sosyal bİlgİler - bİlfen yayincilik · 2018-10-30 · atu 6. sinif sosyal bİlgİler 1. dÖnem...
Post on 16-Jan-2020
14 Views
Preview:
TRANSCRIPT
ATU
6.SINIF
SOSYA
L BİLG
İLER 1. D
ÖN
EM1. Dönem
TAM
ÖLÇ
ME
TAM ÖLÇME
SOSYAL BİLGİLER
TÜRKİYE’DEİLK DEFA
●ÖĞRETİCİ BOL ETKİNLİK
●KAZANIMLARA TAM UYUMLU KONU TESTLERİ
●ÜNİTE TARAMA TESTLERİ
●YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI
●YARIYIL VE YIL SONU DEĞERLENDİRME SINAVLARI
●DİJİTAL ÇÖZÜMLER
ROLLERİN DEĞİŞİMİ
116. Sınıf Sosyal Bilgiler
ETKİNLİK 1
ETKİNLİK 2
Geçmiş yıllarda kadınlar ev işi ve annelik görevinden sorumlu iken babalar da evin geçimini sağla-makla yükümlü idi. Günümüz aile yapısında bu durum değişime uğramış, annelik ve babalık rolleri ev - iş konusundaki dayanışma ve ortaklığın artmasına neden olmuştur. Bunun nedeninin ne olabilece-ğini kısaca açıklayınız.
Aile hem kalıtımla aktarılan özellikler hem de doğumdan itibaren çocuğa en yakın kişiler olarak kişili-ğin oluşmasında önemli bir rol oynar. Aşağıda boş bırakılan bölüme kendinizi ve ailenizi kısaca tanı-tan bir yazı yazarak aile kurumu ile ilgili düşüncelerinizi belirtiniz.
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
Kentleşme oranının geçmişe oranla ciddi düzeye ulaşması; ekonomik yapının değişmesi sonucu kadınların da çalışma yaşamına katılması, kadınların ekonomik ve akademik anlamda hakkını araması gibi nedenlerle kadınlar iş yaşamına daha fazla katılmıştır. Hem iş hem de evde sorumlulukları olması dayanışma ve ortak-lığı gerekli kılmıştır.
ROLLERİN DEĞİŞİMİ
12 Bilfen Yayıncılık
ETKİNLİK 3
Aşağıdaki etkinlik kâğıdında verilen bilgi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” sütununu işaretleyiniz.
ROLLERİN DEĞİŞİMİ D Y
Aile, çocuğun büyümesinde ve gelişmesinde en önemli ortam ve toplumsal kurumdur.
Erkek ve kadının toplum içinde değişen rolleri nedeniyle anne ve babalık görevlerini kesin sınır-larla ayırmak artık mümkün değildir.
Kadınların annelik ve ev hanımlığı dışında bir iş yapması doğru değildir.
Yeni oluşan baba rolünde, babalar ev işlerine ve çocuk bakımına daha çok zaman harcamak-tadır.
Günümüzde kadınlar aile bütçesine katkıda bulunmak, yaşam standartlarını yükseltmek, mes-lek sevgisi gibi nedenlerle çalışma hayatına daha çok katılmaya başlamışlardır.
Kadınların çalışması aile hayatını her alanda olumsuz etkileyen bir unsur olmuştur.
Çocuğun kişilik gelişiminde önemli bir rolü olan babaların ev işi yapmaları kötü bir izlenime ve yanlış bir örneğe neden olmaktadır.
Sanayileşme, kentleşme gibi faktörler kadının aile hayatı ve toplumdaki yükünü artırmıştır.
Babaların değişen rolleri nedeniyle çocuklarla geçirdikleri vakit azalarak iletişimleri de zayıfla-mıştır.
İnsanların sosyal rollerinin değişmesi her zaman olumsuz sonuçlar doğurur.
Yukarıda açıkladığınız kavramlardan birini seçerek toplumsal birlikteliğe katkısına dair ne düşündüğünüzü kısaca açıklayınız.
✔
✔
✔
✔
✔
✔
✔
✔
✔
✔
136. Sınıf Sosyal Bilgiler
TOPLUMSAL BİRLİKTELİK
ETKİNLİK 4
Sosyal, kültürel ve tarihî bağlar toplumsal birlikteliğin oluşmasında önemli bir role sahiptir. Bu bağları oluşturan kavramları kısaca açıklayınız.
Dil: ............................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
Kültür: .....................................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................................................
Tarih: ........................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
Hoşgörü: ................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
Yukarıda açıkladığınız kavramlardan birini seçerek toplumsal birlikteliğe katkısına dair ne düşündüğünüzü kısaca açıklayınız.
İnsanların, duygularını, düşüncelerini bildirmek için sözcükler ya da işaretler aracılığıyla yaptığı anlaşma
Bir toplumun gelenek durumundaki her türlü yaşayışı
Ülkeleri, ulusları, toplumları, kuruluşları etkileyen eylemlerin bütünü
Kendine aykırı gelse de herşeyi anlayışla karşılayarak olabildiğine hoş görme durumu
14 Bilfen Yayıncılık
TOPLUMSAL BİRLİKTELİK
ETKİNLİK 5
ETKİNLİK 6
Aşağıdaki görselde farklı dinlere ait ibadethaneler yan yana yer almaktadır. Bu görselin size ne ifade ettiğini kısaca yazınız.
Toplumun kendi kültürel özelliklerini yeni kuşaklara sosyalleşme yoluyla aktarmasına kültürlenme denir. Siz de geçmişten günümüze kadar ulaşan kültürel özelliklere örnekler veriniz. Örneklerinizi aşağıdaki boş kutu-cuklara yazınız.
Farklı ibadethanelerin bir arada olması toplumda hoşgörü olduğunun göstergesidir. Hoşgörü, toplumsal birlik-teliğin temel unsurlardan biridir.
Kahve kültürüTürk kahvesi
Düğünlerimiz
Türk mutfağı
Türk lokumuKaragöz ve
Hacivat(Orta oyunu)
176. Sınıf Sosyal Bilgiler
FARKLILIKLAR GÜZELDİR
ETKİNLİK 7
Aşağıda bazı görseller verilmiştir. Görselleri inceledikten sonra altlarında bulunan cümleyi uygun kelimeyi yazarak tamamlayınız.
Bu görsellerde yer alan kişilerin ortak özelliği ................... olmalarıdır.
ETKİNLİK 8
Albert Einstein’in “Önyargıları parçalamak atomu parçalamaktan daha zordur.” sözü ile ne anlatmak istemiş olabileceğini yazınız.
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
ETKİNLİK 9
Yaşadığınız coğrafyada sizden farklı bir dine inanan, sizden farklı bir millete mensup olan kişilerin varlığına karşı olan insanlar olsaydı onlara tepkiniz ne olurdu? Düşündükten sonra kısaca yazınız. (Yaşadığınız bir olay var ise onu anlatınız.)
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................................................
insan
Atomu parçalamak imkânsız sanılan bir eylem olmasına rağmen gerçekleşmiştir. Ancak Einstein insanların ön
yargılarını değiştirmenin bundan bile zor olduğunu düşünmektedir. Çünkü insanlar kalıplaşmış düşüncelerini
değiştirmekte zorlanırlar.
18 Bilfen Yayıncılık
SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA
Sivil toplum kuruluşlarının neler olduğunu öğren-meden önce, bu konuyu daha iyi anlamamıza yar-dımcı olması için aşağıdaki kavramları araştırıp açık-lamalarını karşılarına yazalım.
• Örgüt: Ortak bir amacı veya işi gerçekleştirmek için bir araya gelmiş kurumların veya kişilerin oluşturdukları birlik.
• Dayanışma: Bir topluluğu oluşturanların duygu, düşünce ve ortak çıkarlarda birbirlerine karşılıklı sorum-luluk duyması, yardımcı olması.
• Sivil Toplum Kuruluşu: Resmî kurumlar dışında ve onlardan bağımsız olarak toplumun bazı sorunlarının çözümüne katkı sağlamak amacıyla gönüllü insanların oluşturduğu kurum.
• Sosyal Örgüt: Belirli bir amaç etrafında toplanmış ve toplum yararına hizmet veren topluluk.
• Vakıf: Bir ya da birçok kişi tarafından kurulan ve toplum yararına çalışmayı ilke edinen kuruluş.
• İş Birliği: Amaç ve çıkarları bir olan kişilerin oluşturduğu çalışma ortaklığı
ETKİNLİK 10
196. Sınıf Sosyal Bilgiler
SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA
ETKİNLİK 11
ETKİNLİK 12
KIZILAY MARŞI
Her dilde her dinde ırk gözetmeyiz.
Şefkatten hoşgörüden taviz vermeyiz.
Dünyanın her yerinde hep beraberiz
Biz insana değer veren gönüllü neferiz.
Kızılay Marşı’nda altı çizili ifadelerden hareketle Kızılay’ın hangi özelliklere sahip olduğunu kısaca yazınız.
Sizden bir sivil toplum örgütü için afiş ve slogan hazırlamanız isteniyor. Çalışmanızı aşağıdaki alana hazırlayın.
Irk gözetmiyor olması ayrım yapmadan, herkese hizmet götürdüğünü gösterir. Dünyanın her yerinde olması yalnız yurt içinde değil yurt dışında da insanlara yardım ettiğini kanıtlar. Son olarak örgüt gönüllü-lük esası ile çalıştığını dile getirmiştir
20 Bilfen Yayıncılık
SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA
Aşağıdaki alanlara tablodaki açıklamalara uygun olan sivil toplum kuruluşlarından örnekler veriniz.
ETKİNLİK 13
ALANI GÖREVİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
İnsan haklarının korunması ile ilgili
kuruluşlar
Tüm insanların, ayrım yapılmaksızın, haklarını korumak için çalışmalar
yaparlar.
• Kadın Haklarını Koruma Derneği
• Türkiye Sokak Çocukları Vakfı
• Umut Çocukları Derneği
• İnsan Hakları Derneği
Eğitimin desteklen-mesi ile ilgili
kuruluşlar
Toplumu oluşturan bireylerin daha iyi eğitim alabilmesi için çalışmalar
yaparlar.
• Türk Eğitim Vakfı
• Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği
• Türkiye Eğitim Gönüllüler Vakfı
• Anne Çocuk Eğitim Vakfı
Sağlık hizmetlerinin desteklenmesi ile
ilgili kuruluşlar
Sağlık olanaklarının artırılması ve insan
sağlığına önem verilmesi için çalışan kuruluşlardır.
• LÖSEV
• Yeşilay
• Türk Böbrek Vakfı
• Türk Kalp Vakfı
Çevrenin korunması ile ilgili kuruluşlar
Daha temiz, daha düzenli, daha sağlıklı bir çevrede
yaşama ve doğal varlıkları koruma amacı taşır.
• Türkiye Çevre Koruma Vakfı
• Doğal Hayatı Koruma Derneği
• TEMA
• ÇEKÜL
Doğal afetlerde ilk yardım ve arama
kurtarma hizmetleri ile ilgili kuruluşlar
Doğal afetlerde zarar gören insanlara maddi ve manevi destek sağlamak amacıyla
çalışan kuruluşlardır.
• Türkiye Acil Tıp Derneği
• Türk Kızılayı
• AKUT
Hayvanların korunması ile ilgili
kuruluşlar
Sokak hayvanları ve doğal ortamda yaşayan hayvan-
ları korumayı amaçlar.
• Doğal Hayatı Koruma Derneği
• Hayvanların Yaşam Haklarını Koruma Derneği
• Hayvanları Koruma Derneği
• Evsiz Hayvanları ve Doğayı Koruma Derneği
Kültür ve sanat faaliyetleri ile ilgili
kuruluşlar
Toplumda sanat ve kültür bilinci oluşturma amacıyla
faaliyet gösterir.
• Türkiye Millî Kültür Vakfı
• İstanbul Kültür Sanat Vakfı
• Halk Sanatları Vakfı
236. Sınıf Sosyal Bilgiler
HAKLARIMIZ, SORUNLARIMIZIN ÇÖZÜMÜNDE ANAHTARDIR
ETKİNLİK 14
Aşağıdaki kutucukları başlıklarına uygun bilgilerle tamamlayınız.HAK
• Yaşamak
• Sağlıklı bir ortamda büyümek
• Eğitim almak
SAHİP OLDUĞUMUZ HAKLAR
SORUMLULUK
• Eğitim almak
• Vergi vermek
• Çevreyi kavramak
SAHİP OLDUĞUMUZ SORUMLULUKLAR
ÖZGÜRLÜK
Aşağıdaki görsele uygun kısa bir öykü yazarak öyküdeki hak ve sorumluluk unsurlarına değininiz.
ETKİNLİK 15
Ahmet geç saatlere kadar yüksek sesle müzk dinleyince annesi odaya gelerek onu uyardı. Ancak Ahmet bu uyarı-yı dikkate almayarak müziğin sesini biraz daha yükseltti. Bunun üzerine annesi Ahmete kızdı. Ahmet ise odasında müzik dinlemenin hakkı olduğunu buna kimsenin karışamayacağını söyledi.Müzik dinlemek Ahmet’in hakkıdır. Ancak hak ve özgürlüklerimiz bize başkalarını rahatsız etme hakkı vermez. Müziği, başkalarını rahatsız etmeyecek bir sesle dinlemek Ahmet’in sorumluluğudur.
İnsanların gerçekleştirmek istediklerine olanak sağlamak amacıyla hukukun bireylere
tanıdığı yetkidir.
Kişinin davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir.
Herhangi bir kısıtlamaya bağlı olmaksızın düşünme ve davranma
24 Bilfen Yayıncılık
HAKLARIMIZ, SORUNLARIMIZIN ÇÖZÜMÜNDE ANAHTARDIR
Ülkemizde yaşadığımız sorunlar karşısında başvurabileceğimiz kurumların neler olduğunu aşağıda boş bırakılan kutucuklara yazınız.
ETKİNLİK 16
ETKİNLİK 17
Tüketici Hakları İhlalleri İçin
u
u
u
u
Hizmet Aksamaları İçin
u
u
u
u
Haklarının çiğnendiğini düşünen kişiler ilgili kuruluşlara dilekçe ile başvuru yapabilir. Sorun ve şikâyetlerimize dilekçe yazarak çözüm aramak etkili bir vatandaşlık örneğidir. Dilekçede bulunması gereken bilgiler nelerdir? Aşağıda boş bırakılan alana yazınız.
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
Tüketici Mahkemesi Muhtarlıklar
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Valilikler
Tüketici Hakları Derneği
Tüketici Hakları Merkezi
Tüketici Sorunları Hakem Heyeti
Muhatap olan kurum ya da makam
Dilekçe metni
İletişim bilgileri / adres
Tarih - imza - ad - soyad
316. Sınıf Sosyal Bilgiler
A. Aşağıda verilen bilgilerin karşısına bilgi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. (Her doğru yanıt 6 puan değerin-dedir.)
1. Devlet, tüketicinin hakları ile ilgilenmek zorunda değildir. (Y )
2. Toplumun kendi kültürel özelliklerini yeni kuşaklara sosyalleşme yoluyla aktarmasına “kültürlenme” denir. (D)
3. Toplumda hoşgörü olması birlik ve beraberliği güçlendiren en önemli unsurlardan biridir. (D)
4. Geçmişten günümüze erkeğin rolü değişmiş ancak kadının rolü aynı kalmıştır. (Y )
5. TEMA, ülkemizde sağlık alanında önemli çalışmalar yapan bir sivil toplum örgütüdür. (Y )
B. Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilere tamamlayınız. (Her doğru yanıt 6 puan değe-rindedir.)
1. Hepimiz doğumumuzdan itibaren öğrenmeye başlarız ve ilk bilgilerimizi ailemizden öğreniriz.
2. Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğin ölçüsünü gösteren araçların bütününe kültür denir.
3. Atatürk’ün 1928 yılında gerçekleştirdiği Harf inkılabı ile Arap harfleri kaldırılmış, Türk dünyası ile kurulmasını arzuladığı kültür birliği için önemli bir adım atılmıştır.
4. Bir kimse ya da bir şeyle ilgili olarak belirli şart, olay ya da görüntülere dayanarak, önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz peşin yargı, fikir ve hükme ön yargı denir.
5. Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesine sorumluluk denir.
YAZILIYA HAZIRLANALIM
İLK TÜRK DEVLETLERİ
356. Sınıf Sosyal Bilgiler
ETKİNLİK 1ETKİNLİK 1
Orta Asya kültür ve uygarlığı ile ilgili aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.
A) Devlet Yönetimi
1. Devletin başında ........................, ........................ ya da ........................ adı verilen hükümdar bulunuyordu.2. Hükümdarın eşine ........................ adı veriliyordu.3. Devlet işlerinin görüşüldüğü meclise ........................denilirdi.4. Kurultayda alınacak kararlarda tüm üyelerin söz söyleme hakkı olmasına rağmen son söz hakkı hüküm-
dara aitti. Bu durum kurultayın .................... meclisi özelliğini taşıdığı gösterir.5. Veraset sistemine göre yönetimde ........................ anlayışı vardır. Bu nedenle, ........................ ..............................
artmış, Türk devletleri ............................... sürede yıkılmıştır.
B) Toplum Yapısı
1. Göçebe yaşam nedeniyle Türklerde ...................................... toplum yapısı yoktur. Eşitlik vardır.
2. Halk her zaman savaşa hazır bulunduğundan askerlik bir meslek sayılmazdı (............................................... anlayışı)
3. Türklerin ......................................... yaşam sürmesi onların savaşçılık yeteneklerini geliştirmiştir.
C) Hukuk
1. Yazılı olmayan hukuk kurallarına ..................................... adı verilir.2. Devlet ................................ göre yönetilirdi.
D) Din ve İnanış
1. Türkler ......................................’ya inanmışlardır.
2. Ölen kişilerin eşyaları ............................... adı verilen mezarlara konulurdu. Bu durum ........................ ...................... olduğunun kanıtıdır.
E) Ekonomi
1. Temel geçim kaynakları ..........................................., ........................................... ve ...........................................
F) Yazı, Dil ve Edebiyat
1. Türklere ait ilk yazılı eserler .........................................................................2. Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti olan ........................... döneminde edebiyat ve yazılı kültür gelişmiştir.
Han Hakan Kağan
HatunKurultay
danışmakut taht kavgaları
kısa
sınıflı
ordu - millet
göçebe
töretöreye
Göktanrı
ticarettir.hayvancılık
Göktürk Kitabeleridir.
tarım
Uygurlar
ahiret inancıkurgan
İLK TÜRK DEVLETLERİ
36 Bilfen Yayıncılık
ETKİNLİK 2
İstanbul
İskenderiyeKahire
HalepPalmira
Şam
Bağdat
Tahran
Aşkabat
Merv
Meşhed
Kabil
Buhara
HireTaşkent
SemerkantKaşgar
Almatı
BişkekTurfan
Urumçi
Termez
Lahor
Şilan
Pekin
Şangay
Dunhuang
Delhi
Akra
TebrizAnkara
A K D E N İ Z
K A R A D E N İ Z
HA
ZA
R DE
Nİ Z
İ
KI Z
I L DE
Nİ Z
BASRA KÖRFEZİ
KAZAKİSTAN
TÜRKMENİSTAN
AFGANİSTAN
Ç İ N
KIRGIZİSTAN
HİNDİSTAN
PAKİSTAN
İRAN
MISIR
A) Asya Hun Devleti
Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletleri ile ilgili aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgi-lerle tamamlayınız.
• Hunlar, ........................ ........................ egemenliği için Çin ile sürekli savaşmışlardır.
• Çinliler Hun akınlarından korunmak için ........................ ........................ yapmışlardır.
• Kurucusu ......................................................................
• Mete Han’ın orduda oluşturduğu ................................................ diğer Türk devletlerine de örnek olmuştur.
• Eli silah tutan herkes askerdir. (............................................... anlayışı)
• Hunların Batı’ya doğru yaptıkları göç ............................................................. başlatmıştır.
B) Kavimler Göçü’nün Sonuçları (375)
Aşağıdaki bilgilerin karşısına bilgi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
• Roma İmparatorluğu ikiye ayrıldı. (........)
• Avrupa Hun Devleti kuruldu. (........)
• Feodalite (Derebeylik) sistemi ortaya çıktı. (........)
• Bugünkü Avrupa milletlerinin temeli atıldı. (........)
• Orta Çağ sona erdi, Yeni Çağ başladı. (........)
• Avrupa’nın etnik yapısı değişti. (........)
• Avrupa’da İslamiyet yayıldı. (........)
C) Uygurlar
.......................................... dinini benimsedikten sonra Uygurlarda .......................................... hayat başlamıştır. Bunun sonucunda: .......................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................
D) Köktürk Devleti
• ........................ adıyla kurulan ilk Türk devletidir. (Bu durum ......................................... olduklarını kanıtlamakta-dır.)
• Ülkeyi doğu - batı şeklinde ikiye ayırarak yönetmişlerdir. ( ........................................................................ anlayışı)
E) II. Köktürk Devleti
• İlk Türk alfabesini oluşturdular. Bu durum ..................................................... olduklarının göstergesidir.• Türk tarihinin ilk yazılı kaynakları olan ............................................ bu dönemde dikilmiştir.
• Yazıtlarda yer alan “Açların doyurulduğu çıplakların giydirildiği” ifadeleri ............................................. anlayışını benimsediklerini gösterir.
İpek Yolu
Teoman’dır.
onlu sistem
Çin Seddi’ni
ordu millet
Kavimler Göçü’nü
DD
D
D
Y
D
Y
yerleşikSavaşçılık özelliklerini yitirmiş, tarımda gelişmiş, mimari alanda gelişmişlerdir.
Maniheizm
Türk milliyetçi
milliyetçiOrhun Yazıtları
sosyal devlet
ikili teşkilat
416. Sınıf Sosyal Bilgiler
İSLAMİYET DOĞUYOR
ETKİNLİK 3
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.
1. Emevilerden sonra gelen ................................... onlardan farklı olarak tüm Müslümanlara eşit davranmışlardır.
2. Müslümanlar arasındaki ayrılıkların başlaması ............................................ Dönemi’nde olmuştur.
3. Hz. .................... Dönemi iç karışıklıklarla geçtiği için fetihler açısından başarılı olunmamıştır.
4. Mısır ve Suriye topraklarının fethi ........................................... Dönemi’nde olmuştur.
5. Halkının bir bölümü Türk olan Horasan bölgesine fetihler ......................................... Dönemi’nde başlamıştır.
6. Hz. Muhammed Dönemi’nde savaşta ele geçirilen esirlerin on Müslümana okuma yazma öğretmesi karşılı-ğında serbest bırakılması bu dönemde .................................................. önem verildiğinin kanıtıdır.
7. Araplar dışında diğer milletleri kendileriyle eş görmeyerek ayrımcılık yapan .......................................... yönetimi uzun ömürlü olmamıştır.
8. İslamiyet’in kabulünden önce Arap Yarımadası’nda yaşanan döneme ............................................................................ denilmektedir.
9. İslamiyet’in ilk önce ezilen ve yoksullar arasında yayılması, bu dinin ...................................... anlayışından kay-naklanmaktadır.
10. Hz. Muhammed’in son haccında Müslümanları toplayarak onlara öğütler verdiği konuşması ..........................................................................
Abbasiler
Hz. Osman
Hz. Osman
Hz. Ömer
eğitime
Emeviler
Cahiliye Dönemi
eşitliğe dayalı
VedaHutbesi’dir.
Ali
42 Bilfen Yayıncılık
İSLAMİYET DOĞUYOR
Aşağıdaki soruları bulmacada, soldan sağa ve yukarıdan aşağıya olacak şekilde yanıtlayınız.
1. İslamiyet’ten önce Arabistan Yarımadası’nda en yaygın inanç.
2. Müslümanlarla Mekkeliler arasında yapılan ilk antlaşma.
3. Müslümanların Mekkelilere karşı kazandığı ilk zafer.
4. Abbasilerin Türk askerleri ve aileleri için kurduğu şehir.
5. Hz. Muhammed ve ona inananların Mekke’den Medine’ye göçüne İslam tarihinde verilen isim.
6. Hz. Ömer Dönemi’nde kullanılmaya başlanan takvim.
7. Halifeliğin saltanat hâline geldiği dönem.
8. Kur’an-ı Kerim’i çoğaltarak önemli merkezlere gönderen halife.
9. Hz. Muhammed’den sonra İslam Devleti’nin başına geçen devlet başkanlarına verilen isim.
10. İslam Devleti’nin kurumsallaşma çalışmalarının en fazla yapıldığı dönemin halifesi
ETKİNLİK 4
1
9
7
2 3 5
6
104
8
H B H
P U T P E R E S T L İ K Ö
D D A C M
E İ M R H E
Y R A E M E V İ L E R
O B R T C
S İ R R
M Y A İ
H A L İ F E
N
476. Sınıf Sosyal Bilgiler
İSLAMİYET DOĞUYOR
8. Aşağıda, Arap Yarımadası’nda düzenlenen bir panayırın temsilî resmi gösterilmiştir.
Yüce Lat! Bir oğlum olmasını istiyorum.
Ey falcı! Geleceğimde neler olacak? Fal oklarına bak bakalım.
Fiyatı biraz düşürürsen bu köleyi satın alabilirim.
Duydunuz mu? Mek-ke’deki kabileler ara-sında yine anlaşmazlık çıkmış.
Buna göre, İslamiyet öncesi Arap Yarımadası ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Siyasi birliğin sağlanamadığı B) Batıl inançların var olduğu C) İnsanlar arasında eşitliğin olmadığı D) Sosyal ve kültürel faaliyetlerin yaygın olduğu
9. Dört Halife Dönemi, halifelerin seçimle iş başına gelmesinden dolayı “Cumhuriyet Dönemi” ola-rak da bilinir.
Buna göre, bu dönemle ilgili,
I. demokratik bir anlayış bulunduğu, II. kişiler arasındaki çatışmaların tamamen sona
erdiği, III. devlet yönetiminde tek söz sahibinin halk ol-
duğu
yargılarından hangisi ya da hangileri söylene-bilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III
ETKİNLİK 5
Aşağıdaki kavramları açıklayarak bunlara ülkemizden birer örnek veririz. Verdiğiniz örneğin hangi dönemden kaldığını ve bugün hangi ilin sınırları içinde yer aldığını örnekte olduğu gibi belirtiniz.
Açıklama Örnek Kimlerden kaldı? Hangi şehirde?
Cami
Kervansaray
Medrese
Çini -Seramik
Türbe
Genellikle ünlü bir kimse için yaptırılan ve içinde o kimsenin mezarı bulunan yapı
GülçiçekHatun
Türbesi
OsmanlıDevleti
Bursa
Müslümanların ibadet etmek için toplandıkları yer.
Divriği Ulu Cami Mengücekliler Sivas
Ana yollarda kervanların
konaklaması için yapılan büyük
yapılar
SultanhanıTürkiye
SelçuklularıAksaray
İslam ülkelerinde genellikle İslam dini kurallarına
uygun bilimlerin okutulduğu yer
KaratayMedresesi
TürkiyeSelçukluları
Konya
Yüksek ısıda pişirilmiş, süslenmiş
nesne seramiktir. Çini süsleme
amacıyla yapılır.
ÇiniliKöşk
OsmanlıDevleti
İstanbul
48 Bilfen Yayıncılık
İSLAMİYET DOĞUYOR
ETKİNLİK 6
Aşağıdaki bilgilerin karşısına bilgi doğru ise “J”, yanlış ise “L” çiziniz.
1. Türkler Müslümanlarla ilk defa Hz. Ömer Dönemi’nde karşı karşıya geldiler. (J)
2. Türklerin İslamiyet’i kabul ettiği savaş Bedir Savaşı’dır. (L)
3. Türkler ve Araplar arasındaki dostluk dönemi Abbasiler döneminde başladı. (J)
4. Türklerin İslamiyet’i benimsemelerinde İslamiyetin Gök Tanrı inancı ile benzerliği etkili olmuştur. (J)
5. XII. yüzyılda Orta Asya’da yaşayan Ahmet Yesevi, Türkler arasında İslamiyet’in yayılmasında büyük rol oyna-mıştır. (J)
6. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk Devleti Uygurlardır. (L)
7. Karahanlılar ile ilgili en önemli bilgi kaynaklarımızdan biri Kaşgarlı Mahmut’un yazdığı Divânü Lugati’t Türk’tür. (J)
8. Gazneli Devleti’nin en tanınmış hükümdarı Tuğrul Bey’dir. (L)
9. Anadolu’nun Türk yurdu olduğunun kesinleşmesi Pasinler Savaşı ile olmuştur. (L)
10. Malazgirt Zaferi Türklerin Anadolu’yu yurt edinmesinde bir dönüm noktası olmuştur. (J)
11. Büyük Selçuklu Devleti’nin her alanda en çok geliştiği dönem Melikşah Dönemi’dir. (J)
12. Siyasetname adlı eser Selçuklularda Ömer Hayyam tarafından kaleme alınmıştır. (L)
536. Sınıf Sosyal Bilgiler
TÜRKLERİN YENİ YURDU ANADOLU
ETKİNLİK 7
Aşağıdaki kavramların açıklamalarını karşılarına yazınız.
Devlet: Toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal bakımdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğundan
oluşan yasal oluşum.
Fetih: Bir şehir veya ülkeyi savaşarak alma.
Gaza: İslam dinini korumak veya yaymak amacıyla Müslüman olmayanlara karşı yapılan kutsal savaş.
Medrese: İslam ülkelerinde, genellikle İslam dini kurallarına uygun bilimlerin okutulduğu yer.
Kervansaray: Ana yollarda tüccarların ve onların kervanlarının konaklaması için yapılan büyük hanlar.
Darüşşifa: Sağlık yurdu, hastane
Külliye: Bir caminin çevresinde cami ile birlikte kurulmuş medrese, imaret, sebil, kitaplık, hastane vb. yapı-
ların tamamı.
Bedesten: Kumaş, mücevher vb. değerli eşyaların alınıp satıldığı kapalı çarşı.
Siyasi Birlik: Bir ülkede birden fazla siyasi güç odağı varsa siyasi birlik yoktur. Bu güçlerden biri diğerini ege-
menliği altına alırsa, birlik sağlanmış olur.
54 Bilfen Yayıncılık
TÜRKLERİN YENİ YURDU ANADOLU
ETKİNLİK 8
Anadolu’nun Türkleşmesinin aşamalarını kısaca açıklayınız.
1. Keşif akınlarının yapılması: Büyük Selçuklu Devleti, artan nüfusa yurt bulmak için keşif akınları düzenlen-miştir.
2. Malazgirt Savaşı: Büyük Selçuklular, sayıca üstün olan Bizans’ı yenilgiye uğratarak Anadolu’da Türkiye tarihini başlatmıştır. Türkler kalabalık gruplar hâlinde Anadolu’ya akınlar düzenlemiştir.
3. Miryokefalon Savaşı: Türkiye Selçukluları Haçlılardan da yardım alan Bizans ordusunu yenmiş böylece Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir.
ETKİNLİK 9
Aşağıdaki soruları soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru yanıtlayınız.
4
5
1
2 3
6
1. Erzurum merkez olmak üzere Ebul Kasım Saltuk tarafından kurulan beylik 2. Sivas ve Tokat çevresinde Danişmentoğlu Ahmet Gazi tarafından kurulan beylik3. Erzincan merkez olmak üzere Mengücek Gazi tarafından kurulan beylik4. Güneydoğu Anadolu’da Artuk Bey ve oğulları tarafından kurulan beylik5. İznik’te, Süleyman Şah tarafından kurulan Türk Devleti6. İlk Türk denizcisi
T U K L U L A RRA
C
E
MND
Ü RT
U
T
L
K
A
S
U
L
A
R
G
N
E
Ş E N T L İ L E Rİ
EYK İ S L Ç U K L U L A R IE
L
K
L
E
İ
L
B
E
A
Y
Ç
A
576. Sınıf Sosyal Bilgiler
TÜRKLERİN YENİ YURDU ANADOLU
13.
Türk-İslam mimarisinde görülen yapılardan hangisi ticareti geliş-tirme amacıyla yapılmışt?
Cihan Öğretmen’in sorusuna aşağdaki öğrenci-lerden hangisi doğru yanıt vermiştir?
C)
B)
D)
Medrese
Cami
Kümbet
Kervansaray
A)
14. İlk Türk İslam uygarlıklarında şifahanelerin inşa edilmesi hangi alanda çalışma yapıldığının ka -nıtıdır?
A) Sağlık B) EğitimC) Ekonomi D) Din
15. Aşağıdakilerden hangisi Anadolu’da I. Beylikler Dönemi’nde kurulmamıştır?
A) Artuklular B) SaltuklularC) Osmanoğulları D) Mengücekliler
16. Anadolu’nun Türk yurdu olduğunun kesinleş-mesi aşağıdaki savaşlardan hangisi ile olmuştur?
A) Pasinler B) MalazgirtC) Dandanakan D) Miryokefalon
ETKİNLİK 10
Aşağıda, Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri ve devletlerinden kalan eserler verilmiştir. Eserlerin karşısına hangi beylik ya da devlet tarafından yaptırıldığını, hangi alanla ilgili olduğunu ve günümüzde hangi şehirde yer aldığını, örnekte olduğu gibi yazınız.
Eser Kimden kaldı? İlgili olduğu alan Bugün nerede?
Yağıbasan Medresesi Danişmentliler• Eğitim - Kültür
• Tıp eğitimi verilmiş-tir.
Tokat - Niksar
Divriği Ulu Camiive
Darüşşifası
Mama Hatun Külliyesi
Malabadi Köprüsü
Sultan Hanı
Mengücekliler Din ve sağlık Divriği - Sivas
SaltuklularDin - eğitim - kültür ve sosyal alanlarda hizmet
vardır.Tercan - Erzincan
Artuklular Ulaşım ve ticaret Silvan - Diyarbakır
Selçuklular Ticaret Aksaray
58 Bilfen Yayıncılık
DOĞU İLE BATI’YI BULUŞTURAN YOL: İPEK YOLU
Yaşadığınız bölgeyi yazarak bu bölgede daha önce yaşamış olan uygarlıkları ve bu uygarlıklara ait tarihî kalıntıları belirtiniz. Türk İslam tarihine ait eserler varsa bu eserlerin yapılış amacını ve günümüzde hâlâ kullanı-lıp kullanılmadığını yazınız.
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................................................
Geçmişte kullanılan önemli ticaret yollarının hangileri olduğunu yazarak bu yolların siyasi, kültürel ve ekono-mik ilişkilerdeki rolüne örnek veriniz.
ETKİNLİK 11
ETKİNLİK 12
Kral Yolu, İpek Yolu ve Baharat Yolu geçmişte kullanılan önemli ticaret yollarıdır. Bu yollar geçtikleri yerler-
deki insanlara ekonomik kazanç sağlamanın yanı sıra farklı kültürlerden insanların birbirini tanımasını sağ-
lamıştır. Bu da kültürel birikimin artmasını sağlamıştır. Bu yollara sahip olan devletler siyasi üstünlüğü de
ele geçirmiştir.
696. Sınıf Sosyal Bilgiler
A. Aşağıdaki soruların yanıtlarını altlarına yazınız. (Her doğru yanıt 10 puan değerindedir.)
1. Orta Asya ilk Türk devletlerinin kültürel özellikleriyle yaşadıkları yerin coğrafi özellikleri arasındaki ilişkiyi örneklerle açıklayınız.
Orta Asya bozkır olduğu ve tarıma elverişli olmadığı için tarım imkânları kısıtlıdır. Ana geçim kaynağı hayvancı-lıktır. Buna bağlı olarak göçebe bir yaşam tarzı benimsenmiştir. O yüzden eşitlik vardır. Mimari gelişmemiştir. Yazılı kültür ve edebiyat geç gelişmiştir.
2. İpek Yolu’nun toplumlar arası siyasi, kültürel ve ekonomik rolünü örneklerle değerlendiriniz.
Ticaret bir etkileşim unsurudur. İpek Yolu ticari faaliyetler yoluyla toplumların etkileşim yaşamasına, dolayısıyla birbirlerinden farklı özellikler benimsemelerine neden olmuştur. Büyük bir ekonomik kazanç sağlayan İpek Yolu rekabeti devletler arasında önemli savaşların yaşanmasına da yol açmıştır.
3. Türklerin İslamiyeti kabulünden sonra kurulan Türk devletleri hangileridir? Bu devletlerin İslamiyet’i yay-mak için yaptığı çalışmalara örnek veriniz.
Karahanlılar → İslam medeniyeti eserleri inşa etmişlerdir.
Gazneliler → Sultan Mahmut Hindistan’a seferler düzenlemiştir.
Büyük Selçuklular → Abbasi halifesini Büveyhoğullarının baskısından kurtarmıştır.
4. Türkiye Selçukluları Dönemi’nde gerçekleştirilen kültürel faaliyetlerin Anadolu’nun Türkleşme ve İslam-laşma sürecine katkılarına örnek veriniz.
Anadolu’ya gelen Türkler pek çok mimari eser yapmışlar, ele geçirdikleri yerlere Türkçe isimler vermişler. Böylece Anadolu’da Türk ve İslam kültürünün kalıcı olmasına katkıda bulunmuşlardır.
5. Türk İslam tarihindeki ilk yazılı eserlere örnek veriniz.
• Kutadgu Bilig • Divanı Hikmet • Atabetü’l Hakayık
YAZILIYA HAZIRLANALIM
70 Bilfen Yayıncılık
YAZILIYA HAZIRLANALIM
B. Aşağıdaki bilgilerin karşısına bilgi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. (Her doğru yanıt 5 puan değerindedir.)
1. Orhun Yazıtları, Asya Hun Devleti’ne aittir. (Y )
2. Uygurlar, yerleşik yaşama geçen ilk Türk devletidir. (D)
3. İslamiyetin Türkler tarafından kabulü ilk defa Gazneliler Dönemi’nde olmuştur. (Y )
4. Anadolu’nun Türkleşmesi aşamalar hâlinde gerçekleşmiş,Türk yurdu olduğunun kesinleşmesi ise Miryo-kefalon Savaşı ile olmuştur. (D)
5. Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliği Danişmentlilerdir. (Y )
C. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız. (Her doğru yanıt 5 puan değerin- dedir.)
1. Türkiye Selçukluları ticareti geliştirmek amacıyla ......................................... inşa etmişlerdir.
2. Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlet .........................................
3. Hükümdar ailesine ülkeyi yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılırdı. Bu yetki kan yoluyla babadan oğula geçerdi. Buna ................................................................... denirdi.
4. Büyük Selçuklu Devleti’nde hem Alp Arslan hem de Melik Şah’a vezirlik yapmış olan ünlü devlet adamı .........................................
5. Gazneli Mahmut’un “sarayımın en değerli hazinesi” dediği bilim insanı .........................................
kervansaraylar
Köktürk Devleti’dir.
kut anlayışı
Nizamülmilk’tür.
Biruni’dir.
736. Sınıf Sosyal Bilgiler
DÜNYA’YI KEŞFEDİYORUZ
Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.
ETKİNLİK 1
1. Herhangi bir ülkenin, bölgenin ya da şehrin dünya üzerinde bulunduğu yerin belirtilmesine .............................denir.
2. Bir yerin dünya üzerindeki yeri, paralel ve meridyen dairelerinden yararlanılarak belirtiliyorsa o yerin ......................... konumu ifade edilmiş olur.
3. Herhangi bir yerin kıtalara, okyanuslara, denizlere, boğazlara ve önemli geçitlere olan uzaklığı ile yer altı kay-
nakları, komşu olduğu ülkeler, yükseltisi, yer şekilleri, vb. .......................... konumunu ifade eder.
4. Dünya’nın iki uç noktasına .......................... noktası denir.
5. Dünya’yı iki eşit parçaya böldüğü varsayılan en büyük paralel dairesine ......................... adı verilir.
6. Ekvator’a ve birbirine paralel birer derece aralıklarla çizilen hâyali çemberlere ................................... denir.
7. Bir kutuptan diğer kutup noktasına uzanan, Ekvator’u ve tüm paralelleri dik kestiği varsayılan hayalî yarım çem-
berlere ............................... denir.
8. Dünya nüfusunun büyük bir bölümü ................................ ................................ ................................ yaşamaktadır.
9. Kendine bağlı yakın adalarla birlikte, çevresi deniz ve okyanuslarla çevrili büyük kara parçalarına ..............................
denir.
10. Dünya üzerinde ................. tane kıta vardır.
11. Yeryüzündeki geniş ve derin çukurları dolduran büyük su kütlelerine .................................. denir.
12. Yüz ölçümü en büyük kıta .........................................’dır.
13. Yüz ölçümü en büyük okyanus ......................................... .
14. Sürekli yerleşmenin olmadığı tek kıta ......................................... kıtasıdır.
15. Türkiye’nin topraklarının büyük bir bölümü ......................................... kıtasındadır.
coğrafi konum
matematik
özel
kutup
Ekvator
paralel
meridyen
Kuzey Yarım Küre'de
Kıta
okyanus
Asya
Pasifik'tir.
Asya
Antarktika
yedi
74 Bilfen Yayıncılık
DÜNYA’YI KEŞFEDİYORUZ
ETKİNLİK 3
Ülkemiz ile ilgili aşağıda verilen bilgilerin karşısına verilen bilgi doğru ise J, yanlış ise L çiziniz. Yanlış oldu-ğunu düşündüğünüz bilgilerin altına doğrusunu yazınız.
1. Ekvator’un kuzeyinde, Başlangıç Meridyeni’nin doğusunda yer alır. (J)...............................................................................................................................................................................................................................
2. Güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe sıcaklık artar. (L)...............................................................................................................................................................................................................................
3. Çok çeşitli yer altı kaynaklarına sahiptir. (J)...............................................................................................................................................................................................................................
4. Dört tarafı denizlerle çevrilidir. (L)...............................................................................................................................................................................................................................
5. Dağların genel uzanışı doğu-batı yönündedir. (J)...............................................................................................................................................................................................................................
Ülkemiz ile ilgili aşağıdaki bilgilerin karşısına bilgi özel konumu belirtiyor ise “★ˮ, matematiksel konumu belir-tiyor ise “▲ˮ sembolünü çiziniz.
ETKİNLİK 2
1. 26o - 45o Doğu Meridyenleri, 36o - 42o Kuzey Paralleri arasında yer alır. (.........)
2. Üç tarafı denizlerle çevrilidir. (.........)
3. İstanbul ve Çanakkale boğazları ülkemiz sınırları içindedir. (.........)
4. En doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık yerel saat farkı vardır. (.........)
5. Yükseltisi batıdan doğuya doğru gidildikçe artar. (.........)
6. Zengin petrol yataklarına sahip Orta Doğu ülkelerine komşudur. (.........)
7. Orta Kuşak’ta yer alır. (.........)
8. Güneş ışınlarını 90o ile alamaz. (.........)
9. Üç kıtanın bağlantı alanında bulunur. (.........)
10. Deniz ticareti ve balıkçılık yapma imkânı vardır. (.........)
Koordinat sisteminde verilen merkezlerle ilgili aşağıdaki soruları 20° 10° 0° 10° 20° 30° 40° 50° 60° 7010°
0°
10°
20°30°
40°
50°
FD A
H
E
B
GC
örnekte olduğu gibi yanıtlayınız.
1. Güney Kutup Noktası’na en yakın merkezi yazınız...............................................................................................................................
2. Yerel saatleri aynı olan merkezleri yazınız...............................................................................................................................
3. Başlangıç Meridyeni üzerinde yer alan merkezleri yazınız...............................................................................................................................
4. Kuzey Kutup Noktası’na en yakın merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................
5. Başlangıç Paraleli üzerinde yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................
6. F ve E merkezleri arasındaki yerel saat farkını yazınız................................................................................................................................................................................................................................
7. D ve A merkezleri arasındaki yerel saat farkını yazınız................................................................................................................................................................................................................................
8. Güney Yarım Küre’de yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................
9. Kuzey yarım kürede yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................
10. D ve C merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................
11. F ve C merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................
12. F ve D merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................
13. B merkezinden G merkezine gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................
14. C noktasından Ekvator’a gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................
15. E noktasından Kuzey Kutup Noktası’na gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................
▲
▲
▲
▲
★
★
★
★
★
★
Ekvator'dan uzaklaştıkça, sıcaklık artar.
Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır.
756. Sınıf Sosyal Bilgiler
DÜNYA’YI KEŞFEDİYORUZ
1. 26o - 45o Doğu Meridyenleri, 36o - 42o Kuzey Paralleri arasında yer alır. (.........)
2. Üç tarafı denizlerle çevrilidir. (.........)
3. İstanbul ve Çanakkale boğazları ülkemiz sınırları içindedir. (.........)
4. En doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık yerel saat farkı vardır. (.........)
5. Yükseltisi batıdan doğuya doğru gidildikçe artar. (.........)
6. Zengin petrol yataklarına sahip Orta Doğu ülkelerine komşudur. (.........)
7. Orta Kuşak’ta yer alır. (.........)
8. Güneş ışınlarını 90o ile alamaz. (.........)
9. Üç kıtanın bağlantı alanında bulunur. (.........)
10. Deniz ticareti ve balıkçılık yapma imkânı vardır. (.........)
ETKİNLİK 4
Koordinat sisteminde verilen merkezlerle ilgili aşağıdaki soruları 20° 10° 0° 10° 20° 30° 40° 50° 60° 7010°
0°
10°
20°30°
40°
50°
FD A
H
E
B
GC
örnekte olduğu gibi yanıtlayınız.
1. Güney Kutup Noktası’na en yakın merkezi yazınız...............................................................................................................................
2. Yerel saatleri aynı olan merkezleri yazınız...............................................................................................................................
3. Başlangıç Meridyeni üzerinde yer alan merkezleri yazınız...............................................................................................................................
4. Kuzey Kutup Noktası’na en yakın merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................
5. Başlangıç Paraleli üzerinde yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................
6. F ve E merkezleri arasındaki yerel saat farkını yazınız................................................................................................................................................................................................................................
7. D ve A merkezleri arasındaki yerel saat farkını yazınız................................................................................................................................................................................................................................
8. Güney Yarım Küre’de yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................
9. Kuzey yarım kürede yer alan merkezleri yazınız................................................................................................................................................................................................................................
10. D ve C merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................
11. F ve C merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................
12. F ve D merkezleri arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık kaç km’dir?...............................................................................................................................................................................................................................
13. B merkezinden G merkezine gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................
14. C noktasından Ekvator’a gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................
15. E noktasından Kuzey Kutup Noktası’na gitmek isteyen bir kişi kaç paralel geçmelidir?...............................................................................................................................................................................................................................
G merkezi
F, D, C merkezleri
H merkezi
F ve E merkezleri
3 saat 20 dakika
1 saat 20 dakika
D, A, H, B, C, G merkezleri
–
3330 km
4440 km
1110 km
90 paralel
40 paralel
20 paralel
F ve E noktaları
76 Bilfen Yayıncılık
DÜNYA’YI KEŞFEDİYORUZ
ETKİNLİK 5
Aşağıdaki görsellerde, Dünya ile Kuzey ve Güney Yarım Kürelerde kara ve denizlerin dağılış oranları yazılacaktır.
Görsellerde deniz oranlarını mavi, kara oranlarını ise pembe renge boyayınız.
%71
%29
%61
%39
%19
%81
Pembe
Dünya
Mavi
Karalar
Denizler
Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre
ETKİNLİK 6
Aşağıdaki dünya haritasında belirtilen kıtaların adlarını kıtaların üzerine yazınız.
KuzeyAmerika
GüneyAmerika
Avrupa
Afrika
Asya
Okyanusya
Antarktika
796. Sınıf Sosyal Bilgiler
HARİTANIN DİLİ
Bu konuyu öğrendiğimizde Türkiye’nin ka bartma hari-tası üzerinde, yaşadığımız bölgenin yüzey şekillerini genel olarak öğreneceğiz. Konuyu daha iyi öğrenmek için öncelikle aşağıdaki kavramları açıklayalım.
Doğal Unsurlar: Doğada kendiliğinden oluşmuş yeryüzü şekillerine doğal unsurlar denir.
Beşerî Unsurlar: İnsanlar tarafından sonradan yapılan binalar, parklar, barajlar, yollar gibi yapılardır.
Ova: Çevresine göre alçakta olan, akarsular tarafından derin yarılmamış ve genellikle akarsuların
yüzeyden aktığı, verimli toprakların bulunduğu alçak düzlüklerdir.
Plato: Akarsular tarafından derince yarılmış, çevresine göre yüksekte kalan düzlüklerdir.
Dağ: Çevresine göre oldukça yüksek ve eğimli yamaçlara sahip geniş kara kütlelerine denir.
Akarsu: Yeryüzünde belirli bir yatak içinde, eğim boyunca sürekli veya zaman zaman akan su kütlesidir.
Vadi: İki dağ arasında kalan ve genellikle akarsuyun içinden aktığı çukurluklara denir.
Göl: Karalar üzerindeki çanakları doldurmuş, oluşumu genellikle tektonik, volkanik gibi olaylara bağlı
olan derin, geniş, tuzlu veya tuzsuz su kütlesine denir.
Deniz: Yeryüzünün çukur bölümlerini kaplayan büyük tuzlu su kütlesidir.
Körfez: Denizlerin, karaların iç kesimlerine doğru sokulmasına denir.
ETKİNLİK 7
80 Bilfen Yayıncılık
HARİTANIN DİLİ
Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün kuş-bakışı görünüşünün belirli bir ölçek dâhilinde küçül-tülerek kâğıda aktarılmasına harita denir. Şimdi harita çeşitlerinin neler olduğunu ve bunların özel-liklerini kısaca yazalım.
ETKİNLİK 8
Girit
Rodos
K A R A D E N İ Z
EGE
DENİZİ
MARMARADENİZİ
A K D E N İ ZFırat N.
YesilırmakCoruh N.
Aras N.
Kızılırmak
Sakarya N.
Dicle N.
Dicle N.
Kızılırmak
Fırat N.
ÇıldırGölü
Van Gölü
Keban Barajı
Karakaya Barajı
Atatürk Barajı
TuzGölü
HirfanliBaraji
AltınkayaBaraji
İznik Gölü
Ulubat Gölü
Eğirdir Gölü
Beyşehir Gölü
K.K.T.C.
İRAN
RussiaBULGARİSTAN
Aze.
YUNANİSTAN
ERMENİSTAN
GÜRCİSTAN
IRAK
SURİYE
G.K.R.Y.
Erzurum
Diyarbakır
Samsun
Sivas
Malatya
Gaziantep
Kahramanmaraş
Hatay
Mersin
Adana
Kayseri
Konya
Kocaeli
Eskişehir
Bursa
İstanbul
İzmir
Antalya
Erzincan
Bayburt
RizeTrabzon
Gümüşhane
Kars
Artvin
Ağri
Van
BitlisSiirt
Şırnak Hakkâri
MuşElâzığ
TunceliBingol
Batman
Mardin
Şanlıurfa
GiresunOrdu
Tokat
Amasya
Çorum
Çankırı
Kastamonu
Sinop
Karaman
Kırıkkale Yozgat
Kirşehir
AksarayNevşehir
NiğdeAdıyaman
Zonguldak
Kütahya
Bilecik
BalıkesirÇanakkale
BoluSakarya
Tekirdağ
Kirklareli
Edirne
Denizli
UşakManisa
Aydın
Mugla
Afyon
IspartaBurdur
Bartın
DüzceYalova
Osmaniye
Iğdır
Ardahan
Kilis
Karabük
x
x
xAnkara
Lefkoşa
36° 38° 40° 42° 44°34°32°30°28°26°
36° 38° 40° 42° 44°34°32°30°28°
40°
38°
36°
42°
40°
38°
36°
42°
Ankara
İstanbul
Ülke Sınırı
İl Sınırı
Yol
Nehir
Göl 0 100 150 km50Ölçek
Erciyes D.
Ala Dağ
lar
Ağrı D.
Hakkâri Dağları
Gölgeli Dağ
Aydın Dağlar
Boz Dağlar
Kaz Dağı
Madra Dağı
Tekirdağ
Yıldız Dağları
K ö r o ğ l u D a ğ l a r ı
Madran Baba D.
Beşparmak D.
Sündiken Dağlar
Sultan Dağları
Nur D
ağlar
ı
Uludağ
Mercan Dağları
Ak Dağ
ları
Tahta
lı D.
Sakarat D.
Canik DağlarıIlgaz Dağları
Karagü
ney D
ağı
AkdağlarBay Dağları
Cudi Dağı
Yunt Dağı
Palandöken Dağları
Allahuekber D
ağları
Van Doğusu D
ağları
Akdoğ
an D.
G ü n e y D o ğ u T o r o s l a r
O r t a T o r os l a r
Ba t
ı Toroslar
Cihanbeyli Platosu
Haymana Platosu
Yukarı Sakarya Havzası
Ereğli Ovası
Konya Ovası
Şanlıurfa Platosu
Obruk Platosu
Uzun Yayla Platosu
Karaman Platosu
Banaz Platosu
Çivril Ovası
Gördes-Uşak Plt.Balat Ovası
Bozok Platosu
Kırşehir Platosu
Mürted Ovası
Ç u k u r o v a
AmikOvası
GaziantepPlatosu
Elbistan Ovası
Ergene Havzası
Kocaeli Y.Ad.ve Platosu
Gelibolu Y.Ad.
Yüksekova
Diyarbakır Havzası
Muş Ovası
Erzurum Ovası
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
Girit
Rodos
K A R A D E N İ Z
EGE
DENİZİ
MARMARADENİZİ
A K D E N İ ZFırat N.
YesilırmakCoruh N.
Aras N.
Kızılırmak
Sakarya N.
Dicle N.
Dicle N.
Kızılırmak
Fırat N.
ÇıldırGölü
Van Gölü
Keban Barajı
Karakaya Barajı
Atatürk Barajı
TuzGölü
HirfanliBaraji
AltınkayaBaraji
İznik Gölü
Ulubat Gölü
Eğirdir Gölü
Beyşehir Gölü
K.K.T.C.
İRAN
RussiaBULGARİSTAN
Aze.
YUNANİS
TAN
ERMENİSTAN
GÜRCİSTAN
IRAK
SURİYE
G.K.R.Y.
Erzurum
Diyarbakır
Samsun
Sivas
Malatya
Gaziantep
Kahramanmaraş
Hatay
Mersin Adana
Kayseri
Konya
Kocaeli
Eskişehir
Bursa
İstanbul
İzmir
Antalya
Erzincan
Bayburt
RizeTrabzon
Gümüşhane
Kars
Artvin
Ağri
Van
BitlisSiirt
Şırnak Hakkâri
Muş
Elâzığ
TunceliBingol
Batman
MardinŞanlıurfa
GiresunOrdu
Tokat
Amasya
Çorum
Çankırı
Kastamonu
Sinop
Karaman
Kırıkkale Yozgat
Kirşehir
Aksaray
Nevşehir
Niğde Adıyaman
Zonguldak
Kütahya
Bilecik
BalıkesirÇanakkale
BoluSakarya
Tekirdağ
KirklareliEdirne
Denizli
Uşak
Manisa
Aydın
Mugla
Afyon
IspartaBurdur
Bartın
DüzceYalova
Osmaniye
Iğdır
Ardahan
Kilis
Karabük
Ankara
Lefkoşa
36° 38° 40° 42° 44°34°32°30°28°26°
36° 38° 40° 42° 44°34°32°30°28°
40°
38°
36°
42°
40°
38°
36°
42°
Ankara
İstanbul
Ülke Sınırı
İl Sınırı
Yol
Nehir
Göl 0 100 150 km50Ölçek
Fiziki Harita. Özellikleri: Yeryüzü şekillerini gösteren haritalardır. Fizikî haritalarda kullanı-lanlar her bir renk ayrı bir yükseltiyi ifade eder.
Siyasi Harita. Özellikleri: Kıtaların ya da ülkelerin sınırlarını gösterir. İllerin birbirleriyle olan sınırları-nı, hangi ilin hangi bölgede olduğunu, illerin kapladığı alanı gösterir.
816. Sınıf Sosyal Bilgiler
HARİTANIN DİLİ
ETKİNLİK 9
Aşağıdaki öğrenciler fizikî haritalarda kullanılan renklerle ilgili bilgi vermektedir. Öğrencilerin isimlerinin karşısına verdikleri bilgi doğru ise J, yanlış ise L çiziniz. Yanlış bilgi veren öğrencilerin isminin karşısına bilginin doğru-sunu yazınız.
Ertuğrul: .....................................................................
Serpil: ..........................................................................
Merve: .........................................................................
Özgür: .......................................................................
Cengiz: .......................................................................
Yasemin: ....................................................................
Fiziki haritada kullanılan renk-ler yükseltinin kaç metre oldu-ğunu gösterir.
Ertuğrul
Deniz seviyesi 200 metre ola-rak kabul edilir.
Özgür
Haritalarda deniz seviyesinden aşağılara inildikçe mavi renk koyulaşır.
Serpil
Fiziki haritalarda, deniz seviyesin-den 500 m yükseltiye kadar yeşil, 1500 m’ye kadar sarı, 1500 m’den sonra kahverengi ile gösterilir.
Cengiz
Fiziki haritalarda dağlar yeşil renk ile gösterilir.
Merve
Haritalarda deniz ve akarsular mavi, sınırlar kırmızı renk ile gösterilir.
Yasemin
J
J
J
J
L
L Kahverengi ile gösterilir.
Deniz seviyesi “0” metredir.
82 Bilfen Yayıncılık
HARİTANIN DİLİ
ETKİNLİK 10
ETKİNLİK 11
Aşağıdaki doğal ve beşeri unsurların karşısına verilen yer doğal olarak oluşmuşsa “D”, beşeri un-surlar etkili ise “B” yazınız.
1. Çukurova: ...........................................................
2. Minyatürk: ...........................................................
3. Boğaz Köprüsü: .................................................
4. Gökova Körfezi: .................................................
5. Nemrut Dağı: .....................................................
6. Van Gölü: .............................................................
7. Efes Harabeleri: .................................................
8. Kız Kulesi: ............................................................
9. Akdeniz: ...............................................................
10. Fırat Nehri: ........................................................
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.
1. Çevremizde gördüğümüz dağ, ova, akarsu gibi yeryüzü şekilleri ......................................unsurları oluşturur.
2. Çevresine göre oldukça yüksek ve eğimli yamaçlara sahip geniş kara kütlelerine ........................................ denir.
3. İki dağ arasında kalan ve genellikle akarsuyun içinden aktığı çukurluklara .......................................... denir.
4. Denizlerin karaların iç kesimlerine doğru sokulmasına .......................................... denir.
5. Yüzey şekillerini gösteren haritalara .......................................... harita denir.
6. Belirli bir konu için özel olarak hazırlanmış haritalara ................................... harita denir.
7. Haritalarda .......................................... renk yaylaları ve yüksek ovaları gösterir.
8. Çevresine göre alçakta kalan düzlüklere .......................................... denir.
9. Çarşamba Ovası .......................................... unsurlara örnek verilebilir.
10. Kral Kaya Mezarları .......................................... unsurlara örnek verilebilir.
D
D
D
D
D
D
B
BB
B
doğal
dağ
vadi
körfez
fizikî
özel
sarı
ova
doğal
beşerî
856. Sınıf Sosyal Bilgiler
HARİTANIN DİLİ
Bu konuyu öğrenmemizdeki amaç ülkemizin farklı yerlerinde farklı iklim türlerinin görüldü-ğünü anlamak ve değerlendirmektir.
Şimdi size konuyu pekiştirmek için bazı sorular soracağım:
1. Hava olaylarının kısa süreli ortalama durumuna ne denir?
2. Hava olaylarının uzun yıllar boyunca gösterdiği ortalama duruma ne denir?
3. Türkiye’de iklimi etkileyen faktörler nelerdir?
4. Ülkemizde sıcaklığın güneyden kuzeye gidildikçe azalmasında etkili olan faktör nedir?
5. Türkiye’de etkili olan yerel rüzgârlar nelerdir?
Mehtap Öğretmen’in sorularını doğru yanıtlayan öğrencilerin yanıtlarını aşağıdaki konuşma baloncuklarına sırasıyla yazınız.
1
4
2
5
3
ETKİNLİK 12
ETKİNLİK 13
Verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun bilgilerle tamamlayınız.
1. Türkiye’de sıcaklık isteği yüksek tarım ürünlerinin yetiştirilmesinde güney yamaçların tercih edilmesi, .................... etkisinin sonucudur.
2. Enlem etkisine bağlı olarak kutup yönünden gelen rüzgârlar sıcaklığı .................................. ; Ekvator yönünden gelen rüzgârlar sıcaklığı ..................................
3. Türkiye’de etkili olan soğuk yerel rüzgârlar .................................., .................................. ve ..................................
4. Türkiye’de etkili olan sıcak yerel rüzgârlar .................................., .................................. ve ..................................
5. Türkiye’de kışın en sıcak bölgenin Akdeniz olması .................................. etkisinin sonucudur.
Hava durumu
Enlem - Bakı - Denizellik - Karasallık - Yer şekilleri - Beşeri
faktörler
Karayel - Yıldız - Poyraz - Lodos - Kıble - Samyeli
Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de olması. Güneş ışınlarının düşme
açısı
bakı
düşürürartırır
Karayel Yıldız Poyraz'dır.
Lodos Kıble Samyeli'dir.
enlem
İklim
86 Bilfen Yayıncılık
HARİTANIN DİLİ
ETKİNLİK 15
Ülkemizde görülen iklim tipleri ile ilgili tabloyu uygun bilgileri yazarak tamamlayınız.
AKDENİZ İKLİMİ
Yaz dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Kış dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................
Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................
En yağışlı mevsim : .....................................................................................................................................................................
Yağış oluşum şekli : .....................................................................................................................................................................
Görüldüğü illere örnek : .............................................................................................................................................................
KARADENİZ İKLİMİ
Yaz dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Kış dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................
Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................
En yağışlı mevsim : .....................................................................................................................................................................
Yağış oluşum şekli : .....................................................................................................................................................................
Görüldüğü illere örnek : ............................................................................................................................................................
KARASAL İKLİM
Yaz dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Kış dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................
Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................
En yağışlı mevsim : .....................................................................................................................................................................
Yağış oluşum şekli : .....................................................................................................................................................................
Görüldüğü illere örnek : .............................................................................................................................................................
ETKİNLİK 14
Aşağıdaki grafiklerle ilgili verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri grafiğe göre uygun bilgilerle tamamlayınız.
a) 1. Sıcaklığın en yüksek olduğu aylar ...................., .................... ve .................... aylarıdır.
2. Yağış en fazla ...................., ................... ve .................... aylarında görülmektedir.
Sıcaklık (°C) Yağış (mm)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Yağış Sıcaklık
30
25
20
15
10
5
0
160
140
120
100
80
60
40
20
00
b) 1. Sıcaklığın en yüksek olduğu aylar ...................., ..................... ve .................... aylarıdır.
2. Yağış en fazla ....................., .................... ve ..................... aylarında görülmektedir.
Sıcaklık (°C) Yağış (mm)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Yağış Sıcaklık
30
25
20
15
10
5
0
160
140
120
100
80
60
40
20
00
c) 1. Sıcaklığın en yüksek olduğu aylar ....................., ...................... ve .................... aylarıdır.
2. Yağış en fazla ...................., .................... ve ..................... aylarında görülmektedir.
Sıcaklık (°C) Yağış (mm)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Yağış Sıcaklık
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-25
haziran
haziran
haziranmayıs
haziran
temmuz
temmuz
temmuz
temmuz
ağustos
ağustos
ağustos
aralık ocak
ocakkasım
şubat
şubat
876. Sınıf Sosyal Bilgiler
HARİTANIN DİLİ
ETKİNLİK 15
Ülkemizde görülen iklim tipleri ile ilgili tabloyu uygun bilgileri yazarak tamamlayınız.
AKDENİZ İKLİMİ
Yaz dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Kış dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................
Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................
En yağışlı mevsim : .....................................................................................................................................................................
Yağış oluşum şekli : .....................................................................................................................................................................
Görüldüğü illere örnek : .............................................................................................................................................................
KARADENİZ İKLİMİ
Yaz dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Kış dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................
Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................
En yağışlı mevsim : .....................................................................................................................................................................
Yağış oluşum şekli : .....................................................................................................................................................................
Görüldüğü illere örnek : ............................................................................................................................................................
KARASAL İKLİM
Yaz dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Kış dönemiiklim özelliği : .....................................................................................................................................................................
Bitki örtüsü : .....................................................................................................................................................................
Tarım ürünleri : .....................................................................................................................................................................
En yağışlı mevsim : .....................................................................................................................................................................
Yağış oluşum şekli : .....................................................................................................................................................................
Görüldüğü illere örnek : .............................................................................................................................................................
Sıcak ve kurak geçer. Yağış miktarı azdır.
Yazları serin ve yağışlıdır.
Sıcak ve kuraktır.
Kışlar ılıktır. Kar yağışı ve don olayı azdır.
Kışlar ılık ve yağışlıdır.
Soğuk ve kar yağışlıdır.
Maki adı verilen kısa ağaçlar. (Zeytin, zakkum, defne)
Ormandır.
Bozkırdır.
Turunçgiller, zeytin, adaçayı, kekik gibi.
Çay, fındık, mısır ...
Buğday, nohut, mercimek...
(Aralık - Ocak ayları) Kış mevsimi
Sonbahar
İlkbahar
Cephe yağışları
Yamaç (Orografik)
Yükselim yağışları (Kırkikindi yağmurları)
Antalya, Mersin, Hatay
Zonguldak, Rize, Amasya
Ankara, Konya, Sivas
88 Bilfen Yayıncılık
HARİTANIN DİLİ
ETKİNLİK 16
Aşağıdaki görsellerin hangi iklime ait olduğunu ve görüldüğü yerleri yazınız.
Görüldüğü İklim
..................................................
Görüldüğü Bölgeler
Görüldüğü İklim
..................................................
Görüldüğü Bölgeler
Görüldüğü İklim
..................................................
Görüldüğü Bölgeler
Orman
Bozkır
Maki
ETKİNLİK 17
Aşağıda görselleri verilen bitkilerin altına hangi iklimin tanıtıcı bitkisi olduğunu ve hangi bölgelerde daha fazla yetişebileceğini yazınız.
Görüldüğü İklim
..................................................
Görüldüğü İklim
..................................................
Görüldüğü İklim
..................................................
Yetişebileceği Bölge
..................................................
Yetişebileceği Bölge
..................................................
Yetişebileceği Bölge
..................................................
Zeytin Buğday Çay
Akdeniz İklimi
Akdeniz İklimi
Akdeniz, Ege ve MarmaraBölgeleri
İç Anadolu Bölgesi Karadeniz Bölgesi
Karadeniz İklimi
Karadeniz İklimi
Karadeniz Bölgesi kıyı kesimleri
Marmara’nın bir bölümü
Türkiye’nin denize uzak iç kesimleri
Akdeniz kıyılarıGüney Marmara Kıyıları
Ege kıyıları
Karasal İklim
Karasal İklim
916. Sınıf Sosyal Bilgiler
HARİTANIN DİLİ
ETKİNLİK 18
Aşağıdaki haritada yurdumuzun ekonomik hayatı ile ilgili bilgiler yer almaktadır.
Bu haritaya bakarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
1. Yurdumuzda turunçgillerin, elma ve fındığın yetiştirildiği yerlere örnek veriniz.
Turunçgiller: ……………….………Elma: ………………………………Fındık: ……………………………..
2. Yurdumuzda buğday, mısır ve arpanın yetiştirildiği yerlere örnek veriniz.
Buğday: ……………………………Mısır: ……………….………….…...Arpa: ………………………………
3. Yurdumuzda çay, zeytin ve şeker pancarının yetiştirildiği yerlere örnek veriniz.
Çay: ……………….……………….Zeytin: ……………….………….….Şeker pancarı: ……….………….….
Akdeniz Bölgesi
İç Anadolu Bölgesi
İç Anadolu Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
İç Anadolu Bölgesi
Doğu Anadolu Bölgesi
Akdeniz Bölgesi
Ege Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
92 Bilfen Yayıncılık
HARİTANIN DİLİ
ETKİNLİK 19
Nüfus, göç, yerleşme, tarım, hayvancılık, sanayi, turizm vb. dağılışını gösteren haritalara beşerî ve ekonomik haritalar denir. Aşağıda, yurdumuza ait bir harita örneği yer almaktadır. Öncelikle yaşadığınız bölgeyi renkli bir kalemle boyayınız. Yaşadığınız şehri de işaretleyiniz. Ardından yaşadığınız bölge ile ilgili soruları yanıtlayarak bölgenin beşerî ve ekonomik özellikleri hakkında bilgi veriniz.
1. Yaşadığınız bölge göç alan bir bölge mi yoksa göç veren bir bölge midir? Nedenleri ile yazınız.
……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….
2. Yaşadığınız bölgenin nüfusu hakkında bilgi veriniz. Nüfusun hangi şehirlerde yoğun, hangi şehirlerde daha seyrek olduğunu yazınız.……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….
3. Yaşadığınız bölgedeki geçim kaynaklarını ve hangi ekonomik faaliyetlerin gerçekleştirildiğini yazınız.Bu faaliyetler hangi şehirlerde gerçekleştirilmektedir?……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….……………….……………….……………….……………….……………….……………….…………….
956. Sınıf Sosyal Bilgiler
DEĞİŞİK YERLER, FARKLI YAŞAMLAR
ETKİNLİK 20
Dünyada görülen iklim tipleri ile ilgili aşağıdaki tabloyu uygun bilgileri yazarak tamamlayınız.
KUTUP İKLİMİ
Yaz Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Kış Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Bitki Örtüsü : ...................................................................................................................................................................................Tarım Ürünleri : ...................................................................................................................................................................................En Yağışlı Mevsim : ...................................................................................................................................................................................Görüldüğü Yerlere Örnek : ........................................................................................................................................................................
MUSON İKLİMİ
Yaz Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Kış Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Bitki Örtüsü : ...................................................................................................................................................................................Tarım Ürünleri : ...................................................................................................................................................................................En Yağışlı Mevsim : ...................................................................................................................................................................................Görüldüğü Yerlere Örnek : ........................................................................................................................................................................
AKDENİZ İKLİMİ
Yaz Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Kış Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Bitki Örtüsü : ...................................................................................................................................................................................Tarım Ürünleri : ...................................................................................................................................................................................En Yağışlı Mevsim : ...................................................................................................................................................................................Görüldüğü Yerlere Örnek : ........................................................................................................................................................................
EKVATORAL İKLİM
Yaz Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Kış Dönemiİklim Özelliği : ...................................................................................................................................................................................Bitki Örtüsü : ...................................................................................................................................................................................Tarım Ürünleri : ...................................................................................................................................................................................En Yağışlı Mevsim : ...................................................................................................................................................................................Görüldüğü Yerlere Örnek : ........................................................................................................................................................................
9. İş kolu Çalışan nüfus oranı
Tarım % 48Sanayi % 14Hizmet % 38
Yukarıdaki tabloda, Türkiye’de çalışan nüfusun iş kollarına dağılımı verilmiştir.
Tablodaki verilere göre,
I. Hizmet sektöründe çalışanların oranı, sana-yide çalışanlardan fazladır.
II. Tarımsal üretimden elde edilen gelir, sanayi üretiminden elde edilenden fazladır.
III. Türkiye’de çalışan nüfusun büyük bir kısmı geçimini tarım sektöründen sağlamaktadır.
yargılarından hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve IIC) I ve III D) I, II ve III
10. Yukarı
Kızılırmak Bölümü
Tuz Gölü Çevresi
Haritada taranan yerlerin seyrek nüfuslanma-sında,
I. Tuz Gölü ve çevresinde su kaynaklarının yetersiz olması,
II. Yukarı Kızılırmak Bölümü’nde sert iklim koşullarının görülmesi,
III. Yukarı Kızılırmak Bölümü’nde yeryüzü şekil-lerinin engebeli olması,
IV. Tuz Gölü çevresinde orman arazisinin yoğun olması
faktörlerinden hangisinin etkili olduğu söylene-mez?
A) I B) II C) III D) IV
Yıl boyu düzenli yağış alır.
Yıl boyu sıcak ve kuraktır.
Yazlar yağışlıdır.
Kar, buz, soğuk hâkimdir. Hava çok soğuk ve kurudur.
Yıl boyu düzenli yağış alır.
Ilık ve yağışlıdır.
Kışlar kuraktır.
Kar, buz, soğuk hâkimdir. Hava çok soğuk ve kurudur.
Ormandır. Yıl boyu yeşil kalır. Çok sık ve uzun ağaçlardan oluşur.
Maki
Kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanları
Bitki örtüsü ve tarım ürünü yoktur.
Kahve, kakao, kauçuk, muz
Mersin, defne, kocayemiş, zeytin
Pirinç, çay
Bitki örtüsü ve tarım ürünü yoktur.
Yıl boyu düzenli yağış alır.
Kış
Yağış rejimi düzensizdir. Yaz mevsimi yağışlıdır.
Az olan yağış genellikle kar şeklindedir.
Amazon Havzası, Malezya, Papua Yeni Gine Adaları
Güney Portekiz, Orta Şili, ülkemizin güneyi
Pakistan, Hindistan, Çin, Japonya
Kuzey Kutbu çevresi, Grönland’ın iç kesimleri, Antarktika
96 Bilfen Yayıncılık
DEĞİŞİK YERLER, FARKLI YAŞAMLAR
ETKİNLİK 21
Aşağıdaki görsellerin hangi iklime ait olduğunu ve görüldüğü yerleri yazınız.
Görüldüğü İklim
..................................................
Görüldüğü Yerler
Zeytinlikler
Görüldüğü İklim
..................................................
Görüldüğü Yerler
Buzullar
Görüldüğü İklim
..................................................
Görüldüğü Yerler
Geniş yapraklı gür ormanlar
Görüldüğü İklim
..................................................
Görüldüğü Yerler
Pirinç tarlası
ETKİNLİK 22
Aşağıda görselleri verilen bitkilerin altına, hangi iklimin tanıtıcı bitkisi olduğunu ve hangi bölgelerde daha fazla yetişebileceğini yazınız.
..................................................
..................................................
..................................................
..................................................
..................................................
..................................................
Akdeniz İklimi
Kutup İklimi
Muson İklimi
Ekvatoral İklim
Ekvator ve çevresi Akdeniz kıyıları Muson ikliminin görüldüğü alanlar
Akdeniz İklimi Muson İklimi
HindistanÇin
Meksika Körfezi
Kongo HavzasıAmazon Havzası
Endonezya
Kuzey Kutbu çevresiGrönland Adaları
Antarktika
Yunanistan, Portekiz, Türkiye
Ekvatoral İklim
1036. Sınıf Sosyal Bilgiler
A. Aşağıdaki soruların yanıtlarını altlarına yazınız. (Her doğru yanıt 4 puan değerindedir.)
1. Türkiye’nin matematik konumuna ait özelliklere üç tane örnek veriniz.
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
2. Harita çeşitlerini yazınız.
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
3. Dünya’da görülen iklim türlerinden üç tanesini yazınız.
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
4. Türkiye’de görülen iklim türlerini yazınız.
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
5. Aşağıdaki bitki örtüsü türlerinin görüldüğü yerlere örnek veriniz.
a) Maki : .....................................................................................................................................................................................................b) Bozkır : .....................................................................................................................................................................................................c) Orman : .....................................................................................................................................................................................................
6. Türkiye’nin özel konumu ile ilgili üç özellik yazınız.
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
7. Yeryüzü şekillerinden beş tanesini yazınız.
............................................................................................................................................................................................................................
8. Dünya üzerindeki okyanusları büyükten küçüğe doğru sıralayınız.
............................................................................................................................................................................................................................
9. Türkiye’de, Erzurum’da kayak yapılırken aynı anda Antalya’da denize girilebilmesinin nedeni nedir?
..............................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................
10. Dünya üzerinde yer alan kıtaların adını yazınız.
............................................................................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................................................................
YAZILIYA HAZIRLANALIM
8.
Yukarıdaki şekilde, Karadeniz kıyıları boyunca uzanan bir dağın kuzey ve güney yamaçlarındaki bitki örtüsü gösterilmiştir.
Kuzey yamaçlarında ormanların geniş yer tut-masının temel nedeni aşağıdakilerden hangisi-dir?
A) Kuzey yamaçların bol yağış almasıB) Kuzey yamaçların az güneş almasıC) Toprak türünün verimsiz olması D) Kuzey yamaçlarında tarım alanlarının az olması
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hava duru- mu ile ilgili bir ifade yer alır?
A) Bu bölgede yağışlar daha çok ilkbaharda düşer.
B) Bizim köyde kış boyunca kar yerden hiç kalk-maz.
C) Erzurum - Kars Platosu’nda yazlar yağışlı ve serindir.
D) Gün içinde İstanbul’da yer yer sağanak yağış etkili oldu.
10.
Benim etkili olduğum yerde sıcaklık değerleri sürekli 0°C’nin altındadır. Bu yüzden bitki örtüsüne sahip değilim.
Özellikleri verilen “?” yerine aşağıdaki iklim tip-lerinden hangisi getirilmelidir?
A) Akdeniz B) KutupC) Muson D) Ekvatoral
▲ Nüfus ■ Hayvancılık● Sanayi ★ Eyaletler
En kuzeyi ile en güneyi arasında 6 paralel fark bulunur. En kuzeyi ile en güneyi arasındaki kuş uçuşu mesafe yaklaşık 666 km’dir. En doğusu ile en batısı arasındaki yerel saat farkı 76 dk’dır.
Fiziki harita, Siyasi harita, Beşerî ve ekonomik harita
Muson iklimi, Kutup iklimi ve Ekvatoral iklim
Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi, Karasal iklim
Mersin
Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlar. Zengin petrol yataklarına sahip Orta Doğu ülkelerine komşudur. Dünyada bor madeninin en çok bulunduğu ülkedir.
Dağ, ova, plato, göl, deniz
Pasifik – Atlas – Hint
Yeryüzü şekillerinin etkisi. Denizellik - karasallık etkisi.
Asya - Afrika - Kuzey Amerika - Güney Amerika - Antarktika - Avrupa - Avustralya
KonyaRize
104 Bilfen Yayıncılık
B. Aşağıda verilen bilgiler doğru ise “D”, yanlış ise “Y” sütununu işaretleyiniz. (Her doğru yanıt 1 puan değerin-dedir.)
D Y
1. Siyasi haritalar Türkiye’nin iklim özellikleri hakkında bilgi verir.2. Okyanusya “Yeni Dünya” kıtalarından biridir.
3. Türkiye’nin Asya ve Avrupa kıtalarında toprağı bulunmaktadır.
4. Türkiye’de dört mevsimin belirgin olarak yaşanması matematik konumunun sonucudur.
5. Karalar Güney Yarım Küre’de daha fazla yer kapladığı için Güney Yarım Küre’de daha çok insan yaşar.
6. Bakı (güneşlenme süresi) sıcaklığı etkileyen bir faktördür.7. Her 200 metrede bir yükseğe çıkıldığında sıcaklık 1°C düşer.
8. Karadeniz ve Akdeniz Bölgesi’nde dağlar kıyıya paralel uzandığı için kıyı ile iç kesimler arasında farklı iklimler görülür.
9. Karasal iklimin bitki örtüsü makidir.
10. Akdeniz Bölgesi’nde en çok yağış yaz mevsiminde düşer.
C. Aşağıdaki cümleleri uygun bilgilerle tamamlayınız. (Her doğru yanıt 5 puan değerindedir.)
1. Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili bir ........................................ .2. Yeryüzü şekilleri ........................................ haritanın kapsamındadır.3. En büyük paralel dairesi ........................................ .4. Başlangıç Meridyeni dünyayı .................................... ve ........................................ olmak üzere iki yarım küreye ayırır.5. Dünya üzerinden geçtiği varsayılan ........................................ tane paralel ve ......................................... tane meridyen var-
dır.6. Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olması, Çanakkale ve İstanbul boğazlarına sahip olması, uluslararası
ticaret yollarına ve jeopolitik öneme sahip olması ........................................ konumu ile ilgilidir.7. Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün belli oranlarda küçültülerek kâğıt üzerine aktarılmış hâline ...............
.................. denir.8. Türkiye’de en yaygın görülen ve sıcaklık farkının en fazla olduğu iklim ........................................ iklimdir.9. Çay, fındık gibi tarım ürünleri ..................................................... ikliminde yetişirken, turunçgiller, muz gibi ürünler
....................... ikliminde, buğday, arpa, çavdar gibi tarım ürünleri ise ...................................... iklimde yetişir.10. Aşağıdaki boşlukları doldurunuz. Yağış Türü
a. Karadeniz iklimi: ................................ b. Akdeniz iklimi: ................................
c. Karasal iklim: .................................
YAZILIYA HAZIRLANALIM
Doğu Yarım Küre Batı Yarım Küre
yarımadadır.
Ekvator’dur.fiziki
180 360
özel
haritakarasal
KaradenizAkdeniz karasal
Yamaç yağışı
Cephe yağışları
Yükselim yağışları
✔
✔
✔
✔
✔
✔
✔
✔
✔
✔
top related