pusulalar Çeşitleri yapay ve doğal sapmalar yön tayini
Post on 10-Aug-2015
87 Views
Preview:
TRANSCRIPT
DÜZLEM SEYĠR
2
NOTİK YAYINLAR
• Seyir haritaları, • Kılavuz kitapları, • Fener kitapları, • Harita kataloğu, • Deniz almanağı, • Tide tables, • Hesap cetvelleri kitabı, • Seyre yardımcısı kitaplar, • Radar plotting sheet
3
• Seyir haritaları;
• Deniz alanlarının ve bu alanlara bitişik kara parçalarının topoğrafik ve hidroğrafik haritalardır.
• Kılavuz kitapları;
• Denizler ve sahiller hakkında bilgi içeren kitaplardır.
4
• Fener kitapları;
• Fenerler, sis işaretleri, radio beconlar, raconlar, işaret şamandıraları, fener gemileri hakkında bilgi içeren kitaplar.
• Harita kataloğu;
• Seyirde kullanılacak haritaların seçilmesine yardımcı olan kataloglardır.
5
• Deniz almanağı;
• Gök cisimleri için tarih ve zamana bağlı bilgileri içeren ve göksel seyirde kullanılan yıllık bir yayındır.
• Tide tables;
• Seçilen limanları alçak ve yüksek su zamanlarını, yükselme ve alçalma miktarlarını bildiren kitaplardır.
6
• Hesap cetvelleri kitabı;
• Trigonometrik cetvelleri, volta cetvelleri ve seyre yardımcı cetvelleri de içeren kitaplardır.
• Seyre yardımcısı diğer kitaplar;
• Radar plotting sheet.
7
SEYĠR II
YÖN GÖSTEREN ALETLER
PUSULA
PUSULA ÇEġĠTLERĠ
MANYETĠK PUSULA
MANYETĠK PUSULA ĠLE YÖN BULMA
DOĞAL SAPMA
YAPAY SAPMA
TOPLAM PUSULA HATASI
MANYETĠK KERTERĠZ
PUSULA KERTERĠZĠ
HAKĠKĠ KERTERĠZĠ
CDMVT KURALI
8
TANIM
Dünya üzerinde yön bulmaya ve
göstermeye yarayan aletlere
PUSULA denir.
9
MANYETİK PUSULA CAYRO PUSULA
PUSULA ÇEġĠTLERĠ
10
MANYETĠK PUSULA
Pn
Mn
11
CAYRO PUSULA
Pn
Mn
12
MANYETĠK PUSULA ÇEġĠTLERĠ
Sıvılı Pusulalar : Gemilerde ve büyük teknelerde kullanılır. Gemilerde kullanılan sıvılı Pusulalar bulundukları yerlere göre tanımlanırlar.
a Dümenci Pusulası :Dümen evinde serdümen önünde bulunur.
b Miyar Pusula (Referans Pusula):Dört tarafı açık etrafa hakim bir yerde genellikle açık köprü üstünde bulunan geminin en doğru Manyetik Pusulasıdır.
c Kıç Dümenci Pusulası: Kıç güvertede veya kıç dümen evinde bulunur dümen evi isabet aldığında bu Pusula ile seyir yapılır. Dümenci Pusulasının yedeğidir.
ç Filika Pusulası : Filikalarda ve küçük teknelerde bulunan pusulalardır.
13
FĠLĠKA PUSULASI
BOT PUSULASI
MANYETĠK PUSULA ÇEġĠTLERĠ
DÜMENCĠ PUSULASI
MĠYAR PUSULA
14
MANYETĠK PUSULA ÇEġĠTLERĠ
BOT PUSULASI KURU PUSULA
(EL PUSULASI)
15
Bir manyetik pusulanın en basit şekli serbestçe
asılmış manyetik bir ibreden ibarettir.
Dünya üzerindeki manyetik alan, manyetik ibreyi
etkileyerek hareket etmesini sağlar.
16
Dünyanın manyetik alanını oluşturan kuvvet
hatlarının yeryüzüne giriş noktasına Kuzey Manyetik
Kutup, çıkış noktasına Güney Manyetik Kutup ,
Manyetik kutuplardan geçen boylamlara Manyetik
Boylamlar denir.
17
Dünyanın manyetik Kutupları :
Kuzeyde 78°.5 K -103 °.4 B Ellef Ringes Adası,Kanada
Güneyde 65°.4 G -139 °.5 D Commonwealth Körf.,Anatartika
IGRF 1995 (Int. Geomagnetic Reference Field)‟ten 1996 da
yapılan hesaplama ile bulunan noktalar:
79 K – 105.1 B
64.7 G – 138.6 D
Manyetik Kuzey Kutup Noktası yaklaşık 50 nm yarıçaplı
bir elips yörünge üzerinde doğuya kayma eğilimindedir.
True North Pole
Magnetic North Pole
True North Pole
Magnetic North Pole
True North Pole
Magnetic North Pole
True North Pole
Magnetic North Pole
True North Pole
Magnetic North Pole
23
DOĞAL SAPMA (VARIATION)
Dünya üzerindeki bir mevkiiden geçen hakiki boylam ile manyetik boylam arasında kalan
açıdır.
Hakiki boylamdan itibaren doğuya ya da batıya doğru ölçülür.Doğuya ölçüldüğünde E (+), batıya
ölçüldüğünde W (-) işaretini alır.
Doğal Sapma bulunulan bölgeye ve zamana
bağlı olarak değişir.
24
T Hakiki Boylam T
Manyetik Boylam : M M : Manyetik Boylam
Variation
W (B)
Variation
E (D)
Doğal Sapma ( VARIATION)
25
27
1.2.8 Manyetik Pusula (8 D/S)
Dünyanın MANYETİK ALÇALIM AÇISI ( ) Haritası
28
Dünyanın DOĞAL SAPMA (VARIATION) Haritası
29
YAPAY SAPMA (DEVIATION)
Gemi bünyesindeki metal aksam ve cihazların gemi üzerinde yarattıkları manyetik alan sonucu,
Manyetik Boylam ile Pusula Boylamı arasında oluşan farktır.
Arızi Sapma olarak da bilinir. DEV veya D kısaltması ile gösterilir.
Pusula boylamı Manyetik Boylamın doğusunda ise E, batısında ise W işaretini alır.
30
Toplam Pusula Hatası(Compass Error-CE)
Manyetik Pusulaya etki eden Yapay (D) ve Doğal (V) Sapmaların cebirsel toplamıdır.
Pusula Kerterizi (Compass Bearing-CB)
Seyircinin aldığı kerterizin Pusula Kuzeyi ile yaptığı açıdır.
Manyetik Kerteriz (Magnetic Bearing-MB)
Seyircinin aldığı kerterizin Manyetik Kuzey ile yaptığı açıdır.
Hakiki Kerteriz (True Bearing-TB)
Seyircinin aldığı kerterizin Hakiki Kuzey ile yaptığı açıdır.
31
32
33
CDMVT KURALI
Canını Dişine Malını Vestiyere Tak
Can Dead Man Vote Twice
35
C-Compass : Manyetik Pusulanın kendi pusula
boylamına göre gösterdiği rota veya kerteriz değeri,
D-Deviation(DEV) : Seyredilen rotadaki yapay sapma,
M-Manyetik : Manyetik Boylama göre rota veya kerteriz
değeri,
V-Variation(VAR) : Seyredilen sahadaki Doğal Sapma
değeri,
T-True : Hakiki boylama göre ölçülen rota veya kerteriz
değeri.
CE-Compass Eror : Toplam Pusula hatası, Doğal
Sapma değeri ile Arızi Sapma değerinin cebirsel
toplamıdır. Mutlak değeri büyük olan değerin işareti
verilir.
36
CDMVT Kuralı ;
(1) Manyetik Pusuladan (pusula boylamına göre)
okuduğumuz değerin (C), Haritaya göre (hakiki
boylama göre) olan değerinin (T) veya tam tersinin
hesaplanması maksadıyla,
(2) Ölçülen bir kerterizin, Hakiki boylama göre (T) ve
manyetik pusula boylamına (C) göre değerinin
karşılaştırılıp, haritadan bölgedeki Doğal Sapma (V)
değerinin tespit edilerek, ölçüm yapıldığındaki gemi
rotasında olan Arızi Sapma (D) değerinin
hesaplanması maksadıyla kullanılmaktadır.
37
Kural 1 C’ den T’ ye Giderken E topla W çıkar.
C’ den T’ ye C D M V T
E+ E+ W- W-
38
Kural 2 T’ den C’ ye Giderken W topla E çıkar.
T’ den C’ ye C D M V T
E- E- W+ W+
39
• Magnetik pusulanın ibresi magnetik meridyenin batısında ise arızi sapma Dew...W, doğusunda ise Dev...E olur.
• Mag kerterizi 265°, Dev. 2°E, Var. 4°W
• C D M V T
• E + E-
• W - W+
• 265° 2°E 267° 4°W 263°
40
Kural 3
C D M V T
C ve M‘ yi bilirseniz D‘ yi,
C,T ve V‘ yi bilirseniz M ve D‘ yi,
D ve M‘ yi bilirseniz C‘ yi,
M ve V‘ yi bilirseniz T‘ yi bulursunuz.
41
Kural 4
Toplam pusula hatası (CE) tespit edilirken
Tabi sapma değeri ile Arızi sapma değerleri
cebirsel işleme tabi tutularak mutlak değeri
büyük olan değerin işareti verilir.
42
ÖRNEK : Gemimizdeki manyetik pusula ile 200o rotasına seyretmekteyiz. Bu rotadaki arızi sapma 2o 30' E ve bölgedeki tabii sapma 10' W olsun. Hakiki rotamızın ne olduğunu bilmek istiyoruz.
ÇÖZÜM : Hakiki rotayı yani T'yi bulmak istiyoruz. Alt taraftaki sıralamada bilinmeyen T en sağdadır. Soldaki bilinenlerden sağdaki bilinmeyenlere doğru bir hareket vardır. Bunun gibi soldaki bilinenlerden sağdaki bilinmeyenlere doğru bir hareket var ise işareti E olanlar toplanır, W olanlar çıkarılır. O halde;
C D M V T
200° 2°30’E 202°30’ 10’W 192°30’
43
TARĠHÇE
• 12. yüzyılda pusulanın Çinliler tarafından bulunduğu sanınılıyor.
• 13. yüzyılda mıknatıs çubuğu pusula kadranının üstüne konan bir iğnenin üstüne yerleştirildi.
• 15. yüzyılda pusula iğnesinin gerçek kuzeyi göstermediği anlaşıldı.
44
• 1745, bir Ġngiliz olan Knight, çeliğin uzun süre mıknatısıyetini kaybetmiyecek şekilde mıknatıslama yöntemini buldu.
• 1837, Ġngiliz Deniz Kuvvetleri geminin demir bünyesinin pusulaya etkilerini araştırmaya başladı.
• 1862, sulu pusulalar kullanılmaya başlandı.
• 20. yüzyıl başları cayro pusulalar bulundu.
45
MANYETĠK PUSULA
• Bir manyetik pusula üç ana kısımdan oluşur:
• Pusula sephası,
• Pusula tası,
• Pusula kartı.
46
47
• Pusula sephası;
• Pusla tasını muhafaza etmek ve puslanın düzeltilmesi için gerekli teçhizat ile mıknatıs çubukları için özel yerleri içeren, geminin yalpalanması veya baş-kıç yapması nedeniyle meydana gelen hareketleri pusula tasına iletmeyen ahşap ve pirinçten yapılan bir sepha ve dolaptır.
48
• Pusla tası
• Pusula kartını taşıyan ve dış etkilerden koruyan, silindirik veya üstü camlı yarım küre şeklinde bir kaptır. Pusula tası manyetik olmayan madenlerden yapılır ve yalpa çemberine iki noktadan oturur.
49
• Pusula kartı
• 0° den 360° ye kadar saat yelkovanı yönünde taksimatlandırılmış, alimünyum, kağıt veya mikadan yapılmış bir disk şeklindedir. Kartın alt yüzünde ve 0° den 180° ler yönüne paralel bir şekilde konulmuş, Dünyanın yöneltici kuvvetiyle Manyetik Kutuplar doğrultusunu alan incecik ve birbirine paralel mıknatıs çubuklar vardır.
Magnetic Compasses A B C D E F
51 Manyetik Pusula Tası
52
1
2
3
4
5
53 Manyetik Pusula Düzelticileri
HEDEFE
KÜRELER AGAÇ TAKOZLAR
MIKNATIS ÇUBUKLAR
MEYĠL ÇUBUĞU
54
Manyetik Pusula Dengeleme Kangalları
Manyetik Pusula Dengeleme Kangalları
Manyetik Pusula Yapay Sapma Cetveli
56
MANYETĠK PUSULA TASHĠHĠ (DÜZELTĠMĠ)
• Gemi bünyesindeki daimi mıknatisiyet ve geçici yumuşak demirlerin oluşturduğu mıknatisiyet etkilerini sıfıra indirgemek mümkün değildir. Bu nedenle pusula düzeltimi, manyetik pusula ibresindeki sapmaları en aza indirgemek amaçlanmaktadır.
57
ÖN HAZIRLIKLAR
• 1- Manyetik pusulanın çevresinden manyetik alan oluşturacak maddeler uzaklaştırılır.
• 2-Köprüüstünde doğru akımla çalışan cihazlar varsa kapatılmalıdır.
• 3- Manyetik pusula düzeltimi yapacak kişinin üzerinde manyetik alan veya statik elektriğe sebep olabilecek madderi üzerinde taşımamalıdır.
58
• 4- Gemi bünyesindeki bumbalar, ambar kapakları, mataforalar gibi elemanlar yerine oturtulmalıdır.
• 5- Pusula tasında hava kabarcığı bulunmamalıdır.
• 6- Pusula ekseninin, pusula sephası/dolabı ekseni üzerinde olması gerekmektedir.
59
• 7- Pusulanın pruva gösterge hattının,gemi omurga hattı ile aynı doğrultuda olması kontrol edilmelidir.
• 8- Kuzey enlemlerde meyil çubuğunun kırmızı ucu yukarı gelecek şekilde bakraca yerleştirilmelidir. Güney enlemlerde ise mavi uç yukarı olamalıdır.
60
Manyetik pusulaya çok yakın olduğu takdirde, değişik sapmalara neden olan bazı manyetik maddeler :
a. Hareketli kürsülerde bulunan toplar,
b. Top başı cephane sandıkları ve içindeki cephane miktarındaki değişiklikler,
c. Manyetik yük,
d. Matafora dikmeleri,
e. Kablo rodaları,
f. Dümen evindeki metal kapı , kaporta , pencere , lumbuzlar,
61
g. Harita masalarının çekmeceleri,
h. Telefonlar,
i. Dümen veya mekanizmasının manyetik malzemeleri,
j. Pusula kürsüsüne yakın bulunan veri fişeği
tabancaları, çakı, kül tablası, saat, madeni saat
kordonu, gözlük çerçevesi, şapka teli, kemer tokası,
ve madeni kalemler,
k. Bacanın ısınması veya egzost boruları,
l. Filikalar.
62
Manyetik pusulaya çok yakın olduğu takdirde,
değişik sapmalara neden olan bazı elektriki
maddeler :
a. Elektrik motorları,
b. Manyetik kontrolörler,
c. Cayro ripiterleri,
d. Hoparlörler,
e. Elektrik göstergeleri,
f. Elektrik kaynakları,
g. Büyük güç devreleri,
63
h. Işıldaklar,
i. Elektrik kontrol tabloları veya süviçleri,
j. Cam silecekleri,
k. Selonoid tipteki dümen göstergeleri
(müşirleri),
l. Makine telgrafı,
m.Radar cihazı,
n. Telsiz alıcı / vericileri,
o. Voltaj regülatörleri,
p. Mayın tarama kuvvet devreleri.
64
Bakım, Muayene ve Tecrübe :
D/G Kangalları ;
(1) Manyetik alan kontrolü için en az senede bir
defa D/G mesahası yapılmalıdır.
(2) Haftada bir defa bakım için D/G dosyasına
uygun olarak en az dört saat süreyle sistem
çalıştırılmalıdır.
(3) Rutubeti yok etmek için ayda bir defa
bağlantı kutularının dreyn tapalarının açılarak
biriken su boşaltılmalıdır.
65
(4) Haftada bir defa her kangalın İzolasyon Direnci (tecridiyeti) kontrol edilmelidir. (En az 500.000 ohm.olmalıdır)
(5) Yapılan işlemlerin sonucu D/G dosyasındaki jurnal kısmına yazılmalıdır.
(6) D/G sistemine ait reosta, motor jeneratör grubu, kablo ve diğer aksamları icap ettiği şekilde düzenli olarak muayene ve kontrol edilmelidir.
(7) Overol esnasında fabrikalar tarafından D/G sisteminin kontrolü sağlanmalıdır
66
R
P
Pusulaya etki eden daimi mıknatısiyet gücü
Pusula
Q
67
Geminin pruva - pupa yönündeki daimi mıknatısiyeti P
Geminin kemere yönündeki daimi mıknatısiyeti Q
Geminin düşey yönündeki daimi mıknatısiyeti R „dir.
Bu kuvvetlerin değeri, gemide meydana gelen
mıknatıs kutupların durumuna göre + veya – olurlar ;
P kuvveti tarafından pusula ibresi geminin “Pruva
yönünde çekilirse” P +
P kuvveti tarafından pusula ibresi geminin “Pupa
yönünde çekilirse” P -
Q kuvveti tarafından pusula ibresi geminin “Sancak
Bordası yönünde çekilirse” Q +
68
Q kuvveti tarafından pusula ibresi geminin “İskele
Bordası yönünde çekilirse” Q -
R kuvveti tarafından pusula ibresi Geminin
“Omurgasına/deniz dibine doğru”çekilirse R +
R kuvveti tarafından pusula ibresi geminin “
Yukarısına/gök yüzüne doğru”çekilirse R -
69
MANYETĠK YOĞUNLUK
Dünya Mıknatısiyetine Geminin Etkisi
DÜNYA ÜZERİNDE YÖN KAVRAMI
YÖN
PUSULA
MANYETİK PUSULA CAYRO PUSULA
BOT PUSULASI
STANDART MANYETİK PUSULA
BOT PUSULASI
PUSULA ÇEŞİTLERİ
MANYETİK PUSULA
Pn
Mn
CAYRO PUSULA
Pn
Mn
ROTA AÇISI
BĠR MEVKĠDEN GEÇEN ENLEM PARALELĠNĠN KUZEYĠNDE VEYA GÜNEYĠNDE KALAN
BOYLAM YAYINDAN ĠTĠBAREN KERTE HATTINA KADAR
DOĞU VEYA BATI ĠSTĠKAMETĠNDE 90° YE KADAR ÖLÇÜLEN AÇIDIR.
ROTA
BĠR MEVKĠDEN GEÇEN ENLEM PARALELĠNĠN KUZEYĠNDE KALAN
BOYLAM YAYINDAN ĠTĠBAREN KERTE HATTINA KADAR SAAT ĠSTĠKAMETĠNDE
360° YE KADAR ÖLÇÜLEN AÇIDIR.
ROTA AÇISI C
ROTA AÇISI = ROTA
N xx E
N 68° E 068°
ROTA
ROTA ROTA AÇISI
C
ROTA = 180° - ROTA AÇISI
S xx E
S 50° E 180° - 50° Cn = 130°
ROTA Cn
ROTA ROTA AÇISI
C
ROTA = 360° - ROTA AÇISI
N xx W
N 50° W 360° - 50° Cn = 310°
ROTA Cn
ROTA ROTA AÇISI
C
ROTA = 180° + ROTA AÇISI S xx W S 70° W 180°
+ 70° Cn = 250°
ROTA Cn
ROTA
NĠSPĠ KERTERĠZ
HAKĠKĠ KERTERĠZ
A : HEDEFE B : PUSULA KARTI
C : CAYRO REPĠTERĠ
250
250
240
1’
x
1’ y
x + y
2 = 1852 , 3 m.
1 nautical miles = 1852,3 m. 6076 feet
x y
X= 6108 feet Y= 6046 feet
MESAFE
1 Deniz Mili (Nautical Miles): 1852,3 Metre. 1 Deniz Mili : 2000 Yarda (Yards)
1 Deniz Mili : 10 Gomina (Cables)
1 Fit (Feet) : 30,48 cm. 1 Fit : 12 İnç (Inch)
1 İnç (Inch) : 2,54 cm. 1 Kulaç (Fathom) : 183 cm.
1 Kulaç : 6 Fit
DURDUR
EKVATOR ÜZERĠNDE 100 = 10 x 60’ = 600’ = 600 NM
100
A
B
top related