pożary lasów

Pożary lasów

Włocławek, 11 luty 2012

2

Przyczyny powstawania pożarów

Ogień jest jednym z podstawowych czynników zakłócających w bardzo istotny sposób przebieg procesów życiowych nieomal we wszystkich ekosystemach roślinnych. Pożary to jedna z najgroźniejszych klęsk, dotykających także lasy.

3

Przyczyny powstawania pożarów

Coraz częściej pożary lasów traktowane są również w szerszym aspekcie, jako klęska ekologiczna. Wynika to z istniejącego od wielu lat stałego trendu wzrostu liczby pożarów i wielkości powodowanych przez nie strat. W Polsce blisko 80% lasów jest w dużej mierze zagrożona pożarami. Polska plasuje się na trzecim miejscu w Europie (za Portugalią i Hiszpanią) pod względem średniej rocznej liczby powstających pożarów oraz na ósmym, biorąc pod uwagę powierzchnię nimi objętą.

4

Przyczyny powstawania pożarów

5

Przyczyny powstawania pożarów

Pożary lasów nie powstają same z siebie. Bardzo rzadko ich przyczyna jest naturalna – np: wyładowania atmosferyczne. Od popularnego pioruna powstaje bowiem około 1% pożarów lasów. Niestety zdecydowana większość z nich jest wynikiem działalności człowieka. Szczególną grozą napawa fakt, że w bardzo wielu wypadkach jest to działalność celowa, bowiem podpalenia są przyczyną ponad 45% ogólnej liczby pożarów.

6

Przyczyny powstawania pożarów

Kolejną jakże ważną przyczyną pożarów jest nieostrożność dorosłych, której skutkiem jest powstanie około 20 - 25% pożarów w skali roku. Niestety w dalszym ciągu zdarzają się pożary będące wynikiem przerzutów ognia z niefrasobliwie wypalanych łąk, czy ściernisk. Kolejnymi przyczynami są awarie linii energetycznych, a

także transport kolejowy i drogowy.

7

Przyczyny powstawania pożarów

Katalizator rozgrzewa się nawet do 300 °C

8

Skutki pożarów

Szczególna waga zagrożenia, jakim są pożary lasów wynika z faktu, że lasy polskie zaliczają się do najbardziej palnych lasów Europy Środkowej. Jest to skutek między innymi dużego udziału siedlisk borowych oraz dominacja sosny w składzie gatunkowym, a także wiek drzewostanów.

bór suchy

9

Skutki pożarów

Najbardziej palne są lasy do 40 roku życia stanowiące blisko 29% powierzchni leśnej Lasów Państwowych.

W skutek pożarów ponoszone są straty materialne, jednakże bez porównania największe są straty biocenotyczne, które według szacunków są około pięciokrotnie większe od strat materialnych.

10

Skutki pożarów

W wyniku pożarów lasów znacznemu zmniejszeniu ulega również różnorodność biologiczna. Bezpośrednim skutkiem pożarów jest bowiem całkowite lub częściowe uszkodzenie roślin, śmierć organizmów glebowych, zwierząt, a także zniszczenie siedlisk wielu ich gatunków (w tym gatunków rzadkich i chronionych).

11

Skutki pożarów

Straty ekonomiczne (bezpośrednie):

• Spalone i uszkodzone drewno na pniu

• Spalone i uszkodzone drewno ścięte

• Spalona lub uszkodzona produkcja z użytkowania ubocznego lasu (dotyczące pozyskania i wykorzystania innych użytków niedrzewnych min. owoców, grzybów leśnych, zwierząt łownych, żywic itp).

• Koszty akcji gaśniczej

• Oczyszczanie pożarzyska

• Wydatki na odnowienie powierzchni spalonej

12

Skutki pożarów

Według Instytutu Badawczego Leśnictwa straty bezpośrednie wynoszą ok. 17 tyś zł. W przeliczeniu na 1 ha spalonej powierzchni.

Straty ekologiczne (pośrednie) wynoszą zaś 96 tys. zł./ha!

Według danych Lasów Państwowych w latach 2000-2009 straty bezpośrednie wskutek pożarów wyniosły ponad 56 mln zł.

Uwzględniając jednak współczynnik wielokrotności w stosunku do strat bezpośrednich, łączne straty wskutek pożarów lasów wyniosły ok. 390 mln zł.!

13

Skutki pożarów

Hektar powierzchni leśnej w fazie najintensywniejszego wzrostu pochłania blisko 120 ton węgla. Drzewostany takie (w wieku 5 – 10 lat) płoną najczęściej, a dodatkowo podczas pożarów wydzielane są znaczne ilości dwutlenku węgla (odpowiednio 82 tony/ha przy pożarze pokrywy gleby i podpowierzchniowym; i 94 tony/ha przy pożarze całkowitym).

14

Skutki pożarów

Wpływ pożarów lasów na atmosferę

Bezpośrednim następstwem pożarów lasu dla środowiska naturalnego jest wzrost stężenia CO2 w powietrzu. W miarę zwiększania się liczby pożarów wydzielana ilość tego gazu niebezpiecznie rośnie i wpływa na klimat przyczyniając się do tzw. efektu cieplarnianego.

15

Skutki pożarów

Podczas pożaru wskutek spalania 1 tony leśnych materiałów powstaje:

• 1375 kg CO2• 125 kg CO• 50 kg cząsteczek stałych i ciekłych• 12,5 kg węglowodorów• 2,5 kg tlenków azotu

16

Skutki pożarów

Skutki biocenotyczne - Wpływ pożarów lasu na drzewostan i pokrywę gleby.

Bezpośrednim skutkiem pożaru jest częściowe lub całkowite zniszczenie roślin lub ich osłabienie. Narusza to podstawowe piętro producentów w biocenozie, prowadząc do szybkiej mineralizacji resztek organicznych i decyduje o tempie obiegu materii w ekosystemie.

Wtórnym zjawiskiem zaś są zmiany abiotyczne elementów ekosystemu (mikroklimat, gleba)

17

Skutki pożarów Osłabione w wyniku pożarów drzewa są łatwo opanowywane

przez szkodliwe owady grzyby pasożytnicze. Prowadzi to w konsekwencji do ich zamierania i stanowi ognisko rozmnażania się szkodników zagrażające sąsiednim lasom.

18

Skutki pożarów

Uszkodzenia całkowite powstają w wyniku pożarów wierzchołkowych młodszych drzewostanów, w których nieodwracalnie uszkodzony został aparat asymilacyjny (igły lub liście), pączki i pędy. Uszkodzenia częściowe dotyczą na ogół starszych drzewostanów po pożarze całkowitym lub pożarze pokrywy gleby o znacznej intensywności, podczas którego aparat asymilacyjny uległ częściowemu zniszczeniu. Do rodzaju uszkodzeń częściowych zalicza się również obniżenie wartości hodowlanej i przyrostu drzew.

19

Skutki pożarów

Pożary pokrywy gleby nie powodują natychmiastowej śmierci starszego drzewostanu (powyżej 20 lat), niszczą młodsze drzewka oraz uszkadzają w różnym stopniu szyje korzeniowe starszych drzew.

Obok bezpośredniego wpływu na drzewostan pożar wywiera również swoje piętno na zmianę sukcesji, tj. kolejności w jakiej rośliny wracają na miejsce drzewostanu zniszczonego przez pożar. To z kolei wpływa na zmiany w powrocie poszczególnych gatunków ze świata zwierząt.

20

Skutki pożarów

21

Skutki pożarów

Wpływ pożaru lasu na świat zwierząt

Podczas pożaru lasu, zwłaszcza tych większych, poważne straty ponosi także zwierzyna (głównie sarny i jelenie) cofająca się w głąb palącego się lasu przed jednostkami gaśniczymi. Znaczna liczba tych zwierząt ginie lub ulega silnym poparzeniom.

W ogniu giną zwierzęta przebywające na powierzchni gleby jak ssaki, ptaki, gady, płazy i różne bezkręgowce.

22

Skutki pożarów

W wyniku palących się traw niszczone są miejsca lęgowe ptaków gniazdujących na ziemi.

Lelek

23

Skutki pożarów

Pożary lasów niszczą również świat mikroorganizmów glebowych, które mają ogromny wpływ na właściwe funkcjonowanie całego ekosystemu

Bakterie brodawkowe żyją w symbiozie z korzeniami licznych gatunków roślin dostarczając im azot.

24

Skutki pożarów

Pożary są bardzo istotnym zagrożeniem dla obszarów sieci Natura 2000 – 20,5% powierzchni Lasów Państwowych (1,5 mln ha) to obszary specjalnej ochrony ptaków, a około 13,2% (ok. 1 mln ha) to specjalne obszary ochrony siedlisk.

25

Sposoby zapobiegania pożarom lasów

Analiza statystyk dotyczących pożarów lasów oraz ich przyczyn (przyczyną większości pożarów są przypadkowe zaprószenia ognia oraz podpalenia) wskazuje, że poziom wiedzy społeczeństwa na temat zagrożeń jakie stwarza nieostrożne posługiwanie się ogniem na obszarach leśnych jest wciąż niewystarczający.

26

Sposoby zapobiegania pożarom lasów

Monitoring przeciwpożarowy Nadleśnictwa Włocławek

27

Sposoby zapobiegania pożarom lasów

Monitoring przeciwpożarowy Nadleśnictwa Włocławek

28

Sposoby zapobiegania pożarom lasów

Monitoring przeciwpożarowy Nadleśnictwa Włocławek

29

Sposoby zapobiegania pożarom lasów

Monitoring przeciwpożarowy Nadleśnictwa Włocławek

30

Sposoby zapobiegania pożarom lasów

Monitoring przeciwpożarowy Nadleśnictwa Włocławek

31

Sposoby zapobiegania pożarom lasów

Zapobieganie pożarom jest najbardziej opłacalnym i skutecznym działaniem ograniczania skutków pożarów lasów. Jest ono zawsze tańsze niż gaszenie pożarów. Działania prewencyjne, nie tylko zmniejszają koszty ochrony przeciwpożarowej i przyczyniają się do ograniczenia szkód, ale również promują zrozumienie roli i wpływu pożaru na środowisko naturalne. Zapobieganie pożarom lasu powinno odnosić się do przyczyn pożarów, w tym podpaleń. Wymaga ono połączenia edukacji społecznej, skutecznych programów prewencji oraz egzekwowania praw i przepisów.

32

Sposoby zapobiegania pożarom lasów

Spośród istotnych działań profilaktycznych związanych z ochroną przeciwpożarową w Polsce stosowane są następujące przedsięwzięcia:

• Tworzenie prawa z zakresu ochrony przeciwpożarowej• Działalność informacyjna i edukacyjna• Wykonywanie pasów przeciwpożarowych• Stosowanie zaleceń hodowlanych• Prowadzenie obligatoryjnych szkoleń pracowników• Monitorowanie zagrożenia lasu• Obserwacja i wykrywanie pożarów lasów

33

Sposoby zapobiegania pożarom lasów

Działania informacyjne-edukacyjne powinny być głównie ukierunkowane na uświadamianie i wychowanie zmierzające do propagowania zasad bezpiecznego zachowania się ludzi w lesie,

nie stwarzającego zagrożenia pożarem.  

34

Nadleśnictwo Włocławek ul. Ziębia nr 1387-800 Włocławek wloclawek@torun.lasy.gov.pltel. +48 54 234 98 00, fax +48 54 234 92 81

Dziękuję za uwagę