oyun terapi - ankara Üniversitesi · 2018-03-13 · filial terapi •1960’ların başındadr....

Oyun Terapi

Psikoterapi Kuramları-II

Kuşlar uçar, balıklar yüzer ve çocuklar oyun oynar.

Garry L. Landreth

OYUNCAKLAR, çocuğun kelimeleri

OYUNU ise, ne anlatmak istediğidir…

Haim G. Ginott

Çocuğun doğal iletişim aracı OYUN

Çağdaş yaklaşımlarda oyun; çocuğun kendikendini ifade edebildiği, yeteneklerini farkettiği, yaratıcı potansiyelini kullanabildiği, dil,zihin, sosyal, duygusal ve motor becerilerinigeliştirebileceği önemli bir fırsattır.

1. Çocuğun temel aktivitesi

2. Spontan, eğlenceli, isteyerek yapılan, amaç

odaklı olmayan bir etkinlik

3. Doğal, dinamik ve kendini iyileştirici bir süreç

OYUN NEDİR?

OYUN NEDİR?

•Oyun, çocukların evrensel olarak kendileriniifade etme biçimleridir ve ırksal, dilsel veyakültürel farklılıkları aşabilir.

•Kültürler arası farklar yalnızca oyuna verilendeğer ve kültür içerisinde nasıl görüldüğüdür.

Oyunun İyileştirici Etkileri

•Schaefer (1999), oyunun terapötik gücünütanımlayan ilk kişi olmuştur ve literatür taramasısonunda bazı terapötik etmenler belirlemiştir. Bunlardan bazıları;

1. Kendini ifade etme:

•Çocuklar bilinçli düşüncelerini ve duygularınıoyun etkinlikleri aracılığıyla sadece kelimelerleifadeedebileceklerinden çok daha iyi ifade ederler.

2.Bilinçdışına erişim:

•Çocuk, özel olarak seçilmiş oyuncaklar, oyunlarve malzemeler aracılığıyla yansıtma, yerdeğiştirme ve sembolizasyon savunmamekanizmaları üzerinden bilinçdışıçatışmalarını ortaya çıkarabilir.

3. Doğrudan ve dolaylı öğretim:

•Oyun, danışanlardaki bilgi ve becerieksikliklerini doğrudan öğrenme ve üstesindengelme imkanı sağlar.

4. Duygusal boşalma:

•Çocuklar stresli ve travmatik yaşantılarını yenidencanlandırabilir ve rahatlayabilir, böylece bunlarüzerinde bir güç ve kontrol duygusu kazanabilirler.

5. Stres aşılama:

•Evden taşınma, okula başlama, kardeş doğumu gibiyaklaşmakta olan stresli olaylar karşısında ortayaçıkması beklenen kaygı, olayı öncedencanlandırarak azaltılabilir.

6. Olumsuz duygulanımın karşı şartlandırılması:

•Kaygı ve rahatlama ya da depresyon ve oyunbazlıkgibi birbirini dışlayan iki içsel durumun aynı anda varolması mümkün değildir.

• Bu nedenle bir çocuğun karanlık bir odadasaklambaç oynamasını sağlamak çocuğun karanlıkkorkusunu yenmesine yardımcı olabilir.

7. Katarsis:

•Duygusal dışa vurum ya daetkinlikler aracılığıyla daha önce bastırılmışya da kesintiye uğramış duyguların serbestbırakılmasına ve tamamlanmasına olanaksağlar.

8. Olumlu duygulanım:

•Çocuklar oyun oynarken daha az kaygılı vedepresif hissetmeeğilimindedirler. Keyifli etkinlikler mutlulukduygusunun artmasına ve sıkıntınınazalmasına katkı sağlar.

9. Yüceltme:

•Kabul edilemez duyguların sosyal açıdan kabuledilebilir alternatif eylemlereyönlendirilmesini sağlar.

10. Bağlanma ve ilişkiyi geliştirme:

•Oyun, ebeveyn ve çocuk arasındaki olumluduygusal bağı güçlendirir.

11. Ahlaki yargı:

Kurallı oyunlar ile birlikte çocuk sınırları keşfeder.

12. Empati:

•Rol yapma aracılığıyla çocuklar bir

başkasının bakış açısına girebilme kapasitesini

geliştirebilir.

13. Güç/kontrol:

•Bir felaket esnasında hissettikleri çaresizlik

duygusuna belirgin bir biçimde zıt olarak oyun

onlara, sağlam bir güç ve kontrol duygusu sağlar.

14. Yeterlilik ve özdenetim:

•Oyun, öyküler, kum terapisinde inşa edilen dünya veçizimler gibi benlik saygılarını arttıran yetkinlik ve özyeterlilik duygusu kazandıran araçlar aracılığıylayaratıcılık için sınırsız olanak sunar.

15. Benlik algısı:

•Oyun çocuğa, bağımsız bir birey olma, kendisi içindüşünme, kendi kararlarını verme ve kendininkeşfetmeniniçinde saklı gücü fark etmesi için de fırsatlar sunar.

16. Hızlanmış gelişim:

•Okul öncesi çocuklarıngelişim düzeyleri, oyun içerisinde kendi yaşdönemlerindeki olağan becerilerinin ötesinegeçebilir.

17. Yaratıcı problem çözme:

•Oyun esnasında süreç, ortaya çıkan üründen dahaönemli olduğu için çocuklar sonuçlarındankorkmadan, özgürce kendi sorunlarını ve sosyalproblemleri çözmelerinde onlara yardım edebilecekyeni birleşim ve keşiflerde bulunabilirler.

18. Fantezinin dengelenmesi:

• Çocuklar oyunlarında arzularını temsili olarakhemen tatmin edebilirler. Korkak bir çocukcesur, zayıf bir çocuk güçlü olabilir.

19. Gerçekliğin sınanması:

•Oyun, çocuklara sosyal durumlardaki ipuçlarınıokumak için alıştırma olanağı sağlar veçocukların fanteziyi gerçek durumdan ayırtetmesine yardım eder.

20. Davranışsal prova:

•Oyunun güvenli ortamı içerisinde saldırganlığakarşı girişkenlik gibi sosyal açıdan kabuledilebilir davranışlar prova edilebilir.

21. Dayanışma ilişkisi inşa etme:

• Özellikle terapi sürecinde danışan ile iyi birilişki geliştirilmesine aracılık eder.

Oyun terapisi, belirli terapötik sonuçları geliştirmek

için, oyunun teröpatik bağlamda stratejik olarak

kullanımıdır.

Oyun Terapisi Nedir?

Çocuk Merkezli Oyun Terapisi

1. Uygun bir ortam sağlandığında,

çocuklar sağlıklı olarak gelişim gösterebilirler

2. Çocukların, kendi sorunlarını

kendi yollarıyla çözebilme becerileri vardır.

Çocuk Merkezli Oyun Terapisi

•Sorun yerine birey olarak çocuk

•Geçmiş yerine şu an

•Düşünceler ve eylemler yerine duygular

•Açıklama yerine anlama

•Düzeltme yerine kabul etme

•Terapistin yönergesi yerine çocuğunyönlendirmesi

•Terapistin bilgisi yerine çocuğun bilgeliği

Çocuk Merkezli Oyun Terapisinde

Terapist,

•Belirli sınırları çizerek çocuğa istediği gibi kararvermesine izin verirken, onu olduğu gibi kabulederek ilişki kurmaya çalışır.

•Oyununun içeriğini yönlendirmeden, çocuğun sorununu kendi yoluyla çözeceğine güvendiğinigösterir.

•Bu süreçte çocuk duygularını, düşüncelerini vedeneyimlerini oyun yoluyla güvenli şekilde ortayakoyabilme fırsatı bulur.

Oyun odası

Özel oyun odası;

•Ses geçirmeyen

•Duvarları rahatlıkla silinebilir

•Yerleri rahatlıkla temizlenebilir

•Odanın kapısı içeri doğru açılan (dışarıaçılan bir kapı olduğunda çocuk terapisırasında çıkmak istediğinde terapist müdahaleedemeden çıkabilir).

•Lavabo, tuvalet

Oyun odası

•Oyuncakların konulacağı sabit raflar

•Bir masa, iki sandalye, tekerlekli sandalye

•Mutlaka gruplanması gereken oyuncaklar(hayvanlar, bebek evi, agresyon oyuncakları vs)

•Oyuncaklar mümkün olduğunca dayanıklı, sade,ucuz ve ihtiyaca uygun olmalı.

• Kırılmaz pencere camı

Oyun odası

•Oyun odasındaki oyuncakların hepsinden enaz iki tane, hayvan gruplarında da her gruptanüçer tane olmalıdır.

•Oyuncaklar çocukların sözcükleri ve oyun daonların dili olarak değerlendirildiği içinoyuncaklar ve malzemeler dikkatli ve özenlibiçimde seçilmelidir.

•Malzemeler çocukların bağımsız etkinlikleriniteşvik etmeli, duygulanımı, duyguları ifadeyi veoyun etkinliklerini kolaylaştırmalıdır.

Oyun odası çantası

Landreth (2002) tarafından oyun odasıçantası için önerilen malzemeler şunlardır;

•Pastel boya,

•Kağıt,

•Keskin olmayan makas,

•Kil ya da oyun hamuru,

•Dondurma çubukları,

•Koli bandı,

•Biberon, oyuncak bebek,

•Plastik tabak ve bardaklar,

Oyun odası çantası

•Bükülebilir belirsiz figürler, •Oyuncak bebek ailesi, •Oyuncak bebek mobilyaları, •Oyuncak bebek evi, •Soyguncu maskesi, •Kauçuk bıçak, •Dart silahı, •Kelepçeler,•Oyuncak askerler, •Araba, uçak,•El kuklaları, telefon,• Ip ve oyuncak takılar

FİLİAL TERAPİ

Filial terapi

•1960’ların başında Dr. Bernard ve Louise Guermey tarafından geliştirilmiştir.

•FT, hümanistik, psikodinamik, davranışsal,kişiler arası, bilişsel, aile sistemleri,gelişim/bağlanma kuramı ve toplum psikolojisigibi yönelimlerin öncülerinin katkılarındanfaydalanan kuramsal olarak bütünleyici biryaklaşımdır.

Filial terapinin amacı

•Genel amacı ailelerin; daha güçlü hale gelmesine, sevgi, anlayış, güven, aidiyet, şefkat, arkadaşlık ve keyif üzerine kurulu tatminedici ilişkilerin oluşumuna yardım etmektir.

•Bu gereksinimler karşılandığında aile içisorunların daha kolay yok olabileceğine inanılır.

Teknikler

•FT terapistleri ebeveynlere dördüyönlendirmesiz ebeveyn-çocuk oyun seanslarısırasında kullanılan, biri de oyun temalarınıanlamaya odaklanan beş temel beceriöğretirler.

•Yönlendirmesiz ebeveyn-çocuk oyunundakullanılan dört beceri şunlardır;

•Yapılandırma: Bu beceri, oyun seanslarınınaçıklık ve kabul üzerine kurulu atmosferinibelirlemek için kullanılır.

•Aynı zamanda oyun seansı sona ermedenönceki 5 dk ve 1 dk uyarıları gibi oyun seanslarıiçindeki geniş sınırları da belirler.

•Empatik dinleme: Bu beceri ebeveynlerin,çocuklarının oyun sırasındaki eylemlerine veduygularına dikkat etmelerine ve anlayış ilekabullerini çocuğa aktarmalarına yardımcıolmak için tasarlanmıştır.

•Ebeveynler empatik dinleme becerilerini, çocuktek başına oyun oynadığı zamanlar kullanır.

•Çoğunlukla çocuğun söylediği şeyler ya daçocuğun hayali oyunu üzerinde hiçbir sınırlamayoktur çünkü bunlar çocuğun dünyasını temsiletmektedir.

•Çocuk merkezli hayali oyun: Bu beceri, çocuklar ebeveynlerini –miş gibi oyununakatılmaları için davet ettiklerinde kullanılır.

•Ebeveynler bu rolleri nasıl oynayacaklarıkonusunda çocuklarının yönlendiriciliğiniizleyerek kendilerine verilen rollericanlandırmayı öğrenirler.

•Ebeveynler, kendilerine verilen karakterlerioynamak için yüz ifadeleri ya da seslerkullanarak canlı bir şekilde rol yapabilirlerancak her zaman çocuğun gerçekten ne istediğini saptamaya çalışırlar.

•Sınır koyma: Bu beceri tedbirli bir şekildekullanılır ancak oyun seansının güvenliğinive bütünlüğünü sürdürmek için çok önemlidir.

•Beşinci beceri her seans bitişinde kullanılır.

•Bu arada, terapist ebeveynlerin hangioyun temalarının ortaya çıkmış olabileceğinibelirlemelerine yardım eder ve bu temalarınçocuk için ne anlama gelebileceğini tartışır.

•Bu beceri oyun temalarının ne zaman ortayaçıktığını fark etmeyi ve bunlara ilişkin enazından temel bir anlayış geliştirmeyiöğrenmeyi içerir.

•FT terapistleri her beceriyi açıklar, gösterir vedaha sonra geribildirimde bulunarakebeveynlerle birlikte alıştırma yaparlar.

•Ebeveynlerin alıştırmaya ilişkin izlenimleriöğrenilir ve terapist ebeveynlerin iyi yaptığışeyler hakkında olumlu geribildirim verir.

•Ebeveynler çocuklarıyla süpervizyonlu oyunseanslarına başladıklarında, terapist arayagirmeden gözlemler ve sonra bir kez dahageribildirim sürecinden geçmek içinebeveynlerle yalnız görüşür.

• Çoğunlukla ebeveynler çocuklarıyla 3. ya da 4. oyun seansından sonra kayda değer birilerleme gösterirler.

Terapötik Sınır Koyma

•Oyun terapisi ilişkisi tamamen izin verici birilişki değildir. Çocuğun yapmak istediği herşeyi yapmasına izin verilmez.

•Sınırlar şu durumlarda koyulur:

• çocuğa ve terapiste yönelik zarar verici vetehlikeli davranışlar;

•Terapötik süreci bozan davranışlar (süreklioyun odasını terk etmek, vakit dolduktansonra da oynamak istemek, sürekli tuvaletegitmek isteme)

Terapötik Sınır Koyma

•Odaya ya da malzemelere zarar verilmeye çalışılması

•Oyun odasından oyuncakların alınması

•Sosyal açıdan kabul edilemez davranışlar

•Duygulanımın uygunsuz yollarla sergilenmesisöz konusu olduğunda koyulmalıdır. Ancakihtiyaç duyulana kadar sınır koyulmamalıdır.

Terapötik Sınır Koyma

•Oyun terapisi sürecinin başında biryasaklanmış etkinlikler listesi sunmak,çocukların araştırması ve dışavurumunucesaretlendirmeyecektir.

•Sınırlara gereksinim duyulduğunda terapistsoğukkanlı ve kararlı bir yaklaşım üstlenmelidir.

•Bu yaklaşım çocukların kendilerini azarlanmışhissetmemesi için gereklidir.

•Terapist ebeveyn gibi ve otoriter olmak yerinekolaylaştırıcı ama yapılandırıcı olmalıdır.

Çalışma ve araştırma konuları

• Diğer oyun terapisi yöntemleri nelerdir?

• Video Rehberliği ile anne baba bebek oyun terapisi nedir?