park krajobrazowy podlaski przeŁom bugu...park krajobrazowy podlaski przeŁom bugu 3 celem...
Post on 15-Mar-2021
5 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowychwww.parki.lubelskie.pl
PARK KRAJOBRAZOWY
PODLASKI PRZEŁOM BUGU
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI
PRZEŁOM BUGU
Bug
wid
zian
y z
Łyse
j Gór
y, fo
t. ar
chiw
um Z
LPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU 3
Celem utworzenia parku stało się zachowa-
nie w stanie naturalnym najcenniejszych
pod względem przyrodniczym, krajobrazo-
wym i kulturowym fragmentów lewobrzeż-
nej doliny Bugu. Rzeka Bug w granicach
parku ma dobrze wykształconą i zachowa-
ną dolinę, stanowiąc „korytarz życia” wiążą-
cy siedliska naturalnej flory i fauny.
Park rozciąga się wzdłuż rzeki Bug o prze-
biegu SE–NW, od doliny rzeki Krzny (ucho-
dzącej do Bugu w okolicy miejscowości Ne-
ple) w części południowej, do ujścia Tocznej
w części północnej. Ze względu na naturalny
układ, obszar parku jest stosunkowo długi
i wąski. Długość parku w linii prostej wynosi
około 65 kilometrów, przeciętna szerokość
w części północnej to 6 kilometrów, zaś
w części południowej 3–5 kilometrów. Teren bagienny, fot. archiwum ZLPK
Rybi
twa
czar
na, f
ot. K
. Zal
ewsk
i
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU
Bug
o w
scho
dzie
sło
ńca,
fot.
K. Z
alew
ski
« został utworzony 25.08.1994 roku rozporządzeniem Nr 10 Wojewody
Bialskopodlaskiego »
« zajmuje powierzchnię 30 904 hektarów (15 511 hektarów – województwo
lubelskie, 15 393 hektary – województwo mazowieckie), powierzchnia jego
otuliny 17 131 hektarów (9222 hektary – województwo lubelskie, 7909 hektarów
– województwo mazowieckie) »
« położony jest w środkowo-wschodniej części Polski »« zajmuje fragmenty 8 gmin: Terespol, Zalesie, Rokitno, Janów Podlaski, Kon-stantynów, Sarnaki, Platerów, Łosice (w otulinie) »
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU4 5
Położenie geograficzne i rzeźba terenu
Zgodnie z aktualnym podziałem fizycz-
nogeograficznym Polski z 2018 roku, park
położony jest w makroregionie Nizina Po-
łudniowopodlaska, w obrębie mezoregio-
nów: Podlaski Przełom Bugu, Wysoczyzna
Siedlecka i Równina Łukowska, oraz w ma-
kroregionie Polesie Zachodnie w mezore-
gionach Wysoczyzna Parczewsko-Kodeń-
ska i Dolina Środkowego Bugu.
Ukształtowanie terenu oraz swoisty cha-
rakter tutejszego krajobrazu jest efektem
kilkakrotnych nawrotów i regresji lodowca
w okresie dwóch ostatnich zlodowaceń –
środkowopolskiego i bałtyckiego.
Północną część parku zajmują more-
ny czołowe, które urozmaicają krajobraz
i nadają tej części obszaru charakter lek-
ko falistej niziny. Od Janowa Podlaskiego
do Drohiczyna dolina Bugu ma charakter
przełomowy i przecina strefę moren czo-
łowych. Konsekwencją tego jest wyraźne
zwężenie doliny i wzrost wysokości zboczy
sięgający kilkudziesięciu metrów, przez co
tworzy się malowniczy krajobraz nazwany
Podlaskim Przełomem Bugu.
W dolinie Bugu występują dobrze wy-
kształcone tarasy, zalewowy i nadzalewowy.
Względna wysokość tarasu zalewowego nad
poziomem rzeki wynosi 1–2 metry. Miejscami
występują starorzecza wypełnione w różnym
stopniu gruntami organicznymi i namułami.
Taras nadzalewowy wznosi się około 3–5
metrów nad poziom wody w rzece. W jego
granicach nielicznie występują wydmy, pa-
górki i pola piasków przewianych.
Wysoczyzna polodowcowa, okolice Gnojna, fot. archiwum ZLPK Krzna w dolnym biegu, fot. archiwum ZLPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU6 7
Cechą charakterystyczną wysoczyzn more-
nowych, zajmujących znaczną powierzch-
nię parku poza doliną Bugu, jest zróż-
nicowanie konfiguracji terenu. Morena
czołowa urozmaicona jest licznymi pagór-
kami o wysokości względnej przekraczają-
cej kilkanaście metrów, tarasami kemowy-
mi i obniżeniami powytopiskowymi.
Wysoczyznę polodowcową rozcinają doli-
ny mniejszych rzek i niewielkich cieków,
dopływów Bugu, np.: Krzny, Tocznej, Sa-
renki, Czyżówki, które urozmaicają rzeźbę
parku.
Wody powierzchniowe
Bug należy do największych i najlepiej za-
chowanych rzek nizinnych Polski, stano-
wi lewobrzeżny dopływ Narwi. Ma swoje
źródło na Wyżynie Podolskiej na Ukrainie.
Długość Bugu wynosi 772 kilometry (w tym
w Polsce 587 kilometrów), na odcinku 363
kilometrów jest rzeką graniczną między
Polską, a Ukrainą i Białorusią. Na odcinku
224 kilometrów Bug płynie po terytorium
Polski, z czego w granicach parku rzeka
Bug mierzy około 93 kilometry. Swój bieg
kończy uchodząc do Zalewu Zegrzyńskie-
go. Z uwagi na fakt, że Bug w przeważają-
cej swojej części stanowi granicę naszego
państwa, jego dolina przetrwała w niemal
naturalnym stanie.
Koryto Bugu ma charakter rzeki „dzikiej”
i meandrującej. Szerokość i głębokość
Starorzecze Bużysko (Rogal), fot. archiwum ZLPK
Starorzecze Konik, fot. archiwum ZLPK Starorzecze Trojan, fot. archiwum ZLPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU8 9
koryta są zmienne. Często występują roz-
lewiska, płycizny lub głębokie doły w głów-
nym nurcie rzeki. Dolina tej rzeki jest sze-
roka i zachowała swój naturalny charakter.
Rzeka zasilana jest przez dopływ śnieżno-
deszczowy, a w okresie spływu wielkich
wód następuje odcinanie zakoli powodu-
jące powstawanie starorzeczy. Ponadto
w korycie rzeki zachodzą naturalne procesy
erozyjne polegające na wymywaniu brze-
gów na łukach wklęsłych oraz nanoszeniu
materiału na łukach wypukłych.
Rzeka Bug jest osią Parku Krajobrazowego
„Podlaski Przełom Bugu” i wszelkie zjawi-
ska hydrologiczne zachodzące na tej rzece
w bardzo dużym stopniu oddziałują na do-
linę i tereny przyległe, kształtując uwarun-
kowania przyrodnicze dla występującej tu
szaty roślinnej i fauny.
Charakterystycznym elementem hydrogra-
ficznym doliny Bugu są jeziora zakolowe,
zwane starorzeczami lub bużyskami. Mają
one wydłużony i łukowaty kształt. Tworzone
są przez napływające wody rzeczne i ulega-
ją zmianom podczas dużych wezbrań. Stany
wody w starorzeczach zależą od wypełnie-
nia wodą koryta rzeki.
Na terenie parku w miejscowościach Cie-
leśnica i Mokrany Stare występują także
stawy hodowlane oraz zbiorniki retencyj-
ne na rzece Krzywula w Zaborku i Janowie
Podlaskim. Ponadto obszar parku obfituje
w niewielkie śródpolne i śródleśne „oczka
wodne”. Śródpolne oczko wodne, fot. archiwum ZLPK
Widok z Łysej Góry na dolinę Bugu, fot. archiwum ZLPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU10 11
Flora
Teren parku w 33% pokrywają lasy, głównie
bory, olsy, ale także niezwykle cenne dąbro-
wy świetliste i łęgi, choć spotykane rzadko
i fragmentarycznie. Jednakże najbardziej
zróżnicowana siedliskowo jest dolina rzeki.
Skrywa całe spektrum siedlisk przyrodni-
czych, takich jak: przybrzeżne łachy i wydmy
piaszczyste, wyspy w korycie rzeki, murawy
napiaskowe, zróżnicowane łąki oraz tereny
podmokłe i bagienne. Tak duża różnorod-
ność siedlisk, przekłada się na bogactwo
przyrodnicze tego terenu.
Na obszarze parku stwierdzono występo-
wanie ponad 750 gatunków roślin naczy-
niowych, wśród nich jest wiele gatunków
objętych ochroną oraz rzadkich w skali kra-
ju i regionu.
Do najcenniejszych przedstawicieli flory
parku należą: kosaciec syberyjski (Iris sibi-
rica L.), mieczyk dachówkowaty (Gladiolus
imbricatus), pełnik europejski (Trollius eu-
ropaeus L.), rojnik pospolity (Jovibarba so-
bolifera), lilia złotogłów (Lilium martagon
L.), storczyki: kukułka krwista (Dactylorhiza
incarnata (L.) Soó), kruszczyk szerokolist-
ny (Epipactis helleborine (L.) Crantz), pod-
kolan biały (Platanthera bifolia), ponadto:
goździk piaskowy (Dianthus arenarius L.),
widłaki (Lycopodiophyta), parzydło leśne
(Aruncus sylvestris), wawrzynek wilczeły-
ko (Daphne mezereum L.), grzybienie białe
(Nymphaea alba L.). Gatunkami borealnymi
tego terenu są ściśle chroniona brzoza
niska (Betula humilis Schrank) i częścio-
wo chroniony zimoziół północny (Linnaea
borealis).
Pełnik europejski, fot. archiwum ZLPK
Kosaciec syberyjski, for. archiwum ZLPK
Łęg, fot. K. Zalewski
Storczyk krwisty, fot. archiwum ZLPKPodkolan biały, for. archiwum ZLPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU12 13
Fauna
Na obszarze parku stwierdzono występo-wanie około 290 gatunków reprezentu-jących 5 gromad kręgowców: ssaki, ptaki, gady, płazy i ryby. Fauna bezkręgowców jak dotąd jest bardzo słabo znana.
PtakiNajliczniej reprezentowaną grupą kręgow-
ców są ptaki, a stwierdzono występowanie
ponad 140 ich gatunków. Zróżnicowanie
środowiskowe terenu parku wpływa na bo-
gactwo gatunkowe awifauny. Z korytem Bugu
związane jest występowanie zimorodków
(Alcedo atthis) i brzegówek (Riparia riparia),
które w urwistych brzegach rzeki wyprowa-
dzają udane lęgi. Na piaszczystych plażach
i wyspach gniazdują: sieweczki rzeczne (Cha-
radrius dubius) i obrożne (Charadrius hiaticu-
la), ponadto brodźce piskliwe (Actitis hypole-
ucos), rybitwy białoczelne (Sternula albifrons)
i zwyczajne (Sterna hirundo). Podmokłe łąki
stwarzają dobre warunki lęgowe np. rycykom
(Limosa limosa), czajkom (Vanellus vanellus),
derkaczom (Crex crex), kszykom (Gallinago
gallinago), starorzecza zaś rybitwom czarnym
(Chlidonias niger) i rybitwom białoskrzydłym
(Chlidonias hybrida). W kompleksach le-
śnych w dolinie Bugu odbywają lęgi bocia-
ny czarne (Ciconia nigra), puchacze (Bubo
bubo) i orliki krzykliwe (Aquila pomarina),
a w ostatnich latach stwierdzono także
udane lęgi kani czarnych (Milvus migrans).
Bociany czarne, fot. J. Mydlak
Rycyk, for. J. Mydlak Żuraw, fot. K. Zalewski Kszyk, fot. K. Zalewski
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU14 15
Płazy i gadyWysokim bogactwem gatunkowym charak-
teryzują się także płazy (10 gatunków – 56%
krajowej liczby gatunków) i gady (9 gatunków
– 67%). Najbardziej zagrożonym gatunkiem
gada jest żółw błotny (Emys orbicularis) wy-
stępujący sporadycznie w starorzeczach.
SsakiBogaty jest także świat ssaków, stwierdzono
występowanie 33 ich gatunków, czyli 35%
żyjących na obszarze Polski przedstawicieli
tej gromady. Z gatunków chronionych spo-
tkać tu możemy wilki (Canis lupus), wydry
(Lutra lutra) czy bobry (Castor fiber), które
powodują coraz więcej szkód.
RybyRyby reprezentowane są przez 41 gatunków,
najcenniejszą ichtiofaunę Bugu stanowią:
kiełbie białopłetwe (Romanogobio albipin-
natus), babki łyse (Babka gymnotrachelus)
i kozy złotawe (Sabanejewia aurata).
Łoś, fot. K. Zalewski
Wydra, fot. J. Mydlak
Żaba moczarowa, fot. K. Zalewski
Rzekotka drzewna, fot. K. Zalewski
Kumak nizinny, fot. K. Zalewski
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU16 17
Nadrzeczne zarośla wiklinowe i łęgi wierzbowo-topolowe
Najbardziej cennymi pod względem przy-
rodniczym zbiorowiskami są nadrzeczne łęgi
wierzbowo-topolowe, rzadkie nie tylko w skali
kraju, ale także Europy. W dolinie Bugu spo-
tykane są dosyć często, chociaż nie występują
na dużych powierzchniach. Istnienie łęgów
wierzbowo-topolowych uzależnione jest od
cyklicznego użyźniania tych siedlisk przez na-
mulanie podczas wiosennych wylewów rzeki.
Na brzegach rzeki, starorzeczy oraz na wystę-
pujących w korycie licznych wyspach, wystę-
pują formacje krzewiaste wierzb, np.: wierzby
purpurowej (Salix purpurea), wiciowej (Salix
viminalis), białej (Salix alba L.) i kruchej (Sa-
lix fragilis). Wierzby porastające brzegi rzek
zabezpieczają ją przed erozją wodną, wzmac-
niają jej brzeg, a ponadto pochłaniają zanie-
czyszczenia pochodzące bezpośrednio z wody.
Nadrzeczne zarośla i łęgi wierzbowo-topo-
lowe są środowiskiem życia strumieniówek
Strefowość zbiorowisk roślinnych
Bug od zawsze kształtował siedliska w ob-
rębie swej doliny, przez co wpływał na
jej szatę roślinną. Pierwszą strefę sta-
nowi roślinność przybrzeżna w zasięgu
niskiej wody. Na piaszczystych łachach
brzegów lub w nurcie rzeki są to rośliny
jednoroczne.
Kolejną strefą, często występującą w po-
staci wąskich pasów, są łęgi wierzbowo-
-topolowe (a także zbiorowisko za-
stępcze – zespół wiklin nadrzecznych),
związane z tarasem zalewowym. Za nimi
mogą występować zbiorowiska łęgów
wiązowo-jesionowych (lub fitocenozy za-
stępcze – skupiska zarośli: wiązów, dębów,
grabów, lip, derenia świdwy i trzmieliny
zwyczajnej). Strefowym układom towarzy-
szy roślinność starorzeczy lub na terenach
wyniosłych roślinność wydm. Starorzecza
są miejscem występowania roślin wodnych,
szuwarów, torfowisk i zarośli wierzbowych.
Zbiorowiskiem końcowym procesu sukcesji
będzie ols bądź łęg olszowo-jesionowy. Na
piaszczystych wydmach i stokach tarasu
zalewowego spotykamy z kolei bory sosno-
we i sosnowo-dębowe. Poza bezpośred-
nim wpływem rzeki spotykamy także różne
zbiorowiska lasów lipowo-grabowo-dębo-
wych (grądy).
Bug, fot. K. Zalewski Łęgi wierzbowo-topolowe, fot. archiwum ZLPK
CENNE OBSZARY PRZYRODNICZE
Wys
pa W
ajko
wsk
a, fo
t. ar
chiw
um Z
LPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU18 19
Ogólnie środowisko starorzeczy wzbogaca
wachlarz warunków, a więc i różnorodność,
a także bogactwo życiowe rzeki. Po wielkich
wodach, gdy główny nurt może być pra-
wie pozbawiony organizmów, środowiska
te dostarczają ich rzece i umożliwiają
szybkie odradzanie się biocenoz. Charak-
terystycznym środowiskiem doliny Bugu
są starorzecza z typową roślinnością pły-
wającą, bogate pod względem faunistycz-
nym. Brzegi starorzeczy zasiedlają zbioro-
wiska szuwarowe, np. skrzypu bagiennego
(Equisetum fluviatile L.) i oczeretu jezior-
nego (Schoenoplectus lacustris (L.) Palla).
Mniejsze powierzchnie zajmują szuwary
manny jadalnej (Glyceria fluitans), pał-
ki szerokolistnej (Typha latifolia L.), pałki
wąskolistnej (Typha angustifoli L.) i jeżo-
główki gałęzistej (Sparganium erectum).
Zewnętrzny pas szuwarów tworzą zazwyczaj
zbiorowiska wielkoturzycowe, budowane
przez kilka gatunków turzyc (Carex). Ro-
ślinność pływającą stanowią zespół „lilii
wodnych” z grążelem żółtym (Nuphar lutea)
i grzybieniami białymi (Nymphaea alba L.)
oraz zespół osoki aleosowatej (Stratiotes
aloides L.) i żabiścieku pływającego (Hydro-
charis morsus-ranae L.).
Na starorzeczach możemy spotkać: kro-
piatki (Porzana porzana), zielonki (Porzana
(Locustella fluviatilis), remizów (Remiz pen-
dulinus), dziwonii (Carpodacus erythrinus),
dudków (Upupa epops), krętogłowów (Jynx
torquilla).
Starorzecza z roślinnością szuwarową i pływającą
Starorzecza są zróżnicowane wiekowo, naj-
starsze są silnie zarośnięte roślinnością
wodną i szuwarową (poza tym z biegiem lat
mogą przekształcać się w błotniste zagłę-
bienia z torfem), inne mają stałe połączenie
z Bugiem i zasilane są przez wody tej rzeki.
Starorzecza w porównaniu z korytem rzeki
tworzą całkiem odmienny typ biotopu wod-
nego. Przez większość roku są to zbiorniki
nieprzepływowe o niewielkiej wymianie
wód, z wyjątkiem wezbrań powodziowych.
Mają też znacznie bardziej przejrzystą toń
na skutek sedymentacji drobnej zawiesiny,
pomimo zazwyczaj wysokiej trofii ich wód.
Wody starorzeczy są też wyraźnie cieplejsze
od wody korytowej. Te czynniki powodują,
że w starorzeczach bardzo szybko rozwijają
się zbiorowiska roślinności wodnej i wód
stojących (co często doprowadza do szyb-
kiego procesu ich wypłycania). Mogą one
też stanowić role schronień dla różnych
organizmów, w tym ryb chcących odpo-
cząć w spokojniejszej wodzie i planktonu
preferującego spokojniejszy nurt. Są też
bogatymi żerowiskami, wylęgarniami i od-
chowalniami wielu organizmów, w tym wie-
lu ryb. Wreszcie zasilają główny nurt rzeki
w pokarm wynoszony z nich przez wodę.
Dudek, fot. J. Mydlak Czernica, fot. J. Mydlak
Starorzezcze Szczerbacz, fot. archiwum ZLPK
Bóbr, fot. K. Zalewski
Grzybienie białe, fot. archiwum ZLPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU20 21
jak wypasanie i koszenie, wskutek czego
następuje zanik zbiorowisk półnaturalnych
i ich zarastanie przez drzewa i krzewy.
Rezerwaty przyrody
Najcenniejsze obszary przyrodnicze objęto
ochroną w formie 7 rezerwatów przyrody,
wśród nich mamy: 3 rezerwaty leśne – Łęg Dębowy, Stary Las i Zabuże, krajobrazowy –
Szwajcaria Podlaska, florystyczny – Mierzwi-ce i 2 ornitologiczne – Kózki i Czapli Stóg.
Łęg DębowyTo najstarszy rezerwat znajdujący się
w granicach parku w Leśnictwie Cieleśnica,
utworzony w 1972 roku i chroniący obszar
o powierzchni 132,38 hektarów. Rezerwat
znajduje się w kompleksie leśnym zwanym
„Uroczysko Dębina”, położonym w zakolu
Bugu na tarasie zalewowym. Rezerwat wy-
różnia się zwartym kompleksem starod-
rzewu dębowego, a z racji usytuowania
rokrocznie wiosenne wylewy rzeki nanoszą
i osadzają tu żyzny muł, co jest cechą cha-
rakterystyczną lasów łęgowych. Dlatego jest
to siedlisko bardzo bogate, miejsce wystę-
powania wielu gatunków rzadkich i chro-
nionych roślin oraz życia licznych zwierząt.
Stary LasRezerwat znajduje się w Leśnictwie Konstan-
tynów i zajmuje powierzchnię 5,88 hektarów.
Przedmiotem jego ochrony jest dobrze wy-
kształcony grąd i fragmenty starodrzewu na-
wiązującego do boru mieszanego. W grądzie
dominuje dąb szypułkowy (Quercus robur),
a w borze sosna zwyczajna (Pinus sylvestris).
Rośnie też kilka drzew o charakterze pomni-
kowym, głównie dębów szypułkowych.
parva), perkozy dwuczube (Podiceps cri-
status), łabędzie nieme (Cygnus olor), gło-
wienki (Aythya ferina), czernice (Aythya
fuligula), gągoły (Bucephala clangula),
kokoszki (Gallinula chloropus), krzyżówki
(Anas platyrhynchos), rybitwy czarne (Chli-
donias niger) i białoskrzydłe (Chlidonias
hybrida). Brzegi zarastających starorzeczy,
wilgotne łąki i torfowiska niskie położone
na skraju doliny, stwarzają dogodne warun-
ki do żerowania i gniazdowania następują-
cym gatunkom ptaków siewkowatych: ry-
cykom (Limosa limosa), czajkom (Vanellus
vanellus), krwawodziobom (Tringa totanus)
i kszykom (Gallinago gallinago).
Zbiorowiska murawowe
Murawy napiaskowe rozwijają się na te-
renach bardziej wyniesionych, suchych
i piaszczystych, często o podłożu wapien-
nym. Zbiorowiska murawowe tworzą gatun-
ki sucholubne, trawy i tworzące w okresie
kwitnienia barwne kobierce: goździk kar-
tuzek (Dianthus carthusianorum), goździk
kropkowany (Dianthus deltoides L.), ko-
canki piaskowe (Helichrysum arenarium
(L.) Moench), zawciąg pospolity (Armeria
maritima), wonna macierzanka piaskowa
(Thymus serpyllum L.) i pięciornik piaskowy
(Potentilla arenaria Borkh.) itp.
Zagrożenia w dolinie Bugu
Jednym z największych zagrożeń dla przy-
rody opisywanego terenu jest obniżanie
się poziomu wód gruntowych. Ponadto
wskutek przeprowadzonych niegdyś zabie-
gów odwadniających następuje wypłycanie
i zanikanie starorzeczy, przesuszanie wil-
gotnych łąk i likwidacja torfowisk niskich.
Bardzo niekorzystne jest zaorywanie łąk
i zmiana rolnictwa z ekstensywnego na in-
tensywne, często także wielkoobszarowe.
Dodatkowo coraz częściej obserwuje się
zaniechanie tradycyjnego użytkowania łąk,
Roślinność napiaskowa, fot. archiwum ZLPK
Coraz rzadziej spotykany wypas zwierząt, fot. archiwum ZLPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU22 23
usytuowany w centrum dużego, liczącego
około 2500 hektarów kompleksu leśne-
go, którego drzewostan w większości jest
w wysokim stopniu naturalny. Szczególnie
cennymi występującymi tu zbiorowiskami
roślinnymi są: dąbrowa świetlista (siedli-
sko priorytetowe) i grąd subkontynentalny.
KózkiPowierzchnia rezerwatu wynosi 82,12 hekta-
ry. Jest on usytuowany w północnej części
gminy Sarnaki, nad rzeką Bug tuż przy mo-
ście, przy trasie Łosice – Siemiatycze. Cha-
rakterystycznym elementem krajobrazu są
płaty piaszczystych muraw, wytworzonych
na naniesionych przez rzekę piaskach two-
rzących zdenudowane wydmy. Na stosun-
kowo niewielkim obszarze istnieją dogod-
ne warunki do gniazdowania i żerowania
wielu gatunków ptaków. W celu zachowa-
nia pierwotnego krajobrazu i spowolnie-
nia procesu naturalnej sukcesji roślinności
drzewiastej na jego teren, wprowadzono
wypas owiec rasy świniarka.
Rezerwat Czapli StógTeren położony jest w leśnictwie Neple,
w gminie Terespol. W rezerwacie na po-
wierzchni 4,82 hektarów rośnie w luźnym
zwarciu drzewostan sosnowy w wieku
około 125 lat. Rezerwat utworzono w celu
zachowania stanowisk lęgowych czapli
siwych (Ardea cinerea), które zasiedla-
ły tu około 40 gniazd. Lokalizacja kolonii
w bezpośrednim sąsiedztwie Krzny i Bugu
stwarzała dogodne warunki do jej rozwo-
ju, niestety w ostatnich latach czaple siwe
zmieniły swoje miejsca gniazdowania, tylko
ZabużePrzedmiotem ochrony w rezerwacie są do-
brze zachowane drzewostany dębowo-so-
snowe z interesującym runem i ciekawą awi-
fauną, ponadto formy ukształtowania terenu
będące efektem zlodowacenia środkowopol-
skiego. Drzewostany, choć mało zróżnicowa-
ne gatunkowo są wspaniałą pozostałością
pierwotnego lasu naturalnego, w którym ga-
tunkiem dominującym jest dąb szypułkowy
(Quercus robur L.) w wieku około 140 lat.
Szwajcaria PodlaskaRezerwat znajduje się w gminie Terespol,
w Nadleśnictwie Chotyłów. Jest on usytu-
owany w sąsiedztwie ujścia Krzny i rozciąga
się na odcinku około 2 kilometrów wzdłuż
Bugu. Urwiste zbocza doliny poprzecinane
są erozyjnymi jarami i sąsiadują z tarasem
zalewowym rzeki, kompleksem wypłyconych
starorzeczy i nadrzecznymi łęgami. Wyjątko-
wa rzeźba terenu powoduje, że jest to miej-
sce szczególnie atrakcyjne krajobrazowo.
Wąwozy żłobiące zbocza porośnięte są sta-
bilizującymi ich stoki urozmaiconymi gatun-
kowo lasami. Proces powstawania wąwozów
wciąż można obserwować na północ od gra-
nic rezerwatu, gdzie Bug i spływające z rów-
niny wody opadowe podmywają masy grun-
tu i powodują powstawanie wyrw. Różnice
wysokości w rezerwacie sięgają 40 metrów.
MierzwiceRezerwat utworzono celem zachowania
stanowiska roślinności kserotermicznej
oraz otaczającego fragmentu lasu liścia-
stego z licznymi stanowiskami chronio-
nych i zagrożonych gruntów roślin. Jest on
Rezerwat Kózki, fot. archiwum ZLPKRezerwat Szwajcaria Podlaska widziany z trasy ścieżki o tej samej nazwie, fot. archiwum ZLPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU24 25
Ścieżki przyrodniczo-dydaktyczne
Na terenie parku wyznaczono 4 ścieżki przyrodniczo-dydaktyczne, są to: „Nadbu-żańskie Łęgi”, „Szwajcaria Podlaska”, „Ka-linik” oraz „Trojan”. Trasy ścieżek wyzna-
czono po najciekawszych przyrodniczo
terenach, często w sąsiedztwie zatwier-
dzonych lub projektowanych rezerwatów
przyrody. Wędrując ich szlakami poznajemy
i zgłębiamy tajniki otaczającej nas przyro-
dy. Na trasę wędrówki możemy wybrać się
z pomocnym krótkim opracowaniem, w for-
mie mini-przewodnika.
Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „Nadbużańskie Łęgi”Długość ścieżki wynosi około 10 kilome-
trów i rozpoczyna się tablicą ustawioną
przed wejściem do Stadniny Koni w miej-
scowości Wygoda (nieopodal Janowa Pod-
laskiego). Trasa ścieżki poprowadzona jest
pośród nadbużańskich łąk w sąsiedztwie
rezerwatu przyrody „Łęg Dębowy”, przy któ-
rym doprowadza nas do rzeki Bug. Z tego
miejsca wracamy w kierunku zachodnim
nielicznie pozostały w rezerwacie. Przyczy-
ny tego zjawiska nie są dokładnie znane,
najbardziej prawdopodobne wydaje się wy-
płoszenie ptaków przez gospodarkę leśną
prowadzoną w sąsiedztwie rezerwatu.
Pomniki przyrody
Na terenie parku występuje około 120 po-
mników przyrody, są to głównie wiekowe
drzewa lub ich skupiska. Ochroną pomni-
kową obejmowany jest najczęściej dąb szy-
pułkowy (Quercus robur L.) i bezszypułkowy
(Quercus petraea (Mattuschka) Liebl.), po-
nadto: lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill.),
świerk pospolity (Picea abies (L.) H.Karst),
jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.) i to-
pola (Populus L.). Kilka głazów o pokaźnych
rozmiarach stanowi pomniki przyrody nie-
ożywionej, wśród nich najbardziej znany
jest głaz narzutowy mający kształt kamien-
nego krzyża, zlokalizowany na wzniesieniu
w miejscowości Neple. Jego nazwa zwycza-
jowa to Baba Kamienna lub Krzyż Pokutny.
Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej
Na terenie nadleśnictwa Sarnaki, w bezpo-
średnim sąsiedztwie rezerwatu „Mierzwice”,
zlokalizowane jest stanowisko dokumenta-
cyjne przyrody nieożywionej „Głazowisko”,
obejmujące obszar 5,68 hektarów, na któ-
rym występują grupowo lub pojedynczo
głazy narzutowe w ilości około 100 sztuk.
Rez. Łęg Dębowykoło Janowa Podlaskiego
Rez. Łęg Dębowykoło Janowa Podlaskiego
WygodaWygoda
PieczyskaPieczyska
Park Krajobrazowy Podlaski
Przełom Bugu
Park Krajobrazowy Podlaski
Przełom Bugu
Bug
Ścieżka Nabużańskie Łęgi
BIAŁORUŚ
Kamienna Baba, fot. archiwum ZLPK
Głazowisko, fot. archiwum ZLPK
TURYSTYKAPocz
ątek
ści
eżki
Szw
ajca
ria P
odla
ska,
fot.
arch
iwum
ZLP
K
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU26 27
Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „Kalinik”Ścieżka prowadzi turystę po projekto-
wanym rezerwacie „Kalinik” oraz w jego
bezpośrednim sąsiedztwie i ma długość
około 8 kilometrów. Na jej początku pra-
cownicy parku ustawili wiatę z miejscem
na ognisko, gdzie można zatrzymać się, by
podziwiać widok na dolinę Bugu.
Trasa ścieżki biegnie wzdłuż Bugu, ukazu-
jąc jego starorzecza z roślinnością wodną
i szuwarową, nadrzeczne łęgi, połacie łąk
i pastwisk doliny rzecznej. Koniec ścieżki
przypada na okolice przeprawy promowej
nieopodal miejscowości Gnojno, gdzie in-
frastruktura turystyczna umożliwia odpo-
czynek pod zadaszeniem.
Wartości kulturowe
W krajobraz wsi podlaskiej wpisane są
drewniane chaty oraz zwarta zabudowa
zagrodowa, ustawiona najczęściej rzędowo
ku zabudowaniom Wygody. Ścieżka uka-
zuje różnorodne siedliska przyrodnicze:
podmokłe łąki, starorzecza, zróżnicowane
zbiorowiska leśne i wydmy śródlądowe.
Znajdujące się na jej trasie tablice poglą-
dowe pozwalają lepiej poznać świat przy-
rody, a wiata turystyczna stwarza okazję do
odpoczynku.
Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna „Szwajcaria Podlaska”Ścieżka została wytyczona na południowym
krańcu parku, na terenie gminy Terespol,
w sąsiedztwie rezerwatu o tej samej na-
zwie. Teren charakteryzuje wyjątkowa rzeź-
ba będąca efektem połączenia się w pobli-
żu Nepli dwóch największych rzek Podlasia
– Krzny i Bugu. Ścieżka bierze swój począ-
tek przy drodze wojewódzkiej nr 698, obok
rezerwatu i stojącego tam pomnika-czołgu.
Trasa ścieżki liczy około 3 kilometrów, usta-
wione na niej tablice wyjaśniają budowę
geologiczną, przedstawiają historię Nepli,
opisują m.in. pomniki przyrody i bogactwo
przyrodnicze doliny Bugu.
Tablica na trasie ścieżki Nadbużańskie Łęgi, fot. archiwum ZLPK.JPG Na trasie ścieżki Kalinik, fot. archiwum ZLPK
Park Krajobrazowy Podlaski Przełom BuguPark Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu
Rez.Rez.SzwajcariaSzwajcariaPodlaskaPodlaska
Bug
Krzna
Ścieżka przyrodniczo--dydaktyczna Szwajcaria Podlaska
698
698
BIAŁORUŚ
Projektowany Rez. Kalinik
Projektowany Rez. Kalinik
Bug
Bug
Ścieżka przyrodniczo--dydaktyczna Kalinik
StaryStary
KalinikKalinik
PańszczyznaPańszczyzna
BubelBubel
BIAŁORUŚ
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU28 29
po jednej lub obu stronach drogi wiodącej
przez wieś. Jednak tradycyjne budownictwo
stopniowo zanika w wyniku przebudowy
domów na murowane lub wskutek daleko
idących przeróbek drewnianych domów.
Poruszając się po Południowym Podlasiu
bardzo często napotykamy małe kościół-
ki czy przydomowe i przydrożne kapliczki,
które świadczą o tym, iż od wieków współ-
istniały na tych terenach prawosławie i ka-
tolicyzm. Dawne drewniane świątynie, pier-
wotnie związane z obrządkiem unickim,
zachowały się w Bublu Starym i Krzyczewie,
a w Starym Pawłowie cerkiewka prawo-
sławna, będąca kapliczką cmentarną. Dużą
wspólnotę religijną stanowili unici, którzy za
swoją przynależność do tego wyznania byli
prześladowani przez władze rosyjskie. Pra-tulin to miejsce męczeńskiej śmierci unitów
prześladowanych przez władze carskie, któ-
rzy przez papieża Jana Pawła II zostali wynie-
sieni do godności błogosławionych.
W wielu miejscowościach leżących w gra-
nicach naszego parku spotykamy lepiej lub
gorzej zachowane obiekty zabytkowe, są nimi
wspomniane już kościółki, a także zabudowa
dworsko-pałacowa w miejscowościach: Ne-
ple, Krzyczew, Cieleśnica, Woroblin, Konstan-
tynów, Rusków, Klimczyce i Zabuże.
Najbardziej znaną miejscowością historycz-
ną jest niewątpliwie Janów Podlaski, dawne
miasto do końca XVIII wieku będące siedzi-
bą biskupów łuckich. Przy dawnym rynku
w centrum osady stoi murowana bazylika
mniejsza pod wezwaniem Świętej Trójcy
z lat 1714–1735, przebudowana w 1859 roku,
nieopodal murowana dzwonnica z 1745 roku,
budynek dawnego seminarium duchowne-
go z 1745 roku, ogrodzenie z XVIII–XIX wieku
i plebania z połowy XIX wieku. Przy rynku
ulokowany jest także zespół kościoła pod
wezwaniem św. Jana Chrzciciela pochodzący
z lat 1790–1801, murowana brama-dzwon-
nica z 1874 roku, murowane ogrodzenie
Dworek w Krzyczewie, fot. archiwum ZLPK
Zrewitalizowany Zamek Biskupi w Janowie Podlaskim, fot. archiwum ZLPK
Martyrium w Pratulinie, fot. archiwum ZLPK.JPG
Bazylika Mniejsza w Janowie Podlaskim, fot. archiwum ZLPK Kościólek w Krzyczewie, fot. archiwum ZLPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU30 31
Bużysko (inaczej Rogal) do Bugu, w okoli-
cach miejscowości Stary Bubel.
Pierwsze z nich to właściwie źródlisko
składające się z zespołu płynących obok
siebie wycieków wody z kilku źródeł, któ-
re wpływają do wspólnej „misy”. Woda ma
tu rdzawe zabarwienie, co świadczy o wy-
sokim stopniu zażelazienia. Te samoczyn-
ne i skoncentrowane wycieki występują na
granicy słabo przepuszczalnych glin i przy-
krywających je piasków drobnoziarnistych.
Wydajność tego źródliska zależy od sezo-
nowej zmienności opadów. Woda z niego
zasila znajdujące się nieopodal starorze-
cze o nazwie Binduga, które ma połączenie
z korytem rzeki, kierując do niego nadmiar
wód. Podobne zjawisko wycieków wód,
można zaobserwować w okolicach wsi
Bubel Łukowiska. Kolejne źródło zwane
artezyjskim to owalne zagłębienie, z któ-
rego wypływa woda. Mieści się ono kilka
metrów od Bugu w sąsiedztwie Bużyska.
z drugiej połowy XIX wieku, plebania z końca
XIX wieku oraz Dom Ryttów z 1793 roku.
Będąc w Janowie nie sposób nie obejrzeć
zamku biskupiego. Otoczony fortyfikacjami
ziemnymi zamek z końca XV wieku stano-
wił zespół niezależny od miasta i leżał nie-
co na uboczu. Podczas wojen szwedzkich
w XVII wieku został zniszczony, podobnie
jak niemal cała zabudowa miasta. W latach
1770–1780 w miejscu dawnego zamku zbu-
dowano nowy, obszerny pałac biskupów,
którego główny gmach został zniszczony
w 1794 roku podczas insurekcji kościusz-
kowskiej. Został on odbudowany dopiero
w ostatnich latach, a całość zrewitalizowa-
na przez firmę Arche. Aktualnie stanowi
centrum hotelowo-konferencyjne o nazwie
„Zamek Janów Podlaski”, będące wizytów-
ką tej miejscowości. Na terenie okalające-
go zamek rozległego parku warto zobaczyć
zbudowaną z polnych kamieni tak zwaną
Grotę Naruszewicza z 1796 roku. Jest ona
związana z postacią ostatniego biskupa
łuckiego, poety i historyka Adama Narusze-
wicza, którego była samotnią. Z zamku pro-
wadzi do niej piękna aleja lipowa. Ostatnie
lata swego życia Naruszewicz spędził w Ja-
nowie i pochowano go w krypcie kościelnej.
Mimo ciekawych zabytków Janów Podlaski
znany jest na cały świat ze Stadniny Koni
zlokalizowanej w miejscowości Wygoda,
oddalonej od Janowa około 2 kilometry. Ta
pierwsza na ziemiach polskich państwo-
wa Stadnina Koni powstała w 1817 roku
i do dziś słynie z hodowli koni czystej krwi
arabskiej. Teren stadniny to nie tylko pięk-
ne konie, ale także zabytkowy zespół stajni,
a wśród nich najbardziej znane to Zegaro-
wa i Czołowa z pierwszej połowy XIX wieku.
Zabudowania stadniny otacza park z pięk-
nym, starym drzewostanem.
Osobliwości parku
Przeprawy promoweW granicach parku istnieją dwie przeprawy
promowe to jest: Gnojno–Niemirów oraz
Zabuże–Mielnik. To środek transportu na-
pędzany nurtem wody, który umożliwia
przedostanie się z parku na teren woje-
wództwa podlaskiego.
Źródła wódCiekawostką parku są dwa źródełka – jed-
no z nich znajduje się u podnóża Łysej Góry
(między miejscowościami Gnojno i Bor-
suki), drugie nieopodal ujścia starorzecza
Janowskie araby na wybiegu, fot. archiwum ZLPKGrota A. Naruszewicza w Janowie Podlaskim, fot. archiwum ZLPK
Zabytkowa Stajnia Zegarowa, fot. archiwum ZLPK
PARK KRAJOBRAZOWY PODLASKI PRZEŁOM BUGU32
W tym miejscu w latach 50. XX wieku wy-
konano otwór wiertniczy. Wówczas doszło
do samowypływu wody i powstania źródła
aktywnego do dnia dzisiejszego.
Wodowskaz na BuguW miejscowości Krzyczew można odczytać po-
ziom wody w rzece wykorzystując znajdujący
się tam przy brzegu, tuż nieopodal świątyni, wodowskaz Instytutu Meteorologii i Gospo-
darki Wodnej. Z tego miejsca wychodzą komu-
nikaty o sytuacji hydrologicznej na rzece Bug.
Stan ostrzegawczy wynosi 380 centymetrów,
zaś stan alarmowy 480 centymetrów.
Szlaki turystyczne
Przez teren parku przebiegają szlaki
turystyczne:
Nadbużański Szlak Rowerowy Janów-HrubieszówTo czerwony szlak turystyczny na terenie
województwa lubelskiego o długości około
290 kilometrów, rozpoczynający się w Ja-
nowie Podlaskim a kończący w Hrubieszo-
wie. Jest on oznakowany kolorem czerwo-
nym i prowadzi po drogach utwardzonych
i gruntowych, którymi można zbliżyć się do
Bugu.
Szlak rowerowy Green VeloSzlak ma blisko 2000 kilometrów długości
i jest najdłuższą trasą rowerową w Pol-
sce. Przebiega we wschodniej części kraju
przez obszar pięciu województw: warmiń-
sko-mazurskie, podlaskie, lubelskie (oko-
ło 351 km), podkarpackie i świętokrzyskie.
Na szlaku zlokalizowano MOR-y (Miejsca
Obsługi Rowerzystów), w których można
odpocząć i schronić się pod zadaszeniem
przed upałem czy deszczem.
Nadbużański Szlak Przyjaźni Kózki – Hrubieszów Szlak rozpoczyna się w Kózkach na północ-
nym krańcu parku i prowadzi przez jego te-
ren aż po Polesie i Ziemię Chełmską, cały
czas wzdłuż doliny Bugu. Cały szlak ma
ponad 300 kilometrów długości i pozwa-
la podziwiać najpiękniejsze nadbużańskie
krajobrazy, ze względu na niezwykły urok
objęte ochroną.
Szlak kajakowy Bug – KrznaSzlak w powiecie bialskim obejmuje odci-
nek rzek o długości 150 kilometrów. Jest on
oznakowany tablicami widzianymi z wody
i z lądu. Płynąc szlakiem można poznać
nieujarzmioną nadbużańską przyrodę.
Źródło arteryjskie, fot. archiwum ZLPK
Przełom
Przełom
Podlaski
Podlaski B
ugu
Bug
u
Krajobrazowy
Krajobrazowy
Krajobrazowy
Krajobrazowy
Park
Park
Park
Park
Przełom
Przełom
Podlaski
Podlaski
Bug
uB
ugu
wo
j. m
az
ow
iec
kie
wo
j. p
od
las
kie
wo
j. l
ub
els
kie
M1
698
68
E30
811
2
698
E30
219
698
2
P85
P102
P9
640
640
811
19
62
692
P85
P16
A2
A2A2
A2Kr
zna
Krzn
a
CzapelCzapel
Czyż
ówka
C
zyż
ówka
Toczna Toczna
Krzn
aKr
zna
BugBug
Bug
Bug
Saro
ka
Saro
ka
Męt
na
Męt
na
Pulw
a Pu
lwa
Pul’v
a
Pul’v
a
Bug
Bug
Toczn
a
Toczn
a
Bug
Bug
Rudn
ikRu
dnik
Szań
ków
Szań
ków
Zakr
zeZa
krze
Nw.-
Nw.-
Hady
nów
Hady
nów
Jezio
ryJe
ziory
Ław
yŁa
wy
Łuzk
iŁu
zki
Topo
rów
Topo
rów
Woź
niki
Woź
niki
Czuc
hleb
yCz
uchl
eby
Falat
ycze
Falat
ycze
Kol.
Szpa
kiKo
l. Sz
paki-S
zpak
i-S
zpak
iNw
.-Nw
.-
Wyr
zyki
Wyr
zyki
Popł
awy
Popł
awy
Nw. K
orni
caNw
. Kor
nica
Star
a Ko
rnica
Star
a Ko
rnica
Wali
mW
alim
Rudk
aRu
dka
Bron
inBr
onin
Czar
nozie
mCz
arno
ziem
Wyg
nank
iW
ygna
nki
Drob
linDr
oblin
Str.
Bord
ziłów
kaSt
r. Bo
rdził
ówka
Pojel
ce
Pojel
ce
Mak
arów
kaM
akar
ówka
Husz
lewHu
szlew
Felin
Felin
Juni
ewicz
eJu
niew
icze Li
wki-
Liw
ki--I -I
-II-II
Kow
naty
Kow
naty
Żura
wló
wka
Żura
wló
wka
Cełu
jkiCe
łujki
Kras
naKr
asna
Waś
kow
ólka
Waś
kow
ólka
Swor
ySw
ory
Msz
anna
Msz
anna
Korc
zów
kaKo
rczó
wka
Olsz
anka
Olsz
ankaPiet
rusy
Piet
rusy
Daw
idy
Daw
idy Pr
óche
nki
Próc
henk
iM
ostó
wM
ostó
wHa
rach
wos
tyHa
rach
wos
ty
Łuko
wisk
oŁu
kow
isko
Łuni
ewŁu
niew
Sobi
cze
Sobi
cze Wes
ółka
Wes
ółka
Groc
hów
kaGr
ochó
wka
Krze
wica
Krze
wica
Dołh
ołęk
aDo
łhoł
ęka
Przy
łuki
Przy
łuki
Man
ieM
anie
Halas
yHa
lasy
Tłuś
ciec
Tłuś
ciec
Zaw
adki
Zaw
adki
Zasia
dki
Zasia
dki
Kosz
eliki
Kosz
eliki
Surm
acze
Surm
acze
Sycy
naSy
cyna
Rogo
źnicz
kaRo
goźn
iczkaZa
błoc
ieZa
błoc
ieFr
anop
olFr
anop
olRacz
kiRa
czki
Wan
dopo
lW
ando
pol
Zaka
linki
Zaka
linki
Jakó
wki
Jakó
wki
Rom
anów
Rom
anów
Piec
zysk
aPi
eczy
ska
Ostró
wOs
trów
Wor
oblin
Wor
oblin
Błon
ieBł
onie
Derło
Derło
Kajet
anka
Kajet
anka
Prat
ulin
Prat
ulin
Kuku
ryki
Kuku
ryki
Kuza
wka
Kuza
wka
Nw.-
Nw.-
-Mok
rany
-Mok
rany St
r.-St
r.-
Lech
uty
Lech
uty
Krzy
czew
Krzy
czew
Bere
zów
kaBe
rezó
wka
Kołc
zyn
Kołc
zynBo
huka
łyBo
huka
ły
Zacz
opki
Zacz
opki
Now
osió
łkiNo
wos
iółki
Rokit
noRo
kitno
Pokin
ianka
Pokin
ianka
Ciele
śnica
Ciele
śnica
Hoło
dnica
Hoło
dnica
Sade
kSa
dek
-Klo
now
nica
-Klo
now
nica
Mała
-M
ała-
Duża
-Du
ża-
Ossó
wka
Ossó
wka
Hrud
Hrud
Witu
linW
itulin
Jago
dnica
Jago
dnica
Mar
iampo
lM
ariam
pol
Korc
zysk
aKo
rczy
ska
Wól
kaW
ólka
Polin
owsk
aPo
linow
ska Po
linów
Polin
ów
Leśn
a Po
dlas
kaLe
śna
Podl
aska
Ludw
inów
Ludw
inów
Zabe
rbec
zeZa
berb
ecze
Wor
gule
Wor
gule
Łuko
wce
Łuko
wce
Rako
wisk
aRa
kow
iska
Cicib
ór-
Cicib
ór-
-Mł.
-Mł.
-Duż
y-D
uży
Rosk
osz
Rosk
osz
Julkó
wJu
lków
Nw.-
Nw.-
-Sław
acin
ek-S
ławac
inek
Str.-
Str.-
Kaliłó
wKa
liłów
Zacis
zeZa
cisze
Wos
krze
nice
-W
oskr
zeni
ce-
-Mł.
-Mł.
-Duż
e-D
uże
Horb
ówHo
rbów
Zales
ieZa
lesie
Lach
ówka
-La
chów
ka-
-Mł.
-Mł. -D
uża
-Duż
a
Kijo
wiec
Kijo
wiec
Czos
nów
kaCz
osnó
wka
Dere
czan
kaDe
recz
anka
Dobr
yń-K
ol.
Dobr
yń-K
ol.
Dobr
yń D
uży
Dobr
yń D
uży
Dobr
yń M
ł.Do
bryń
Mł.
Wól
kaW
ólka
Dobr
zyńs
kaDo
brzy
ńska
-Duż
e-D
uże
Mała
szew
icze-
Mała
szew
icze-
-Mł.
-Mł.
Podo
lanka
Podo
lankaKo
bylan
yKo
bylan
y
Poro
siuki
Poro
siuki
-Str.
-Str.
Bara
nów
Bara
nów
Pólko
Pólko
Kol.
Łuko
wce
Kol.
Łuko
wce
Bocz
enka
Bocz
enka
Podl
eśPo
dleś
Łęgi
Łęgi
Kozu
laKo
zula
Janó
w P
odlas
kiJa
nów
Pod
laski
Kons
tant
ynów
Kons
tant
ynów
Čyže
vicy
Čyže
vicy
Galač
oŭa
Galač
oŭa
Cier
abun
’Ci
erab
un’
Pies
kiPi
eski
Góry
Góry Toka
ryTo
kary
Ruda
RudaZajęc
zniki
Zajęc
zniki
Słoc
hySł
ochy
Męż
enin
Męż
enin
Mich
ałów
Mich
ałów Li
pno
Lipn
o
Bind
uga
Bind
uga
Kózk
iKó
zki
Fran
opol
Fran
opol
Rozw
adów
Rozw
adów
Osło
wo
Osło
wo
Mać
kow
icze
Mać
kow
icze
Rzew
uszk
iRz
ewus
zki
-Hoł
owcz
yce
-Hoł
owcz
yce
Str.-
Str.- Nw
.-Nw
.-Pł
oskó
wPł
oskó
wTe
rlikó
wTe
rlikó
w -Lite
wni
ki-L
itew
niki
Str.-
Str.-
Nw.-
Nw.-
Chło
pków
-Kol
.Ch
łopk
ów-K
ol.
Ostro
męc
zyn
Ostro
męc
zyn
Pucz
yce
Pucz
yce
Kam
ianka
Kam
ianka
Plat
erów
Plat
erów
Chyb
ówCh
ybów
Sarn
aki
Sarn
aki
Czuc
hów
Czuc
hów
Rusk
ówRu
sków
Hrus
zew
Hrus
zew
Mys
zkow
iceM
yszk
owice
Patk
ówPa
tków Dz
ięcio
łyDz
ięcio
ły
Łysó
wŁy
sów
Now
osiel
ecNo
wos
ielec
Str.-
Str.-
Dubi
cze
Dubi
cze
Sokó
leSo
kóle
Wer
pol
Wer
pol
Radz
iwiłłó
wka
Radz
iwiłłó
wka
Adam
owo-
Adam
owo-
-Zas
taw
a-Z
asta
wa
Męt
naM
ętna
Grab
owiec
Grab
owiec
Kluk
owicz
eKl
ukow
icze
Wila
now
oW
ilano
wo
Toka
ryTo
kary
Kote
rka
Kote
rka
Zagó
rze
Zagó
rze
Zabu
żeZa
buże
Klep
acze
wKl
epac
zew
Sutn
oSu
tno
Niem
irów
Niem
irów
Gnoj
noGn
ojno
Bors
uki
Bors
uki
Serp
elice
Serp
elice
-Duż
e-D
uże
Horo
szki-
Horo
szki-
-Małe
-Małe
Boni
nBo
nin
Bube
l-Bu
bel-
-Gra
nna
-Gra
nna
Anto
linAn
tolin
Str.
Str.
Bube
lBu
bel
-Łuk
owisk
a-Ł
ukow
iska
Ahar
odni
kiAh
arod
niki Pl
ianta
Plian
ta
Daŭb
nieŭ
aDa
ŭbni
eŭa
Pani
kvy
Pani
kvy
Kast
ary
Kast
ary
Liut
aLi
uta
Barš
čoŭa
Barš
čoŭa
Novy
ja Ly
ščyc
yNo
vyja
Lyšč
ycy
-Suc
hara
vičy
-Suc
hara
vičy
Bogu
ski
Bogu
ski
Pron
iewsz
czyz
naPr
oniew
szcz
yzna
Grab
arka
Grab
arka
Niem
ojki
Niem
ojki
Miel
nik
Miel
nik
Zapo
leZa
pole
Nava
siolki
Nava
siolki
Zaha
radn
ajaZa
hara
dnaja
Syčy
Syčy
Viali
kija-
Viali
kija-
Maly
ja-M
alyja-
Maly
ja Zv
ody
Maly
ja Zv
ody
Hurk
iHu
rki
Mar
ozav
ičyM
aroz
avičy
Hrym
iača
Hrym
iača
Kate
raKa
tera
Zare
čča
Zare
čča
Sieh
ienieŭ
ščyn
aSi
ehien
ieŭšč
yna
Zalie
ssie
Zalie
ssie
Kryn
kiKr
ynki
Lum
naLu
mna
Rasn
aRa
sna
Bard
zieŭk
aBa
rdzie
ŭka
Toka
ryTo
kary
Vuĺka
Vuĺka
Viar
chi
Viar
chi
Rata
jčyc
yRa
tajč
ycy
Zara
čany
Zara
čany
Kusc
ičyKu
scičy
Čapi
aliČa
piali
Viali
kija-
Viali
kija-
ŁOSI
CEŁO
SICE
BIAŁ
A PO
DLAS
KABI
AŁA
PODL
ASKA
TERE
SPOL
TERE
SPOL
SIEM
IATY
CZE
SIEM
IATY
CZE
WYS
OKIE
WYS
OKIE
BIA
ŁO
RU
Ś
Os
toja
Nad
buża
ńska
Os
toja
Nad
buża
ńska
D
obry
ń
Dob
ryń
Schr
ony
Brze
skie
go R
ejon
u U
moc
nion
ego
Schr
ony
Brze
skie
go R
ejon
u U
moc
nion
ego
Dol
ina
Krzn
y D
olin
a Kr
zny
Dol
ina
Dol
nego
Bug
u
Dol
ina
Dol
nego
Bug
u
Rez
.Z
abuż
eR
ez.
Zab
uże
Rez
.M
ierz
wic
eR
ez.
Mie
rzw
ice
Rez
.St
ary
Las
Rez
.St
ary
Las
Rez
.„G
rąd
Rad
ziw
iłłow
ski"
Rez
.„G
rąd
Rad
ziw
iłłow
ski"
Rez
. Łęg
Dęb
owy
koło
Jan
owa
Podl
aski
ego
Rez
. Łęg
Dęb
owy
koło
Jan
owa
Podl
aski
ego
Rez
. Cza
pli S
tóg
Rez
. Cza
pli S
tóg
Rez
.R
ez.
Szw
ajca
ria
Szw
ajca
ria
Podl
aska
Podl
aska
Rez
.C
hmie
linne
Rez
.C
hmie
linne
Obs
zary
spe
cjal
nej o
chro
ny p
takó
w
Spec
jaln
e ob
szar
y oc
hron
y si
edlis
k
Obs
zary
kra
jobr
azu
chro
nion
ego
Lasy
Gra
nice
par
ku k
rajo
braz
oweg
o
Gra
nice
reze
rwat
u
Reze
rwat
leśn
y
Reze
rwat
pta
ków
Reze
rwat
kra
jobr
azow
y
Reze
rwat
flor
ysty
czny
05
km
Wydano na zlecenie
Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowychul. Mieczysława Karłowicza 4, 20-027 Lublinwww.parki.lubelskie.pl
Redakcja Andrzej Łazeba, Krzysztof Wojciechowski,Marcin Kozieł
Autor tekstu Magdalena Żychowska
Fotografie Jarosław Mydlak, Karol Zalewski oraz z Archiwum Ośrodka Zamiejscowego w Janowie Podlaskim Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych
okładka strona 1: Bug, fot. K. Zalewskiokładka strona 4: Kszyk, fot. K. Zalewski;Kosaciec syberyjski, fot. archiwum ZLPK
Opracowanie autorskie i
kartograficzne map:
EURO PILOT Sp. z o.o.ul. S. Konarskiego 301-355 Warszawatel./fax. +48 22 664 37 20, +48 22 664 50 91www.europilot.com.pl
Korekta Jolanta Sieradzka-Kasprzak
Skład, łamanie Ewa Chmielewska
ISBN 978-83-8009-930-2
egzemplarz bezpłatny
top related