราใหสอสารกบผประสานงาน

• ทำาความเขาใจในงานกบเจาหนาทกอนปฏบตงาน และเขาฝกอบรมใหครบตามขอกำาหนด

• ควรทำาความรจกกบภยพบตทเรากำาลงเผชญอย วามลกษณะและขอควรระวงอยางไรบาง

• แตงกายใหเหมาะสมกบงาน และใชอปกรณทชวยปองกนหรอรกษาความปลอดภยอยางเครงครด

• รบประทานอาหาร ดมนำา และพกผอนใหเพยงพอ

• อยานำาพาตวเองไปอยในสถานการณทสมเสยงหรออนตราย

• มสต ไมประมาท และทำางานทกชนดดวยความระมดระวงรอบคอบ

• รบทราบและวางแผนถงชองทางการตดตอขอความชวยเหลอ หากเกดกรณฉกเฉน

• ในกรณทตองเผชญเหตการณอนตราย ควรรบมออยางมสตและรบประสานขอความชวยเหลอ

30

ร�ยก�รสงของจำ�เปนในสถ�นก�รณภยพบต

อาสาสมครนอกจากจะเปนผใหความชวยเหลอผอนแลว ยง

ควรจะตองเปนผทดแลตนเองและคนรอบขางได สถานการณภยพบต

อาจทำาใหตองตดอยในพนทหรออาจมความรนแรงจนตองอพยพออก

จากพนท ดงนนจงควรมการเตรยมสงของเพอยงชพใหเหมาะสมกบ

สถานการณทอาจเปลยนแปลงไดทกเมอ

O นำาดมและอาหารสำาหรบ 3-7 วน ควรเปนอาหารทใหพลงงานและพรอมรบประทาน เชน ของแหง เครองกระปอง

O อปกรณเปดกระปอง / มดพก

O จานกระดาษ แกวนำา ชอน สอม

O เสอผาทคลองตว รองเทาทแขงแรง

O กระดาษทชชแหง / เปยก และอปกรณสขอนามยตางๆ

O สบ แชมพ ยาสฟน แปรงสฟน

O ยารกษาโรคประจำาตว, ยาสามญประจำาบาน, ยากนแมลง, อปกรณปฐมพยาบาล

O โทรศพทมอถอ พรอมทชารตแบตเตอร

O เบอรโทรศพทคนในครอบครวและ หนวยใหความชวยเหลอตางๆ

O วทยขนาดเลก พรอมถาน เพอตดตามขาวสาร

O ไฟฉาย และถานสำารอง

O นกหวด เพอใชขอความชวยเหลอในยามฉกเฉน

O เตนท เครองนอน

O หมอสนาม เตาแกสสนาม

O อปกรณนำาทางเชน แผนท เขมทศ

O เชอก, เทปกาว

O ถงพลาสตก ถงดำา

O ไมขดไฟ ไฟแชค

O เงนสำารอง

O เอกสาร / หลกฐานสำาคญประจำาตว เชนบตรประชาชน ใบขบข ทะเบยนบาน สจบตร กรมธรรม

O กญแจสำาคญตางๆของบานและรถ

O ขาวของสำาหรบเดก

O ขาวของสำาหรบคนชรา

O ขาวของสำาหรบสตวเลยง

Checklist!

31

จดทำ�โดยเครอข�ยจตอ�ส�

32

เครอขายจตอาสา เกดขนจากการรวมตวขององคกร และกลมคนทำางานภาคสงคม ทเหนความสำาคญของงานอาสาสมครและตองการสบสานกระแสพลงนำาใจทมอาสาสมครจำานวนมากเดนทางไปชวยผประสบภยสนามนบแตชวงตนป 2548 เครอขายจตอาสามงประสานความรวมมอ และเสรมพลงการทำางานขององคกรททำางานดานอาสาสมคร และการใหในประเทศไทย รวมทงพฒนากลไกการทำางานทจะสนบสนนใหเกดคานยม และวถของสงคมทใหความสำาคญกบการอาสาสมครและมสวนรวมรบผดชอบตอสงคม

ตดตอ บานจตอาสา 2044/21 ถ.เพชรบรตดใหม

หวยขวาง บางกะป, Bangkok, Thailand 10310

โทรศพท 02-3195017 , 086-5300012

แฟกซ 02-3195019

Email volunteerspirit@gmail.com

Website http://www.volunteerspirit.org

Facebook https://www.facebook.com/Jitasa

บรรณาธการ นนทน มาลานนทเรยบเรยงเนอหา ศวพร ครองวรกลออกแบบรปเลม พรพรรณ สทธประภาเจาของลขสทธ เครอขายจตอาสา (Volunteer Spirit Network) www.volunteerspirit.org

KEEPCALM AND

VOLUNTEER

www.volunteerspirit.org