sözcüklerde anlam ililşkisi

SÖSCÜKLERDE ANLAM SÖSCÜKLERDE ANLAM İLİŞKİSİİLİŞKİSİ

ANLAMDAŞ SÖZCÜKLERANLAMDAŞ SÖZCÜKLERYAKIN ANLAMLI SÖZCÜKLERYAKIN ANLAMLI SÖZCÜKLER

KARŞIT (ZIT) ANLAMLI SÖZCÜKLERKARŞIT (ZIT) ANLAMLI SÖZCÜKLERSESTEŞ SÖZCÜKLERSESTEŞ SÖZCÜKLER

SOMUT VE SOYUT ANLAMSOMUT VE SOYUT ANLAMGENEL VE ÖZEL ANLAMGENEL VE ÖZEL ANLAM

1 ANLAMDAŞ (EŞANLAMLI) SÖZCÜKLER

Dilimizde anlamca birbirinin yerini tutan çok sayıda sözcük vardır. Sesleri farklı olduğu halde aynı kavramı yansıtan sözcüklere anlamdaş sözcükler diyoruz. Türkçe yüzyıllar boyu yabancı dillerin etkisinde kalmış, bu nedenle dilimize birçok yabancı sözcük girmiştir. Toplum – cemiyet, çıkar –menfaat, olay – hadise, yönetmen – rejisör, ayrıntı - detay

UYARIR Her sözcüğün anlamı, mutlaka kullanıldığı

cümle içerisinde düşünülmelidir. İki ayrı sözcük, tek başlarına anlamdaş gibi görünse bile, birbirlerinin yerine kullanılmaları yanlış olabilir.

Kafalı adam Başlı adam (diyemeyiz)

YAKIN ANLAMLI SÖZCÜKLEREşanlamlı gibi görünmelerine rağmen, anlamca tam bir eşitlik göstermeyen, ancak birbirine yakın anlam taşıyan sözcükler de vardır. Yakın anlamlı sözcükler birbirlerine ne denli yaklaştırırlarsa yaklaştırılsın bunların arasında küçük bir anlam ayrımı kalır.

ÖRENEKLER

Doğru, dürüst, güvenilir, emin

Geveze, çalçene, çenebaz, çenesi düşük

Korumak, esirgemek,gözetmek, kollamak

Savsaklamak, aksatmak, eğlemek,oyalamak

• KARŞIT (ZIT) ANLAMLI SÖZCÜKLER

Anlam bakımında birbirinin tersi olan kelimelere denir. isim soylu kelimelerin zıt anlamlısı olabileceği gibi, fiillerin de zıt anlamlısı olabilir.

Dar- geniş, uzun- kısa, ileri-geri

Ağlamak- gülmek Tutmak- bırakmak

İnmek-çıkmak

• SESTEŞ (EŞSESLİ) SÖZCÜKLER• Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları ise

birbirinden farklı sözcüklere sesteş sözcükler denir.

• Örnek:

• Kır-kır saçlı• Aç- pencereyi aç• Serin-serin bir hava vardı• yağdı-yanmış yağdı.

• UYARI 1• Değişik anlamlarda kullanılmış çok anlamlı

sözcüklerle sesteş sözcükler birbirine karıştırılmamalıdır. Sesçe benzer bile olsa, yan anlam bağlantısıyla kullanılan sözcükler sesteş sayılmazlar; çünkü anlam bağlantısı kopmamıştır.

• Örnek:• Ağzının kenarından kan sızıyordu.• Mağaranın ağzına gelince durduk.• Irmağın ağzında çocuklar vardı.

• Yukarıdaki örneklerde renkli yazılan kelimeler anlam bağlantısı kopmadığından sesteş değildir.

• UYARI 2• Bazı sözcüklerin anlamları farklı olsa dahi,

bu sözcükler sesçe benzerlik göstermediklerinden sesteş değildirler

• Yâr-yar, kâr-kar, alem-âlem, âdet-adet

• SOMUT VE SOYUT ANLAM• Duyu organlarının hepsi veya bir kısmıyla

algılanabilen varlıklar için kullanılan sözcüklere somut anlamlı sözcükler, duyu organlarıyla algılanmayan, zihinde tasarlanan ve varlığı herkesçe kabul edilen duygu, düşünce ve kavramlar için kullanılan sözcüklere soyut anlamlı sözcükler denir

• GENEL VE ÖZEL ANLAM• Dilimizde öyle sözcükler vardır ki,

söylendiğinde birden çok varlığı belleğimizde canlandırırlar. Yani kimi sözcükler kavram ya da nesneleri topluca belirtirler. İşte böyle sözcüklere “genel anlamlı sözcükler” denir. Aynı türden varlıkları tek tek düşündüren varlıklara da “özel anlamlı sözcük” denir.

• Varlık-canlı-hayvan-kedi

• Uzay-gezegen-kıta-ülke-şehir-İstanbul

• Gül- çiçek-bitki-canlı-varlık• UYARI

• Bir sözcük kullanıldığı cümleye göre genel veya özel anlam taşır.

1- “Kimseyle görüşmüyordu, âdeta kendini dünyadan soyutlamıştı.” cümlesine “dünya” sözcüğünü kattığı anlam aşağıdakilerin hangisinde vardır?

B) Çocuk, kendi hayal dünyasında gülüp eğleniyordu.

C) Dünya, Güneş’in etrafında 356 gün 6 saatte döner.

D) Sinema dünyasının en meşhur yüzlerini bu toplantıda tanıdım.

E) Dünya hızla değişiyor; teknoloji ilerliyor.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme diğerlerinden farklı bir şekilde oluşturulmuştur?

B) Otobüs, salkım saçak insan doluydu.C) Çoluk çocuk herkes bu olayı konuşuyor.D) Beşiktaş taraftarından ses seda

çıkmıyordu.E) Bu derme çatma kulübeler görünümü

bozuyor.

3.“Her zaman ölçülü (1) ve saygılı (2)

davranan, (3) herkesin beğenisini kazanan

(4) biridir.” cümlesinde geçen altı çizili

sözcüklerden hangisi mecaz anlamda

kullanılmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

4.“Önde uzun bir kışın soldurduğu etekler, Sonra dönen, dönerken inleyen tekerlekler.” Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin zıt anlamlısı yoktur?E) ÖnceF) KısaG) ArkaH) Düz

5. “Bu araba olsa olsa on yıllıktır.” cümlesine altı çizili sözün kattığı anlam aşağıdakilerin hangisinde vardır?

B) Doktor, akşama kadar tam yirmi iki hastayı muayene etti.

C) Yaklaşık elli kişilik bir grup, okulun kapısında toplanmıştı.

D) Alacaklarımızın hepsi en fazla on milyon tutacaktır.

E) Yarım yamalak İngilizcesiyle turistlere yardımcı olmaya çalışyor.